Heimskringla - 10.04.1929, Blaðsíða 1

XLIII. ÁRGANGUR
WINNIPEG MIÐVIKUDAGINN 10. APRlL, 1929
NÚMER 28
sœoeoooGOðosoðsooseooooeeo&soociðooseeeooeceeeosoosoec
I
áoocoosooscosososoooðooooosoeosoooccðesoooeoeoeoooosoe
FRETTIR
KANADA
aö olíunámasvæSiö í Turnerdalnum
muni vera eitt hiö auðugasta er upp-
: 2
l'tileíni af ummælum “Free Press”
um viöhorf Alberta gagnvart opin-
herri vatnsvirkjun, flytur “Tribune”
þá frétt nýlega, aö “United Farmers
of Alberta” hafi ekki alls fyrir
löngu á félagsfundi samþykkt svo-
bljóðandi fundarályktun:
“Með því aö vér erum sannfærð-
ir um aö vatnsvirkjunarmálin eru
••eitthvert allra mesta framtíöarspurs-
mál fylkisins og sérstaklega þeirra,
•er sveitirnar byggja, og
“Meö því aö oss stendur ótti af ^
þeirri staöreynd, aö voldug séreigna-
félög hafa úti allar árar til þess að
má orkustöövunum á sitt vald, og
“Með því aö öllu varðar að þessi
auðsuppspretta sé varðveitt almenn-
'ingi til heilla, og frá því aö séreigna-
félög megi maka krókinn á henni, þá
“Ályktum vér, að skorað skuli á
fylkisstjórnina, að hefjast handa á
ákveðinn hátt til þes sað starfrækja
vatnsorkuverin hiö allra fyrsta aö
rmnt er, og ályktum einnig, aö fara
fram á það að U. F. A. félög í
fylkinu fylgi því fram sem fastast,
;að vatnsorkuverin veröi starfrækt af
hálíu hins opinbera í þessu fylki.”
götvað hafi verið á síðari árum.
Mestur hluti þess er í höndum Im-
perial Oil Co., sem er afspringur
Standard Oil í Nevv Jersey, og er
þaö sem óðast að ná yfirráðum yf-
ir olíunámasvæðin í Kanada. —
Ségir blaðið að félagið hafi þegar
varið $5,000,000 til jarðborunar eftir
olíu, en af viðskiftaástæðum lokað
aftur^ flestum þeim brunnum, er það
hefir fundið.
A fiinmtudaginn var lagði Brack-
en forsætisráðherra fjárlögin fyrir
fylkisþingið, með mjög skipulegri
ræðu. Er gert ráð fyrir meiri tekj-
um og gjöldum þessi ár en nokkurn-
tíma áður í sögu Manitobafylkis.
Gerði forsætisráðherrann ráð fyrir
að tekjur hækki um $2,085,480 en
að útgjöld muni þó verða það meiri,
að tekjuhalli nemi $876,989.64. Ger-
ir hann ráð fyrir því, að útgjöld á
fjárhagsárinu, sem endar 30. apríl í
ár muni nema $12,764,745.56, en
tekjur $10,786,202.98. Utgjöld á
næsta fjárhagsári er endar 30. apríl
1930 gerir hann ráð fvrir að muni
nenia $12,748,671.76 en tekjur $12,-
871,682.12.
Rannslóknarnefndinni hefir nýlega
borist skýrsla frá Dr. H. D. Acres,
einum nafnkunnasta vatnsvirkjunar-
sérfræðingi í Kanada, um vatnsvirkj-
un yfirleitt, með sérstakri hliðsjón af
Sjö-systra samningnum. Dr. Acres
var i 17 ár yfirverkfræðingur við
vatnsvirkjunarkerfi Ontariofylkis og
•er nú verkfræðislegur ráðpnautur
Torontoborgar. Er skýrsla Dr.
Acres mjög óhagstæð Sjö-systra
samningnum, og mun nánar verða
frá henni skýrt í næsta blaði.
Engin tillaga lá fyrir um breytingu
á sköttum, en Mr. Bracken spáði
því, að að ári, eða svo, myndi verða
óhjákvæmilegt að fylkið minkaði
mjög við sig útgjöld, eða hækkaði
skatta að öðrum kosti.
Af útgjöldunum má helzt telja
$3,600,000 til vegabóta, sem hin
mesta nauðsyn ber vitanlega til; $1,-
000,000 til símakerfisins og $1,000,-
000 til háskólans.
-------x»------
BAN DARÍKIN
Eftir all skarpar umræður í fylk-
isþinginu, þar sem dómsrrtálaráðr
herrann, M'r. Major, og leiðtogi
verkamannaflokksins, Mr. Queen
lögðu að síðustu málið í dóm þing-
manna, ef svo mætti að orði kom-
ast, var tillaga Mr. Queen, er fór
fram á það, að skipa skyldi þingrann
sóknarnefnd til þess- að rannsaka allt
er lyti að Sjö-systra samningnum,
felld fyrra þriðjudagskveld, með 31
atkvæði gegn 19.
Með tiUögunni greiddu atkvaoði:
J. Bernier, J. H. Cotter, W. Sanford
Evans, S. J. Farmer, R. G. Fergu-
son, J. T. Haig, W. Ivens, J. B.
Laughlin, J. P. Lusignan, H. Mc-
Gavin, J. McLenaghen, F. Y. New-
ton, J. W. Pratt, J. Queen, E. J.
Rotledge, S. Sigfússon, W. J. Spinks,
F. G. Tavlor, W. V. Tobias.
Frá Washington er símað 5. þ. m.,
að Mr. A. J. McPhail, forstjóri mið
sölustöðvar kornsamlaganna þriggja
hér í Kanada, hafi komið til við-
tals við landbúnaðarnefnd öldunga-
ráðsins fyrir tilmæli hennar, eðti
formanns henAar, McNary, sem er
annar höfundur hins nafnkunna
Haugen-McNary frumvarps, þar eð
nefndin óskaði að fræðast unt fyrir-
komulag hveitisamlagsins kanadiska.
Var Mr. McPhail um tvo klukku-
tíma með nefndinni. Lét hann í
ljós þá skoðun, að mjög æskilegt
væri að samvinna kæmist á milli
Bandaríkjanna, eða hveitisamlaga er
þar kynnu að verða sett á stofn, og
hveitisamlagsins kanadiska. Ekki
hefir enn frétzt að hverju leyti
nefndin niuni taka til greina þá
fræðslu, er Mr. McPhail veitti henni.
A móti tillöigunni greiddu atkv:
N. V. Bachynsky, H. G. Beresford,
Hon. J. Bracken, J. W. Breakey, I.
M. Cleghorn, W. R. Clubb, R. F.
Curran, S. S. Garson, I. V. Grif-
fiths, Hon. R. A. Hoey, N. A. Hry-
horczuk, I. Ingaldson, W. MacKay,
Hugh MacKenzie, W. J. Major, Hon.
E. W. Montgomery, R. H'. Mooney,
W. Morton, J. Muirhead, J. A.
Munn, D. McCarthy, A. McLeary,
Hon. D. G. McKenzie, W. C. Mc-
Kinnell, Hon. D. L. Mclæod, A. J.
M. Poole, Hon. A. Prefontaine, H.
A. Robson, Mrs. E. Rogers, T. Wol-
stenholme, A. R. Berry.
Samkvæmt símskeyti frá London
á Englandi, eru olíuhöldar þar sem
óðast að snúa athygli sinni að Vest-
ur-Kanada. Segir sérfræðingur
blaðsins “The Evening Standard,”
Samkvæmt hinum nýju lögum, sem
kennd eru viíj Jon.es öldungaráðs-*
mann (frá Washington?) verður
hert til muna á hegningu fyrir brot
gegn bannlögunum. Er talið í
símfrétt frá Washington, að fram að
þessu hafi allir stórbófarnir sloppið
með tiltölulega vægar sektir. en í
fangelsi oftast orðið að fara þjónar
þeirra, smábófarnir, er fengust við
flutning og skenkingu. En nú só
stórfiskunum hætt. Sekta megi þá
allt að $10,000. og dæma þá í allt að
fimm ára fangelsisvist. Telur frétt
in, að eftir því sem spyrjist í Wash-
ington víðsvegar frá í landinu, séu
nú þegar bersýnilega farnir að auk-
ast erfiðleikar stórfiskanna á því að
útvega sér trygpa aðstoðarmenn.
sökum hinnar löngu fatigelsisvistar,
er þeir mega vera víð búnir.
Frá New York var símað snemma
í þessutn ntánuði, ajS Sir Herbert
Wilkins, hinn frægi ástralski land-
könnuður og loftfari, gamall ferða-
félagi og lærisveinn Vilhjálms Stef-
ánssonar, hafi skýrt frá því, að hann
hugsaði til neðansjávar ferðar til
norðurpólsins og þvert yfir, undir
íshelljunni, Hefir hann fengið
valda ntenn til fararinnar, og fengið
augastað á neðansjávarbát. Gerir
hann ráð fyrir að leggja af stað i
júrfí. Telur hann ferðina “alveg
hættulausa.” —
Fréttir hertna, að aðrir vísinda-
menn séu ekki á sömu skoðun, og að
Vilhjálmur Stefánsson hafi sagt, er
álits hans var leitað, að hann teldi
þessa för ntjög hættulegt fyrirtæki,
en þó mun hann fyrstur manna hafa
látið í ljós hugmyndina gjn mögu-
leika slíks ferðalags einhverntíma i
framtíðinni, og Sir Hubert svo lánað
hana til framkvæmda. Herntir fregn-
in ennfremur að Vilhjálmur hafi lagt
að Sir Hubert að fresta feröinni að
minnsta kosti til næsta sutnars, svo
að föng væru á að búast sem bezt,
og ef til vill að kömast yfir hentugra
neðansjávarskip.
MEXICO
Eftir vopnaviðskífti, et' sitaðið
höfðu i 4 daga sunnarlega í Chi-
huahua ríkinu í Mexico, laust í blóð-
uga orustu 4. apríl milli stjórnar-
liðsins undir forystu Plutarco Elias
Calles og uppreisnarlíðsins undir for
ystu G. S. Escobar y’firhershöfðing-
ja. Vann Calles algerðan sigur, og
féllu hershöfðlngjar uppreisnarhers-
ins flestir. en nokkrir komust undan,
þar á meðal Escobar. Telur Mexico-
stjórn nú uppreisnina sama sem nið-
urbælda. F.n siðustu fréttir hernta,
að Escobar sé búinn að safna að sér
6000 ntanna her, og haldist við í
fjöllunum í vesturhluta Chihuahua.
Jesus M. Aguirre yfirhershöfð-
ingi, er með uppreisnarliðinu hafði
náð haldi á Vera Cruz, varð að flý-
ja þaðan að skömmum tima liðnum.
Náði stjórnarliðið honum á flótt-
anutn og var hann þegar dæmdur til
dauða af herrétti, og skotinn, eins og
bróðir hans Manuel Aguirre, er
sötnu örlög hlaíit nokkru áður, eins
og skýrt var frá í Heimskringlu.
------x------
FRAKKLAND
20. ntarz síðastl. andaðist í París-
arlxtrg á Frakklandi Ferdinand Foch
stallari, allsherjarforingi hins samein
aða liðs Bandamanna, sá er úrslita-
sigurinn vann á Þjóðverjum 1918.
Var hann grafinn á kos'nað ríkisins
í “Invalide” kirkjunni, þar sem aðeins
fimm landar hans hafa verið jarðsett
ir á undan lionttm, en það eru for-
setarnir Faure og Carnot; vtsinda-
maðurinn Pasteur; stjórnmáiamaður
inn Gambetta, og skáldið Victor
Hugo.
ÚR BÆNUM
Heimíerðarnefndin starfar nú sent
kappsamlegast að undirbúningi heim
ferðarinnar 1930, enda er eigi sérlega
tangur tími til stefnu, miðað við það
veglega tækifæri. A fyrsta fundi
heitnferðarnefndarinnaT, er haldinn
var eftir Þjóðræknisþing voru þeir
séra Ragnar E. Kvaran og hr. Sig-
fús Halldórs frá Höfnum boðnir vel-
komnir t nefndina. A öðrum stað
hér í blaðinu birtist ábyggileg skýrsla
um ferðakostnað við heimförina. —
Þess má geta að “Lögberg” sá sér
pmögulega fært að verða við þeirri
ósk nefndarinnar, að birta skýrsluna,
þótt ékki sé í fljótu bragði sjáanlegt
að hún geti nokkurn meitt. —
Heimförin 1930
Það eru óeíað margir meðal V.-
Islendinga sent í huganum dvelja
við hátíðina væntanlegu sent haldin
verður á Þingvöllum 1930 og mutiu
hugsa sér,að verða þar staddir ef
unnt er. Heimfararnefnd Þjóð-
ræknisfélagsins hefir t’yrir löngu á-
sett sér að skýra frá þeim ráðstóf-
'inum er gerðar hafa verið fyrir
þessa ferð héí og heitna, því á
tvennu hefir leikið með skilning
þann sent lagður hefir verið á þess-
ar ráðstafanir og telur nefndin víst
að almenningur vilji fá að vita hiö
sanna unt þessi efni.
Heitnfararnefnd Þjóðræknisfélags-
ins, eftir nákvæma yfirvegun, hefir
komist að hinum hagkvæmustu samn
ingum viö the Canadian Pacific Ry.
and Steamship Lines, utn flutning
tslendinga að vestan heint, sent nefnd I
in vonast til að allir verði ánægöir
með. Samkvæntt þeim samningttm
verða frrbréf seld, frá öllum braut-
irstöðvum i Canada og Bandankj-
unum frant og ti! liaka. á ódýrara
veröi en dæmi eru til.
Sérstakar járnbrautalestir flytja
hátiðagestina til hafnar, þar sem eitt
af hinunr ágætustu skipunr C. P. R.
•tekur á móti þeim og flytur þá henn
til Reykjavíkur. Gert er ráð fyrir
að farið veröi frá Montreal sneumn
í iúni og verður siglingadagunfn á-
kveðinn síðar.
Naunwst þarf aö taka það frani
vro Íslendinga að hvorki gefist þeim
tilefni né tækifæri til heimferðar,
slikrar senr þessarar aftur. Ráð-
stafanir ha"fa verið gerðar til þess
að líta eftir farþegum og farangri
og sjá fyrir sérstökum skemtunum
á sjó og landi franr og til baka. Sér-
stök áherzla hefir verið lögð á að
gera ferðina fræðandi og sketrrti-
lega. Verður skenrtiskráin birt
síðar.
Þegar heinr kemur er vissa íengin
fyrir því að móttökurnar verða ekki
síður ánægjulegar en ferðalagið á
hafinu, “um nóttlausa voraldar ver-
öld,” því þjóðin öll er samtaka unr
að gera gestununr komuna og dvöl-
ina senr nrinnisstæðasta.
Eitt af því nauðsynlegasta, sem
gera þurfti, var að fá hentugan veru
stað fyrir gestina í Reykjavík og'á
Þingvöllunr. tneðan á hátíðahalditru
stæði. Þegar á það er litið, að
mesti fjöldi gesta, utan lands frá og
innan verður að sjálísögðu staddur
i Reykjavtk, unr þetta leyti, — en
gistihús ónóg eins og nú stendur.
hvað þá lreldur þegar að þúsundir
gesta eru þatrgað konrnir, þá virtist
setn það myndi verða stærsti örðug-
leikinn að fá þann verustað fyrir
Vestur-Islendinga, er hefði þau þæg-
indi að bjóða, er þeir gerðu kröfur
til.
Franr úr þessu hefir ráðist heppi-
lega, fyrir góðvild og höfðingsskap
landsstjórnarinnar og fleiri ágætra
manna. Hin nýja bygging sem bú-
ið er að reisa og ætluð er fyrir
Landsspítala, stendur sunnan í Skóla
vörðuholtinu, örskanrmt frá listasafni
Einars Jónssonar frá Galtafelli.
Þaðan er hin fegursta útsýn yfir
bæinn, til fjalla, fratrt á Faxaflóa.
yfir Skerjafjörð, til Bessastaða og
franr á Álptanes. Stórhýsi þetta,
er rúmar þægilega 400 nranns, og
búið er út með öllunr þægindunr er
þekkt eru á fullkonrnustu gistihús-
unr hér í álfu. hefir Heimfarartrefnd
Þjóðræknisfélagsins verið léð til af-
r.oíta fyrir g'pstina endurgjaldslaust
meðan dvalið er heima. Er nefnd-1
in og Þjóðræknisfélagið öllunr hlut-1
aðeigendum innilega þakklát fyrir
þenna greiða, er sýnir svo mikla
rausn og góðvild t garð Vestur-Isí
iendinga. Nefndinni fannst, að
naumast gæti konrið til ^ mála að
■þiggja þetta rausnarboð án þess, að
vér á einhvern hátt vottuðum þakk-
læti vort á tnóti ákveðnara en nreð orð
ununr eittunt. Þar sem nú að auðsætt
var, að til þess að lrúsnæði þetta
•yrði notað til íbúðar, þá þurfti að
fá í það hús- og borðbúnað o. fl.
fanst nefndinni vel við eiga, að
þeir senr húsnæðisins yrði aðnjótandi
legðu það til, og kaupurrr yrði svo
Iragað, að nota mætti það af þessunt
nrununt, er leggja þyrfti inn t bygg
inguna þegar að hún vrði tekin til
þeirra nota senr hún er ætluð, en
það setrr afgangs yrði, gæti þá geng-
ið til einhverra opinberra stofnana,
ef nrenn vildu.
Eftir þeim tilboðum. sem nefnd-
inni hafa borist frá tveinrur alkunn-
ustu stórsöluhúsunum á Bretlandi,
verður kostnaðurinn við þessi kaup
þegar honum er jafnað niður á 400 i
manns nákvætnlega $27.80 á mantr-
inn.
Tilboð um fæði og alla þjónustu
hefir nefndin einnig fengið, er nenr-
ur kr. 8. á nrann yfir sólarhringinn
trreðan dvalið er í Reykjavík og á
Þingvöllttnr. Er áætluð dvöl á báð-
um þeim stöðum um 14 daga. Verður
þá fæði og þjónusta $25.20 yfir
þenna tíma, Samtals nenrur því
fæSi, húsnœði og þjónusta í 14 daga
í Reykjavík og á ÞingvöUmi $52.80.
Þess nrá ge'a, að þeir senr lengur
óska að dvelja i Reykjavík unr þenna
tiltekna tíma, hafa aðgarvg að her-
bergjunt sínum og rúmum þar til hóp
urinn heldur heim aftur án frekara
endurgjalds, en fæði og þjónustu
borga þeir á sama verði.
Tilboði þessu og ráðstöfununr hef-
ir Heimfararnefndin tekið, og getur
því nú veitt nákvæma upplýsingu
unr fargjöld og veru í Reykjavík og
á Þingvöllunt meðan á hátíðinni
stendur.
Kostnaðurinn verður þá þessi:
Farbréf frá Winnipeg—Montreal
fram og aftur ..........$ 72:25
Verukostnaður í Reykjavík og
á Þingvöllum ............ 52.80
Farbréf Montreal—R’vik
fratrr og til baka ..... 172.00
Samtals ............. $297.05
Frá öðrum stöðunr lrér í landi
sem hér segir:
Seattle, Prince Rupert, Van-
couver ..................$358.00
Calgary, Edmonton, Innisfail 338.00
Saskatooi* Sask............... 321.50
Wynyard. Sask................. 316.05
Churchbridge. Sask ........... 310.30
Swan River, Man. ............. 311.90
Winnipegosis, Man............ 308.25
Lundar, Man................... 301.20
Árborg, Man...............^... 300.95
Riverton, Man................. 301.40
Gimli, Man...............!.... 300.05
Glenboro, Man................. 301.90
Morden, Man................... 300.55
I’iney, Man................... 300.20
Auk þessara upphæða nrá geta þess
að flutnineskostnaður milli Reykj-
avíkur og Þingvalla, samkvæmt
stjórnarúrskurði fer ekki franr úr
kr. 7.50 hvora leið. Upp og útskip-
un á farangri, sem ntenn ekki geta
haldið á nreð sér. $1.00. Svefn-
vagnar á ntilli Winnipeg og Mbn-
treal um $6.30 (tourist), $12.65
(Standard! fyrir rútnið hvora leið.
Má skit'ta þvt til heltninga, ef tveir
tro‘a sanra rúmið.
Ttntinn styttist nú óðum að þessu
merkistakmarki þjóðarinnar, ís-
lenzku, og er því nauðsynlegt fyrir
sem flesta Vestur-Islendinga að á-
kveða sig til fararinnar, ef þeitt
ætla sér að fara á annað borð. Það
er nauðsynlegt fyrir Heinrfararnefnd-
ina að fá að vita hversu margir ætla
að fara á hennar vegum, nauðsyn-
legt ryrir fluttringsfélagið, og ósk
blaðanranna á Islandi, að fá að vita
senr fyrst um tölu þeirra Vestur-Is-
lendinga, sem væntanlegir eru og
hvaðan þeir eru ættaðir af Islandi.
Það er því einlæg ósk nefndarinnar
að fólk hér vestra gefi sig sem allra
fyrst franr og sendi nöfn sín til for-
manns Heimfararnefndarinnar, J. J.
Bildfells, 708 Standard Bank Bldg..
W’innipeg, eða W. C. Casey, General
Agent Canadian Pacific Ry., 370
Main Street, Winnipeg, ásamt ofur-
lítilli niðurborgun á fargjaldinu, sem
verður endurgreidd ef eitthvað kem-
ur fyrir, svo að umsækjandi getur
ekki farið.
I unrboði Heimfararnefndarinnar,
/. /. Bildfcll.
----------x-----------
r

Ársfundur
Viking Press, Ltd.
Ársfundur hluthafafélagsins The Viking Press,
Ltd., verður haldinn mánudaginn 15. apríl 1929 á skrif-
stofu félagsins, 853 Sargent Ave., Winnipeg, kl. 2 e. h.
Ársskýrslur félagsins verða þar lagðar fram til
staðfestingar; embættismenn kosnir fyrir í hönd farandi
ár, og mál þau er félaginu koma við, verða rædd og af-
greidd.
Skorað er á alla hluthafa að mæta eða senda um
boð sín þeim félagsmönnum, er fundinn sækja.
Winnipeg, Man., 27. marz, 1929.
M. B. HALLDÓRSSON
forseti
RÖGNV. PETURSSON
skrifari
►«a
V
#