Heimskringla - 22.08.1928, Blaðsíða 2

2. BLAÐSÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG 22. ÁGÚST 1928
Lítil athugasemd
en áöur. En þaíS vita fleiri en ég,
að Asta er slíkur snillingur að likja
eftir hvaða marmarategund sem er,
að varla má á milli sjá. Og aldrei
hefta leið sína með öllu. Sú glíma I fyrir verðmætum einanigrunar og balann í miðjum garðinum. Hann Eg þekki enga þjóðarkosti, sem.'
síður.
Annars skifta svona persónulegar
glettur nauðalitlu máli, ef þær draga
Heimskringla hefir í tveim eða . ,
vissi eg hana vanda sig betur en þa.
þrem undanfarandi blöðum fl«ttjFái stöpulHnn a(s standa ; fri8i> þ4
afar snjallan fyrirlestur, “Frá Vest- j fá ókomnir tímar að sjá handbrögð
ur-Islendingum?’ eftir Andrés J.' kvenhanda, ef til vill engu síður
Straumland. En í 13. kafla erind- j íslenzkra en þeirra er steinsmíðina ekki athygli frá aðalefninu sem um
is þessa, þeim, er fjallar um séra ' gerðu. En það finst mér hjákátlegt er deilt. En af því að ég er sann
lað tala um þjóðernismeðvitund
Rognvald Petursson, gætir nokkurs
i þessu sambandi, og serstaklega hitt
er ekki tómur leikur, fremur en sund- j fásinais. Það er ekki einungis til, fór að tala um balann við garð-
ið manni, sem dettur útbyrðis. En þess að reyna að snúa straumnum, J yrkjumanninn: “Hvernig farið þið
menn geta vaxið af henni engu að . sem sjálfsagt er vonlítið, heldur til; að gera grasið svona þétt og jafnt ?
færður um, að skoðunarháttur sá,
sem ég aðhyllist í þessum efnum, sé
að leiðrétta, því ég er málavöxtum j" ^ þ" hún er ^ ram4slenzk) .heilbrigður og réttur, skal ég ekki
mjög vel kunnugur. Þar stendur ^ ég þekk; finga konu þjógræknari. telja eftir mér að gera enn nokkurar
meðal annars:
misskilnings, sem ég vildi leyfa mér þag mark;8 þar sem Asta á
að hvetia menn til að halda í sem j Eg hefi dýra/sta garðyrkjumanninn
mest af þessum verðmætum í nýju , í allri Ameríku og hef ekkert til
umhverfi. Séra Ragnar spyr: “Er sparað, og samt eru grasfletirnir í
þá trúin hjá hinum rómantísku and-1 garðinum mínum ekki líkt því eins
“Og þetta er ósköp vanda
sagði garðyrkjumaðurinn.
“Við bara vökvum, klippum og
Og það að hún dvelur nú svo fjarri
“Þegar hann (þ. e. séra Rögnvald- fósturjörðinni, þar sem hún tíýr
ur Pétursson) t. d. kemur í Hóla-
dómkirkju og sér að skírnarfontur,
höggvinn úr íslenzku grjóti, hefir
á Point Rbberts, í Washington, er
ekki að hennar vilja, heldur af ó-
viðráðanlegum kringumstæðum, því
verið málaður þannig, að hann lík- að “Islandi og á Islandi vildi hún
ist “dönskum marmara”, þá ofbýður
hinum þjóðrækna manni smekkleysi
landa sinna, og skortur á þjóðernis-
meðvitund.”
Eg var á Hólum í Hjaltadal sum-
arið 1912, þegar Asta systir mín
málaði staUann undir skírnarfontin-
um í Hólakirkju. Stallurinn var
ekki úr íslenzku grjóti, heldur úr
steinsteypu, gerður miklu seinna
heldur en fonturinn, sennilega steypt-
ur um leið og gólfið í kirkjunni, sem
steypt var í kringum leggsteinana
til að forða þeim frá algerðri af-
máun. Nú — mölin og sandurinn
í steypunni hefir sennilega hvor-
tveggja verið íslenzkt, en cementið
hefir áreiðanlega verið erlent, ef til
vill kanadiskt. Svo hvernig eigum
við að þjóðfæra stallann?— Fontur-
inn er úr dökk-gráum sandsteini, í
Iaginu eins og stór þvottaskál, með
laglegum útskurði utan á. Eg er
ekki svo sögufróður, að ég viti
bjó hann til. Ef til vill er hann úr
“íslenzku grjóti,” eftir íslenzkan
mann, þó mér þyki það mjög ósenni-
legt; en ef svo er, þá væri það fróð
legt fyrir íslenzka listasögu að vita
meiri deili á honum, því þó að font-
urinn sé ekkert meistaraverk, þá er
hann þó laglega gerður og lagle;
smíði. — Það þarf engann listamann
né fagurfræðing til að sjá, að þessi
ófágaði steinsteypustöpul! átti afar-
illa við frammi fyrir hinu glæsilega
altari og altaristöflu í Hólakirkju.
Og ef að handbrögð systur minnar
eða það, sem eftir hana liggur í
Hólakirkju, er ekki heldur til prýði
en hitt, þá veit ég ekkert um
smekk, fegurð eða list. Hitt þori
ég að hengja mig upp á, að henni
hefir aldrei komið til hugar að mála
skírnarfontinn sjálfan.þó aðrarþjóðir
á ýmsum tímum hafi leyft sér aðra
eins ósvinnu; en þær þektu nú ekki
íslenzkt þjóðerni. Þannig máluðu
t. d. Inkar, Mayar og Egyptar, svo
ég tali nú ekki um Kkiverja og Ind-
verja, iðulega steinmyndir sínar með
föigrum litum. Sama gerðu Grikk-
ir og Rómverjar við skrautmuni á
byggingum sínum þó höggnir væru
úr grjóti.
Verk þetta ásamt öðru gerði Asta
fyrir ekki neitt, eða af einskærri
þjóðrækni, og af ást til hins fagra
sögustaðar. Yfir Hólastað hvíli.*
slík helgi og tiign og heilög- ró, að
jafnvel heiðingi eins og ég, fyllist
lotningu. Það væri undarlegur af-
glapi sem vildi spilla því, sem hann
elskar og dáir. Og skyldi ekki hafa
verið óhætt að treysta smekk Astu
málara? — En hún var nú ekki ein
um verkið, því þetta var gert með
þökk og samþykki sóknarnefndarinn
ar, og ekki sízt þeirra mætu manna
Geirfinns Traustia Fni’ðífinnssonar,
þáverandi bústjóra á Hólum og um-
sjónarmanns kirkjunnar og Sigurð-
ar skólastjóra Sigurðssonar, núver-
andi forseta búnaðarfélags Islands.
Um mínar tillögur ætla ég ekki að
ræða, því þær skifta engu máli; þó
hefir mér verið brugðið um flest
annað en smekkleysi og skort á þjóð-
ernismeðvitund. %
Dani hvorki dekra ég né dýrka,
en ég hata þá ekki heldur; þó vildi
ég gjarna reisa Shakespeare minnis-
varða í Reykjavík fyrir orð hans í
Hamlet: “There is something rotten
in he state of Denmark.’’ En
“danskur marmari” hlýtur að vera
skrítin bergtegund. Stöpulinn mál-
aði Asta svarsgrænan, og er varla
hægt að kjósa smekklegri lit við
dökk-gráan steininn, svo að fontur-
inn tekur sig miklu betur út á eftir
lifa og deyja.”
Annars er orðið svo mikið um
þeta þjóðernisdekur og dinglumdangl,
acT mér ofbýður. Og ég spái því
að það séu fleiri en ég orðnir leið-
ir á hinu mang-básúnaða “íslenzka
húrra” til dæmis.
Næst ættum við að mikla okkur
af “íslenzkum hnerrum” og “íslenzk-
um hixtum,” svo ég fari nú fínt í
sakirnar.
San Francisco,
6. ágúst, 1928.
Magnús A. Arnason.
riku mönnum á auðæfin í anda faile^Jr ”
þjóðarinnar svo lítil, að þeir haldi, | jaust
að hún þoli ekki súginn af nýju1
lofti?” En það má líka spyrja:
Er trú þeirra manna, sem boða nýj- j völtr*m balann 1 400 ár'
ar menningarstefnur. svo lítil, að
>eir efist um, að það bezta í þeim
>oIi dálitla mótspyrnú?’*
Htosshóíurinn.
(Fyrir nokkru flutti Heimskringla
grein séra Ragnars E. Kvaran,
Flóttinn, er birtist í “Iðunni.” Nú
birtist hér það er Sigurður pró-
fessor Nordal svarar fyrir sína hönd
í “Vöku”).
Það hlýtur að hafa verið kynlegt
fyrir marga þá lesendur Vöku, sem
rámaði eitthvað í upphaf þessara
þátta í síðasta hefti, að sjá grein
séra Ragnars E. Kvaraxs, Flóttann,
sem kom út í Iðunni tveim manuð-
um síðar. Séra Ragnar segir þar
margt snjallt og röggsamlegt og
sumt skynsamlegt um skammsýni
þeirra manna, er hafa að leiðar-
stjörnu hugsjón bergþursanna: að
vera sjálfum sér nægur, og vilja
bægja öllum straumum nýrrar nienn
ingar frá landinu. En síðan verð-
ur honum það á í messunni að taka
sig sem fulltrúa slíks huigsunarhátt-
ar, Við það verður grein hans
skrýtilega hryggbrotin. Hann
ræðst, auðsjáanlega af fullri sann-
færingu, á jtefnu innilokunarmanna
En svo er eins og hanrr vilji
láta mig óverðugan njóta góðs af
þeirri ádeilu. Við það er ekkert
að athuga nema það, að ég hefi
aldrei hugsað neitt svipað því, sem
hann gerir mér upp í grein sinni.
Mér þvkir leiðirílegl:, að séra
Ragnar skuli ekki hafa getað gert
athugasemdir við grein mína um
öræfinga, án þess að rangfæra
hana. I lýsingu minni var hverju
orði í hóf stillt og hvergi sagt
meira en hin stutta kynning mín
(sem reyndar var bæði dálítið Iengri
og meiri en séra Raignar gefur í
skyn) af fólkinu leyfði mér. Hann
talar um “sálargrennslan” og endur-
tekur hvað eftir annað, að ég telji
Öræfinga ofurmenni og alfullkomna!
Það mátti ekki minna kosta. — Eg
segi, að fólkið sé yfirleitt kjarn-
mest við fjöllin. Séra Ragnar
reynir ekki að andmæla því, en
svarar með fyndni um flutning
fjalla og jökla. Sjálfur leyfir hann
sér seinna í grein sinni að segja, að
menn skipast í stjórnmálaflokka eftir
því, hvar þeir séu í sveit settir og
hverja atúinnu þeir btundi. Ein-
hverju ræður þá umhverfið. — Af
því að ég minnist á að mönnum vaxi
igætni og þrek á því að berjast við
Skeiðará, dregur hann þá ályktun.
að ég vilji láta sprengja brýrnar af
ölfusá og Þjórsá! Eftir því ætti
t. d. Benedikt Waage, sem trúir á
þroskagildi sunds, að vilja láta
söikWa öllum skipum. Munurimi
er reyndar sá, að Skeiðará er alls
ekki unnt að brúa með nútímatækj-
um. Annaðhvort verða menn að
kunna að ríða hana, eða láta hana
hár og svörð sem óklárindin.” Þó
að undarlegt sé, virðist sumum
mönnum þvkja þessi aðferð fýsi-
leg. I öðrum greinarstúf í síðasta
Iðunnarhefti standa þessi spámann
legu niðurlagsorð: “Sannleikurinn
mun halda innreið sína, þrátt fyrir
allt. Og hófaför hans munu verða
dýpst á skalla þeirra manna, sem
ötulastir hafa verið að verja honum
dyrnar.” Það er eins og höfundi
verði alveg sérstaklega hlýtt í huga
til sannleikans, þegar hann hugsar
um þá menn, sem eru honum ekki
alveg sammála í uppeldrsmálum,
flata undir hrosshófunum. En ég
verð að játa, að Ijótari samlíkingu
og ósannari hef ég ekki nýlega séð.
Það er að vísu eðli sannleikans að
rífa upp illgresi, jafnt því
hann ræktar og græðir. En hann
á ekkert skvlt við hrosshófinn, sem
traðkar niður í blindni hvað sem
fyrir er. . Aftur á líkingin prýði-
lega við öfgastefnur, sem vilja ryðj-
ast til valda andmælalaust, af þri að
fylgismenn þeirra treysta þeim ekki
til þess að komast klakklaust gegnurn
hömlur skynsamlegra íhuguna og
gætilegrar reynslu.
athugasemdir honum til skýringar.
Vera má, að einhverjir fleiri en
séra Ragnar hafi misskilið það, sem
ég hefi sagt, eða geri það eftir að
hafa lesið grein hans.
Við nýjungum má bregðasf á
fleiri en einn veg. Það má reyna
að loka þær úti með öllu. Okkur
séra Ragnari kemur prýðilega sam-
an um, að það sé hvorki gerlegt né
æskilegt. Ef hann vill sjá, hvernig
ég hef áður litið á það mál, get ég
vísað honum í grein mína um þýð-
ingar (1919) og fyrstu kafla þessara
þátta. Ef hann vill trúa því, að
grein hans hafi sannfært mig um
það, er honum það velkomið. En
um það efni deili ég ekki.
En það má líka veita nýjungum við
töku á tvennan hátt. Það má láta
þær flæða varnarlaust yfir allt, sem
fyrir er, sópa í blindni burt því
verðmæta jafnt og úrelta. Brynj-
ólfur biskup lýsti siðabótinni á þá
leið, “að kirkjan hefði fyrir langa
vangæzlu hirða sinna fengið óklár-
indi í höfuð sér, en þá hefði Lúther
verið sem kambur sá, er jafnt rífur in heföi kastaö rýrö fHir,itn-
Það vill svo vel til, að eitt hið bezta
dæmi þess, hvernig nýjungum á að
veita viðtöku, er úr sögu Islendinga.
Þeir taka kristnina í lög á alþingi
með fullu viti og skynsemi og kippa
með því taumum úr höndum æsinga-
manna beggja flokka. En i stað
þess að gleypa nð miðaldrKirkj-
unni, isem þá va r heimsmehningin,
fara þeir sínar eigin leiðir í kirkju-
skipan og kirkjuhaldi. Þeir taka
við nýjum hugsunum, ritlist og sið-
fágun. En þeir hafna veldi ein-
angraðrar klerkastéttar, oftrú og
munkamærð. Að vísu kostaði
þetta sífellda baráttu og að lokum
urðu erlendu áhrifin yfirsterkari á
ýmsum sviðum. En meðan barátt-
unni var haldið uppi átti
menning sitt bezta skeið.
ar i ornbókmentir hefðu hvorki
skapast án þeirra nýju áhrifa, sem y
með kristninni komu, né heldur, ef
hið þjóðlega viðnám við valdi kirkj-
unnar hefði verið veikara, ef þjóð-
Vér Islendingar höfum næsta fátt
að varðveita í samanburði við aðra
eins menningarþjóð og Englendinga.
Vér getum látið oss sæma að læra
jarðrækt, húsagerð, vinnubrögð og
ýmisskonar tækni af öðrum þjóðum.
stafar hætta af miðstöðvarhitun,
rafljósum, plógum né sláttuvélum.
Sá garður, sem vér eigum í gamalli
rækt, er hugsun þjóðarinnar, tunga,
bókmentir og lífsskoðun. Allt
þetta á fyrir sér að breytast og þrosk
ast; það er að sumu Ieyti nauðsyn-
legt og æskiíegt, sumu Ieyti óhjá-
kvæmilegt. En í þeim efnum eigum
vér talsvert íi hættu, og það þurfum
vér að vita. Þar megum vér velja
oss fyrirmyndir með varúð. Bæja-
menning vor er í bernsku. Þar
gæti farið svo, að vér tækjum upp
ókosti erlends bæjarlífs, án þess að
jafnvel þeim sem eru nýlendubúar. njóta nema fárra einna aí kostum
|
íslenzk N
Islenzk-
ingu á fornan fróðleik og hugsun-
arhátt.
Dominion Business College |
QlicMalL WlNNlPEG.
----------------------
Eg þykist vita að séra Ragnar
vilji ekki heyja baráttu sína fyrir
nýjum stefnum undir merki hross-
hófsins. Á það benda sum um-
mæli t grein hans. Hann segir að
mestu máli skifti, t hverja farvegi
t þjóðfélaginu straumum nýrrar
menningar og fjármagns sé veitt.
Samlíkingin er góð, enda hefir hún
svo oft verið endurtekin í seinni tíð,
að margir eru hættir að taka eftir,
hvað t henni er fólgið. Heims-
menninigttnni er þar líkt við geysi-
mikla elfi, þjóðlífi voru við dálítinn
engjateig, sem er nokkurnveginn
gróinn, en hefir þó ærna þörf á
aukinni ræktun. Aveitumennirnir
vilja hvorki takmarkalaust vatnsflóð
yfir teiginn né vatnsheldan múr
kringum hann. Þeir vilja hleypa
vatninu inn um hæfilega flóðgátt og
hafa stjórn á því með görðum og
skurðum, svo að það frióvgi, án
þess að spilla. F.f horfið er frá
líkingunni að veruleikanum, er þetta
sama sem að setgja: Vér eigum að
vísu að vera næmir á menningu og
framfarir annara þjóða, því að oss
skortir margt við þær. En vér
eigum engu síður að gera oss sem
ljósast, hvað við eigum og hvers
virði það er. Menning sú, sem
fyrir er með þjóðinni, verður að
mest af þessum verðmætum í nýju
áveitunnar. Þegair allt þjóðlífið
virðist t. d. stefna að bæjarlífi, er
ekki vanþörf á að gera sér grein
En engin þjóð getur verið öðrum
eins til fyrirmyndar í þessu efni og
Englendingar. öll saga þeirra á
síðari öldum sýnir þá hófsemi, sem
stýrir hjá byltingum, með því að
taka við því bezta, sem nýjungarnar
bjóða, án þess að rífa niður það
stæðilegasta af því, sem fyrir er.
Englending tr kunnu að taka við
siðaskiftunum, án þess að gera mess
una fátæklega og rýja kirkjurnar.
Þeir rifu ekki upp hársvörðinn með
óklárindunum. Það þarf ekki annað
en ganga um brezkan bæ til þess að
kynnast þessum anda. Gömlu húsin
eru látin standa, nýjum bætt vTð í
stíl þess tíma, sem yfir stendur, án
sem þess að óttast það,. sem riddarar nýj -
unganna kalla ósamræmi. Mgð því
móti vex menningin eins og jurt,
eftir sínu eigin lögmáli. Garðlist-
in enska tók náttúruna sér til fyrir-
myndar og sigraði garðlist Frakka,
sem ofbauð öllum eðlislögum gróðr-
arins og var sýnilegt tákn þeirrar
ofstjórnar, sem knýr fram bylting-
ar. Þegar hestar eru hafðir til
grasvinnu á enskum grasbölum, eru
þeir með breiða leðurskó, svo að
hófarnir marki ekki spor. Ensk
menning er eins og garður, sem eng-
in hófur hefir fengið að traðka öld-
um saman. Englendingar vita vel,
hver styrkur þeim er að þessari rækt-
arsemi og því san;hengi í þroska
þjóðarinnar, hún varðveitir.
Ameriskur auðmaður kom einu sinni
inn í igarðinn í New College í Ox-
ford og horfði með aðdáun á gras-
Our College is Equipped
to render
A Complete Service
In Business Education
Individual Instruction
In All Departments
JO/N NOW
FOR THE
FALL TERM
DAY and EVENING CLASSES
Evening Classes
MONDAY and THURSDAY
of each week
^DöMINIÖN

TELEPHONE 37181
for further particulars

EIGIÐ ÞÉR VINI A GAMLA LANDINU
ER VILJA KOMAST TIL CANADA?
FARBRÉF
FRAM OG
- AFTURTIL
allra staöa
í veröldinni
SJE SVO, og langi yður til þess að hjálpa þeim
hingað til lands, þá komið að finna oss. Vér
önnumst allar nauðsynlegar frapikvæmdir.
ALLOWAY & CHAMPION, Rail Agents
UMBOÐSMENN ALLRA FARSKIPAFJELAGÁ
887 MAIN STREBT, WISÍNIPEG SIMI 28 881
ESa Iiver umboíínmaiiur CANADIAN NATIONAL lem er.
TEKIÐ Á MÓTI FARÞEGUM VIÐ LANDGÖNGU OG Á LEIÐ TIL ÁFANGASTAÐAR