Heimskringla - 13.11.1929, Blaðsíða 7

WINNIPEG, 13. NÓV., 1929
HEIMSKRINGLA
7. BLAÐSlÐA
Kol olía og rafmagn
Orkuframleiöslan er eitt af erfiS-
ustu úrlausnarefnum mannanna. Kol
hafa lengi veriS helzti orku- og hita-
gjafi heimsins, og þó miklu mest eftir
Men?s
Overcoats
of Quality
Vér sýnum nú ágætis úrval
af öllu því nýjasta í hlýjum,
þægilegum, yfirhöfnum —
Bláleit í öllum fataefnum
er óskast; Brúnleit, í öllum
nýmóðins litum, ásamt hin-
um nýju stórstykkjóttu
efnum—Camophile, Mon-
tenac yfirhöfnum.
Látið ekki hjá h'ða að koma
á sýningu vora.
$25 tu $95
STILES &
HUMPHRIES
261 PORTAGE AVE.
Rétt við Dingwalls
aS gufuvélin var fundin upp, fyrir svo
sem hálfri annari öld. En þá var
gerbreyting eSa bylting í iSnaSar-
málum heimsins, meiri en dæmi voru
til áSur. ViS afleiSingar og áfram
haldandi þróun þeirra breytinga, sem
þá gerSust, hefir veriS búiS fram á
síSustu tíma. En nú má segja, aS
yfir standi i þessum málum önnur bylt
ing engu minni en sú sem gerSist
meS uppfyndingu gufuvélarinnar,
enda hafa iSnaSarmál og orkufram-
leiSsla lent í allmiklu öngþveiti á
siSustu árum.
Þessum málum er nú veitt vaxandi
athygli úti um heim og hefir veriS
stofnaS til heimsfél.-sk.og fundarhalda
uni rannsókn orkumálanna (World
Power ConferenceJ. Ekki mun Is-
land koma þar nálægt aS neinu leyti.
Á vegum þessarar stofnunar var ný-
lega haldinn í Eondon alþjóSafund-
ur um eldsneytisrannsóknir og fram-
leiSslu (World Fuel Conference) og
kom fram á honum margt merkilegt
til skilnings á þessurn málum. A
fundinn komu fulltrúar rúmlega 50
þjóSa og lagSar voru fram um 170
skýrslur um viSfangsefni fundarins.
Þótt fundurn eins og þessum sé venju-
lega minni gaumur gefinn en þeim
alþjóSafundum sem fjalla um stjórn-
mál, er þaS víst, aS þeir eru ekki
^íbur mikilsverSir fyrir alþjóSa sam
vinnu. I framleiSslu og viSskifta-
CANADIAN
PACIFIC
Ó D Ý R
SKEMTIFERÐA
Fargjöld
AUSTUR CANADA
Fnrbrff <il köíu da«lc«H
1. DES. til 5. JAN.
Frft <» 11 ii iia Mtööum I Mnnitoliu (WinnlpeK
OK vestur), Snsk. o« Alherta
Farftilili 3 mflnuHlr
KYRRAHAFS STRÖND
VICTOKIA - V.WCOUVKR
\K\V WBSTMINSTER
Farbréf til sölu
1. Des. (>k fl hverjum lirihjuileK'i ok flmmtu-
(leui ii|i|t ab Ö. febrflar.
FarKÍhli til 13. nprfi, 1030
TIL GAMLA LANDSINS
Til Atlaiixhafs hafiia, St. .lohn, llalifav
1. DES. til 5. JAN.
tiihla aöeins 3 mfliiubi
I^estlr heint I Keun ab ski|isliliö
UmboSsmaður mun góðfúslcga gcfa allar upplýsingar
um fargjöld og ráðstafa ferð yðar. Spyrjið—
City Ticket Office, Cor. Portage & Main, Phone 843211—12—13
Ilepot Ticket Office, Phone 843216—17.
A. Calder and Co., 663 Main Street, Phone 26313.
H. D’Eschambault, 133 Masson St., St. Boniface, Phone 201481.
Canadian Pacitic
Notið ávalt Canadian Pacific Traveller’s ávisanir
ASK FOR*
DrvGincerAle
ORSODA
Brewers Of
country'club'
BEER
GOLDEN GLOW
ALE
BANQUET ALE
XXX STOUT
BR EW E RV
OSBORNE&.MULVEV-WINNIPEG
PHONES 41-111 42304 56
PROMPT.DELIVERV
TO PERMIT HOLDERS
málum tekst oft Iretur að gera að
veruleika samvinnu þjóöanna en í
stjórnmálum, þót-t margur árekstur-
inn aS visu haji einnig orSiS út af
þeim málum. En verkvísindi nútim
ans eru einnig alþjóSlegri en flest
annaS i vestrænni menningu og hafa
orSiS til þess á ýmsan hátt aS stytta
eSa gera auSveldara en áSur fjar-1
lægSina milli þjóSanna og auka þann-1
ig viSskifti þeirra og viSkynningu.
FróSir menn um þessi efni segja, *
aS þaS sé ekki lengur nein fjarstæSa,
aS hugsa sér alheimssamvinnu um j
orkumálin, eSa aS hugsa sér samfelt |
eSa samstarfandi orkukerfi um alla
Evrópu aS minnsta kosti. Raf-
magn er til dæmis nú veitt um miklar
víSáttur, frá SviþjóS til Danmerkur,
frá Álpafjöllum <aÖ NorSursjávar-
ströndum og hver veit nema þaS
eigi eftir aS verSa íslenzk útflutn-
ingsvara. En athyglin beinist nú
mjög aS rafmagnsmálunum, og þá
helzt vatnsorkunni, vegna þess hve
kolaframleiSslan er viSa illa stödd,
en ekki sízt í hinu forna höfuSbóli
hennar, Bretlandi, þótt ýmsum virS
ist fsvo einnig, sem aftur sé nú aS
birta yfir kolaframleiSslunni fyrir nýj-
ar uppfyndingar, svo sem enn verSur
rakiS.
Kunnugur maSur, Lancellot Law-
ton, sem nýlega hefir skrifaS um þessi
mál í enskt tímarit í tilefni af Lund-
únafundinum, sem fyr er nefndur,
segir meSal annars: AfleiSingar iSn-
byltingarinnar voru aS vísU ekki allar
illar, en samt verSur aS segja þaS
aS í heild sinni urSu áhrif iSnhylting-
arinnar á menninguna miklu minni
en mátt hefSi ætla. 1 þeirri trú aS
þeir hefSu sigrast á náttúrunni,”
eins og venjulega var sagt á nítjándu
öldinni meS heimskulegu orSatiltæki.
og hlindaSir af hinum takmarkalausa
auSi sem vélaorkan lagSi upp í hend-
urnar á þeim, sópSu forfeSur okkar
í hirSuleysi forSa jarSarinnar, mönn-
um og efni. Og aS lokum féll
menningin í dá, sem hún vaknaSi ekki
af fyr en viS skothríS heimsstyrjald
arinnar. ÞaS er verkefni núlifandi
kynslóSar, aS taka upp aftur iSnbylt-
inguna þar sem viS hana var skiliS,
aS komast yfir rökkriS,, óhreinindin
og eySsluna, sem hún hefir haft í för
méS sér, aS setja hreinlegar, heil-
næmar og fullkomnar aSferSir nútíma
hugsunarháttarins í staS_ óhreininda og
úreltra aSferSa, og loks aS samræma
tilgang hennar og aðferðir og koma
málunum á braut þjóSfélagslegs rétt-
lætis og velfarnaSar, meS öSrum orS-
um aS finna andlega hugsjón fyrir iSn
hyltinguna og koma henni á mannúS-
legan grundvöll. Þetta hlutverk
hlýtur fyrst og fremst aS verSa unn-
iS af iSjuhöldum, verkfræSingum og
verkamönnum. Hlutdeild stjórn-
má’Iamannanna er síSri og hlýtur aS
vera þaS. Praktiskar niSurstöSur
og framkvæmdir eru nauSsynlegar,
og þær geta aSeins komiS af skap-
andi viSleitni, en ekki ræSuskvaldri
einu. 1 stuttu máli sagt, iSnaSur-
inn verSur ekki endurreistur af öSr-
um en þeim, sem viS hann vinna.
KolaiSnaSurinn er nú víSast hvar
í vanda staddur. ''Fratnfarirnar”
hafa orSiS mildar, framleiSslan of
mikil. Þetta var ef til vill óumflýj-
anegt, þvi hver þjóS reyndi aS nota
sínar eigin auðsuppsprettur út i æs-
ar. En jafnframt komu til sögunn-
ar aSrir orku- og hitagjafar en kol-
in. Fyrir 10 árum síSan voru kolin
85 prósent af öllum orkugjafa heirns
ins, nú eru þau aSeins 75 prósent.
Af þeim 25 prósentum, sem eftir eru,
koma 15 prósent úr olíu og 10 pró-
sent úr vatnsafli. En orkuþörfin

Fljótasta og áreiSanlegasta meSaliS
viS bakverkjum og öllunt nýrna og
bltiSriisjúkdómum, er GIN PILLS.
Þær bæta heilsuna með því a'S lagfæra
nýrun, svo að þau leysi sitt rétta
verk, aö sígja eitriS úr blóSinu.
50c askjan hjá öllum lyfsölum
136
hefir aukist afskaplega. Ekkert
framleiðsluland hefir orSiS eins hart
úti á síðustu árum, eins og Bretland.
ÁriS 1913 voru framleiddar úr nám-
unum þar 287 miljónir smálesta, 1927
241 millj. srnál. Heimanotkunin
hefir veriS óbreytt, en þaS er út-
flutningurinn, sem hefir minnkaS, og
minnkar enn. Fyrstu níu mánuði
ársins i ár (1928) var útflutningur-
inn næstum 2 millj. smálesta minni
en á santa tíma í fyrra. Samt er það
ennþá alvarfégra, aS þrátt fyrir
lengdan vinnutíma og lækkað kaup
eru fjárhagsástæSur iSnaSarins engu
betr'i nú en fyrir þremur árum, þeg-
ar kolamálanefndin gaf skýrslu sína.
SíSan hafa 11 millj. punda veriS
lagSar í þessa framleiSslu og oft hafa
kol veriS seld meS lægra verði, en
sent framleiSsIukostnaSi nam. 300
þús. námaverkamönnum, sem ekki var
lengur til starf fyrir, hefir veriS sagt
upp, og litlar horfpr á því, að þeir-
fái nokkurntíma aftur námuvinnu.
En hnignun kolaiðnaSarins er hnign-
un alls brezka þjóSlífsins. Á kola-
iSnaSinum hefir oltiS önnur iðnaðjir
og viSskiftavelgengni Breta og heims-
veldi þeirra aS miklu leyti. í Bret-
landi fást líka ekki aðeins mestu, en
einnig heztu kol heimsins. En í
ýmsum öðrum löndum (til dæntis
Póllandi) er nú fariö að vinna ódýr-
ari kol og annarsstaSar er vatnsafl-
ið ódýrara en 'kolin. Þrátt fyrir
þaS. þótt nýtízku tæki viS fram-
leiðsluna liafi getaS lækkað verka-
laun á vinnslu einnar smálestar úr
5 s. 6 d. ‘í 2 s. 4 d. er brezka kola-
verSiS samt of hátt. Og ógreiSinn,
sem hinir nýju kolaframleiSendur,
til dæmis Pólverjar, gera Bretum er
miklu meiri en hagnaðurinn, sem þeir
njóta sjálfir. Þvi Bretum er kola-
iSnaðurinn aSalatvinna, en hinunt að-
eins aukagrein. Þess vegna er þaS
ntjög áríSandi, ef unnt er aS finna
nýjar og bættar aSferðir til hagnýt-
ingar á kolum.
Menn hafa hingaS til notaS kolin
mjög óspart og óviturlega, sóaS þeim.
Þetta á sér bæSi staS viS heimilis-
notkun í ofnum og við vélanotkun.
Ensk eldstæði eru þó aS jafnaSi enn
kolafrekari en til dæmis islenzkir
ofnar. MikiS af hitamagninu rýkur
út ónotað. Stundum er þaS ekki
nema 20 prósent af hitamagninu, sem
notast í herbergjum og undir gufu-
kötlum, oft aðeins 60 prósent. Þetta
er óverjandi eyðsla og óverjandi
sinnuleysi almennings um þessi mál.
Kolin eru gjöf náttúrinnar til mann-
kyrisins og þaS á aS vera safoeiginlegt
áhugamál allra, að þau séu skynsam-
lega notuS. ÞaS er úti um menning-
una, ef þessari orkueyðslu er haldiS
áfram.
En nú er unniS mjög vel aS því,
aS finna sem beztar aSferSir til þess
að sem minnst fari til spillis af kol-
unum. GasframleiSslunni hefir lengi
tekist aS hagnýta þau einna bezt.
Menn reyna nú aS vinna úr kolunum
sem flest efni, sem fóru í súginn viS
venjulega notkun. Menn reyna einn-
ig aS hagnýta sem mest af því, sem
í súginn fer nú í reyk, gera einskonar
reyklaus kol. ÞaS fer einnig vax-
andi aS hituð séu upp allstór flæmi
frá santeiginlegri miðstöS í einu og
einu húsi, eins og algengt er orðiS
einnig hér á landi, heldur heil hverfi,
600—700 hús, og er það nú víða
gert. Hér er talaS um aS reyna
að hita upp meira eða rninna af
Revkjavík meS heitu vatni á svip-
aSan hátt, nema heita vatniS á hér
aS fást beint frá náttúrunni sjálfri.
Loks er þaS svo ntjög mikilsvert, aS
sífelt er unniS aö rannsóknum á því.
að vinn^ olíu úr koltim (brúnkolum)
og hefir Lögrétta áður sagt frá upp-
fyndingum dr. Bergius í þá átt, sem
eru stórmerkar. VíSa er einnig fariS
a'S mylja kolin t duft og nota þatt
þannig, til dætnis i skipum.
Það er oft sagt, aS nú sé öld raf-
ntagnsins, og má að vísu til sanns
vegar færá. En réttara er samt,
segir enski höf., sent fyr er nefndur,
aS nú sé öld rafmagns, gass og olíti
og aS frantundan sé sameining og
samnotkun allra þessara orkugjafa.
Sérstaklega er vöxtur olíunotkunar-
innar mjög áberandi. SíSan 1914
hefir notkunin aukist um 65 prósent á
ári. Aukningin stafar mest af vax
andi bíla- og vélhjólanotkun og af
olíukyndingn í skipunt. ÁriS 1914
voru í heiminum 2 milj. 177 mótor-
farartækja, en 1927 29 milj. 687 þús.
ÁriS 1914 var smálestatala þeirra I
skipa sem brendu olíu 1 milj. 310
þús. en í júlí í ár (1928) rúmlega
19 milj. Vöxt olíunotkunarinnar
ntá marka á því, að olíuinnflutningur-
inn í helzta kolaland álfunnar, Bret-
land, hefi,r aukist um 300 prósent síS-
an 1919 og Bretar kaupa nú olíu fyr-
ir 43 milj. pund á ári.
Olíuframleiðslan fer einnig hraS-
vaxandi. ArSi 1927 var hún í öll-
um heiminum 1 ntiljarSur og 254
miljónir barrels, eSa um 150 miljónir
barrels nteiri en áriS 1926. Mest
af olíunni kemur frá Bandarikjun-
unt, eSa næstum 906 miljónir barrels,
en næstmest frá Rússlandi, eða 77l/2
milj. harrels, en þá frá Venezttela og
Mexico álíka mikifi frá báðum, eSa
rúntlegA 64 milj. barrels. Þá er
Persía, Rúmenía o. s. frv. Öll kola-
framleiSslan var áriS 1927 1 miljarS-
ur 282 miljónir smálesta og eru
Bandarikin einnig langhæst í þeirri
frantleiSslu, með nærri 551 miljónir
smáles^a, en í Bretaveldi voru sania
ár utinar 260 miljónir smálesta, og
í Þýzkalandi 153)4 ntilj. smálesta, í
Frakklandi 52)4 milj. og í Póllandi
37)4 ntilj. Rafmagnsnotkunin fer
einnig hraðvaxandi. AriS 1925
voru notaSar i Evrópu 24 ntilj. 782
þús. kilowatt, niest í Þýzkalandi, þá
í Frakklandi og Bretlandi og svo i
Italíu og Sviss. ÞaS fer einnig vax-
andi að rafmagn sé notaS til reksturs
járnbrautarlesta, einkum í Frakklandi
og Þýzkalandi og talsvert í Bretlandi.
Af öllu þessu Tná nokkuS marka
þaS, aS það er ekki ófyrirsynju, að
mikil áherzla er lögS á þessi orku
og eldsneytismál og aS um þau standa
oft einhverjar mestu orrahriðir opin-
bers lífs. (Sbr. til dæmis fyrir frá-
sagnir Lögréttu um olíumálin). Gr-
lausn þessara inála hefir einnig mik-
ið að segja fyrir heilsufar almenn-
ings, þvi hin óskaplega kolaeySsla og
reykurinn af henni hefir heilsuspill-
andi áhrif á loftslag stórborganna.
Þess rná vænta, aö orkuframleiðsla
og einkum hagnýting kola, eigi eftir
að taka stórfeldum breytingum á
næstu árum, í senn til sparnaðar en
aukinna afkasta.—Lögrétta.
MARGAR
Tegundir af Kolum
—en einungis ein sort
sú bezta.
Pantið vetrarforðann yðar
nú. Símið eftir því og
sparið yður tímann, eða
pantið kolin hjá okka“
pöntunarstöð, sem er sett
á þægilegum stað i borg-
inni.
ARCTIC
ICEsFUEL C0.LTD.
439 PORTAGE AVE
Oipouté Hudson's Bay
PHONE
42321
þér sem
notið'
T I M B U R
KA UPIÐ
AF
The Empire Sash & Door Co., Ltd.
Birgðir: Henry Ave. East Phone: 26 356
Skrifstofa: 5. gólfi, Bank of Hamilton
VERÐ GÆÐI ÁNÆGJA.
ÞEGAR allt annað hefir
verið reynt og ekki dug-
að hafa veilir sem heilir er
leitað hafa að algildri nær-
ingu sannfærst um að
HREIN
MJÓLK
er einasta mataræði, sem
fullnægir hverri þörf og
kringumstæðum.
er gerilsneydd.
Mjólk, Rjómi, Smjör, ísrjómi,
Áfir, Cottage Ostur
CRESCENT CHEAMERY COMPANY, LIMITED.
CAPITAL COAL CO., LTD.
Stórsalar og Smásalar
210 Curry Bldg. Winnipeg
Sérstakt Kola Verð
Black Gem Lump........ $11.50
Elgin Stove Lump .....$10.50
Pocohontas Stove......$13.50
Capital Coal Co. Ltd.
24 512
210 CURRY BUILDING
----- PHONES -----