Heimskringla - 18.01.1928, Page 4

Heimskringla - 18.01.1928, Page 4
4. BLAÐSlÐA HEIMSKRIN Q L A WINNIPEG 18. JAN. 1928. »'■■■' 11 ■ ■■■'— Hcitnakrmgla (StofnoV 1886) ( ' Krmnr At A hverjnm ml«Tlknd«r1. EIGKNDUR: VIKING PRESS, LTD. S53 <>B 855 SARGENT AVE , WINJilPEfi TAI.SIMI: 8« 537 V«rB blaíslns er $3.00 árganeurinn bor«- l*t íyrirfrara. Allar borgonir sendist THE VIKING PKESS LTD. 8IGPÚS HALLDÓRS frá Höfnum Ritstjóri. TTtonftsWrltl tll blnllMtno: THB VIKING PRESS, I.td., Bot S105 iltnnAokrlft tll rltstjdrnnn: EDITOK HKIIKSKHINULA, Bol 3105 , WINNIPEG, MAN. •‘Helmskringla ts publishcd by The Vlklng Ptr»» L.td. and prtnted by CITY PRINTING <t PUBÍ.ISHING CO. h53-855 SarKrnt Ave.. Wlnnlpeg. Mon. Telephone: .86 53 7 W I" ■ * WINNIPEG, MAN., 18. JANÚAR 1928. Bjarmi y. Sameiningin Heimskringla hefir með mikilli ánægju orðið við þeim tilmælum eins af góðvin- um hennar í Vesturbyggðum, um að prenta upp eftir “Straumum” umgetning una um sóknarnefndarfundinn í Reykja- vík í haust, og ekki síður fyrir það að vér erum sammála þessum vini vorum um það að annars sé óvíst að Vestur-lslending- um verði skýrt jafngreinilega frá þessum j sóknarnefndarfundi, eins og þegar verið var ‘fræða okkur um að biskup hefði neitað séra Þorgeiri um vígslu, sökum þess að hann ætlaði að fara að starfa hjá þessum voðalegu mönnum —Únítörum!” — Og látum oss þá ekki heldur gleyma því, elskanlegir, að maðurinn er þessi til- mæli gerir, og bréfið ritar, er tilvitnunin hér á undan er úr tekin, býr í bæ, þar sem aldrei hefir Únítarasöfnuöur verið. í öðru lagi er oss ánægja að því sök- um þess, að vér erum einnig um það sam- mála þessum vini vorum, að á þessum sóknarnefndarfundi, “hafi Jón biskup He’gason komið svo drengilega fram, að það þæti að nokkru fyrir þann tvískinn- ung, sem fram kom hjá honum í sam- .bandi við vígsluneitun Þorgeirs Jónsson- ar. Á því leikur enginn vafi, að mjög mörgum beztu vinum og, ef svo mætti segja, áheyrendum herra Jóns hér vestra, var ákvörðun hans í það skifti hvort- tveggja í senn: með öllu óskiljanleg, og að auki töluvert hryggðarefni, ekki sök- um þess að þeir óttuðust um þann máfl. stað, er séra Þorgeir Jónsson kom til þess að vinna fyrir, heldur sökum biskups sjáifs persónulega, mannsins, er hafði kynnt sig þeim svo drengilega, með fram komu sinni hér vestra, fyrir ekki allmörg um árum; skömmu áður en hann tók við því virðingarmikla embætti, er hann nú skipar. — Og í þriðja lagi, en ekki sízt, er oss á- nægja að því sökum þess, að allar um- ræður á fundinum, sem skýrt er frá, framkomu biskups og fullyrðingar, en al- veg sérstaklega staðhæfingar sumra helztu máttarstólpa ‘gömlu” guðfræðing anna, bera óræk vitni um það, hvílíkum reyk hinn áigæti ritstjóri “Sameiningar- innar” var að villast í, þegar hann færði lesendum sínum þá fregn í haust, eigi alls fyrir löngu, að helztu forgangsmenn nýguðfræðinnar heima, ættu sýnilega ekki mikla samleið með frjálshyggju- mönnum hér vestra, Únítörum og öðrum, t. d. þeim, er ásamt séra Friðriki J. Berg- ann klofnuðu úr lúterska kirkjufélaginu hér um árið, og Sameiningunni er svo ant um að gera alla að Únítörum fyrir bragð. ið. ^kki er ástæðulaust að áiíta, að þeir, er þessi Sameiningarfregn hefir mest glatt, vakni nú af sælum svefni, og kenni nckkurs ‘hrolls við fyrstu fótaferðina, í því napra kuli veruleikans, er gustar frá þessum sóknarnefndarfundi. Ailra napra- astur stendur hann á þá einmitt af því áttastrykinu, sem veit frá skoðanabræðr um þeirra heima á íslandi, gamalguðfræð ingunum þar. Það er annars dálítið spaugilegt við þetta, að einmitt um sama leyti og Dr. B. B. Jónsson er að gleðja lesendur Sam- einingarinnar með því, að helztu for- göngumenn nýguðfræóinga heima, guð- fræðiskennararnir við hásköiia íslancfs, eigi enga samleið við Únítara, þá stend- ur vinur hans, og játningarbióðir að kalla má sjálfsagt, cand. theol. Sigurbjörn Á. Gíslason, ritstjóri íhaldstrúblaðs. ins Bjarma, upp á sóknarnefndar- fundi í Reykjavík^ og vill skilja greinilega á milli gamal- og nýguðfræðinga heima. með því að skipa nýguðfræðingum í flokk “hreinna Únítara”. Hann finnur auðsjáanlega til þess, þótt séra Birni sjá- ist alveg veglega yfir það, að með þeim trúarflokki muni guðfræðiskennaramir við háskóla íslands einmitt eiga frekari samleið, en með öllum öðrum trúarflokk um, íslenzkum að minnsta kosti. Og rétt á eftir þessari skilgreiningu og yfirlýsingu hr. Sigurbjörns Á. Gíslasonar. stendur upp biskupinn yfir íslandi og lýs- ir því yfir, afdráttarlaust, að hann sé nýguðfræðingijr! En þá er hann líka orð inn Únítari, í augum eins allra helzta full trúa gömlu guðfræðisstefnunnar á Is- landi, og vafalítið fleiri hans sinna, því tæplega mun hr. S. Á. Gíslason hafa tal- að fyrir sinn munn eingöngu. Klerkum hinnar gömlu stefnu á íslandi er nú satt að segja tæplega láandi, þótt sá felmtur lysti þá við þessa yfirlýsingu biskups, að þeir þvert ofan í hans eigin fullyrðingu reyndu í fátinu að draga hann nauðugan inn í sinn gamla dilk. Hitt er annað mál, hvort það var kurteislegt eða skynsamlegt. En mönnum fyrirgefst, í fjarlægð að minnsta kosti, þótt þeir gleymi kurteisinni og glati jafnvel ein- hverju af skynseminni, er þeir finna grundvöllinn vera að bresta undan fótum sér. Annars viljum vér fyrirbyggja hugsan- legan misskilning, með því að lýsa yfir því, að vér erum ekki með þessu að reyna að sannfæra sjáHfa oss eða aðra um það, að herra Jón Helgason sé hreinn Únít- ari. Vér vitum það nefnilega glöggt, þótt iherra Sigurbjörn Á. Gíslason vilji alls ekki láta sér skiljast það, og Sameining. in aðeins þegar til Islands er komið, en ekki hér í Ameríku, að langt er frá því að allir nýguðfræðingar séíu Únítarar. En vér vitum það líka, þótt. Sameiningin fræði um annað, að á milli þeirra getur verið um mjög góða og ljúfa samvinnu að ræða, enda ekkert eðlilegra, eins og víða hefir sýnt sig hér vestra. * * * En annars er ekkert óskiljanlegt við það, þótt íhaldsguðfræðin hér eigi erfitt með að að fella sig við það, að aðrir trú- flokkar geti átt nokkra samvinnu, eða samleið með Únítörum. Á þar við, er stendur í þessari fundarumgetningu í “Straumum”: “Það er og skiljanlegt ihvers vegna ósáttfýsin liggur meira í blóði eldri stefnunnar. Hún hefir svo lít- inn skilifing á mismun tijúarkenningar og trúar. Þess vegna hættir henni við að neita gildi þeirrar trúar, sem öðruvísi játningu hefir.” Af þessu stafan þá og það, að alveg eins stendur á hér vestra, með frjálslyndisflokkinn og íhaldstrúar- menn, eins og segir um afstöðu biskups gagnvart eldri stefnu mönnúm heima, að “hann hefir reynt að vera stórum mun umburðarlyndari og v(íðsýnni gagnvarl þeim, en þeír hafa oft reynst nýrri guð- fræði”. Að hér sé farið með rétt mál, er auðskildast af því, að það er á allra vit- orði hér, að prestar hins lútherska kirkju- félags mættu yfirleitt ekki til þess hugsa, að hin íslenzku kirkjufélög hér skiftust einstöku sinnum á um presta til ræðu- halda við guðsþjónustur, þar sem jafnvíst er, að prestar frjálslynda kirkjufélagsins myndu ekkert hafa á móti því, að þannig yrði skifst á. * * * Úr því að minnst var á þenna sóknar. nefndarfund, þá er máske leyfilegt, þótt það sé líklega óþarft, að því leyti að les- endur Heimskringlu reki augun í það af sjáifsdáðum, að ráðleggja lesendum að stanza eilítið við í lestrinum, er kemur að þeim ummælum séra Guðmundar á Þingvöllum “að ef hver maður ætti að fá að byggja á sinni eigin samvizku, þá gæti engin kirkja verið til.” í raun og veru er þessi þrotabúsyfirlýs- ing ekki ný, af hálfu þeirra er við bók- stafsánauðina búa. En þessi yfirlýsing frá presti, um að kirkjan, sem hann trúir á, fái ekki staðist, nema meðlimir hennar verði svikarar við samvizku sína, er svo stutt og laggóð, svo yfirdrepslaus og auð. skilin, að hún er hreint og beint svolítið meistaraverk. Og eins og öll meistara- verkt á hún það skilið, að menn verji ein- hverju töluverðu af þeim tírna, er þeir hafa afgangs frá dagstritinu til þess að virða hana fyrir sér, unz verðmæti henn- ar er svo ljóst, sem það getur orðið, hverj um fyrir sig. Aðalsmerkið. Eftir því sem Winnipegblaðið Tribune hermir nýlega, hefir H. M. Hannesson hersi, frá Selkirk orðið það á að taka þátt í umræðum, er fóru fram á félags. fundi “Empire Club” hér í bænum nú ný- skeð. Þetta er nú auðvitað dáJítil hártogun, eins og flestum lesendum mun sennilega auðvelt að gera sér í hugarlund. Blaðið hefir vitanlega ekki horn í síðu Mr. Hann esson fyrir það, að hann skyldi taka þátt í umræðunumt heldur fyrir það, á hvern ihátt hann gerði það; hver andinn var í orðum hans. Blaðið kveður Mr. Hannesson hafa get- ið þess, að nú hreyfði sér öflug þjóðernis tílfinning meðal manna í Caiiada. “1 stað þess að berjast á móti þessari þjóð- ernistilfinningu, ættum vér að beina henni í hæfilegan farveg.” hafi hann sagt. Þetta er nú í sjálfu sér nógu góð ráð- legging handa “Empire Club”, “Canadian Club” eða hverjum öðrum félagsskap, er nöfnum tjáQir að nefna, segir blaðið. En hvað sé nú heppilegur farvegur? Hann- esson hersir kunni ef til vill að vita það, en samkvæmt því, sem eftir honum hafi verið haft, þá sé sá beppilegi farvegur að einhverju leyti í sambandi við ‘canadiskan sérfána, eða aukafána (an auxiliary Can- adian flag), er beri eitthvert greinilegt, sérstakt þjóðernistákn.” Hér liggur hundurinn grafinn, eins og Þýzkarinn segir. Hér er að finna ávirð- inguna. Blaðið teiur að hér hafi hafi Mr. Hannesson átt við einhvern þjóðernisleg- an látúnshnapp; hégómaglingur, í stað á- þreifanlegs og haldgóðs veruleika. “Er öflug þjóðernistilfinning, er eyðir kröftum sínum í það að skrýða Canada í flingur- glys þjóðernistilverunnar, nokkrum manni nokkurs virði?” spyr blaðið. Og heldur svo áffram: “Beina í hæfilegan farveg — já. Far- veg fullveðja þjóðernis, er djarflundað sé og drottinhollt, langminnugt á dreng- skaparskuldir vorar; skaphafnar er knýr menn til ósíngjamrar þjónustu, og fús- leika að leggja allt í sölurnar — þetta er aðalsmerki þeirra þjóða, er í raun og sannleika eru miklar. Þessir eiginleikar eiga lítið sameiginlegt við fána, bókfeli, undirskriftir og annan hégtöma (para- phernalia), sem ekkert veita þjóðunum fram yfir það, sem fötin gera úr mann- inum.” Hér skín heilög vandlæting út úr hverri línu. Og heilög vandlæting er jafnaðar- lega sérlega áferðarfalleg á yfirborðinu. Eins er hér, en það er grunnt á vonzk- unni, er undir sýður. Því það vita allir lifandi mennt er nokkuð þekkja til, að Tribune álítur hvorki fáAia né bókfeils- samninga hégómann einberann, þegar um brezka fánann, eða brezka stjórmálasamn inga er að ræða. Gremjan stafar einmitt af því, að Mr. Hannesson skuli geta hugs- að sér, hvað þá heldur opinberlega látið það í ljóst að nokkurntíma verði dreginn að hún hér í Canada, nokkur fáni þess háttar, að hann beri eitthvert sérstakt þjóðernistákn. Áiiti blaðið ríkisfána ein- hvern hégóma, þá væri engin ástæða til þess að iáta sig það miklu skifta, hveraig litan fána og lagaðan menn drægju að hún; það gæti þá aldrei álitið tilfinningar þeirra manna, er það gerðu, mikils meira virði en svo, að gjalda góðlátlegt með- aumkvunarbros við því, að nokkrir skyldu vera til ennþá, er gæti fundist til um slíkan hégóma. En í stað þess þýtur í nösum blaðsins voldugur siðferðisprédikunartónn yfir Mr. Hannesson og hans líkum. Og enginn er í vafa um það, þó nöfn séu ekki nefnd, að blaðið er að áminna Canada um drott- inhollustu við Bretland; að canadiskir menn eiga fyrst og fremst að vera minn- ugir á drengskaparskuldir sínar við Bret- land, og vera fúsir að leggja alit í söi. urnar — fyrir Bretland. Nú virðist satt að segja, að það geti tæplega verið auðvelt, nema þá fyrir allra næmustu hollustutungu, að verða var við mikla landráðasengju í þessum ummæl. um Mr. Hannesson. En það er næsta lít- ið, sem sú tunga finnur ekki. Sérstak- lega ef "útlendingur” á í hlut. En þá skiftir líka litlu rnáli, hve góðum hæfi- leikum hann kann að vera búinn. Og enn minna hve góður canadiskur þegn hann að vera. Þeim drottinjhollu er ekki um að hugsa til þess, að Canada gangi í dansinn undir innlendu hljóðfalli. En þótt þeir kveði við nokkuð annan tón, að 20. ald^ar mönn- um ætti að virðast, þá könnumst vér ís- lendingar vel við hann, allt frá mestu niðurlægingartímum þjóðarinnar. Þá, fyrir aldamótin 1800, var það brýnt fyrir þjóðinni, og það af einum hennar beztu mönnum, að henni bæri að “dependera af þeim dönsku”. í hjarta sínu hefir hann ef til vill talið það “aðalsmerki” mikillar þjóðar”. Bjarni Björnsson, hermileikari. Eftir Halldór Kiljan Laxness. (Ritaö fyrir Heimskringlu, Morgun- blaði'ð og Isafold.) Hdllywood á þrettánda 1928. Hann, sem vðar var reyikvísikastur allra Reykvíkinga, dús við allan bæ- inn, hrókur ails fagnaðar í samkvæm- i-slífiou, ónn'ítstæðllegasta aðdráttar- aflið á póMum sa m k o n i uhú san n a\ í hö'fuðstaðnum, — eru virkileg;a orðin tíu ár síðan hann stóð uppi á pallin- um í Bárubúð og sýndi okkur kjarna a-lls þjóðlifs í ljósi sinnar fágætu gáfu'? — sýndi okkur það með örugg- ara gripi, fastari listatökum en við átt um að venjast, jafnvel frá hendi okk- arar beztu raunsæisskálda. Eru virki. lega liðin tíu ár, siðan hann hvarf til annars heims ? Já, það er heill áratuigur síðan, og fjöldinn, sem er svo fljótur að hríf- ast, er 1íka fljótur að gleyma. En bestu mönnum finst þjóðin hafi aldrei verið of rík af s'káldum, og ég veit um ýmsa þeirra, sem hafa verið að óska sér, að Bjarni, raunsæasta raunsæiskáldið okkar, sem kunni fá- gætustu skilin á leik raddbreytinjga og svipbrigðalistar, meðan aðrir voru að oddbrjóta penna sina á spakmæl- um og veðurfarslýsingum, væri aft- ur risinn í þunglyndu íslenzku glað- værðjnni kringum Austurstrætij. —- Ýmsir medkustu vorra andans manna hafa minst hans annað veifið o>g hafa harrnað innilega að svo einkennilegur Iþáttur í nútiðarmennimg’unni heima, skyldi vera svo skjótt á enda leik— inn. HermiJistin er einlhver þjóðlegasta list, sem vér eigum, en í meira lagi sjaldgæf erlendis. T. d. er hún óþekt hér i Bandaríkjunum. Frakkar hafa nokkuð iðkað hermilist, en þó ekki í svipuðum mæli, sem Islendingar. O,.- Iþað er enginn efi á því, að Bjarni Björnsson var bestur meistari þeirrar listar, sem sögur fara af. á Islandi, og er nreð þvi mikið sagt. Sérstaða hans sem hermileikara var þeirrar tegundar, að það er óhugsandi að nokkrum takist að fylla skarðið. Og nú er sem sa|gt laungu komið svo fyrir flestum okkar Reyikvíkínga, að Bjarni Björnsson er okkur endurminn ing ein. Það hefir verið eitt af mínum á- nægjulegu æfintýrum, síðan ég “kom yfir” (eins 0|j! andarnir segja), að komast að raun um að Bjarna Björns syni líður vel i Sumarlandinu. Kvöld eitt eftir að hafa verið á gangi með kunnimgja .m|ínum undi'r i>;'i.Imuinnn 'hér í himnaríki kvikmyndanna, brugð um við o'kkur inn í eitt Pig’n Whistle veitingahúsið í Hollywood til þess að fá okkur hressingu, — — rauð Ijós, blá Ijós, útskornir innanstokks- munir, marglitir veggir, rósótt loft . . . °g í kringum Iwrðin sitja kvikmynda- leikarar, allra heimsins þjóðerna og ræða ákaft síðustu “'box-office suc- cesses” í Wall Street, — en svo eru nefndar á Ho'Ilywood-máli myndir þær, sem gefa Gyðingum þar austtir- frá mestan arð. En hver er þessi kánkvísi hrokkinkollur, sem situr íþarna í einum hopnum og er bersýni lega að draiga dár að einhverri óhæf- unni ? Það er eitthvað, sem kemur mér til að að fara að hvessa á hann gleraugun frentur öllum öðrum. Jú. — þetta er maðurinn, það er enginn annar en Bjarni Björnsson, ómótstæði legasta aðdr’áttaraflið frá pöllunum í hinni nyrstu höfuðhorg siðmentaða heimsins, — hann, sem áður var reyk, vískastur allra Reyjcvíking! (Ive undarlegt að vera kyntur hon unt hér sem “Mr. Barni Brdnson the only Icelandic comedian in Holly- ivood, — niaðttr verður ,gripinn svip aðri tilfinningu sem við að heyra ttm hnattskekkjufyrirforigði eða eitt- hvað þesslháttar. — Að hugsa sér svona góðkunnugt og gamalþekt reykvískt andlit í borg, þar sem menn ganga snöggklæddir á strætunum um jólin og herja af sér flugurnar með pálmaviðargrein á þorranum. Hann hefir lítið breyst — kanske orðið lítið eitt vínlenskur í sniðun- um, örlítill Yankee-keimur í málfær- inu, en það er Hka alt og sumt. Reyik. visku heiðursmennirnir búa enn sem DODD’S nýruapíllur eru bezta nýmameðalið. Lækna og gigt, bakverki, hjartabilun, þvag- teppu, og önnur veikindi, sem stafa frá nýrunum. — Dodd’s Kidney Pills kosta 50c askjan, eða 6 öskjur fyrir $2.50, og fást hjá öllum lyfsögum, eða frá The Dodds Medicine Co., Ltd. Toronto, Ontario. fyrrum í kollinum á honum og eru farnir að halda ræðustúf fyr en þig varir. Þú veist ekki fyr en þú stend- ur augliti til auglitis við hið andlejga "uppcr ten’’ Reykjavíkur, umhverfis þig er heil ráðstefna af íslenzkum iþjóðdkitirungum að ræðia áhugamá! sín eða 'kíta út af pólitíkinni. — A einu augnabliki eru ljósin í Pigfn Whistle horfin ásamt útflúrinu á vejggjunum, en þú ert alt í einu kominn heim í reykvíska vetr- árdrim(1)únginn, sem grúfir yf:r ein- ikennilegum spekíngum og gUirnum sérvitríngum. Á nokkrum mínútum hefurðu verið viðstaddur borgara- fund í Barnaskólaportinu, leiksýn— in|gu i Iðnó, og ská'Id og ræðumenn hafa látið til sin heyra með svo per- sónulegum lá.thrigðum, að nú efaðist eg ekki um, hverjir voru að tala. Hví- Hk ótrúleg næmni á sérlcenni. Hjví- lík frámuna leikni í því að grípa og tjá ! — Maður með slíkum hæfileik- um væri kallaður stórskáld, ef hann hefði penna í hðndum. Fyn-sta kvöldið, sem ég sá Bjarna í Pig’n Whistle, og alt af síðan, þe)g- ar við höfum hitst, hefi ég sagt við hann eitthvað á þessa leið: Að vísu veit ég, að þú hefur leik- ið hér alt frá stigamönnum upp í herforíngja, betlurum upp í kon- únga, en hvað um það, — þú ert og verður Reyikvíkíngur par excel- lence, og þú átt að birtast aftur heima, því það er betra að verða ógleymanlegur ihjá smárri þjóð, en Ihverfa inn í þetta gargandi mann- fuglager miljónalþjóðarinnar, sein Ht- ilsvirðir sína stærstu menn, nema því a'ðeins að hún geti slétt úr þeim. Gáfur þtnar eru skapaðar og: list þín þroskuð í jarðvegi íslenzlkrar menn- íngar, — þar áttu heima! Og um Hollywood veistu það sjálfur eins vel og ég, að þeir sem hæst hafa komist á stjörnuhimininn eða orðið fasta- stjörnur hafa lent þar af einhverj- um öðrum ástæðum en þeim að þeir vóru leikarar. Framtáð kvikmyndar- innar byggist ekki á þvi, sem felst í hinunt forna skilningi á orðinu leik-> ari. Auðvitað ertu kvikmyndaíeik- ari, en það seigir ekki neitt, því eftir kröfunum, sem gerðar eru á því sviði, getur hver auli verið fullgóður kvik- myndaleikari. En þú ert annað og meira: þú ert íslenskur leikari, og við þá list ertu sérstaklega skyddur, sem þú vanrækir meðan þú lætur "þér sæma að talka þátt í fíflaleikjum Douglas Fairhanks og þeirrar fjöl- skvldu. Láttu ekki freistingar Sumarlands- ins gleypa þig að fullu! ----------X--------- Björgvinssamkoma Hialldiór Þórólfeson söngstjóri hef- ir afráðið að stofna tili samsöngs með flokk sinurn til ágóða fyrir Björg vinssjúðinn fyrstu viku febrúarmán- mánaðar og verður nánar auglýst um það hráðlega í blaðinti. Okeypis að- Igiangur verður að samkomunni, en leitað leitað verður samskota. Ættu menn að hregðast vel við, og sýna þaö í verki að þeir kunni allt að meta: góðan málstað, góða skemtun og þá. alúð og þann álhuga, sem Iweði Mr. Þórólfsson og söniglflokkurinn hefir frá þvi fyrsta sýnt með starfsemi sinni.

x

Heimskringla

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Heimskringla
https://timarit.is/publication/129

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.