Heimskringla - 05.06.1929, Blaðsíða 4

4. BLAÐSlÐA
ri L T ivf b l\ K I IM u Lft
o. j ui\i, 1929
f
Ifrímskríttglst
(Stofnu« 1S8«)
Kemur nt á hTerJum mlTJtrlkudeará-
EIGENDUE:
VIKING PRESS, LTD.
853 »K 855 SARGENT AVE , WIIWIPEG
TALSIMI: 8« 537
V«rS blatSslns er $3.00 ftrgangurlnn borg-
Ut fyrirfram. Allar boreanlr sendlst
THE VITÍING PREES LTD.
aiGFÚS HALLDÓRS frá Höfnum
Rltstjórl.
UtnnAskrllt tll bla*«ls«i
THB VIKIISG PRESS, L.t«Jn II"I *H>*
l'tanAskrlft tll rlt»tj*rnn«i
KDIl'OR HKIMSKRI.NGLA. Boi 8105
WINNIPEG, MA».
“Helmskringla is published br
The Vlklng Preas 1/14.
and printed by
CITV PHISiTIiVG A PIIBI/ISHING CO.
858-855 Sariarent Ate.. WlnnlpeK, Mnn.
Telephone: .86 53 7

WINNIPEG, 5. JÚNÍ, 1929
Kosningarnar á Bretlandi
Mr. Lukin Johnston, hinum brezka
fregnritara conservatíva Winnipeg blaðs
ins “Tribune”, hafði ekki missýnst, er
hann komst svo að orði í einu fréttabréfi
sínu um daginn:
“HVernig sem fer í þessum kosningum, sem
svo afar erfitt er aö átta sig á, þá igetur maður
ekki fariö svo þversfótar, aö ekki verði maður
áþreifanlega var viö þaö, að verkamannaflokk-
urinn fer vaxandi dag frá degi. Hin ósleiti-
lega fylgisöflun þeirra, sem enginn trafali vinn
ur bug á, kemur þeim til vaida, ef ekki 1929, þá
ef til vill 1934. Þaö er ekki hatur eða stétta-
bardagi, sem kemur þeim ofan á.
“Það er ekki skortur á konungshollustu,
stjórnarbylting, né nokkuö í þá átt. Það er
jniklu fremur vaknandi, öflug vissa almennings,
að undir ráðsmennsku gömlu flokkanna, bjóðist
honum ekki tækifæri á Englandi til jafns við
verkamenn í nýlendunum handan við höfín.
Þeir forðast alla tilhugsun um ofbeldisbyltinigu,
?n þeif heimta að spilin séu öll gefin að nvju.”
fls . * *
Spá Mr. Lukin, sem hann var auð-
vitað langt frá að vera einn um, hefir
j-ætzt, og það líkiega fram yfir allar von-
ír jafnaðarmanna. Því enda þótt
verkamenn hafi unnið flestar auka-kosn-
ingar undanfarin ár, þá hafa þó liberalar
unnið ekki fáar tiltölulega, auk þess, sem
meirihluti conservatíva í brezka þinginu
var svo gífurlegur, að ekki virtnst mikil
líkindi til annars éh að þeir héldu að
minnsta kosti flestum þingsætum allra
flokka, ef ekki algerðum meirihluta, eins
og áður. Sjálfir gerðu conservatívar
ráð fyrir því, og þóttust þá hafa vaðið
vel fyrir neðan sig, að hreppa 320 þing
sæti; verkamenn myndu fá 220 og liberal
ar um 80.
En Bretar voru orðnir enn þreyttari
en nálega nokkurn hefði grunað á algerðu
ráðaleysi Baldwin-stjórnarinnar, að ráða
fram úr atvinnuleysinu, sérstaklega að
þvf er kólanámuiðnaðinn snerti. Og ekki
hefir þjóðinni fallið hetur utanríkisráðs-
mennskan. Hálfvelgja Sir Austen
Chamberlain, sem hefir verið leiksoppur
á roilli persóiiíilfegrar friðarfýsnar og ’hér'
valdsstefnu flokksins, hefir skapað honum
svo þungan drösul að draga í kapphlaup-
inu við verkamannaframbjóðandann í
kjördæmi sínu, að hann fékk aðeinS
haltrað aftur í sæti sitt með hér um bil
40 atkvæða meirihluta, þrátt fyrir allan
ljómann, er stafar af utanríkisráðherra-
embættinu.
Og flugmælska Lloyd George og
lýðskrumaragáfan, sem hann er gæddur
með afbrigðum, færði lionum engan veru
legan vinning í aðra hönd. Hann vann
allmörg þingsæti frá conservaíívum, en
hann tapaði aftur víða fyrir verkamönn-
um, svo að nálega stenzt á tap og vinn-
ingur. Að vísu má segja að sigur hans
hafi verið meiri, en unnin þingsæti segja.
því hefðu hlutfahskosningar átt sér stað,
myndi flokkur hans hafa hreppt töluvert
á annað hundrað þingsæta samkvæmt
atkvæðamagni. En þjóðin hefir auð-
sjáanlega ekki lengur trú á loforðum
hans, enda hpfir hún góðar ástæður til
þess að álíta að iíkt myndi hafa farið um
loforð hans um að binda tafarlaust enda
á allt atvinnuleysi, er til efndanna kæmi,
eins og þegar hann ætlaði að “hengja
keisarann” hér um árið. Brezkir kjós-
endur hafa áttað sig á því, að það þarf
meira en sniöugann hrossakaupmann til
að leiða sig á réttan veg til fyrirheitna
landsins.
* * *
Telja má víst, að Baldwinstjómin
segi af sér án þess að láta skera úr á
þingi, því þótt ýmsír fylgismenn hennar
æski þess helzt, þá leggst þó til dæmis
“Times” á móti því, og telur sjálfsagt að
fá stjórntaumana í hendur Ramsay Mac-
Donald. Má því telja víst að hann myndi
ráðuneyti. Hve langæ sú stjórn verð-
ur er ekki gott að ætlast á, því hún verð-
ur vitanlega að styðjast við fylgi Lloyd
George, þótt hún hafi flestum þingsætum
á að skipa allra flokka. MacDonald
hefir lýst því yfir, að hann muni gera sitt
ítrasta til þess að ekki þurfi fyrst um
sinn að ganga til kosninga aftur. Má
vera, að Lloyd George verði og að þessu
sinni þægari til samvinnu en 1924, er
hann felldi verkamannastjórnina frá
völdum, í von um að nýjar kosningar
myndu gefa sér sigur, því sú von brást
herfilega, og það af því, að margir töldu,
að kjósendum þótti hann enga gilda á-
stæðu hafa haft til þess að fella Mac-
Donald stjómina.
Annars virðist meira en lítill *vafi
geta á því leikið, hvort Ramsay Mac-
Donald eigi að sækja fast samvinnu við
Lloyd George. Frá voru sjónarmiði
væri það málstað flokks hans og fram-
tíð Bretlands miklu betra að láta Lloyd
George fella sig aftur frá völdum heldur
en að kvika nokkuð frá stefnu sinni.
Því það er sæmilega víst, að við nýjar
kosningar, ef þær fæm bráðlega í hönd
myndi Baldwin ekki aukast fylgi, hlut-
fallslega, frá því, sem nú hefur hann, og
Lloyd Gerge myndi vafalítið tapa. Því
mjög mikil líkindi eru til þess, að þeir
liberalar, sem lengst eru til hægri,
myndu greiða, oonjservati vum atkvæði
sitt, en þeir, sem frjálslyndastir eru,
skipa sé!1 í lið með verkamönnum, til þess
að koma á traustri meirihlutastjórn, er
frið gæti fengið til þess heilt kjörtímabil,
að sýna hverju hún gæti áorkað. Og
sannarlega væri gaman að sjá hvort það
myndi ekki valda verulegum straum-
hvörfum til hins betra, ekki einungis í
brezku þjóðlífi, heldur og í samþjóðlegri
starfsemi í Evrópu og jafnvel víðar, ef
Ramsay MacDonald fengi óáreittur að
fara með völdin um nokkurra ára bil, að
minnsta kosti.
Þrotavörnin.
Margír reyndust sannspáir um það,
að Lögberg myndi virða að vettugi funda-
ályktunina, sem séra Guttormur Gutt-
ormsson sendi báðum íslenzku blöðunum
hér til birtingar um daginn, fyrir hönd
safnaða sinna, svo skynsamleg og sann
gjörn sem hún þó var. í síðasta tölu-
blaði Heimskringlu var ekki með éinu
orði vikið að deilumálunum, sökum þess
að rétt þótti að sjá, hvort hugsanlegt
væri að Lögberg vildi bregðast á sama
ráð. En það var nú ekki alveg við það
komandi á þeim bæ. Ritstj. þar dregur
ekki einungis í efa hve heppileg þessi á-
Iyktun muni vera.heldur lýsir því einnig
yfir að sér komi “næista kynlega fyrir,”
.að hún skuli hafa komið fram á þessuni
tíma, og gtífUF f skyn á sínn drengiléga
hátt að þái* muni liggjá fiskur undir
Stéírti! Um leið hellir hanll úr sér einni
ókvæðisgusunni enn á mig fyrir “róg-
burð’‘(L irtin'rt um dr. Brandsort, og
“sannaf1’ sitt mál um bréfabirtinguna,,
rtleð því að birt.a bréf tiv. McKay, seirt
Heimskrirtgla hefir áður birt, en “gleym-
ir” að birta SÍðustu greinina, þar sem dr.
McKay lýsir því yfir, afdráttarlaust, að
Bracken forsætisráðheri'a hafi ekki heim
ilað birtingu bréfanna. Og svo segir
ritstjórinn að í þeim kafla bréfs dr. Mc-
Kay’s, sem honum þóknast að birta sé
“allan sannleikann að finna.” Hvílík
blaðamennska!
En til þess að tryggja sér það eins
og frekast var unnt, að deilunum skyldi
ekki slota, hefir blaðið meðferðis örein
?ftir Hjálmar A. Bergman K. C., ef til vill
allra dónalegasta skrifið, sem enn
liefir komið fram í þessum deilum frá
hendi þess dánumanns, og er þá að
flestra góðra manna áliti töluvert sagt.
Sú grein mun eiga að vera tvennt í senn'
rothögg á mannorð mitt,—eða eins og höf
undurinn, lögmaðurinn valinkunni, kemst
svo fagurlega að orði: “dómur,
sem í eðli sínu er þyngri en líkamlegur
dauðadómur,” — og varnarit fyrir dr. B.
J. Brandson.
Það er skemmst frá að segja, að
hvorttveggja er afstyrmistilraun. Eg
nenni satt að segja ekki að vera eltast
við þær persónulegu svívirðingar, sem
Hjálmar A. Bergman reynir að varpa að
mér. Eg hefi einhvernveginn hugmynd
um það, að mannorði mínu muni vera
nokkurnveginn óhætt fyrir þeim heiðurs
manni, í áliti þeirra, er þekkja okkur
jafnt og jafnvel fleiri Vestur-íslendinga.
En ég get ekki stillt mig um að benda á
jafn hiægilega röksemdafærslu hjá jafn
skýrum lögmanni, og sú er, sem mun að-
allega eiga að ríða mér að fullu, nefni-
lega þessa: að af því að ég hafi átt í
deilum við Mr. Bildfell meðan hann var
ritstjóri Lögbergs; greint á við hann um
ýms málefni og enda sett út á ritstjórn
hans, að þá ætti ég ómögulega að geta
stárfað í nefnd, þar sem hann er formað-
ur. Hvílík dása^mleg röksemdaijærsla!
án þess að litið sé nú til þess, hvað hún
kemur bréfabirtingunni við. Og af því
a,ö Mr. Bildfell er formaður nefndarinn-
ar, þá er ég <og auðv. aðrir meðnefnd •
armenn mínir) “undirtylla.” ‘‘Undir-i
tylla!” “Undirtylla!” grenjar hr. Berg-
man einum tíu sinnum. Já, og á sama
mælikvarða er þá Hjálmar A. Bergman,
K. C., hvorki minna eða mjórra en sjálf-
boða-“undirtyIla’’ hjá dr. B. J. Brandson.
Sæll, nafni! lá mér við að segja, áður en
ég uppgötvaði, að ég á ekki nema helm-
inginn af þeirri veglegu nafnbót.
En auðvitað reynir hr. Bergman að
finna stað ályktun sinni um það, að ég
geti ómögulega hamist í þeirri nefnd,
sem hefir hr. Bildfell að^formanni, með
staðhæfingu sinni um það, að ég hafi hér
á árunum farið svo afar “svívirðilegum”
orðum um Mr. Bildfell, að mér ætti “fél-
agsins,” ættjarðarinnar” og allra hluta
vegna, að vera ómögulegt “að láta það
viögangast að hann héldi þeirri stöðu.”
Þar greip hr. Lögmaðurinn einmitt á
kýlinu! Því það er víst, að hér á árun
um fór hann sjálfur langt um svívirði-
legri orðum um dr. Björn B. Jónsson,
en ég hefi nokkurntíma farið um Mr.
Bildfell. Það var þegar hr. lögmaður-
inn var að lýsa því fyrir löndum sínum,
hvernig dr. Ðjörn hefði farið skrökvandi
byggð úr byggð, færi vísvitandi með ó-
sannindi,* o. s. frv., o. s. frv., og stakk
því svo að lesendum, sem ábæti ofan á
þenna þokka, að þann innri mann, sem nú
væri að koma í ljós, hlyti séra Björn ein-
lægt að hafa haft til að geyma. Samt
veit ég ekki betur en að hr. Bergman
hafi nú um alllangt skeið sótt kirkju til
séra Björns og verið í söfnuði hans — æði
mikið lengur en ég hefi setið í Heim-
fararnefndinni með Mr. Bildfell.
En hr. lögmaðurinn vill kannske
halda því fram, að hann hafi haft betr-
andi áhrif á dr. Björn B. Jónsson, svo að
hann sé nú allur annar maður og hæfari
prestur en þá. Þeir trúa því sem það
virðist líklegt. En ég á von á því að
rnenn lái mér ekki stórkostlega, þótt ég
geri mér í hugarlund að mér leggist nokk
uð líkt til nú, og dr. Birni lagðist þá,
nefnilega, að það verði ekki tekið mikið
mark á því, þótt hr. Hjálmar A. Bergman
finni köllun hjá sér til þess að þjóna lund
sinni með því að hrópa að manni þau
fúkyrði og aðdróttanir, sem ég veit hann
einan manna á sama menntastigi láta sér
sæma.
* * *
Um bréfabirtingmia get ég verið fá-
orður. Hártoganiriiál6 óg fólskan sem
hr. Bergman !S&tur sér sæma að flétta
saman í því tilefni, fá ekki hóti breytt
uín það, fremur en hin “samvizkusam-
lega” úrfelling Lögbergsritstjórans úrt
bréfi dr. McKay, að dr. Brandson fór með
bréfin í Lögberg í algerðu heimildarleysi
forsætisráðhetTans og án hans vitundar.
Eg sé enga ástæðu til þess að efast um
það, er dr. McKay sagði okkur, að hann
væri vinur dr. Brandson. Og ég er
sannfærður um það, að hann er dr.
Brandson engu óhollari vinur en hr.
Bergman er. Og livorki hr. Bergman
eða nokkur annar kemst framhjá þessum
ummælum dr. McKay, í bréfinu til mín,
er prentuð voru í Heimskringlu 22. maí:
“Eg er yður algeGega sammála um það,
að forsætisráðherra HEIMILAÐI EKKI
birtingu þessara bréfa. ’
Allir þeir, sem fullt skyn bera á op-
inbera siðfræði, vita vel, að það var að-
eins einn einasti vegur opinn fyrir dr.
Brandson, að ganga hreinlega til verks
með birtingu bréfanna, eftir að forsætis-
ráðherra hafði látið í Ijós við dr. McKay
að hann óskaði ekki eftir því, að bréfin
yrðu lögð fram í þingi, nefnilega sá, að
*Auðkennt hér.
dr. Brandson segði þá við dr.
McKay á þessa leið: Segðu þá
forsætisráðherra, að ef hann
ekki óski að bréfin séu lögð
fram í þingi, þá óski ég að fá
þau til birtingar í Lögbergi.
En ekkert þessu líkt sagði dr.
Brandson, ekki einu sinni við
dr. McKay, að því er hann
sagði okkur sjálfur, hvað þá
heldur að forsætisráðherra
hefði nokkra hugmynd um það.
Það er gersamiega tilgangs-
laust fyrir hr. Bergman, eða
hvern sem er, að vera með
nokkrar vífilengjur eða láta-
læti um þetta efni. Það er nú
einusinni svo, að það er ekki
talið góðum borgara samboðið,
að birta bréf úr skjalasafni
forsætisráðherra, án þess að
tilkynna honum slíka fyrirætl-
an, ekki sízt þegar hann hefir
óskað þess, að þau yrðu ekki
lögð fram opinberlega í þingi,
af því að hann óttaðist deilur
um þau. Undir þeim kring-
umstæðum bar einmitt tvöfalda
skyldu til þess að láta hann
vita afdráttarlaust og hrein-
skilnislega, til hvers átti að
nota þau. Enda sýna þessar
fólskulegu, persónulegu árásir,
sem Lögberg síðan hefir verið
barmafullt af, betur en nokkuð
annað, að þeim, sem að þeim
standa, er það fyllilega ljóst,
að dr. Brandson missté sig illa.
“Sannleikanum verður hver
sárreiðastur.”
Mr. Bergman skýrir frá því,
að hann hafi sjálfur farið eftir
bréfunum. Margan hafði nú
satt að segja grunað, að hann
hefði haft hönd í bagga með dr.
Brandson og sumir meira • að
segja viljað afsaka doktorinn
með því. Eg sé dr. Brandson
sannarlega litla eða senga af-
sökun í því, hafi hann að ein-
hverju leyti farið að rá^um hr.
Bergmans um bréfabirtinguna.
En hitt skal ég fúslega játa,
að dr. Brandson er sá maður,
að það er neyðar-hart aðgöngu,
fyrir hann, að þurfa að láta
þá stallbræður, hr. Einar Pál
Jónsson og hr. Hjálmar A.
Bergman, K. C., halda uppi vörn
fyrir sig, á þann, sem betur fer,
dæmafáa, og að flestra viti
dæmalausa, hátt í vestur-ís-
lenzkri blaðamennsku, sem
þeir hafa gert nú undanfarið.
Það er slík þrotavörn, að ég
veit, að þeir, sem raunverulega
er annast um dr. Brandson
myndu eiga þá ósk heitasta
sjálfs hans vegna, að hann
tæki fyrir munninn á þeim fé-
lögum eða “gerilsneyddi” hann
að minnsta kosti, áður en hann
leyfði þeim að nota hann til
“varnar” fyrir sig.
W’peg., 3. júní 1929.
Sigfús Halldórs frá Höfnum.
---------X----------
Drengilegt viðvik
væri það nú af þeim, er
þetta blað lesa, ef þeir vildu
hlaupa undir bagga með fræði-
manninum góðkunna, Steini H.
Dofra, er misst hefir allt sitt,
í skógareldunum miklu norðan
við Le Pas, eins og sjá má á
öðrum stað hér í blaðinu. Al-
eiga hans mun ekki hafa verið
fyrirferðamikil, líklega ekkert
annað en útgerðin, fyrir utan
fræðibækur hans og handrit, en
hún hélt honum þó við líf og
samastað- Nú á hann hvergi
höfði sínu að halla. En mikið
þyrfti ekki hver maður að
leggja af mörkum til þess að
hann mætti koma sér aftur upp
netjum, og einhverju húsa-
skjóli, sem hverjum manni er
nauðsynlegast, hversu aumt
sem það kann að vera. —
Heimskringla veitir fúslega við
töku því er lesendur hennar
kynnu góðfúslega að láta af
hendi rakna í þessu skyni-
w DODDS '
KIDNEY
'lí, PILLS j
I fullan aldarfjórðung hafa.
Dodds nýrna pillur verið hin
viðurkenndíu meðujb við bak-
verk, gigt og bröðru sjúkdóm-
um, og hinna mörgu kvilla, er-
stafa frá veikluðum nýrum. —
Þær eru til sölu í öllum lyfabúð
um á 50c askjan eða 6 öskjur"
fyrir $2.50. Panta má þær beint
frá Dodds Medicine Company,
Ltd., Toronto 2, Ont., og senda
andvirðið þangað.
Hugleiðingar.
Eftir Jóti JóttSsov úr Garði
Herra Ritstjóri!
Aftur dettur mér i hug að sendT
blaði yðar nokkrar línur, í því skynt
að háttvirtum lesendum gefist kostur
á að kynnast hugleiðingum mínuni!
viðví’kjandi ýmsum fremur mikils-
verðum atriðum í ritgerðum sumra
vorra merkari blaðarithöfunda nú
upp á síðkastið. Eg er ekki einn
þeirra manna sem telja það óþarft
að mál séu rædd til hlílar. A8
vísu eru þeir höfundar til, sem hafa
sérstakt lag á að endurtaka aftur og
aftur allt, sem þeir hafa sagt áður,
og má vera að það þreyti suma les-
endur; en við þá sömu höfunda má
þó virða eljuna og ástundunarsem-
ina við að koma sínum andans pró-
dúktum, ekki burðugri en þau þó
eru, fram fyrir almenning. Eig er
þess fullviss að þeim inuni finnast
miklu af sér létt, í hvert sinn, sem
þeir hafa úthelt sjálfum sér a5
nýju; og má vel vera að það sé
þeim sálubót, ef ekki heilsubót. Og
er mönnunum þetta of gott'? vil ég
spyrja.
)
Eg ætla þá að víkja aftur að málir
sem ég hefi minnst á lítilsháttar áð-
ur, nefnilega gáfnafar manna í Ban-
daríkjunum.
Eg hefi mikið um það ntál hugsað.
er. samt hefi ég ekki komist að á-
kveðinni niðurstöðu um það, enda.
er þekking mín á því máli mjög af
skornum skamti og náttúrlega langt
um minni en þekking þeirra, sem
þar í landi búa.
Rétt nýverið rakst ég á ritgerð í
merku vikublaði, sem gefið er út i
New York. Riígerðin er .öll nokk-
uð eftirtektarverð fyrir alla þá, sem
láta sér annt um sóma Bandaríkja-
þjóðarinnar. Höfundur hennar er
James Truslow Adams, vel þekktur
sagnfræöingur og rithöfundur þar
eystra. Hann kemst meðal annars
svo að orði um menningarástandiS
hjá þjóð sinni; “America already
has, probahly, the lowest grade men-
tal life of any of the great modern
I nations.”
Eg verð að segja að þetta kom
nokkuð flatt upp á mig, Eg sé ekkí
beinlínis ástæðu til þess að rengja
það, því ég geri ráð fyrir að hr.
Adams viti með hvað hann er að
fara. En mig furðar samt á því, að
maðurinn skuli segja þetta. Hvar
er föðurlandsástin hjá þeim manni,
sem segir þetta um þjóð sina? Það
| er eins og honum liggi heiður og
! sæmd þjóðarinnar í léttu rúmi. Sér
I hann ekki, að með þessu er hann að
styðja málstað útlendra oflátunga,
sem halda ,að þeir séu sjálfir gáf-
aðri en vel flestir þeir, sem fæddir
eru og upp aldir þar í landi. Adams.
þessi og ef til vill örfáir aðrir í
Bandaríkjunum hefðu gott af að
kynnast því, sem skrifað hefir verið
í Lögberg- um þetta mál. Af því
gætu þeir lært að níða ekki sína eigin
þjóð. En hér kemur að því, sem
mörgum hefir reyndar verið lengi
ljóst, að margt er skráð á voru máli,