Heimskringla - 17.10.1928, Page 1

%er oBnnmit viViklftl ▼!» ■t»b*jar««BD
«fð Biikllll nflkveemnl oatr fflýtl.
EUICU AVE., and SIMCOK STR.
Wlnnlpeg; —:—
Dept. H.
FATALITUN OG HREINSUN
Elllce Ave. and Slmcoe Str.
Slml 37244 — tv«r llnmr
Hattar hreluaaClr og endornýjtWr.
Betrl hrelniun jafnódýr.
XLIIT ÁRGANGUR
WINNIPEG, MAN., MIÐVIKUDAGINN 17. OKT. 1928
NÚMER3
It(‘V. 11 r>x.
4<> lSnSÍKt!*tm'
W mmpegf undur
HieimferÖ'arnfcfndarinnar, sem hald-
inn var i St. Paul’s kirkjunni á
Notre Dame Ave. í fyrradag, 15. okt.,
eins og auglýst hafSi verið, var sett-
nr af forseta HeimferSarnefndarinn.
ar> hr- J. J. Bildfell. KvaSst hann
þurfa aS tala sjálfur og kvaddi þvi
hr. Gunnar B. Björnsson til fund-
arstjórnar og baö hr. Sigfús Hall-
dórs frá Höfnum aö vera ritara fund-
arins. Var hann eigi viðstaddur,
en kom á fundinn og tók viö ritara-
störfum rétt eftir aö fyrsti ræöu-
maður var byrjaður aö tala.
Fundarstjóri skýröi frá því, aö
sem kunnugd væri heföi heimferöar-
nefndin boðað til þessa fundar, og
myndu fimm nefndarmenn tala, hver
ú eftir öðrum, en síðan allir sem þess
óskuöu, fimm mínútur hver. Baö
hann síðan hljóðs hr. W. H. Paul-
son.
Hr. W. H. Paulson rakti sögu
fjárveitingar Sask. þingsins til heim-
feröarnefndarinnar. Kvaö sér hafa
verið skýrt frá þvi, aö Thornas H.
Johnson væri því meömæltur, aö
fjár væri leitað til fylkisstjórnanna í
Man. og Sask. og hann (W. H. P.)
væn beðinn aö gangast fyrir því í
Sask. þinginu. 'Heföi hann gert
það og hvorki sér né öðrum dottið
1 hug aö minnast á útflutninga í
því sambandi.
Rréf kvað hann sér hafa lxjrist
frá umboðsmanni eins skipafélags, er
thefði æskt þess, að hann drægi sig
úr heimferðarnefndinni og gengi
a«ra, er fengi frítt far heim itil ís-
ands og $12.00 af hverju farbréfi er
seldist.—
<ítKÖ11u«u þá nokkrir á fundinum:
«iD .lýgUr; “ekki aö segja ósatt,”
Brefið, bréfið, lestu bréfið, o. s.
rv” Kvað hr. W. H. Paulson
Þetta einkabréf og myndi hann því
e'Ri lesa það hér, en hann skyldi
syua formanni sjálfboðanefndarinn-
ar> dr. B. J. Brandson bréfið, ef ein-
hverjir hér ekki vildu taka orð sín
tmanieg, Gg myndi dr. Brandson þá
a esta það að hér hefði verið far-
ver«t -rCtt mál' Enn uröu tölu'
roP unz fundarstjóri fékk kom-
jóði. yar þyj nær
Wa8 mah hr- W. H. Paulson.
Næsit kvaddi fundarstjóri
. nas A- Sigurðsson til máls.
mmha,d ræSu hans þýðing
J. J. Bildfell tók þá til máls og
rakti sögu heimferöarmálsins og
samningstilraunanna, i samræmi viö
það sem áður hefir veriö skýrt frá
opinberlega. Kvað hann nú heim-
feröarnefndina nú hafa komist aö
samningum og bað gjajdkera
nefndarinnar, dr. Rögnv. Pétursson
lesa þá og skýra fyrir fundinn.
Fundarstjóri baö því næst hljóðs
dr. Rögnvaldi Péturssyni. Las hann
samninginn liö fyrir lið á ensku og
skýröi all ítarlega á islenzku hvern
fyrir sig. Kvað hann samninginn
svipaðan því uppkasti er birt hefir
verið opinberlega, með þeiin skýring-
um er þá hefðu verið gefnar. Fél-
agið er samið hafði verið við, væri
Canadian Pacific Railway and Steam-
ship Company. (Almennt lófaklapp).
Farbréfið gilti í 12 mánuöi frá Win.
nipeg og til baka. Gætu menn á
þeim 12 mánuöum ferðast hvert sem
þeir vildu í Evrópu, en auövitað á
eigin kostnað ptan milli Islands og
Englands. Skipafargjald . hefði
ekki fengist hið lægsta, er nefndin
fór fram á, vafalaust vegna þeirrar
mótspyrnu, er nefndin hefði mætt
og svokallaðrar “afhendingar” sjálf-
boðanefndarinnar itil eins skipaféi-
agsins, er síðan hefði spyrnt á móti
lægstu umbeiðni nefndarinnar. Væri
skipafargjaldið úr og í höfn $172.25.
Járnbrautarfar hefði nefndin aftur
fengið lægra en nokkru sinni áður
væri dæmi til í Ameríku, svo að $12.
1 40 væri lægra, en læsgsta ívilnunar-
fargjald er veitt væri og rúmum $25.
00 lægra en ef menn keyptu far
sjálfir. (Almennt lófatak). Væri
fargjaldið alls, með $5.00 stjórnar-
skatti, $249.25. Ef fargjöld lækk-
uðu til 1930, þá hefði nefndin fengið
þá ivilnun, að lækkað skyldi hlut-
fallslega farbréfaverðið, en þótt far-
gjöld skipafélaganna hækkuðu, þá
skyldu þó eigi hækka neitt far heim-
ferðarmanna. (Almennt lófatak).—
Þá hafði og félagið geugið að því,
að lest sú er farþegar færu með
slqyldi jafngilda “lst class ootach,;”
matvagnar skyldu fylgja og Pullman
svefnvagnar, sem eins og kunnugt
sé, séu beztu svefnvagnar í Ameríku.
(Almennt lófatak).
Var tillagan studd af hr. Fr.
Swanson og urðu dálitlar umræður
unt hana. Aleit herra Jón A. Blön-
dal og séra Jóhann P. Sólmundsson,
að hún væri betur dregin til baka;
ntyndi heldur auka mótsitöðu, enda
attðséð, að nefndin mætti vel við
þenna fund una. Allmargir væru
og g'engnir af fundi. Móti þessu
niæltu og með tillögunni hr. Helgi
Sigurðsson og hr. Fr. iSwansjon.
Var tillagan síðan borin upp og
samþykkt með miklum meirihluta
gegn tveimur-þriðju atkvæðum.
fundarfuHtrúi, a. m. k., hafi
andmælt ýnvsu á fundinum all einlæitt-
lega. Lét hann í ljós skoðanir sín-
ar við fregnritara annars Winnipeg
stórblaðsins enska eftir fundinn, og
kvað Mr. McKenzie persónulega allra
geðugasta dreng, en aðferðin við
tilnefningu hans væri þvert ofan í
grundvallarste fnuskrá progressiva.
“Hin upprunalega hugmynd hreyf-
ingarinnar var að vinna að neðan og
uppeftir. Nú er svo hér komið, að
þingmannsefnið er kosið af þeim sem
[æðst sitja og svo .tilnefningín feng-
Rúnt 500 manns ntunu hafa setið in hinum óæðri fulltrúum. Ef þetta
fundinn í byrjun, en sennilega allt
að tveim-fimmtu eða helmingi gengn-
ir af fundi þegar hér var komið.
Að tillögunni samþykktri bað dr.
Röignvaldur um að fundi skyldi
slitið. Var hún studd, og sam-
þykkt i einu hljóði. Var fundurinn
þannig á enda kl. 11.01 e. h.
Sigfús Halldórs frá H'ófnum.
Canada
sera
Var
heim-
fyri, bhnd rjilfe ú, a ,Asmumli p Jóhln„5syni,
ferð;
'8, og drap á það hvað mikils nris.
skilnings gætti enn oft og tíðum á
sandi, jafnvel í þeim timaritum hér,
?! °ezt ættu að vita. Væri það
Vestur-Islendinga að halda áfram að
vera, eins og hann áliti að þeir
hef«u jafnan verið, yfirleitt, boðber-
ar hms bezta er fælist með íslenzku
Pjóðinni.
Næst bað fundarstjóri hljóðs for-
manni heimferðarnefndarinnar, hr.
J- J- Bildfell. Stóð þá upp dr. Sig.
Jul- Jóhannesson og bað leyfis að
gera yfirlýsingu. Var það veitt.
Kyað hann fundarstjóra hafa lýst
hvi yfir, að fundarmenn væru hér
Sestir nefndarinnar og áskilið það,
ah sex nefndarmenri töluðu í röð.
Wði þá auðsjáanlega kominn morg-
Ull> er þeir hefðu lokið máli sínu.
Hefði og verið farið út í deilumál.
Uýsti hann því yfir, að af þessum
orsökum gengi sjálfboðanefndin af
fundi og skyldu aðrir gera það er
henni fylgdu að málum eða ætluðu
^ér far með henni.
Fundarstjóri kvað auðvitað engin
mótmæli geta komið fram geign því,
að einhverjir gengu af fundi.
Gekk sjálfboðanefndin þá út og
auk hennar á ag gizka um 30—40
manns.
Að lesnum samningum og g'efnum
skýringum gengu allmargir af fundi.
Næst bað fundarstjóri hljóðs hr.
ífat
þess um leið, að er hann hefði lokið
máli sinu, væri orðið lausrt.
Ásmundur P. Jóhannsson kvað það
helzt hafa verið hlutverk sitt að
reyna að draga saman hugi Vestur.
Islendinga í þessu máli, enda hefði
sig ætíð langað til þess að geta stutt
að því. En nú virtist sér að ekki
væri auðvelt að fá hinn málsaðila til
þess að hlusta á sig. Yrði því mál
siitt ekki langt er þeir hefðu gengið
af fundi. Lýsti hann velvildarhug
Islendinga heima til Vestur-ísjend-
inga. Bað hann þess, að þótt svo
væri nú komið, að Vestur-íslending-
ar færu sýnilega heim í tveimur hóp-
um, að þá mætti allt fara friðsam-
lega fram úr þessu, — öll brigslyrði
og fjandskapur niður leggjast. End-
aði hann mál sitt kl. 10.32.
Fundarstjóri mælti þá fáein orð
og kvað síðan orðið laust. Eftir
litlar umræður bar hr. Stefán Einars-
son fram þessa tillögu og mælti nokk.
ur orð með henni:
“Fundurinn lýsir yfir ánægju
sinni yfir þeim samningum, sem
heimfararnefndin hefir komist að,
um flutning á væntanlegum heimfar-
endum 1930, og lýsir yfir trausti
sínu á nefndinni.”
Allmikil vandræði hafa risið út úr
kosningunni , Landsdowne kjördæm-
inu hér í Manitoba. Þær fregnir
reyndust sannar, að Mr. Donald G.
McKenzie, tollnefndarmaður, sem er
liberal, ætti að bjóða sig þar fram
og þá um leið, að verða tekinn i
ráðuneyti Bfackens — eða réttara
sagt áður, því á fimtudaginn var
átti hann að vinna eið að stjórnar-
skránni sem ráðherra náma og auðs.
uppspretta. Er það nýtt ráðherra-
embætti, er Manitobastjórnin hefir
álitið nauðsynlegt að stofna, siðan
fylkið fékk umráðin yfir auðsupp-
sprettum sínum í sínar eigin hendur.
Var sagt að hann ætti að gefa kost
á sér með stuðning bændaflokksins
og liberala i sameiningu. Var allt
búið undir formlega inntöku Mr.
McKenzie i ráðuneytið, er snurðia
hljóp á þráðinn á síðasta augnabliki.
—Undireins og það vitnaðist að Mr.
McKenzie ætti að setjast í ráðu-
neytið, kölluðu liberalar í Lands-
downe kjördæminu saman fund, og
kröfðust þess að hann byði sig fram
sem liberal. En Bracken forsætis-
ráðherra hafði krafist þess að hann
sækti undir merki" stjórnarflokks-
ins.— Kvað fundurinn Mr. McKen-
zie vera að eyðileggja málstað lib-
erala í fylíkinu, ef hann ekki sækti
sem hreinn liberal. Á föstudag's-
morguninn var, var svo aftur haldinn
fundur, og herma ensku blöðin hér,
að þótt ekkert hafi verið tilkynnt op-
inberlega, þá hafi Mr. McKenzie lof-
að að sækja sem libera-1. Var honum
tilkynnt, að ef hann ekki gerði það,
myndi liberal flokkurinn sennilega
tilnefna annað þingmannsefni. Sama
fregn hermir, að álitið sé, að for-
sætisráðherra muni sjá sig tilneyddan
að ganga að þessu.
Mikill eldsvoði varð hér i Winni-
peg aðfaranótt laugardagsins, er
eldur kom upp t Dominion Rubber
iSystems Block og brann hún að
mestu leyti Er skaðinn metinn á
$300,000. Ekki varð manntjón og
lá þó nærri að tveir slökkviliðar
köfnuðu úr reyk. Urðu þeir yfir-
komnir en það tókst að bjarga þeim
o'a- lífga þá.
er svo, þá er progressiv flokkurinn
gagnslaus orðinn og við getum þá
alveg' eins vel farið aftur i gömlu
flokkana, og ef það hendir, þá kem
ég þar ekki framar.”
Spurður að því hvort hann væri
því samþykkur að Mr. McKenzie
yrði samsteypuþingmannsefni svar.
aði þessi fulltrúi: “Mig skiftir engu
hvað liberalar gera, en eigi ég koll-
gátuna þá verður maðurinn, sem
tilnefndur verður á fundi progress-
íva að styðja forsætisráðherrann
fram i rauðan dauðan.— Eg veiit að
þeir segja nú ekki þetta allir, en
þeta er sem þeir meina.”
Hveitisamlag Sask. fylkis bætir
við sig 233 kornlyfitum nú i uppsker-
unni. Geta þær tekið á móti 30,000
•35,000 mælum hver að meðaltali.
Uefir Sask. Pool Elevators Ltd., sem
er deild af Hveitisamlaginu ýmist
byggt þá eða keypt. —
¥ ¥ ¥
Hinn fyrsti snjór
(Ensk fyrirmynd)
Hinn fyrsti snjór. — Því aftan óf
Og iðin nótt sinn mjallarhjúp.
Um akur, veg, um eng og fell,
Réð einvöld þögnin, höfug, djúp.
Og skrúðgræn mörk þá skikkju hlaut
Að skrýddi engan jöfur slík.—
Hver feiskin grein var perlum prýdd,
—Af prýði drottins hönd er rík.
Á himingeimsins hljóða starf
frá húss míns ljóra starði ég.—
Og fugla hópar flugu hjá
Sem fyki lauf sinn grafarveg.
Það minti á litla moldarhæð,
Það minti á smáan brautastein,—
Er vafði mjöll í mjúkan faðm,
Sem móðurfugl sinn unga’ á grein.
Mig bláeyg dóttir barnsleg spyr:
“Hver bjó til þenna hvíta snjó?”—
Eg sagði henni um himna guð
Sem heimslíf gervalt elskar þó.
Við kystumst,-------augað ekkert sá,—
En allra sízt hún skildi þó:
Minn koss ég hennar hlýra gaf
Er hvíldi vafinn mjallar ró.—
Jónas A. Si£urSsson
ur enskar beint austur af Bermuda.
eyjunutn; þá brotnaði annar jafn-
vægisuggi skipsins í snarpri vind-
hviðu. Bjóst dr. Eckener þá jafn-
vel við að verða að lenda á sjónum,
og sendi loftskeyti eftir skipi að
koma og fylgja sér eftir. — Eftir
nokkurn tíma sendi hann þó annað
skeyti, á þá leið, að hjálpar væri
'ekki þörf, þeim hefði tekist að gera
við jafnvægisugigann, svo að skipið
Hinn í. þ. m. fengu samlagsbænd- myndi ná til Ameríku. Höfðu fjór-
ur í Manitoba, Sask. og Alberta loka
borgun, 2 l-4c á mælirinn fyrir hveiti
uppskeruna 1927. Nam öll upphæð-
in $4,722,105.89. Manitoba fékk
$251,873.53; Sask. $2,780,820.00 og
Alberta $1,600,143.75. Var þá fulln
aðarverð á 1927 uppskerunni $1,42j4
á mælirinn fyrir No. 1 Northern, Fort
William, samanborið við $142, 1926;
$1.66, 1925 og $1.01, er Alberta Sam.
lagið greiddi 1924.
Verðið er því örlítið hærra en í
fyrra á No. 1, en bændur skilja auð-
vitað, að sama hlutfall er ekki á
milli annara hveitiflokka, því að svo
hátt verð náðist í fyrra fyrir No. 1.
var því að þakka, að svo lítið af
hveitinu náði þeirri flokkun, að eftir-
spurnin varð hlutfallslega hærri.
Frá Brandon var símað í fyrra-
dag að itilnefningafundur til auka-
kosninga í Landsdowne kjördæmi
muni verða haldnir að Alexander og
að Griswold á laugardaginn kemur.
Stofnar bændaflokkurinn í kjördæm-
inu til annars fundarins, en liberalar
til hins. Var liberal-fundurinn aug-
lýstur vikuna sem leið, en bænda.
flokksfundurinn ákveðinn á fundi,sem
haldinn var í Brandon á laugardaginn
var, að Mr. McKenzie viðstöddum.
Þeim fundi stýrði Mr. J. M. Allen.
Sagt er að Bracken forsætisráð-
herra og Hon. W. J. Major niuni
itala á tilnefningarfundi bænda-sinna,
en Hon. H. A. Robson á tilnefning-
arfundi lilærala.
Hitt og þetta
Frá Kaupmannahöfn er símað 15.
þ. m., að þar hafi látist á laugardag-
inn María keisaraekkja frá Rúss-
landi, móðir Nikulásar II. Rússakeis-
ara, en dóttir Kristjáns 9. og föður-
systir Kristjáns 10.. Keisaraekkjan
varð 81 árs gömul. Dagnnar var
skírnarnafn hennar en því var breytt
er hún giftist Alexander III. Rússa.
keisara og skírðist til grísk-kaþólskr-
ar trúar. Eftir stjórnarbyltinguna
dvaldi hún í Danmörku og er sagt
að hún hafi aldrei trúað því að Nik-
ulás keisari væri af lífi, heldur stöð-
ugt vonað að hann myndi setjast
aítur á veldisstól Rússa.
ir menn af skipshöfninni klifrast út
á uggann, og þrábt fyrir storminn og
lífsháskann, dinglandi þarna svo að
segja í lausu lofti, tekist að bæta það
sem að var. En auðvitað seink-
aði þetta ferð skipsins, enda hafði
það nú storm í fangið. — Þó gekk allt
vel úr þessu, og um sólarlag á mánu-
daginn lenti skipið við Lakehurst
flugstöðina í New Jersey, eftir að
hafa farið 6,500 milur á rúmum 111
klukkutrmum (4 dögum og rúmum 15
klukkutímum).
Ferðin þykir að vonum hin merki-
legasta, og itelur dr. Eckener að með
henni sé fullsannað, að farþegaflutn-
ingur í lofti sé jafn auðveldur og á
sjó. Enginn farþegi var loftveik.
ur. Nóg eldsneyti hafði skipið eft-
ir til 65 klukkustunda lengri sigl-
ingar. Það er hið mesta bákn. Tek-
ur belgurinn 3,700,000 teningsfet af
gasi. — Spánska stjórnin hefir leigt
þetta skip til itveggja ára. En félag
dr. Eckeners hefir miklu stærra skip
í smíðum, sem ætlað er rúm fyrir
um 120 farþega. Gera Þjóðverjar
ráð fyrir að -koma á föstum flutning
milli Evrópu og Ameríku
skamms.—
Mr. AÍlen varðist allra ákveðinna
frótta', eftir Rrand'ptifundínn,
það, hvort Mr. McKenzie myndi
bjóða si,g fram undir merki bænda-
flokksins.
Þessi sama fregn hermir, að einn
Dánarfregn
A fimtudagsmorguninn var, kl. 2
f. h., lagði nýtt Zeppelinskip, undir
forystu loftskipa-t>yggingameistaraos
11,11 fræga, dr. Hugo Eckener fra Fried-
riechshafen á Þýzkalandi, áleiðis til
Bandaríkjanna með 60 farþega. Gekk
allt vel þangað til á laugardagsmorg-
un, er skipið var statt uni 1,000 ntíl-
Þann 20. septemlær síðastliðinn
andaðist Jóhann bóndi Jóhannsson,
að heimili sínu á Point Roberts,
Wash., eftir alllanga vanheilsu.
Jóhann var fæddur að bænum
Skuggabjörgum í Deildardal
Sikagafjarðarsýslu 31. okbober árið
1851. Foreldrar hans voru Jóhann
Gunnlaugsson og Sigríður Einars-
dóttir þar úr sveit. Var Jóhann
sál. þrímennigur við Sigurð hagyrð-
ing Jóhannesson frá Manaskál. Jó-
hann ólst upp frá barnæsku hjá Guð.
mundi Jónssyni rokkasmiði, og konu
hans Dagbjörtu Ölafsdóttur, en þau
hjón áttu bú þar á Höfðaströndinni,'
við Skagafjörð. Lítt var hann úr
æsku kominn, er hann varð að sjá
urn sig sjálfur i vinnuntennsku á
ýmsuni bæjum.
Þann 24. okt. 1877 giftist hann
Karólinu yfirsetukonu, Jónsdóttur
trésmiðs frá Krossavík í Þistilfirði.
Fimm barna varð þeim auðið, en
nú er eitt á lífi, Jónas Gotrtfred,
sem býr í nágrenni við móður sína
á “Tanganum.” Auk sinna eigin
barna hafa þau alið upp eina fóstur-
dóttir, Mrs. J. Samúelson, sem einn-
ig á heimili á Point Roberts.
Eftir að þau Jóhann og Karolína
giftust áttu þau heima á Akureyri
um skeið, en fluttu vestur um haf
árið 1886. Dvöldu þau um sitund
í Winnipeg, en fluttu þaðan til Ar-
gyle, og fjórum árum síðar í hina
svonefndu Pipestonebygð, og námu
þar land. Áttu þau þar ágætt bú,
en leituðu vestur í blíðviðrið undan
vetrarfari Norðvesturlandsins, er elli
og lúi tóku að sækja þau heim. Ár-
ið 1918 fluttu þau til Point Roberts,
og hafa búið þar síðan.
Mikið fjárhagslegt tap biðu þau
við síðustu búferlin, en hófsemd og
dugnaður hefir jafnan fleytt þeim
framhjá flúðum fjárskorts og ör-
bingðar, enda var sjálfstæðislöng-
unin óvenjulega sterk og samvinn-
an örugg.
Jóhann var ágætlega greindur,
kátur, fyndinn og laglega hagorður,
þótt líbt væri því flíkað. Gaman
ínnan ^afði hann af skáldskap og bar gott
skyn á þá hluti. Góður var hann
heim að sækja og hafði gott lag á
að láta igestum sínum líða vel. Ald-
rei gleymi ég því, er mig bar í fyrsta
sinn að garði hans. Þá var gaman
að tala um Akureyri og gamla Ey-
firðinga, en frá höfuðborg Norður.
landsins bar okkur báða.
Þau Jóhann og Karólína voru yfir
50 ár i hjónabandi. Var hálfrar-
aldar hjúsikapar afmælisins minnst,
fyrir liðugu ári síðan, með heimsókn
frá vandamönnum þeirra og vinum.
Jóhann sál. var jarðsunginn frá
kirkjunni á Point Roberts, þann 22.
sept. síðasitliðinn. Séra H. E.
Johnson aðstoðaði við útförina.
H. B. J.