Heimskringla - 08.05.1929, Blaðsíða 2

2. BLAÐSlÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 8. MAÍ, 1929
Um Víða Veröld
Trú og vvsindi jramtídarin mr
Skoðun J. B. S. Haldane
Trúaralda gengur yfir heiminn.
Hún kemur fram á ýmsan hátt og
beinist í vmsar áttir. Fólk hallast
afi kirkjunum, kaþólskri kirkju eða
mótmælendakirkjunum, eSa það hall
ast aö einhverri “frjálsri’’’ trú,
meira eða minna ákveðinni. Jafnvel
úr ýmsum þeim áttum, sem áður,
einkum á síðastliðinni öld, andaði
kaldast úr t garö trúarinnar, fær
trúhneigðin nú Iteinan og óbeinan
stuðninig, sem sé frá náttúruvísindun-
STOCK
ALE
SHEÁS WINNIPEG BREWERY LIMITEP
GERIR STÓRT BRAUÐ EINS OG ÞETTA ÚR
RobinHood
FI/OUR
ÁBYGGILEG PENINGA TRYGGING í HVERJUM POKA
um. Ymsir helztu náttúrufræðing-
ar menningarlandanna viðurkenna nú
fúslega rétt trúarinnar og gildi henn
ar fyrir líf einstaklinga og þjóða,
þótt þeir þykist hafa ýmislegt að
athuga við deilur og kenningar guð-
fræðinnar. A svipaðan hátt eru nú
ýmsir trúmenn og kirkjumenn farnir
að tala öðruvisi en þeir áður gerðu
um “visindin,” segja að þau geti
á ýmsan hátt orðið trúnni til endur-
nýjunar Qg styrktar. Menn eru
með öðrum orðum að reyna að brúa
djúpið, sem áður var talið að væri
milli trúar og vísinda, reyna að
koma á milli þeirra sámvinnu og
samúð í stað ófriöar. Þeir, sem
að staöaldri hafa lesið greinarnar í
bálkinum “Um víða veröld” hér í
blaðinu hafa kynnst sumu af því
lielzta, sem fram hefir komið í þess-
um efnum upp á síðkastið úti um
I heiminn, bæði írá n'áttárufræíþng-
um og heimspekingum og kirkjunn-
ar mönnum.
J. B. S. Haldane heitir heitir einn
af kunnustu náttúrufræðingum
Breta.* Hann hefir ekki alls fyrir
löngu skrifað talsvert um afstöðu
vísinda og trúar (í bókinni “Possible
Worlds and Other Essays”). Trú-
arreynsla er veruleiki, segir hann,
sem ekki veröur framhjá igengið.
Kraftur bænarinnar er einnig slík-
ur veruleiki, hvernig sem menn ann-
ars vilja skýra hann. Það má má-
ske skýra hann á sjálffræöilegan
hátt og svo, að ekki sé nauösynlegt,
aö gera ráð fyrir að gripið sé á
guðlegan hátt inn í rás náttúrunnar.
En allt um það leikur ekki efi á því,
að það að hiöja sjálfur, eða það að
vita um fyrirbænir annara, getur
verið vörn gegn freistingum og nokk
ur eða alger læknun á sjúkleikum í
starfi taugakerfisins.
En trúarreynslu geta menn ekki
skifst á beinlínis. En þeir, sem
fyrir henni hafa orðið geta gert aðra
þátttakandi i henni með helgiritum
og helgisiðum. Þetta vita Hindúar
manna bezt. Hinir ómenntuðu með-
al þeirra trúa heilu kerfi af helgi-
gerlega myndum við sennilega fara
að gera sjálf okkur guödómleg og
haga okkur mjög eiginigirnislega, eða
við myndum gera ríkið að guði.
Það getur veriö að trú, eins og við
þekkjum hana, geti einhverntíma
horfiö, því ýmsir lifa nú góðu lífi án
hennar. Það er mögulegt að verða
á heimspekilegan hátt sannfærður
um hinn æðsta veruleika og um
nauðsyn hins andlega án þess að
gera ráð fyrir öðrum heimi, eða
jafnvel persónulegum iguði. Og
slíka sannfæringu mætti styðja með
dulrænni reynslu. . En allur þorri
manna hefir ekki hæfileika til svo
óhlutrænnar hugsunar. Og það er
jafnvel ennþá erfiðara, þótt mögu-
legt sé það að sjálfsögðu, að til-
biðja sína eigin siðgæðissannfær-
ingu, eins og Bertrand Russel gerir,
en trúa því jafnframt að hún sé ó-
verulegt aukaatriði í tilveru, sem í
heild sinni láti sig hana engu skifta. I
Þriðji möguleikinn er sá, aö á |
rústum kristindómsins rísi ný trúar- j
brögð í samræmi viö hugsunarhátt
/ 1
nútimans, eöa 1 samrænn við hugs- |
unarháttinn fyrir einni öld. Drög
að slíkum kenningum finnast í um- |
mælum merkustu spíritista, í hag-
fræöikenningum kommúnistaflokks !
ins og í ritum þeirra, sem trúa á
skapand’ þróun og víðar. 1 nýrri
|tr!ú mynídu krystallast samtímav'is-j
indi, eins og í gömlum trúarbrögð-
um eru úrelt vísindi.
Stofnað 1882.
Löggilt 1914.
D. D.Wood& Sons, Ltd.
VICTOR A. WOOD HOWARD WOOD LIONEL E. WOOD
President Treasurer Secretary
(Plltarnlr nem öllum reyna ntS þöknnNt)
Verzla með:-
BYGGINGAREFNI — KOL og KOK
Búa til og selja:-
SAND-LIME BRICK — CONCRETE TILE
N
SAND — MOL OG MULID GRJOT
Gefið oss tækifæri
SÍMAR 87 308 — 87 309 — 87 300
Skrifstofa og verksmiðja:
1028 AHington Str. (milli Ross og Elgin) Winnipeg.
DE LAVAL RJOMA-SKILVINDA
AÐHVERS MANNS ÞÖRFUM ogEFNUM
“GOLDEN” GERÐIN
Nákvæmustu og afkastamestu rjóma-skilvindur, er nokkru
sinni hafa gerðar verið. Smíðaðar fyrir þá er einungis láta sér
nægja það, sem peningar bezt fá keypt. Sjö stærðir — 200 pd„
að 1350 pd. mjólkur á kl. stund.
Verð frá $67.50, að $317.50
“UTILITY’’ GERÐIN
' Söm að gerö og afköstum og “Golden” vélin, en ekki alveg
eins fíngerð hið ytra: og því lítið eitt ódýrari. Þrjár stærðir —
350 pd. að 750 pd. mjólkur á kl. stund.
Verð frá $84.50, að $112.25
“JUNIOR” GERÐIN
Ný gæöategund af De Laval skilvindum, er fullnægir þörf-
um þess, er minna hefir um sig, og þarf því að gæta að verðinu.
Þrjár stærðir — 150 pd., að 300 pd. mjólkur á kl. stund
Verð /rá $40.00, að $52.50
“EUROPA” GERÐIN
önnur ný gæðategund af De Laval skilvindum er sam-
einar afkastasemi og góðgerrgi við öryggi De Laval vélanna,
gegn lágveröi fyrir þá, er'takmarkað kaupþol hafa. Fjórar
stærðir — 150 pd. að 400 pd mjólkur á kl. stund.
Verð frá $30.00, að $45.00
Ef bagalegt er að greiða kaupverðið út í hönd, bjóðum
vér allskonar afgjaldsskilmála, þar á meðal mánaðarborgun, á
öllum þessum vélum.
Segið oss hve margar mjólkurkýr þér eigið; hve mikiö þér
getið borgað fyrir rjóma-skilvindu, og hvernig þér viljið helzt
borga hana, og leyfið oss að m«la með De Laval skilvindunni,
að hún fullnægi auðveldlegast nauðsynjum yðar.
THE DE LAVAL COMPANY, LIMITED
WINNIPEG
sögnum og snúa sér til allskonar
goða. Hinir menntaöri menn trúa
ekki á sannleika sagnanna eða önnur
áhrif siðanna en sálaráhrif. Hind-
úi einn, sem er vel þekktur stærð-
fræðingur og svo staðfastur í sið-
um trúarbragða sinna, að hann
myndi heldur deyja en borða nauta-
steik, spurði einu sinni enskan stall-
bróður sinn, hvort það mvndi þykja
nokkuð furðulegt í Bretlandi, þótt
erkibiskupinn i Kantaraborg neitaði
í lávaröadeildinni kenningunni urn
tilveru guðs. Svo virðist, að í
Indlandi hefði áþekk neitun ekki
vakið meiri undrun, en það mvndi
vekja hér, þótt einhver háskólakenn-
ari í sálarfræöi færi að neita tilveru
sálarinnar, eða þótt einhver pró-
fessor í eSlisfræði efaðist um veru-
leika efnisins. Þetta má samt al'ls
ekki skiljast sem vörn fyrir trúar-
brögð Hindúa, sem hafa umborið og
afsakað allskonar ósiði, mocð, saur-
lifnað og óþrifnað og hafa ýmsar
leiðinlegar sagnir. En allt um það
j er viðgangur og útbreiðsla þessara
' trúarbragða staðrevnd og áhrif
j þeirra á líf áhangendanna. Það
j er þá lika staðreynd að það er ekki
nauðsynlegt að kennisetnirngum sé
trúað til þess að þær hafi áhrif.
Ef haldið er áfram að trúa að á-
trúnaöur sé prófsteinn á trú, þá virð-
ist mér, segir Haldane, að eitt af
þrennu geti komið fyrir. Ahrif
kirkjunnar geta orðið til þess að
gera ófrjósama alla vísindalega hugs-
un og drepa niður mannlegum fram-
förum, svo að fylgisþjóðir kirkjunn-
ar standi uppi eins varnarlausar
gegn ókristnum þjóðum, sem væru
opnaðar vísindum, eins og ókristnar
Asíuþjóðir voru varnarlausar gegn
kristnu þjóðunum á nítjándu öld.
Ef einhver Asíuþjóð fer að hugsa á
líffræðilegan hátt á undan þjóðun-
um af Evrópu uppruna, þá munu
þær drottna yfir heiminum, ef draga
má nokkurar ályktanir um framtíðina
af reynslu fortíðarinnar.
Sumir telja það, í öðru lagi, hugs-
anlegt, að öll trú hyrfi eða yrði á-
hrifalaus. Slíkt yrði sjálfsagt til
ills. Ef við höfnuðum trúnni al- ,
En jafnvel þótt einhver slík ný |
trúarbrögð gætu í svip orðið fram-
faraspor í vísindaleg’u og siðferðis-
legu uppeldi myndu þau verða vís-
indalegum og siðferðíslegum fram-
förum framtíöarinnar miklu alvar-
legri hindrun en kristindómurinn.
AS öllu þessu athuguöu hallast
Haklane því helst að því, að trú og
vísindi mætti kallast tviennskonar (
listræn form, sem menn nota til þess
að lýsa reynslu sinni. Bæði guð- j
fræði og náttúrufræði geta verið :
verðmætar leiðbeiningar til góðrar
breytni, eins og þau geta veriö fög-
ur í sjálfu sér. En þar fyrir þurfa
hvorki guöfræði né náttúrufræði að i
vera sönn. Trú og aðferð til að
lifa lífinu og afstaða til alheimsins.
Hún keniur mönnum i nánara sam-
band við innra eð,1i veruleiklans.
Fullyrðingar um staðreyndir, gerðar
í hennar nafni, eru ósannar í ein-
stökum atriðum, en oft sannur kjarn-
inn í þeim. Vísindin eru einnig
aðferð til að lifa lífinu, og afstaða
til alheimsins. Þáu. snerta alJt,
nema eðli veruleikans. Fullyrðing-
ar um staðreyndir, gerðar í nafni
þeirra, eru venjulega réttar í ein-
stöku atriðum, en geta aðeins leitt í
ljós form, en ekki rauverulegt eðli
veruleikans. Vitur maður sníður
breytni sína bæði eftir trú og vís-
indum, en skoðar hvorugt sem full-
gilda sannreynd, heldur sem form
eða imynd.
i
—Lögrétta . .
*Nafnfrægur efnafræðingur, ná-
frændi hins víðkunna heimspekingfe
og stjórnmálamanns Haldane lávarð-
ar.—Ritstj. Hkr.
KaupgjaJd í
ýmsum löndum
Fá deilumál þjóðfélaganna eru
eins áköf nú á dögum eins og kaup-
deilur og er að vísu ekki ný bára,
að i hart slái út af þeim. Hagfræð-
ingar og stjórnmálamenn hafa leit-
að og leita ýmsra bragða til þess að
koma friði á þessi mál, en árangurs-
laust, því einlægt má finna einhvern
ójöfnuð, einn hefir minna en annar, (
og margir minna en svo, að þeir
geti lifaö sæmilegu lífi, meðan aðr-
ir hafa allsnægtir. Fátæktin er
enn, eins og hún hefir lengi verið,
eitt erfiðasta úrlausnarefni þjóðfél-
aganna og að visu misviturt margt
sem uni örbirgð og auð er rætt og
ritað. I siðustu Lögréttu var sagt
frá skoðunum merks Englendings á
þessum efnum. Annar höfundur,
hið heimsfræga skáld, Bernard Shaw,
ÞJ E R S E M NOTIÐ
TÍMBUR
K A U P I Ð A F
The Empire Sash and Dcor
COMPANY LIMITED
Birgðir: Henry Ave. East Phone: 26 356
Skrifstofa: 5. Gólfi, Bank of Hamilton
VERÐ GÆÐI ÁNÆGJA.
Peningar
PENINGAR LÁNAÐIR
út á
BOLÖND OG BÆJAREIGNIR
iLeitið upplýsinga hjá agentum í ykkar
bygðarlagi eða á aðal skrifstofu félagsins —
í lánsdeildinni.
THE GREAT WEST LIFE ASSURANCE CO.,
LTD.,
Winnipeg, Manitoba, Canada
LUMBER
THE McARTHUR LUMBER & FUEL CO.. LTD.
Winnipeg — Manitoba
Morgunmaturinn
er tilbúinn