Heimskringla - 26.12.1928, Page 6

S. HLAÐStÐA
I
I
O
WINNIPEG, DES. 26., 1928
EKKEHARD
Saga frá 10. öld.
eftir I. von Scheffel.
Aargau, og tók sér á hendur pílagrímsför til
Rómaborgar. Og hér virðist órólegur andi
hennar hafa ratað í eitthvert æfintýri, þótt
engum sé kunnugt hvað fyrir hefir komið.
Hitto bróðir hennar leitaði þrjá daga að henni
á torginui og meðfram Tiberfljótinu, en alt
kom fyrir ekki. En á fjórða degi kom hún inn
um Salarian-hliðið; bar hún höfuð hátt og var
glampi í augum hennar, en hún hrópaði upp,
að fyr mundi ekki farsæld í heiminum, en St.
Martin væri sýnd sú virðing er honum bæri.
Á heimleiðinni seldi hún biskupinum í
Constance allar eigur sínar í hendur, með þeim
skilmálum, að klerkar þar héldu sérstaka há-
tíð 11. nóvember ár hvert til heiðurs St. Mart
in. Sjálf leitaði hún í kofa til Ziliu, heilagrar
einsetukonu. En henni féll alls ekki vistin þar,
svo hún hvarf í dal St. Gallusar. Biskupinn
sjálfur fylgdi henni þangað, lagði dökka blæ-
una með eigin höndum yfir andlit hennar og
leiddi hana inn í kofan á Irenhæð. Eftir að
hann hafði lagt yíir hana blessun sína, lagði
hann fyrsta steininn, sem átti að fylla upp
dyrnar, setti innsigli sitt fjórum sinnum á blý-
ið, sem binda átti steinana, og lokaði hana
þannig inni frá heiminum, meðan munkamir,
sem með honum voru, sungu dapurlegt við-
kvæði, eins og við jarðarför væri.
Fólkið í héraðinu virti Wilborad mjög.
Það nefndi hana “harðvítuga í helgimensku,”
og margan sunnudaginn þyrptist það saman
fyrir framan kofann, en einsetukonan stóð
við gluggann og prédikaði yfir þeim. Aðrar
einsetukonur komu líka og settust að í ná-
munda við hana og leituðu leiðbeiningar við
fætur hennar.
“Þá erum við komin,” sagði Romeias.
Praxedis og hinar þjónustumeyarnar litu
umhverfis sig. Þær sáu enga mannlega veru;
fiðrildin flögruðu í sólskininu og býflugumar
suðuðu í grasinu. Hlerinn fyrir glugga Wil-
borad var hér um bil alveg aftur, svo að ofur-
lítill ljósglampi einn gat borist inn um rifuna.
Hægur, seimdreginn sálmsöngur rauf þögnina.
Romeias barði með spjótskaftinu á hler-
ann. Honum var ekki lokið upp að heldur og
söngurinn hélt áfram.
Við verðum að draga athygli hennar að
með öðm móti,” sagði hann þá.
Romeias var maður óprúður og ruddaleg-
ur; að öðrum kosti hefði hann ekki gert það
sem hann gerði. Hann hóf rödd sína í einum
af þessum skógarsöngum, sem olli skóla-
drengjunum svo mikillar kæti, þegar þeir réð-
ust inn í varðklefann hans, rifu í skeggið á
honum eða léku sér að horainu hans. Söng-
urinn hafði sömu áhrif eins og steinl hefði
Verið varpað í gluggahlerann. Hann opnað-
ist Bamstundis, og upp af grönnum hálsi reis
draugalegt, guggið kvenmannsandlit. Það
var vafið í dökka slæðu, og það var ískyggi-
legur glampi í augunum, þegar hún hallaði
sér fram í gluggann og hrópaði —
“Ertu enn kominn, Satan?”
Romeias gekk nokkurum skrefum nær og
sagði góðlátlega —
Hinn illi óvinur þekkir ekki eins marga
skemtilega söngva, eins og Romeias, klaust-
urvarðmaður. Vertu róleg, systir Wilborad,
eg færi þér nokkurar smámeyjar, sem ábótinn
segir að þú eigir að hafa ofan af fyrir með
skemtUegum viðræðum þínum.”
“Víkið burt, þér svikulu sviplr!” hrópaði
einsetukonan. “Vér þekkjum vel snömr
freistarans. Burt, segi eg, burt með ykkur!”
Praxedis gekk samt nær kofanum,
hneigði sig djúpt fyrir gugginni einsetukon-
unni og skýrði frá því, að hún kæmi ekki frá
belvíti heldur Hohentwiel. Gríska stúlkan
átti það til að vera dálítið brögðótt, og þótt
hún hefði aldrei heyrt getið um einsetukonuna
fyr en í dag, þá gat hún þess, að hún hefði
heyrt svo mikið látið af guðræknislífi systur
Wilborad, að hún hefði notað fyrsta tækifæri
til þess að fá að heimsækja hana.
Hrukkurnar í enni Wilborad virtust slétt-
ast ei lítið við þessa ræðu.
Réttu mér hönd þína, gestur,” sagði hún
og rétti sjálf út hægri hönd sína. Kirtillinn
féll lítið eitt frá og grannur, holdlaus hand-
leggurinn kom vel í Ijós í sólskininu.
Praxedis rétti fram hönd sína, og þegar
einsetukonan fann unga, mjúka höndina í
krumlu sinni, þá sannfærðist hún smátt og
smátt um það, að gríska stúlkan væri í raun
og sannleika með holdi og blóði.
Romeias sá, að nú horfði vænlegar og
velti nokkurum steinum undir gluggann á kof-
anum.
“Eg kem eftir tvær klukkustundir og sæki
ykkur. Guð blessi ykkur meyjar allar!” sagði
hann og hvíslaði auk þess að Praxedis, “vertu
ekki hrædd þó að hún skyldi falla í dá.”
Hann blístraði á hunda sína og hélt inn
í skóginn. Hann hélt beint áfram svo sem
þrjátíu skref, sneri síðan við úfnum haus sín-
um og því næst öllum líkamanum, hallaðist
fram á spjót sitt og leit hvast á staðinn fyrir
framan kofann, eins og hann hefði gleymt
einhverju þar. En þó hafði hann engu tínt.
Praxedis brosti og sendi þessum önugasta
allra varðmanna koss á fingri sér. Romeias
reisti sig upp og virtist ætla að henda spjóti
sínu, en lét það í þess stað falla aftur, kipti
því upp aftur, hrasaði, náói svo aftur jafnvæg-
inu og hvarf skyndilega bak við mosavaxna
stofnana.
“Ó, þú heimsins barn, þú sem í villunni
ráfar,” sagði einsetukonan reiðilega, “við hvað
áttir þú með þessari hreyfingu með hendinni?”
“Eg gerði það einungis að gamni mínu,”
sagði Praxedis kankvíslega.
“Þetta er ljót synd,” hrópaði Wilborad
hörkulega. Praxedis hrökk frá, en Wilborad
steypti sér út í ræðuna.
hún.
“Ó, heimskinginn þinn!” sagði einsetu-
konan, beltið, sem eg hefi, er ekki samskonar
leikfang. Belti Wilborad er úr járni með brodd-
um á. Það hringlar í því eins og í keðju og
broddamir stingast inn í holdið. Þig mundi
hrylla við það eitt að líta það augum.”
Praxedis leit út að skóginum, eins og til
þess að gæta að, hvort Romeias vælri ekki
sjáanlegur. Einsetukonan hefir ef til vill tekið
eftir því, að gesti hennar ‘var ekkért rótt, að
minsta kosti rétti hún henni nú hlemm með
cplum á, rauðum og grænum.
“Er þér farið að leiðast, heimsdóttir?”
spurði hún. Nægi orð náðarinnar þér ekki,
þá skaltu fá þér eitt af þessum. Kökur og
sætindi hefi eg ekki, en þó finna þessi epli
náð fyrir augum drottins Þau eru næring fá-
tæklnganna.”
Gríska stúlkan vissi hvers kurteisin
krafðist. En þetta voru krabba-epli, og hún
var farin að gretta sig í framan og tár voru í
augum hennar um það leyti, sem hún hafði
lokið við helminginn af því fyrsta.
“Hvemig falla þér þau,” spurði einsetu-
konan.
Praxedis misti hinn helminginn úr hendi
sér, eins og af tilviljun.
“Hefði skaparinn gert öll epli jafn súr og
þessi eru,” sagði hún, “þá hefði Efa áreiðan-
lega ekki etið hinn forboðna ávöxt.”
var virðulegur einsetumaður, sem bjó út í
eyðimörku Egyptalands og nærðist á engi-
sprettum og viltum rótum. Hann var svo
guðhræddur, að hann fékk að heyra þegar í
lifenda lífi samhljoma himnanna, og oft sagði
hann; ‘Ef allir gætu heyrt það, sem mér hefir
verið veitt að heyra, þá mundu þeir yfirgefa
hús og land, og sá, sem kominn væri í annan
skóinn, mundi skilja hinn eftir og flýta sér
til austurlanda.’”
En nú átti stúlka að nafni Thais heima
í Alexandríu, og enginn gat úr því skorið
hvort meira væri, fegurð hennar eða léttúð.
Fyrír þá sök sagði Pachomius: “Þessi kona
er öllu Egyptalandi plága,” og hann reis upp
og klipti skegg sitt, smurði hár sitt og settist
á bak krókudíl, sem hann hafði tamið til
hlýðni með krafti bænarinnar. Skepnan bar
hann á bakinu ofan Níl, og hann hélt til Thais,
eins og hann vær einn af biðlum hennar. Og
hann bræddi hjarta hennar, svo að hún
fleigði frá sér silkislæðunum og brendi jafn-
vel gimsteina sína í eldi, og hún fylgdi Pach-
ominusi ens og lamb fylgir hirðinum. Og hann
lokaði hana inni í helli, með einungis einum
litlum glugga, og þar kendi hann henni bænar-
iðkanir, og eftir fimm ár var hún hrein orðin,
og englar fluttu frelsaða sál hennar til himna.’
Praxedis var ekki sérlega hugfangin af
þessari sögu
“Gamli maðurinn á eyðimörkinni með
ritjulegt skegg og beiskar varir er ekki nógu
veglegur fyrir hana,” sagði hún við sjálfa sig.
“og þessvegna á eg að hafa hann!” En hún
þorði ekki að segja það, sem henni var í huga.
Rétt í þessu heyrðist í miðaftanklukkunni
frá klaustrinu. Einsetukonan hvarf tafarlaust
frá glugganum og lét hlerann aftur. Og nú
hófst drungalegur söngur og þar með fylgdu
högg með jöfnu millibili. Hún var að húð-
strýkja sjálfa sig. «
Um Romeias er það að segja, að hann var
farinn á veiðar langt út í skógi, og hafði kastað
spjóti sínu—en uppgötvaði þá að hann hafði
haldið að eikarholur væri ungur hjörtur! Hann
þreif spjótið I bræði út úr hörðum stofninum.
Þetta var í fyrsta skifti á æfinni, sem annað
eins hafði fyrir hann komið.
Löng þögn varð umhverfis kofa Wilborad.
En alt í einu hóf hún rödd sína aftur, en nú
var hún breytt og heit af ástríðu: “Hverf ofan
til mín, heilagi Martin, þú hrausti kappi drott ■
ins, huggun einveru minnar, ljós myrkurs míns!
Hverf til mín, því sál mín er reiðubúin tU þess
að taka á móti þér, og augu mín þyrstir eftir
þér!”
Þá varð aftur þögn. En Praxedis hrökk
alt í einui óttaslegin við, því að angistarvein
heyrðist að innan. Hún hljóp að glugganum
og Ieit inn. Einsetukonan lá á hnjánum,
hélt höndum fyrir ofan höfuð sér- og starði
sljó fram undan Bér. Svipan lá við hliðina
á henni.
“í öllum guðanna bænum, hvað er að?”
hrópaði Praxedis.
WUborad stökk á fætur og þreif í hend-
ina á Praxedis eins og hún væri með krampa.
“Mannsbarn,” sagði hún og stundi, “Þú,
sem fengið hefir að vera vottur þjáninga Wil.
borad, ber þér á brjóst, því að tákn hefir gefist.
Hann, sem sál mína hefir valð, hefir ekki
birst, því að hann er reiður yfir því, að nafn
hans hefir verið saurgað af vanheilögum vör-
um. En hinn helgi Gallus, sem aldrei hefir
áður komið í kofa minn, birtist sál minni, og
hann var með þjáningarsvip og klæði hans
vom rifin og tætt. MikU óhamingja hlítur að
vofa yfir klaustri hans. Fyrir þá sök skulum
við biðja um, að lærisveinar hans falli ekki á
vegi réttlætisins.”
Hún hallaði sér út úr þröngum glugganum
og hrópaði yfir til nágrannakofans: “Wendel
gard systir!”
HJerinn fyrir glugganum á hinum kofan-
um laukst upp og gamalt andlit kom í ljós.
Það var andlitið á hinni virðulegu frú Wendel-
•gard, sem syrgði hér eiginmann sinn, sem
ekki hafði komið aftur úr ófriðnum síðasta.
“Wendelgard systir,” sagði Wilborad, “við
skulum syngja þrisvar sinnum saman sálminn:
“Miskunna þú oss, ó drottinn!”
En Wendelgard hafði einmitt verið að
dreyma um eiginmann sinn. Hún var þess
fullvís, að hann mundi eitt sinn koma aftur
frá landi Húnanna, og hennar eina ósk á þessu
augnabliki var að komast úr kofanum og
leggja af stað í léttum andvaranum til þess að
mæta honum.
“Þetta er ekki stund fyrir sálmasöng,”
kallaði hún til baka.
“Ó, djöfuls-verk og hégómans!” hrópaði
hún. “Þama ertu og gítur augunum umhverf.
is þig, þar til þau skjótast eins og örfar inn
í hjarta manns, og þú kastar til hans kossi,
eins og það skifti engu máli! Skiftir það engu
hvort hann lítur aftur, sem fram ætti að líta?
Enginn, sem lagt hefir hönd á plóginn og lítur
aftur, er hæfur fyrir himnaríki. Að gamni
sínu! Ó, gef þú mér ísóp, að eg megi hreinsa
þig af synd þinni, snjó, til þess að þvo þig
hreina!”
“Eg var ekkert um þetta að hugsa,” sagði
Praxedis og roðnaði við.
“Það er ýmislegt, sem þú hugsar ekki um”
sagði Wilborad og athugaði Praxedis frá
hvirfli til ilja. Því næst mælti hún—
“Þú hugsar heldur ekkl um það, að þú
ert í dag í grænum og gulum klæðum, og að
þessir skripandi litir em andstygð í augum
þeirra, sem snúið hafa bakinu við heiminum;
né um það, að beltið þitt er svo losaralega
spent um mitti þitt, eins og þú værir flakkandi
dansmær. Vak þú og bið!”
Einsetukonan hvarf frá glugganum, en
þegar hún kom aftur í ljós, eftir stundar bið,
þá var hún með knýttan kaðalspotta í hend-
inni.
“Eg vorkenni þér, aumingja turtfldúfan,”
sagði hún, “ríf af þér silki útflúrið og taktu
frá Wilborad við belti sjálfsafrueitunarinnar.
Það á að minna þig á, að fara eigi með hé-
gómlegt þvaður né athafnir. Verðir þú aftur
fyrir freistlngunni að senda varðmanni koss
á fingrum þér, snú þú þá ásjónu þinni í austur
og farðu með sálminn: “Drottinn, frelsa mig
frá illu!’ Og fáir þú eigi með því frið, þá
kveiktu á vaxkerti, haltu fingrunum yfir log-
anum, og þú munt frelsast á stundu freisting-
arinnar: Því eldurinn einn getur eldinn lækn-
að.”
Praxedis leit til jarðar.
“Orð þín eru beisk,” sagði hún.
“Beisk,” hrópaði eiaetukonan. “Lof sé
Guði að varir mínar mæla eigi orð sætleikans!
Munnoir hins heilaga á að vera beiskur. Eng-
ill drottins kom að Paohrominusi, þar sem
hann sat út í eyðimörkinni, tók nokkur lauf af
lárviðnum og ritaði á þau bænarorðin. Hann
rétti Pachrominusi þau og mælti: “Gleyptu
þessi lauf, í munni þínum skulu þau verða
beisk eins og gall, en þau munu láta hjarta þitt
fyllast af sannri vizku.”
“Og Pachomius tók laufin og át þau, og
frá þeirri stundu varð munnur hans beiskur,
en hjarta hans var fullt af sætleik og hann
lofaði drottinn.”
Praxedis svaraði engu og þær þögðu báðar
um stund. Hinar konurnar voru horfnar. Þær
höfðu gefið hvor annari olnbogaskot, þegar
elnsetukonan kom með kaðalspottann og
læðst í burtu. Þær eyddu nú timanum vlð
að tína heiðarblóm og rabba saman.
“Eigum við líka að setja á okkur svona
belti?” sagði ein þeirra.
“Það skulum við sannarlega gera—þegar
tveir mánar verða á himnum!” sagði önnur.
Praxedis hafði lagt kaðalinn á glugga-
kistuna.
“Eg vil ekki ræna þig belti þínu,” sagði
Wilborad móðgaðist.
“Það er gott að þú skulir ekki hafa
gleymt sögunni um Evu. Smekkur hennar
var ekki ósvipaður þínum, og fyrir því er
syndin í heiminn komin.”
Gríska stúlkan leit til himns, þótt ekki
væri henni nein guöhræðsla í huga. Það var
fálki að flögra yfir kofanum. “Maatti eg ein-
ungis fljúga með þér, langt burtu yfir Con
stance-vatnið!” sagði hún við sjálfa sig. En
svo hristi hún fallegan kollinn, til þess að
losna við þetta skap.
“Hvað á eg að gera til þess að verða full-
komin, eins og þú ert?” spurði hún.
“Það er gjöf frá himnum að geta snúið
bakinu við heiminum með öllu,” svaraði hún.
“Maðurinn getur ekki gert það af eigin ramm
leik. Fasta, vatnsdrykkja, deyðing holdsins,
sálmasöngur—Þetta er ekki nema undirbún-
ingur. Mestu varðar að velja sér góðan verad-
ardýrling. Vér konur emm veikar, en heitar
bænir geta flutt kappa drottins til vor, oss til
hjálpar. Líttu á, einmitt hérna fyrlr framan
gluggann minn. Héraa stendur hann oft f
næturvökunni, sem hjarta mitt hefir valið,
hinn trausti Martin biskup, og verst meö
skildi og spjóti árásum áranna. Baugpir af
bláum eldi umhverfis höfuð hans, og það leiftr-
ar af honum er hann færst nær, en áramir
flýja undan honum og æpa. Og þegar bar-
daganum er lokið, já, þá hefir hann vinsam-
legar samræöur við mig. Eg segi honum frá
öllu, 8em mér er á hjarta, öllum óskunda, sem
nágrannarnir gera mér, allri rangsleitninni,
sem klausturbúarair sína mér. Ög dýrling.
urinn kinkar kolli og hristir flögrandi lokka
sína, og hann fer með alt, sem eg segi honum,
upp til himna, og þar ræða þeir sameignlega
um það, hann og vinur hans Mikael, erki-
engillinn, sem stendur vörð frammi fyrir há-
sæti Guðs föður hvern mánudag. Og á þenn-
an háaa komast sorgir mínar honum til eyrna,
og Wilborad, sem sízt er þjóna hans, gleymist
ekki .
“Þá ætla eg löka að velja mér St. Martin
fyrir vemdardýrling,” sagði Praxedis.
Þetta hafði ekkd verið tilætjunin mieð
lofgjörð Wilborad. Hún horfði með fyrirlitn-
ing afbrýðinnar á rjóðar kinnar Praxedis.
“Drottinn fyrirgefi þér hroka þinn!”
sagði hún og spennti greipar. “ímyndar þú
þér, að slíkt verði gert með hugsunarlausum
orðum einum og áreynslulaust? Nei, sannar-
lega ekki! Mörg árin þjáðist eg og fastaði,
og andlit mitt varð hrukkott og guggið, og þó
hafði hann aldrei við mér litið. Hann er mik-
ill dýrlingur og hetja fyrir drottni, og hann
lítur ekki við öðmm en þeim, sem lengi hafa
í stríðinu staðið.”
“Hann mun ekki taka bænir mínar illa
upp,” sagði Praxedis.
“En þú mátt ekki biðjá til hans,” hróp-
aði Wilborad reið. “Þú mátt það ekki! Hvað
varðar hann um þig? Það em aðrir dýrling-
ar fyrir fólk eins og þig. Eg skal benda þér
á einn. Veldu hinn guðrækna föður Pach-
omius.”
“Eg þekki hann ekki,” sagði Praxedis.
“Það er svei mér nógu slæmt! Þú mátt
tO með að læra að þekkja hann strax. Hann