Heimskringla - 24.04.1929, Blaðsíða 4

4. BLAÐStÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 24. APRÍL, 1929
Hcintakringla
(StofnuV 188®)
Kemor at i hverjom mHJtlkniíft
EIGENDUR:
VIKING PRESS, LTD.
88S »K 855 SARGENT AVE . WISNIPKG
TAL.S1MI) «6 S37
V«r» blaTIslns er »3.00 árgangurlnn bor*-
t«t fyrlrfram. Allar borganlr sendlst
THE VIKING PRESS LTD.
•IGFÚS HALLDÓRS trá Höfnuni
Rltstjórl.
Utanáekrllt tll bla»alnai
THIB VIKING PRESS, I.td., Ilox 8108
Utan Askrlft tll rl«8tJ.öra0« i
EDITOK HEIMSKRINgLA. Bot 8105
WINNIPEG, MAN.
"Helmskrlngla Is publlsbed by
The VIklntc Preas Utd.
and printed by __
CIT Y PRINTING * PIJBUISHhNG CO.
853-S55 SarKent Aye., WlnnlpeK. Man.
Telephoael .86 58 T
WINNIPEG, 24. APRÍL, 1929
Yiðurkenningin
Það þarf engum blöðum um það að
fletta, að öllum íslendingum muni þykja
merkisfregn þingsályktunartillagan, frá
Washington, D. C., sem birt er á frum-
málinu á forsíðu þessa blaðs. Þykir
oss rétt að birta hana hér í íslenzkri
þýðingu og hljóðar hún þá svo:
I FULLTRGADEILD RIKISÞINGSINS
15. ApGI, 1929
bar Mr. Burtness fram svohljóðandi
sameiginlega þingsályktunartillögu, er
vísað var til utanríkismálanefndarinnar
og fyrirskipað að prenta.
SAMEIGINLEG ÞINGSÁLYKTUNAR-
TILLAGA
AÐ heimila Forsetanum að þiggja boð
Konungsríkisins Islands um þátttöku í
þúsund ára afmælishátíð Alþingis, og
í tilefni af því, að gefa íslenzku þjóð-
inni standmynd af Leifi Eiríkssyni.
Með því að ísland, þetta stórmerka sögu-
land Evrópu, sjálfstætt ríki í sambandi
við Danmörku, heldur hátíðlegt 1930,
þúsund ára afmæli löggjafar-þing
stofnunar sinnar, og hefir boðið Banda
ríkjunum að taka þátt í því; og
Með því að núverandi löggjafarþing ís-
lands, Alþingi, var stofnað 930, á hin-
um nafnfrægu Þingvöllum, skammt frá
núverandi höfuðstað landsins, og á sér,
sem löggjafarþing, sögu að baki, er nær
yfir fleiri aldir, en löggjafarþing nokk.
urrar annarar nútímaþjóðar, og er sem
slíkt fyrirmynd öllum lýðræðisstjörn-
um; og
Með því, að fyrsti hvíti maðurinn, er sté
fæiti á ameríska jörð var innborinn ís-
lendingur, Leifur Eiríksson, (sonur
Eiríks rauða, Norðmanns, er bólfestu
hafði tekið á íslandi), ötull og æðru-
laus farmaður, sem slóst í för með
föður sínum til Grænlands, árið 985,
og síðar lagði þaðan í haf til Noregs,
og fann meginland Ameríku í baka-
leið, árið 1000, en með þeim atburði
hefst fyrst með sanni saga Ameríku;
og
Með því að saga þessarar djarfhuga smá-
þjóðar er á margan annan hátt ofin í
sögu vors eigin lands, fyrir lærdóms-
áhrif hinna gagnmerku bókmennta
hetinar, og sérstakiega með landnámi
í víðflæmi Norð-Vesturlandsins, margra
búhygginna, afkastasamra og gáfaðra
manna frá íslandi, er ásamt afkom-
endum sínum mynda ekki einungis
eftirtektavert brot, í flokki beztu
borgara vorra, heldur hafa einnig lagt
álitlegan skerf til velmegunar, fræðslu-
mála, vísindaþekkingar, viðskifta-
megins, lista og menningar þjóðar vorr-
ar: Því skal svo
Ályktað af öldungadeild og Fulltrúadeild
Bandaríkja Ameríku á sameiginlegu
ríkisþingi, Að Forsetanum skuli og sé
hér með heimilað, og hann beðinn að
þiggja boð Forseta Löggjafarþings
Konungsríkisins íslands (Alþingis) til
stjórnvalda Bandaríkja Ameríku að til-
nefna opinbera fulltrúa amerísku þjóð-
arinnar til þessara hátíðahalda þús-
und ára afmælis Alþingis, Þjóðþings
íslendinga, með því að tilnefna og
senda fimm sérstaka fulltrúa, til þess
að taka þátt í þessari hátíð af hálfu
stjórnvalda Bandaríkja Ameríku: og að
Forsetanum skuli, og sé hérmeð enn-
fremur heimilað og hann beðinn að út-
vega viðeigandi standmynd af Leifi
Eiríkssyni og frambera nefnda stand-
mynd sem gjöf frá amerísku þjóðinni,
íslenzku þjóðinni til handa, í tilefni af
þátttöku Ameríkumanna í þessum há-
tíðahöldum.
2. LIÐUR. Að til þess að standa straum
af kostnaði við þátttöku stjómvalda
Bandaríkjanna í nefndum hátíðahöld-
um eins og áður er talið, sé hérmeð
heimiluð veiting þess fjár, er nauð-
synlegt kann að vera, og teljist þar til
fargjald og fæðiskostnaður, eða dag-
peningar í stað fæðiskostnaðar, )án
tillits til fyrirmæla hverskyns áður gild
andi laga) laun myndhöggvara, og
önnur þau útgjöld, er Forsetanum þykir
við eiga.
* * • *
Auðvitað er ekki mögulegt um það að
segja, hvort þessar tvær tillögur, er
þingsályktunin felur í sér, ná samþykki
ríkisþingsins. En einkennilega rang-
snúið hugarfar þyrfti sá Íslendingur að
hafa, hvort sem hann er norðan eða
sunnan við landamærin, er eigi óskaði
þess af alhug að þingsályktunin sigldi
beggja skauta byr í gegnum ríkisþingið
syðra. Og hvernig sem fer, þá er það
ómeitanlega mikill heiður fyriij íslenzkt
þjóðerni, að slík þingsályktunartillaga
skuli vera borin fram og studd á ríkis-
5 þingi Bandaríkjanna af jafn merkum
miönnum og þeim, er að henni standa.
Og ekki síður fyrir það, að flutnings-
menn hafa ekki skorið við neglur sér
hugmyndina um þessa viðurkenningu,
þar sem þeir, auk styttunnar af Leifi
Eiríkssyni, fara fram á það, að ekki
færri en fimm fulltrúar verði opinber-
lega sendir á Alþingishátíðina af hálfu
Bandaríkjanna. Hyggjum vér þó enga
ástæðu til þess að láta það sér í augum
vaxa, né óttast að tillagan fái eigi nokk-
urnvegin sama byr þessvegna, því Banda
ríkjamenn eru vanalega þeim mun stór-
tækari, er þeir hefjast handa á annað
borð, sem efni þeirra eru meiri en ann-
ara manna.
Fimm merkismenn sunnan landa-
mæra standa að þessari þingsályktunar-
tillögu. Tveir af þeim eru íslendingar:
Guðmundur Grímsson dómari í Rugby,
N. D., og Gunnar B. Björnsson, í St.
Paul, formaður skattanefndar Minnesota
ríkis. Eru þeir báðir, seiA kunnugt er,
meðlimir Heimfararnefndarinnar vestur
íslenzku. Fól Heimfararnefndin þeim
sérstaklega, í júlí í fyrrasumar, eftir
bréfaviðskifti við hátíðanefnd Alþingis,
lútandi að þátttöku Bandaríkjanna í há-
tíðinni, að leita slíkrar viðurkenningar
frá ríkisþingi og stjórnarvöldum Banda-
ríkjanna. Hafa þeir, sem nú má sjá,
ekki legið á liði sínu í þessu efni, er þeir
hafa fengið þrjá ágæta og nafnkunna
þingmenn til þess að flytja málið í
Washington. En þeir þrír eru Mr.
Burtness, fulltrúadeildarþingmaður frá
N. D., er flytur tillöguna í fulltrúadeild-
inni, og öldungaráðsmennirnir Shipstead
frá Minnesota og Frazier frá N. Dakota,
er flytja og mæla með tillögunni í öldunga
ráðinu.
Allir lesendur Heimskringlu kannast
eitthvað við þessa fimm menn, er málið
hafa þannig flutt til úrskurðardóms; ís-
lendingana auðvitað bezt. Guðmundur
Grímsson dómari er ef til vill einhver
landskunnasti íslendingur í Bandaríkjun-
um, annar en Vilhjálmur Stefánsson, síð-
an hann gat sér alþjóðar orðstír fyrir
Tabor málið eftirminnilega, er hann
sótti og vann suður í Florida. Gunnar
B. Björnsson kannast allir Vestur-íslend-
ingar við, sem ritstjóra blaðsins ‘‘Min-
neota Mascot,” er hann stofnaði og á,
og hóf í eitthvert mest álit allra héraðs-
blaða í Minnesotaríki. Enda má marka
álit það, er hann þannig vann sér með
því, að hann var skipaður formaður
skattanefndar ríkisins. Shipstead og
Frazier eru báðir í flokki hinna iands-
kunnustu öldungaráðsmanna syðra og
eru báðir taldir meðal hinna svonefndu
‘‘Progressive Senators,” en þeir mynda
að vísu ekki sérstakan stjórnmálaflokk,
heldur eru svo kallaðir þeir, er mestir
umbótamenn þykja í öldungaráðinu,
hverjum stjórnmálaflokknum sem þeir
tilheyra. Hafa til þeirra talist til dæmis
La Follette feðgarnir, Borah, Waish,
Norris o. fl. ágætir menn. Mr. Burt-
ness þekkjum vér minnst af opinberri
afspurn. En allir, er vér höfum átt tal
við og til hans þekkja fara hinum lofsam-
»
legustu orðum um hann, enda þykir
manni trúlegt, að þeir fari með rétt mál,
er maður hefir eitt sinn komist í færi til
að virða hann fyrir sér við opinber tæki-
færi, því hann er manna mestur og
glæsilegastur að vallarsýn og ágætlega
máli farinn. Mega íslendingar virða
honum til sóma viðurkenningu þá, er
kemur fram í þingsályktunartillögunni,
að Leifur Eiríksson hafi verið ‘‘innborinn
íslendingur,’’ og þá raunar einnig Ship-
stead öldungaráðsmanni. því báðir eru
ósviknir Norðmenn, eins og þeir líka
bera ótvírætt á sér hið ytra.
Því fremur væri það fiagnaðaretni
íslendingum, ef einhver slík viðurkenn-
ing fellur þjóðerni þeirra í skaut frá
Bandaríkjunum, að hugsa til þess, að
vafalaust verður Kanada ekki eftirbátur
nágrannanna syðra, að því er opinbera
viðurkenningu snertir, og því síður sem
hér munu áreiðanlega hafa tekið sér ból-
festu fullir þrír fjórðu hlutar allra ís-
lendinga, er flutzt hafa vestur um haf, og
reynst engu síðri borgarar hér, en syðra.
---------x--------
“Hro!J að Páli setur”
Já, hann ‘‘er á nálum öldungis,” í
síðasta Lögbergi — ef ekki um ‘‘sálar.
tetrið,” þá því meira um Heimferðar-
nefndina og athafnir hennar. Þeir
hafa, ‘‘sjálfboðarnir,’’ komist á snoðú*
um það, að háskinn sé nú svo sem ekki
á enda. Háskinn við hvað? spyr má-
ske lesandinn. Ó, blessaður verið þér,
háskinn gagnvart þjóðarsómanum, sem
þeir hinir þjóðræknu Lögbergseigendur
eru að grindhorast af að verja gagnvart
Þjóðræknisféiaginu og fulltrúum þess.
Já, þeir hafa komist á snoðir um
það, að Heimfararnefndin sé enn að
fara á stúfana við Manitobastjórnina um
þenna ægilega stjo-k. Og þeir vita
svo sem allt, sem nefndinni og stjórninni
fer á milli. Öll rök nefndarinnar. Þetta
sézt á ritstjórnargrein í síðasta Lög-
bergi. Sú er nú bæði kjarngóð og
fyndin, eins og vant er. Og fyndnin er
þessarar hárfínu tegundar, eins og líka
vant er á þeim bæ; stráð eins og ilm-
andi töðutuggu innan um útheyið, rétt
svo sauðirnir verði lystugri, að rífa í sig
rekjurnar. En ýmsum er það spurn, í
tilefni af ritstjórnarfyndninni, við hvers-
kyns signingar þeir “að Lögbergi” helzt
blaði í sinni "postillu til utanhúsnota,’’
er ritstjórinn minnist á. Það er víst
einhver alveg sérkenniieg notkun á guðs-
orði, sem ritstjórinn á sæmdina af að
hafa uppgötvað.
Og enn kemur þetta upp í munninn
á ritstjóra sjáifboðanna, hvað þetta sé
eðlilegt, að menn heima á íslandi hljóti
að álita Heimfararnefndina dulklædda
vesturflutningsagenta. Það gerir ekkert
til hvað Sask. stjómin og allir flokkar
þar hafa sagt um viðurkenninguna, sem
þeir veittu. Þeir ijúga náttúrlega allir
—þegar “á Lögberg” er komið. Það
gerir ekkert til, þótt forsætisráðherra
Manitobafylkis hafi lýst yfir því, að auð-
vitað sé ekki um neina útflutningstil-
raun að ræöa, í sambandi við hugsan
lega viðurkenningu, sömu tegundar og
Sask. þingið veitti. Hvað mega hans
orð sín, ‘‘að Lögbergi,” ef mögulegt er að
rægja Heimfararnefndina með því að táka
ekkert tillit til þeirra, eða láta sem þau
hefðu aldrei verið töluð? Og hvaða
mark er svo senl á því takandi þótt há-
tíðanefnd þings og stjórnar á íslandi lýsi
hvað eftir annað fullu trausti sínu á
Heimfararnefndinni, og virði ekki viðlits
þetta ‘‘agenta’’-froðusnakk sjálfboðanna?
Ekkert elskanlegir; ekkert — ekki þegar
á “Lögberg” kemur. Þeir vita það ailt
miklu betur þar. Vita líklega ekkert
meira né minna en það, að hátíðanefnd
þings og stjórnar á íslandi sé með í
makkinu við Heimfararnefndina og fylkis
stjórnirnar hér, að ginna svo marga ís-
lendinga vestur um haf árið 1930, sem
mögulegt er. Þetta hlýtur svo að vera,
því ómögulegt er að hugsa sér, að þeir
séu svona blindir og ógáfaðir, helztu
menn íslenzku þjóðarinnar, þegar þeir í
heilt ár hafa fengið tækifæri til þess að
íhuga Lögbergsgögnin, og meira að segja
fengið á fund sinn alveg nýlega tvo af
þessum vestur-íslenzku gereyðinga-
mönnum þjóðarsómans úr Heimfarar-
nefndinni.
Og er það ekki eðlilegt, að
margt vestur-íslenzkt hjarta
komist við af því, er sá sem
brjóstið á, er það hrærist í, hug-
sar til þessara ósérplægnu ,
rammísleriÆku þjóðræknisvina, {
Dr. Brandson og annara eig- !
enda “Lögbergs’’ og sjálfboða,
er gá varla svefns né matar á
sínum árvakra verði gegn hinni
lævíslegu ‘‘agenta’’ starfsemi
Heimfararnefndarinnar; kom- j
ist við af sálarkvöl þessara ó-
sérplægnu varðmanna, er |
heimta ekki nema $3-4.000 ár-
lega af Ottawa stjóminni, fyrir {
að láta ‘‘Lögberg” flytja sífelld
an greinabálk, í því augnamiði,
áð fegra; ‘ 'Kanada framtíðar- j
landið” fyrir Austur-ísl.,
svo að sem flestir þeirra tínist
vestur um haf. Er það svo |
sem furða, þótt menn komist ;
við af því, hvernig þessum
“varðenglum þjóðarsómans”
blæðir við tilhugsunina um læ- {
vísi Heimfararnefndarinnar, og
einfeldni eða undirhyggju stjóm
anna hér í sléttufylkjunum og
á Islandi?
* * *
Á sömu ritstjórnarsíðu, en í !
sérstakri grein, hefir Lög- |
berg” færst í fang það þrek
virki, að reyna að ráða fram úr
því, hver fara skuli, sem fulltrúi
Manitobafylkis, heim til íslands
árið 1930. Og sjá! með venju
legri skarpskyggni hefir það
ekki orðið nema svo sem tveim
árum, eða svo, á eftir heimferð-
arnefndinni, að uppgötva það, 1
að forsætisráðherrann, Mr. |
Bracken, sé sjálfsagðastur til
fararinnar, ef hann fái því við
komið.
Mönnum kynni nú máske að
virðast að “Lögberg” hefði átt
að geta gert sér í hugarlund, að
einhverjar töluverðar líkur
væru á því, að hátíðanefnd i
þings og stjórnar á íslandi
lcynni nú að hafa dottið for-
sætis)ráðherra(nn eða einhver
annar fylkisráðherrann í hug,
er hún býður Manitobastjóm-
inni að senda fulltrúa til há-
tíðahaldanna 1930, og að Mr.
Bracken muni jafnvel Lög-
bergslaust hafa getað rennt
grun í það, að boðið næði
fyrst og fremst til hans og ráð-
herra hans, úr því það er til j
þeirra stílað. En sýnilega hef- {
ir blaðið ekki algerlega megn- )
að að rísa, undir þeirri stór-
kostlegu hugsun, að svo frábær
skilningur gæti átt sér stað ut-
an sinnar eigin skrifstofu.
‘‘Marta, Marta, þú ert á-
hyggjufuli og mæðist í mörgu.’’
DOÐDS
KIDNEY
v PILLS -
“HEUMaP,
thepJs
I fullan aldarfjórðung hafa
Dodds nýrna pillur verið hin-
viðurKenndlu .meðujL vilð bak-
verk, gigt og bröðru sjúkdóm-
um, og hinna mörgu kvilla, er
stafa frá veikluðum nýrum. —
Þær era til sölu í öllum lyfahúð
um á 50c askjan eða 6 öskjur
fyrir $2.50. Panta má þær beint
frá Dodds Medicine Company,
Ltd., Tcronto 2, Ont., og senda
andvirðið þangað.
til þess a8 horfast i augu við áfram-
haldandi tilveru og það að verða
sjálfur að taka einhverja aígerandi
ákvörðun, er óhugsandi var að hanrr
gæti fengið hvíld í algleymi tilveru-
leysisins. Miður, en þó langt frá
því illa, tókst honum að sýna hirðu-
leysi ræfilsins, er vanið hefir sig"
á það, að láta berast sem strá á;
straumi forlaganna. Leikféíagintt
hefir bætzt efnilegur leikandi “ungræ
heimsmanna,” þar sem hann er.
Ötinu og Henry, er ætluðu að fyr-
irfara sér, af því að þau risu ekki
undir því að unnast “í meinum,” léku
þau ungfrú Guðnin Benjanúnsson
og hr. Steindór JakobsSon. Sam-
leikur þeirra var nokkuð stirður á
köflum, nokkuð mikil varkárni t
innileik ástarinnar. Bæði virðast
þó heldur hafa vaxið með hlutverk-
inu og frá lokaatriðinu gekk ungfrú
Benjamínsson reglulega vel, þar
sem hún er ein eftir á sviðinu með-
Scrubby, en undir því er mjög mikiS
komið hvort áhorfendur fara fylli-
lega ánægðir heim frá leiknum.
Heimskonuna frú Ciivenden-Banks
dró frú Dóra Jakobsson með nokk-
uð sterkum litum, gerði hana sum-
staðar of iiversdagslega, þótt and-
litsgerfið á hinn bóginn gerði hanæ
um of unglega, ekki svo tærða né
þjálfaða, sem búast mætti við aS
aldur og Kausungarinmæti þessarar
vændiskonu hærri stéttanna hefðn
stimplað hana. Kji margt sagði frú
Jakobsson prýðisvel, af þeim setn-
ingum, sem helzt koma upp um inn-
rætið, sem undir ytri gljáanum býr.
Virtist, sem dálítið ítarlegri tilsögn
hefði getað sléttað yfir misfellurnar,
svo að alveg óblandin ánægja hefðí
getað orðið að meðferðinni, í
höndum svo góðra leikhæfileika.
Leikfélag Sam-
bandssafnaðar
sýndi áhorfendum nýjan leik í
fyrsta sinni á þessum vetri þriðju-
daginn 9. þ. m.. Hafði það valið
sér alll erfitt viðfangsefni, “A út-
leið,” eftir Sutton Vane, brezkan
leikritahöfund, er hefir getið sér góð
an orðstír fyrir leikrit sin.
Á efni leikritisins, þessa dular-
fullu sjóferð héðan og yfir á ó-
kunna landið, og skaphöfn. “ferða-
manna,” hefir áður verið al! ræki-
lega minnst hér í blaðinu, og verð-
ur því ekki rakið nánar. Leikritið
er vel byggt, en stórviðburðalítið og
nokkuð þungt í vöfunum og þá þeim
mun erfiðara viðfangs fyrir leikend-
ur. Er því ánægjulegra hve góð
skil þdr yfirleitt gerðu hlutverkum
síum, og jöfn.
Prior, uniga manninn, er beðið hef-
ir skipbrot af eftiriæti við sjálfan
sig, lék hr. Hafstcinn Jónasson.
Gerði hann hlutverkinu yfirleitt góð
skil, sumstaðar mjög góð, er litið er
til þess, að þetta mun vera í annað
skifti, er hann kemur fram á leik-
sviði, og er íslenzkan ótöm. Bar
þó alveg furðanlega lítiS á því, og
eins á þeim algenga byrjendagalla,
að vera í ráðaleysi með eðlilega
framkomu á leiksviðinu. Bezt
tókst honum að sýna angistina við
hið ókomna og við það, að neyðast
Hr. P. S. Pálsson tókst naumlega
að gera hlutverki séra William Duke
svo góð skil, sem búast hefði mátt
við af því, er hann áður hefir sýnt
á leiksviði, endá mun hvorutveggja
uni að kenna, að hlutverkið er ekki
vel fallið fyrir leikgáfu hans, og í
sjálfu sér ekki fallið til þess aö
lokka fram tilþrif hjá leikaranum.
I
Ekki svo að skilja, að hr. Pálsson
héldi ekki uppi hlutverki sínu frá
því að eyðileggja samræmið í leikn
um. Og- mildi prestsins og hina
bljúgu barns- og þjónustulund hans
tókst honum yfirleitt vel að sýna.
Erú Midget var í höndum frú
(Frh. á 5. bls.)
| DR. C. J. HOUSTON
j DR. SIGGA CHRISTIAN-
SON-HOUSTON
GIHSON BLOCK
1 Yorkton —:— Sask.
DYERS & CLEANERS CO., LTD.
ffjöra þurkhrclnsun samdœgurs
Bæta og gjöra vit5
Slml 37061 Winnfpegr, Man.

v
%

L