Heimskringla - 21.08.1929, Blaðsíða 1

T
XLIII. ArOA'T^T
Rov. R. Pétmwon *=
45 Homie St. — CITY. _____
HELZTU FRÉTTIR
KANADA
Eftir því sem símskeyti frá Ottawa
hermir á laugardaginn, er útlit fyrir
þaö, aö uppskeran í Manitdba í sum-
ar muni nema um 75% af‘meöalupp-
skeru síðustu tiu ára. Hveiti er á-
litið að muni verða heldur ofan við
meðallag að gæðum; Byg-g muni
verða um 60% af meðal uppskeru síð
nstu tiu ára og hafrar aðeins 30—
35%. Enga áætlun hefir landbún-
aðarráðuneytið enn gert um uppsker-
una í Saskatchewan né Alberta.
Síðustu 5—6 árin hefir blýnám í
Kanada aukist hröðum skrefum.
Mest er framleitt af kopar og blýi
allra málma í heiminum að járni und-
anskildu og er framleitt nálega jafn-
mikið af hvorutveggja. 1928 voru
unnin 1,883,000 tonn af kopar og 1,-
846,000 tonn af blýi. Það ár voru
175,000 tonn af blýi unnin hér í Katia-
da; er það fjórða mesta blýnáma-
land heimsins og búist við að það
muni bráðlega skáka Ástraliu úr
þriðja sessinum. Mest blý er hér unnið
úr Sullivan námunni í British Col-
umbia, en það er mesta blý og zink-
náma veraldarinnar. Nokkuð er
einnig unnið í Quebec, Ontario og
Yukon amtinu.
Skógareldur gjöreyddi heimilis-
löndum Indíána við Poplar River,
Man., á fimmtudaginn var. Menn
björguðust allir en bæði Indíánar og
hvitir verzlunarmenn, er þar höfðu
bækistöð sína ,misj5t hvert tangur og
tetur í eldinn. — Poplar River er
austan við Winnipe^vatn, um 50
mílur fyrir norðan Berensfljót. —
Geisa skógareldar enn víða hér um
norðurhéruðin og gera ómældan usla.
Olíuframleiðslan í Alberta hefir
aukist allmikið síðan í fyrra. Síðustu
skýrslur ná yfir framUeiö^luna í
maímánuði í vor og nam hún þá alls
90,105 tunnum, en í maí í fyrra nam
hún 44,308 tunnum, g hefir því auk-
ist um rúman helming.
Frá Hvcitisamlaginu
Mr. E. B. Ramsay, er að þessu
hefir verið framkvæmdarstjóri mið-
sölustöðvar hveitisamlaganna þriggja
í Winnipeg, (Central Selling Agency),
hefir hlotið sæti í hinni nýskipuðu
kornnefnd Kanadaríkis (Board of
Grain Commissionersý og er enginn
efi á því að nefndinni er hinn mesti
styrkur í því að verða aðnjótandi
þekkingar hans á öllu, er lýtur að
kornframleiðslu, flokkun og viðskift-
um. Hinir tveir nefndarmennirnir
eru Hon. C. M. Hamilton, að þessu
landbúnaðarráðherra í Saskatchewan
og dr. D. A. McGibbon, að þessu
forstjóri hagfræðisdeildar háskóla
Albertafyllcis, í Edmonton. Er bú-
ist við hinum bezta árangri af starfi
nefndarinnar.
* * *
Byggflokkun, samkvæmt kornlögum
Kanada, var endurskoðuð á síðasta
sambandsþingi, að mestu fyrir aðgerð
*r bygigrannsóknarnefndar Hveitisam-
laganna, er grandgæfilega hafði
kynnt sér heimsmarkaðsskilyrði
byggtegunda, með því að heimsækja
öll helztu bygglönd Evrópu í vetur
sem leið. Þessi nýja flokkun átti
að hjálpa kanadiskum bændum að
sem heppilegustum markaði, og átti
að ganga í gildi 1. ágúst síðastl.
Fyrir skömmu barst orðsendinig frá
Saskatchewan deildinni þess efnis að
flokkunin myndi ekki verða lögleidd
þá strax, en síðari fregnir herma,
að hún muni verða látin gilda frá
því 15. þessa mánaðar.
* * *
Nokkur sýnishorn af hveiti, skornu
og þresktu með hinum nýju sláttu-
þreskivélum (combines) hafa borist
skrifstofu hveitisamlagsins í Regina
til flokkunar og athugunar. Svo að
segja öll sýnishornin, sem enn hafa
verið rannsökuð hafa verið flokkuð
“íslégin” eða “rök” (tough or damp).
Samlagsfélagar ættu að fullvissa sig
um það, að korn þeirra sé vel á sig
komið áður en það er sláttarþreskt,
sérstaklega ef ekki er notaður múig-
skeri (swather). Þurt korn vegur
meira að öllum jafnaði, liver mælir,
en islegið eða rakt, og mega menn
búast við alvarlegu tjóni nú í ár, ef
rnenn ekki gá þess vandlega að
þreskja því aðeins kornið, er það er
til þess hæft.
Frá Lloydtninster, Sask. er símað.
að afskaplegur eldur hafi lagt í rúst-
ir viðskiftahverfi bæjarins á sunnu-
dagsmorguninn. Skaðinn er metinn
til $1,000,000. Að eldurinn varð
svona mikill, er aðallega kennt vatns-
skorti. Lloydminster liggur á landa-
mæralínu Sask. og Alberta fylkis.
“The Hudson Bay Mining and
Smelting Company,’! hefir gert
samninga við eigendur Noranda
námanna, um að fínhreinsa kopar
þann er félagið vinnur í Flin Flon
námunni , Norður Manitoba. Verður
fínhreinsunarsmiðjan byggð í Mon-
treal eða þar í grendinni og verða
þangað flutt um 45 tonn á dag úr
Flin Flon námunni til fínhreinsun-
ar.—
BANDARÍKIN
iHoover forseti hefir þessa mán-
uði, er hann hefir setið í embætti,
fengið meira en nóg af þeirri hefð,
sem á er komin fyrir löngu, að
hégómagjarnir málafylgju- og mál-
skrafsmenn fái aðgang að Hlvíta
liúsinu, undir því yfirskini að hafa
einhver erindi að reka við ein'hvern
flokk manna eða landshluta, en í raun
inni fyrst og fremst til þess, að geta,
er þeir koma út, gortað af samfundi
sínum. og forsetans við þá fregnritara
stórblaðanna, er jafnan halda til í
forstofu Hvíta hússins; sagt þeim frá
erindi sínu við forseta; hvað hann
hafi sagt við þá, og þeir við hann
og með hverjum merkisforsendum
þeir hafi lagt málið fyrir hann —
allt til þess að koma nafni sínu í
fyrirsagnalínur stórblaðanna, í sam-
bandi við nafn forseta, því auðvitað
er erindið og þá ekki síður það er
þessi tegund “stjórnmálamanna” hef-
ir að segja svo nauða ómerkilegt, að
ekkert blað myndi annars líta við því
sem fréttum. — Hefir Hoover nú lát-
ið það boð út iganga að framvegis
skuli slíkum herrum annaðhvort vís-
að í rétt ráðuneyti, (það er að segja
þar sem erindi þeirra á heima) án
þess að sjá forseta, eða þá, ef þeir
sleppa inn, fyrir vangá, þá skuli þeir
að erindinu loknu kurteislega leiddir
út um bakdyr, án þess að fá tæki-
færi til þess að sjá stjórnmálafrétta-
ritara Hvíta hússins. Og í þriðja
lagi verða bréf, er stíluð eru til for-
seta, og komið í blöðin fyrirfram,
til þess að halda á lofti nafni bréf-
ritara, aldrei lögð fyrir hann og
aldrei svarað af honum. Kveður
forseti, að það sé komin tími til þess
að vísa á bug þeirri staðhæfingu að
“Hvita húsið sé bakþúfa fyrir þá, sem
vllja koma nafni sínu í fyrirsagnar-
línur stórblaðanna.’”
Eins og getið var u\i hér í blaðinu
varð nýlega alvarlegt upphlaup í
Atvburn fangelsinu á New York er
þó tókst fljótlega að bæla niður og
annað í Dannemora. Svo er að sjá
sem faraldur sé nú að fangauppreist-
Agœtustu nýtizku litun&r og (atahrelna-
un&rstofa í K&nad&. Verk unnlti & 1 dogi.
AVinnipeg —í—— Man.
. Dept. H.
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 21. ÁGÚST, 1929
NÚMER 47
um, því að riú berast fregnir af upp-
hlaupi í Leavenworth fangelsinu í
Kansas. Gerðu 900 fangar af 3,-
758 uppreist, brutu glugga og þrifu
hnífa og hvað sem þeir náðu að
vopni og eyðilögðu allt sem þrir
gátu. Varð að kalla skotliðið til
hjálpar til að bæla niður upphlaup-
ið og koma föngunum inn í klefa
sína. Féll einn en þrír særðust.
Orsökin til uppreistarinnar telur San
ford Bales Washington, yfir umsjóna-
maður fangelsa í Bandaríkjunum, að
einkum liafi verið, skortur á hæfi-
legri vinnu, of mikill fólksfjöldi í
fangelsinu og þar af leiðandi ill líð-
an fanganna.
Sami maður telur að orsö'k upp-
hlaupanna i Auburn 0|g Dannemora
fangelsinu hafi verið: skortur á góðri
fæðu (hvorki egg, smjör, mjólk eða
nýtt kjöt), hiti, óánægja yfir Baumes
lögunum, sem hertu allmjög á hegn-
ingarákvæðum, veggjalús, fatalús og
annars óþrifnaðar, þröngbýli, allskon
ar ómerkileg svik varðmannanna og
harðstjórn fangelsis yfirvaldanna.
BRETAVELDI
Frá Manöhester á Englandi er'sím-
að 19. þessa mánaðar, að hafin sé
aftur vinna í baðmullarverksmiðjun-
um í Lancashire, þar sem 500,000
baðmullarspunamenn gerðu nýlega
verkfall, eihs og skýrt hefir verið
frá í Heimskriniglu. Er þó kaup-
deilan milli verksmiðjueigenda og
verkamanna ekki útkljáð, en sátta-
nefnd hefir verið skipuð, og verðúr
unnið meðan hún starfar að sam-
komulagi.
Frá Haag á Hollandi er símað 19.
þ. m., að frá skilríkum aðiljum hefði
frétzt, að fullráðið væri að brezkt
herlið byrjaði að rýma Rínarhéruð-
in nú um mánaðamótin.—
Sama dag, á mánudaginn komu aftur
saman í Haag fulltrúar Frakklands,
Belgíu, Bretlands og Þýzkalands til
þess að reyna að komast að ein-
hverri niðurstöðu um Young samn-
ingana. Ekkert hefir þó enn heyrst
um það hvernig skipast hefir.
Samkvæmt rannsóknum er brezka
verzlunarráðið (The British Board
of Trade) hefir látið gera viðví'kj-
andi hinu hörmulega slysi, er línu-
skipið Vcstris, eign verzlunarfélags-
ins Lamport and Holt, fórst í haust
sem leið ásamt 112 mönnum, 250
rriílur austur af Virginíuhöfða —
hefir það komið í ljós að ofhleðsla var
meginorsök slysins. Þegar skipið lét
úr höfn i New York var hleðslum&rk
7.]/2 þumlung í kafi og hafði skipið
300 tonna þunga af vörum fram yf- [
ir það, sem leyfilegt var. Svo að
auk þess sem skipið var bæði veik-
byggt og lekt, skorti þá blátt áfrarn
flotafl til að bera af sér sjóana, þeg-
ar hvassviðrið Skall á. Ennfremur
I hefir það upplýstst að lúkugöt voru
I iíla byggð og dælur allar í ólagi. Fór
I skipið því brátt að taka inn sjó og
| hallaði því jafnóðum á stjórriborða.
1 Og þegar taka átti til björgunaribát-
anna fór það mjög í ólestri, til dæm-
is voru þeir settir niður áveðurs,
þar sem margfallt erfiðara og hættu-
samara var að komast í þá, en á
| hleborða og eftir þessu fór öll stjórn
skipsins úr hendi.
| Talið er að skipstjórinn Capt. Wil-
liam J. Carey hafi dregið 6 klst. of
lengi að senda neyðarskeyti um á-
stand skipsins, en hann hafði í því
aðeins farið eftir erindisbréfi sínu frá
verzlunarfélaginu, er kveður svo á,
að þegar hættu beri að höndum,
sknli hann gera sitt ítrasta til þess
að komast hjálparlaust til hafnar, áð-
ur en hann gcri vi^Vart. Taldi
, verzlunarráðið þessa grein mjög ó-
æskilega og lagði til, að samskonar
Vilhjálmur Stefánsson
í Winnipeg.
Landkönnuðurinn og rithöfundur-
inn frægi, Vilhjálmur Stefánsson, er
nú er sem óðast ihér í Ameríku að
vinna sér auknefnið “mestur allra nú-
fyrirmæli yrðu feld niður framvegis
í þessháttar bréfum.
Sökin á ofhleðslu skipsins er aðal-
lega talin að hvíla á Sanderson &
Son, sem eru umboðsmenn Lamport
& Holt í Bandaríkjunum. Fengu
þeir að igreiða $2,430 upp í máls-
kostnað við rannsókn þessa og er
ekki annars getið en að þeim ‘hafi
þótt það einkar sanngjarnt. Að
hin sanna orsök að slysinu varð eigi
uppvís fyr, í rannsókn þeirri er fram
fór i Bandaríkjunum, kom til af
samtökum umboðsmannanna og skips-
yfirmannanna að þegja um ofhleðsl-
una unz heim til Bretlands kom.
ÞÝZKALAND
■Mikil gleði er í Friedrichshafen og
urn allt Þýzkaland yfir þvi hve giftu-
samlega hefir tekist fyrsti áfangi
hnatthringsiglingar loftskipsins mikla
“Graf Zeppelin.” Lenti skipið i
Tokio í Japan á mánudaginn var,
síðdegis, eftir að hafa farið 6,880
mílur á 101 klukkustund og 53 mín-
útum, frá Friedrichshafen. Býst
dr. Hugo Eckener, er ferðinni stýr-
ir, við að láta til flugs á fimmtudag-
inn kemur, yfir Kyrrahafið til Los
Angeles, en þangað eru 5,420 mílur
frá Tokio.
SVfÞJÓÐ
Þegar Svíar neyddust til að
undirskrifa friðarsámningana í Ny-
stad, árið 1721, eftir hrakfarir Karls
XII. á Rússlandi, urðu þeir meðal
annara landa, að láta af höndum
dálitla mýrlenda eyju við mynni
finska flóans, sem Dagö heitir. 20
árum áður höfðu nokkrir atorku-
samir Svíar sem stunduðu veiðiskap
í flóanum, sezt þarna að og tekið að
stunda landbúnað jöfnum höndum.
Blómgaðist hagur þeirra all vel, unz
þeir urðu Katrínu II. þyrnir í augum j
og hún lét flytja þá til meginlands- I
ins árið 1787. Dvöldu þeir þá um j
tíma á Suður Rússlandi, og settust j
loks að í Ukraine þar sem þeir fengu j
að vera í friði þessarar umsvifamiklu
drottningar. Þar reistu þeir bæinn
Gamal-Svenskby og tóku að stunda
hveitirækt og vínyrkju. Hafa þeir
dvalist þarna yfir 125 ár og stöðugt
haldið tungu sinni, fornum venjum
pg mótmælendatrú og liðið allvel.
En eftir að Bolshevikar tðku við
völdum á Rússlandi tók hag þeirra
mjög að hnigna bæði fyrir þtingar
skatta-álögur og óáran, auk þess lok-
uðu þeir kirkju þeirra.' Þótti þeint
þá taka að óvænkast sitt ráð og fór
nú að dreynta um land feðra sinna
er þeir höfðu yfirgefið endur fyrir
löngu. Prestur þeirra, Hoas að nafni,
notaði sr þá fríið, það sem Sovjet-
stjórnin gaf honum, og brá sér heim
til Svíþjóðar og fékk svo komið mál-
um sínum við ýmsa heldri menn,
meðal annara Karl prins, konungsbróð
ur og hertoga á Vestgotalandi, að á
skömmum tíma var skotið saman
nægu fé fyrir fargjald handa Svíum
þessum heim til ættjarðarinnar. Var
uppi fótur og fit í Trelleborg, sænsk-
um hafnarbæ, við Eystrasalt, til að
fagna þessum útlögum og bjóða þá
velkomna heim, er þeir stigu þar af
skipsfjöl fyrir skömmu síðan, alls
900 að tölu. Karl prins bauð þá vel-
komna með ræðu, en fólkið faðmaði
þá að sér eins og endurfundna bræð-
ur. Munu þeir-setjast að í Jönköp-
ing framvegis.
lifandi Kanadamanna,” verður stadd
ur hér í Winnipeg þessa vikuna í
fyrirlestraferð á vegum “The Cana-
dian Chautauquas,” eins og sjá má
af auglýsingu annarsstaðar hér í
blaðinu. Þessi heimsfrægi land-
könnuðui;, er sem kunnugt er, fædd-
ur hér í Manitoba af íslenzkum for-
eldrum og kemur nú hingað sem per-
sónulegur boðberi hins nýlundaða og
mikilvæga boðskapar, er hann lengi
hefir flutt í ræðu og riti, um fram-
tíð föðurlands síns. Hann málar
nýjum, fögrum litum hið svokallaða
“helgrindahjarn” norðursins, og bend
ir til þess hvert hlutverk þess muni
verða í framtíðarframsókn mann-
kynsins. Þegar litið er til þeirrar
aðsóknar, og einhuga athygli, er
erindi hans hefir allstaðar _annarsstað
ar mætt, þá má nærri því geta, að
hér í höfuðborg fylkisins, er hann
fæddist í, við aðsókn mörg hundruð
þjóðbræðra hans íslenzkra, muni er-
indi hans verða fagnað, sem sonarins,
er lagði út i heiminn, sá hann og
sigraði, og hverfur nú sjgursæll heim
aftur þangað er hann hóf lífsferil
sinn.
Stefánsson flytur tvö erindi í Win-
nipeg, mismunandi efnis, með mis-
munandi litmyndum. Föstudags-
kveldið 23. ágúst talar hann á grund-
inni við Amphitheatre leikskálann um
“The Friendly Arctic,” og mælir þá
John Bracken forsætisráðherra fyrir
honum. Næsta kveld, laugardaginn
24. ágúst talar hann á grundinni við
St. John’s College, um “The North-
vvard Course of Empire,” og mælir
þá Mr. J. T. Tihorson, M. P., fyrir
honum.
Eins og áður er sagt kemur Stef-
ánsson hingað á vegum “The Cana-
dian Chautauquas,” sem er al-kana-
diskur félagsskapur, er gengst fyrir
beztu skemtunum og fróðlegustu er-
indum gegn örlitlu gjaldi. Að
Stefánsson skuli nú vera í för með
þeim, er sönnun þess að þeir velja
aðeins af betri endanum. Eru tíu
önnur atriði á skemtiskrá félagsins
í ár, og fást aðgöngumiðar að allri
skemtiskránni, er inniheldur músík-
ölsk, dramatisk og fræðandi atriði.
“The Patsy” og “Peg O’ My
Heart,” eru tveir gamanleikir, er
mjö|g eru dáðir, leiknir af ágætum
leikurum, við fegurstu leiktjold og
ljósaskifti. Evrópisk brúðusýning
fyrir börn verður einnig haldin.
Þrjú ágæt sönglistafélög gefur
einnig á að hlýða, og má sérstak-
lega tilnefna “The Toronto Operatic
Company,” er telur fimm ágæta
söngmenn og þrjá valda hljóðfæra-
leikendur. Þá verður einnig unun
að hlusta á “Miss Bessie Andrus” og
“Sunshine” stúlkur hennar pg
“Petrie Novelty Quintette,” er hvoru-
fveggía hafa átt ágætum viðtökum
að fagna.
Dr. Toe Hanley, nafnkunnur am-
erískur þingmaður og hermaður;
Major John J. Hill, kanadiskur verk-
íræðingur, e rsagður er fróðastur
allra manna um Afríku; Miss Con-
stance Neville Johns, yndisleg Ástra-
líustúlka, nafnkunn fyrir feröalög, og
Elliott James, vísindamaður og sér-
fræðingur um fljótandi loft, sem
heldur einstæða sýningu á því ein-
kennilega efnafyrirbrigði, eru meðal
þeirra, er sjá má og hlýða á, þessa
sex daga, er Chautauqua verður 'hér.
Tvö stór tjöld verða notuð. Annað,
á grundinni við Amphitheatre leik-
skálann, verður opið á fimmtudag-
inn, 22. ágúst, og verður þá “The
Patsy” sýnt þar. Hitt, á grund-
inni við St. John’s College, verður
opnað föstudaginn 23. ágúst.—Sama
skemtiskrá verður i báðum tjöldunum
á víxl, nema að þvi er Stefánsson
snertir, eins og áður er sagt.
Björn Sigfússon,
Stúd. Att.'
Hverjum þykir sinn fugl fagur!
1 vikublaðinu “Verði,” stendur
þetta greinarkorn hinn 6. júlí næst-
liðinn:
“Frækilegt stúdentspróf leysti
Björn Sigfússon af hendi, nú í lok
síðasta mánaðar. Hlaut hann 7.25
stig í meðaleinkunn, en hefir aðeins
varið einu ári til að lesa undir stúd-
entsprófið, því hann tók gagnfræða-
próf í fyrra. Má heita að þetta sé
einsdæmi.”
Nú langar undirritaðann að bæta
liér við nokkrum orðum til upplýsing-
ar um þennan mann, sem mun vera
um 20 ára gamall.
Björn Sigfússon hafði innúnnið sér
dálítið við trésmíðar á ýmsum stöð-
um í Þingeyjarsýslu, og fór þá að
hugsa um andlegu hliðina. Tók hann
sér nú á hendur ferð til Reykjavíkur
og var þá svo heppinn að eignast
heimili hjá frænda sínum, dr. Magnúsi
Júliussyni og hefir síðan dvalið hjá
honum í bezta gengi; hefir stundum
unnið fyrir hann, einkum á sumrin,
og þess utan fengið nægan tíma til
bókiðna, sem vitnisburðir Björns
sýna, bæði við .gagnfræðiskólann og
menntaskólann, og er vonandi að hon
um takist, með sinni óbifanlegu fróð-
lei'ksfýsn, að halda áfram námi í
einhverja átt, sem hann sjálfur kýs
sér.
Og svo fylgja hér nokkur orð um
ætt Björns Sigfússonar:
Hann er sonur Sigfúsar Björnsson-
ar, nú hreppstjóra í Aðaldælahreppi
og sýslunefndarmanns í fleiri ár.
Faðir hans var Björn Magnússon
bóndi á Granastöðum í Kinn, en móð-
ir Hólmfriður M. Pétursdóttir frá
Reyikjahlíð, og fóilkið í Winnipeg,
sem nú nefnir sig Fáfnis, er náskylt
Birni Sigfússyni, og ennfremur á
hann bróður i Danmörku: Jón Skúla
yngri Magnússon, sem Jón kaupmað-
ur M’agnússon ól upp, og hlaut hann
því nafnið Magnússon í staðinn fyrir
Björnsson. Þesi Jón Skúli Magnús-
son yngri, er mikill tungumálagarpur
og kennari við skóla í Danmörku.
Auk hans eru heima á Islandi tveir
bræður og tvær systur, og sakir ó-
kunnugleika get ég lítið upplýst um
móðurætt Björns Sigfússnar, aðeins
veit ég að hún er bóndadóttir frá
Kálfaströnd við Mývatn.
Sigfús Magnússon.
5. ágúst, 1929.
* * *
Aths Tungumálagáfan virðist þá
eftir- þessu liggja í ættinni,, því að
eftir því, sem sjá má af “Tímanum,”
mun Björn Sigfússon hafa afburða
málfræðisgáfu til að bera, enda væri
svona svimhátt stúdentspróf, tekið
einu ári eftir gagnfræðapróf, sem
er alveg dæmalaust, tæpast mögulegt,
nema tungumálagáfan væri með. af-
brigðum.—Ritstj. Heimskriniglu.
»