Heimskringla - 24.12.1929, Síða 4

4. BLAÐSÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 24. DES., 1929

ÍTTeiinskringlct (StofnuO 1886) Kemur út á hverjum miOvikudegi. Eigendur: THE VIKING PRESS, LTD. Í53 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg Talsimi: 86537
Verð blaðsins er $3.00 árgangurinn borglst fyrirfram. Allar borganir sendist THE VIKING PRESS LTD.
SIGFÍTS HALLDÓRS frá Höfnum Rltstjóri.
Utanáskrift til blaðsins: Manager THE VIKING PRESS LTD., 853 Sargent Ave., Winnipeg. Utanáskrift til ritstjórans: EDITOR HEIMSKRINGLA 853 Sargent Ave., Winnipeg.
"Heimskringla” is published by The Viking Press Ltd. and printed by THE MANITOBA MINER PRESS 853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man. Telephone: 86 537

WINNIPEG, 24. DES., 1929
Tvennir tímarnir
Rétt um það leyti, skömmu fyrir eða
eftir að Ramsay MacDonald, forsætisráð- '
herra Breta, fór sigri hrósandi hér um
Ameríku, ásamt Ishbel hinni fögru, dótt-
ur sinni, og öðru tignu og fríðu föru-
neyti, borinn á höndum lýðsins og
skjöldum aðdáunarinnar, úr einni stór-
borg í aðra í Bandaríkjunum og Kanada,
gat að h'ta þá stórfrétt á fremstu síðu hér
í Winnipegblöðunum, að golf- eða vall-
knattarklúbbur nokkur á Skotlandi (vér
verðum að biðja lesendann fyrirgefningar
á því, að oss hefir því miður gleymst hið
hávirðulega nafn klúbbsins) samþykkt að
taka Mr. MacDonald aftur í klúbbinn, (en
þaðan hafði hann verið rekinn á stríðs-
árunum), með sömu virðingum og áður,
hvort sem hann nú hafði verið heiðurs-
félagi, eða aðeins venjulegur félagi.
Skeytið var eitthvað svo hátíðlegt í anda,
að manni fannst eins og allt í einu gæfi
sýn inn í höfuðið á þessum hávirðulegu
klúbbfeðrum, og sæi hugsanafellingarnar
starfa, er þessi afarmenni ræddu það á
milli sín hvort þeir ættu að veita hinum
fyrverandi föðurlandsníðingi og uppreisn.
armanni, en núverandi forsætisráðherra
í brezka ríkinu þessa mikilvægu upp-
reisn.
Hefði einhver spáð þessum stórmerka
viðburði 1916 eða 1917, þá hefði sá hinn
sami tæplega verið talinn með öllum
mjalla, og auðvitað alls ekki, ef hann
hefði svo haldið áfram eitthvað á þessa
leið:
“Árið 1929 sækir Ramsay MacDonald
heim Bandaríkin og Kanada, sem for-
sætisráðherra Bretaveldis, og verður all-
staðar tekið með hamslausum fagnaðar-
látum og aðdáun, bæði í tilefni af stöðu
sinni, og í tilefni af skoðunum sínum, er
hann meðal annars lét í Ijós í eldheitri
friðarræðu, er hann hélt á þessu ferða-
lagi. Og um sama leyti býður “Women’s
Canadian Club of Winnipeg’’ Hon. Bért-
rand Russell til þess að halda fyrirlestur
um lífsskoðun sína, í samhandi við heims-
friðinn.”
Það hefði þótt fyrirsögn þá, að “von
MacDonald,” eins og eitt helzta blaðið í
Lundúnum kallaði hann jafnan, “Þjóð-
verjasinninn" og “landráðamaðurinp,” er
Leicesterkjördæmi velti úr þingsessi, ér
hann hafði prýtt þar í mörg ár, myndi
eiga eftir þessar viðtökur að einum tólf
árum liðnum.
* * *
Já, það var eitthvað annað uppi á
teningnum þegar Ramsay MacDonald fyr-
ir skömmu steig á land við “Batteríið’’ í
New York við stórskotadunur og fagnað-
aróp. Og hin volduga borg gerði ferð
hans slíka, upp Broadway, frá lendingu til
ráðhússins, að slíku verða ekki fyrir nema
fáeinir útvaldir af öllu stórmenni jarð-
arinnar.
í Washington var hann gestur forseta
Bandaríkjanna, ausinn lofi og heiðursvið-
urkenningum. Gegnum blöðin hlustuðu
öll Bandaríkin á boðskap þann, er hann
hafði að flytja, og því nær undantekning-
arlaúst með ðdáun. Næstum því með
fullu samþykki, að því er virtist.
Og þá Bertrand Russell. Þessi mikli
hugsuður, einn af mestu spekingum sinna
tíma og reyndar allra alda, sem hélt við
að skríU hans eigin lands myrti fyrir fá-
um árum, er hann var að reyna að leiða
almenning í allan sannleika um heimsku
og tilgangsleysi ófriðar; sem rekinn var
úr samneyti stallbræðra sinna við Cam-
bridge háskólann fræga og dæmdur í
sex mánaða fangelsi, hann stóð nú hér á
ræðupalli í Winnipeg, boðinn hingað af
einu helzta kvenbroddafélagi fylkisins og
þá dynjandi lófaklapp að launum að loknu
erindi.
Víst er það konum þessum til sóma,
þótt að vísu segði hann fátt meira en það,
sem þeir, er nokkuð hafa kynnt sér mann-
félagsmál vissu áður, og ekkert annað en
það, er þeir, er bækur hans og ritlinga
hafa lesið, höfðu áður séð frá hans
hendi. Kjami máls hans var enn blátt
áfram sá, að varanlegur friður getur aldrei
orðið, nema menn breyti um hugsunar-
hátt og gerbreyti lifnaðarhætti, í smáu
sem stóru, daginn út og daginn inn,
temjum oss meiri athygli; öflum oss meira
næðis, og verjum því til þess að hugsa
eins og mönnum er samboðið; látum
skynsemi vora temja tilfinningamar; lát.
um oss skiljast að án þess eru allir Kell>.
ogg samningar, Alþjóðabandalagið, og
pólitízkar skraffinnamálstefnur hégóminn
einber. Þetta virðist svo dauðans ein-
falt og auðskilið. En þa ðer því miður
langt í land þangað til að ekki ber nauð-
syn til þess að prédika þetta daglega og
kröftuglega.
* # ' *
Að vísu er það gleðiefni að slíkir
menn sem Bertrand Russell og Ramsay
MacDonald skuli í lifandi lífi fá slíka upp-
reisn, og svo fáum árum eftir að hafa ver-
ið taldir landráðamenn og ættjarðarsvik-
arar, óalandi og óráðandi öllum bjarg-
ráðum, sviftir trausti samborgara sinna
og embættum og jafnvel tugthúsaðir.
Fjölmörgum helztu brautryðjendum mann
kynsins hefir aldrei slík uppreisn veitzt
í lifandi lífi. Dante var rekinn úr fæð-
ingarbæ sínum, Flórenz, og tærðist upp
í útlegð. Hann átti þar kost allrar virð-
ingar, ef hann vildi selja sannfæringu
sína. En hann kaus heldur útlegðina,
en að gera úr sér andlega portkonu. En
eftir dauða hans streittist Flórenz við
öldum saman, að heimta leifar hans frá
Ravennaborg, sem ekki vildi sleppa þeim.
-
Og aðeins 51 ári eftir dauða hans stofnaði
Flórenz embætti við háskóla sinn, til
þess að nýta sér rit hans.
Og um Hómer sáluga er sagt, að sjö
borgir hafi legið í illdeilum út af því,
að hver þeirra vildi telja hann sér fædd-
an, þótt hann í lifandi lífi yrði að betla.
sér daglegt brauð, eins og sögusögnin og
skáldið segir:
“Seven cities claimed the mighty
Homer dead
Through which the living Homer
begged his bread.”
i >
Og harðari örlögum mættu aðrir í
lifandi lífi. Sókrates, Kristur og Brúnó
voru líflátnir sem illræðismenn fyrir kenn
ingar sínar og skoðanir, og fjöldi annara
spekinga og mannkynsfrelsara.—
En um leið og vér fögnum yfir mak-
legri uppreisn slíkra manna sem Bertrand
Russell og Ramsay MacDonalds og sigur-
för þeirra, eða sérstaklega hins síðar-
nefnda, þá megum vér eigi láta dægur-
fagnað múgsins né dagblaðaglamrið villa
oss svo sýn, að álíta að friðarmálefninu
eða öðrum velferðarmálum mannkyns-
ins sé varanlegur sigur, eða jafnvel nokk-
ur raunverulegur sigur unninn með svo
snöggum og gjöllum aðdáunarópum.. í
fyrsta lagi hefðu þau tæplega orðið svo
áberandi, ef Ramsay MasDonald hefði
verið réttur og sléttur þingmaður en ekki
forsætisráðherra hins mikla brezka heims-
Nokkur orð frá Elfros
veldis, eða Bertrand Russell óbreyttur al-
þýðumaður, en ekki getinn í einhverja
nafntoguðustu og ágætustu aðalsætt á
Bretlandi, og erfingi jarlstignarinnar, er
nú nýtur eldri bróðir hans, Russell jarl.
í öðru lagi voru þeir gestir hér, hvor á sinn
hátt fulltrúi hins tignasta með þjóð sinni,
stórveldinu, og því öll möguleg gestrisni,
bein og óhein, í té látin. Viðtökur þeirra
eru því engin sönnun þess, ekki einu sinni
nokkrar líkur fyrir því að Bandaríkin eða
Kanada séu snúin til fylgis við hugsjónir
þeirra. Væru þeir hér búsettir, myndi
þetta skjótlega koma í ljós. Hundruð
þúsundir og miljóna þeirra manna er á
einn eða annan hátt, báru ákafast aðdá-
un sína á torgin fyrir Ramsay MacDonald
sem fulltrúa brezka ríkisins, myndu ekki
vilja við honum líta sem fulltrúa sínum
á þingi í Ottawa eða Washington, væri
hann búsettur öðru hvoru megin við
landamæralínuna hér vestra. Vér erum
mjög þeirrar skoðunar er eitt Chicago-
blaðið lét í ljós við burtför MacDonalds
í Bandaríkjunum:
“Eftir að hafa lesið allan lofdýrðar-
sönginn um J. Ramsay MacDonald síð-
ustu vikumar, neyðumst vér til þess að
minna sjálfa oss og aðra á það hver þessi
ágæti gestur vor er. Mr. MacDonald er
fyrst og fremst sósíalisti, einn af þeim
“Rauðu.” Hann er meðlimur og leið-
togi þess flokks, sem allir 100% Ameríku-
menn úthrópa og afneita, sem fjendum
skipulags vors, og háskasamlegasta frjáls-
ræði voru.
Sem gestur vor, og sem forsætisráð-
herra Bretaveldis, þiggur Mr. MacDonald
boð í Hvíta Húsinu, og heiðursborgara-
tign í New York, og er fagnað með dynj-
andi lófaklappi ótal áheyrenda og áhorf-
enda, hvar sem hann kemur.
En væri hann búsettur hér myndi
Mr. MacDonald verða skráður á “svart-
skrá” “American Legion,” “D. A. R.”* og
annara föðurlenzkra félaga, eða hnepptur
í fangelsi, ef hann talaði í Boston um
Sacco og Vanzetti, og myndi aðeins fá
örfá atkvæði, hvar sem hann byði sig
fram til kosninga. Væri hann Ameríku-
maður myndi jafnvel verkamannasam-
bandið (Federation of Labor) ekkert vilja
af honum vita.
Hvílíkt happ fyrir þenna sósíalista,
að hann skuli koma svo langt að! Mr.
MacDonald er friðarsinni. Hann er það
ekki einungis á friðartímum heldur einn-
ig á ófriðartímum. Hann barðist á móti
styrjöldinni miklu á Englandi, nákvæm-
lega á sama hátt og vinur hans ’Gene
Debs barðist á móti henni hér í Banda-
ríkjunum, og hann slapp við fangelsi af
þeirri ástæðu einni, að Englendingar
’brjáluðust ekki eins gjörsamlega í ó-
friðnum eins og Bandaríkjamenn.
Samt sem áður var Mr. MarDonald
flæmdur úr þingsæti; grenjaður niður af
ræðupalli og með smán hrakinn út úr
pólitízku lífi. Með því líkan feril að
baki hefði hann aldrei átt afturkvæmt til
pólitízks lífs hér í landi. En “Bretar
aldrei þrælar vera vildu” — ekki einu
sinni sinna eigin hleypidóma. Svo þeir
gera hann að forsætisráðherra!
Þetta er maðurinn, sósíalistinn og
friðarsinninn, er rétt nýskeð hefir hlotið
þær viðtökur hjá stjórn og þjóð í Banda-
ríkjunum, sem konungur væri. Má þá
ekki við því búast, að okkar eigin sósía- I
listum verði þó að minnsta kosti sýnt . hafa veriS mér séfstaklega ánægjuleg-
nokkurt umburðarlyndi svona fyrsta ' ar. * Eg hef hlustaö þar á nokkra
kastið? hina frjálsu íslenzku presta og einn-
_ ig þrjá eöa fjóra hérlenda kennimenn
Ver vildum að vér gætum trúað því! , , . . „
° 1 og voru kenmngar þeirra fullar ai
En það er mjög ósennilegt. Það er enga ■ heilbrigöu viti og göfugum lífsskoö-
samkvæmni né rökfestu að finna í huga | unum, enda eru sumir þeirra afburöa
almennings. Mr. MacDonald hefir hlotið J menn. Þaö var bæði hrífandi og
þessa aðdáun af þrí að til hans tekur, af j hátíökg kirkjuvígsluathöfnin n. 1.
því að hann er nafnfrægur maður. En sumar, sem fjórir prestar tóku þátt
til sósíalistanna okkar tekur ekki og frið- í, ásamt hinum ágæta söngflokk safn-
arsinnarnir okkar eru í fyrirlitningu hafð- aðarins. Að því ég bezt veit hefir
ir. “Hálshöggvum þá!”— öll framkvæmd safnaöarnefndarinnar
--------- boriö vott um smekkvísi, menningar-
*“Daughters of American Revolu- brag og sjálfstæöi.
tion,” einhver magnaðasta íhaldsklíka, er ------------
getur um allar jarðir.—Ritstj.—
“Líf listamannsins er fegurst
þegar þaö er skammvint.” — Svo
mörg eru þessi orð, í Lögb. frá 12.
desember, tekin úr Morgunblaðinu, og
fer nú aö veröa skiljanlegt hví þjóð-
irnar hafa hrjáð og smáö marga
mestu snillingana. Þær hafa að
sjálfsögðu viljað gera líf þeirra “feg-
urst,” Og heföi sennilega orðiö annað
uppi á teningnum, hefði þeim verið
séð fyrir þolanlegum lífskjörum.
* * *
Ekki er ólíklegt aö listamönnum sé
farið aö skiljast þessi sannindi, og
þar eð þeir sumir hverjir hafa hálf-
gaman af að fá aö lifa eins og aðrir
menn, kæri sig minna um “fegurst
líf,” en langt líf og ánægjulegt. Aö
minnsta kosti er almennt kvartaö um
þaö, um heim allan, aö nú finnist
hvergi snillingar á sviði listarinnar,
sem jafnist á við listamenn liðinna
tíma. En þeim sem mest kvarta um
þetta nútíðar listarleysi, gleymist
kannske, að samtíðin hefir sjaldan
greint skáld sitt frá gutlaranum.
* * *
Heldur hlýtur þaö að vera óhuggu-
legt fyrir þá sem fást við skáldskap,
á hvaða sviði sem er, að þeim skuli
vera ætlað að deyja á unga aldri,
ekki sízt ef svo vildi nú illa til, að
þeir væru heilsuskrokkar. Og ekki
væri það nema mannlegur breyskleiki
þó þeir drægju heldur af sér, ef
þeir ættu von á til dæmis að landstjórn
in léti hengja þá um þrítugt.
* * *
En eins og nú horfir við með ís-
lenzk tónskáld, er engin hætta í þessu
efni. Sjö þeirra smíðuðu hátíða-
söngva við kvæðaflokk Davíðs Stef-
ánssonar, og var ekki um auðugan
garð að gresja. Svo segir dóm-
nefndin: “Það varð oss hverjum um
sig brátt ljóst, að af öllum þeim verk-
um, er send voru, myndi ekki verða
nema milli tveggja að velja, sem
báru tvimælalaust af hinum—.” Þó
finnur dómnefndin sig knúða til að
benda tónskáldinu á ýmislegt sem þarf
lagfæringar við! Og þetta var
bezta verkið. En því næst bezta
er ólokið — “bregður þar og fyrir
frúmlegum blæ sem kemur mönmim
á óvart.”* Af þessu má nokkuð
ráða um listgildi hinna söngvanna,
sem ekki geta komið til greina.
* * *
Sannlega eru íslenzk tónskáld ekki
í neinni hættu. Þeir eru ekki nógu
miklir listamenn til að kostað verði
til hengingar á þeim svona á bezta
aldri.
Elfros, Sask.
16. des., 1929
—/. P. Pálsson.
Eins og ég ski! það
Eftir M. J., frá Fjalli
Það hefir verið mesta ánægja mín
síðan ég varð að fara út úr félags-
lífi landa minna, sökum sjónleysis
að fá að heyra um framsóknarvið
leitni þeirra, bæði á hinum andlegu Og
verklegu sviðum. Mér er sönn á-
nægja að heyra þegar einstaklingar
og flokkar þjóðarbræðra minna skara
fram úr samborgurum sínum hér
landi og annarsstaðar. Eg vil nú
benda á fáein atriði, sem mest hafa
hrifið mig á þessum sviðum fram-
kvæmdanna á hinu útlíðandi ári, og
það sem næst mér liggur, er stofnun
hins nýja Fríkirkjusafnaðar hér
bænum. Þetta safnaðarfélag hefir
byggt sér einkar hagkvæmt og smekk-
legt heimili fyrir allar félagsdeildir
sínar. Hinar kirkjulegu athafnir,
sem fram liafa farið í þessu húsi,
*Auðkennt hér
I fullan aldarfjórðung liafa-
Dodds nýrna pillur verið hin
viðurkenndu meðul við bak-
verk, gigt og blöðru sjúkdóm-
um, og hinna mörgu kvilla, er
stafa frá veikluðum nýrum. —
Þær eru til sölu í öllum lyfja-
búðum á 50c askjan e,a 6 öskjur
fjrrir $2.50. Panta má þær beint
frá Dodds Medicine Company,
Ltd., Toronto, Ont., og senda
andvirðið þangað.
Séra Albert E. Kristjánsson hefir
messað og mætt á opinberum samkom-
um hér nokkrum sinnum, með ágæt-
uui árangri, enda er hann einn af af-
burða ræðumönnum okkar, sem al-
þekkt er. Líka hefir söfnuðurinn
verið svo lánsamur að hafa séra
Ragnar E. Kvaran fyrir tíma, hinn
alþekkta ágæta leiðsögumann og kenn
ara nýju guðfræðinnar, sem er einn-
ig mjög fjölhæfur á sviði menning-
arinnar. Hann byggir skoðanir sínar
á sannfærandi rökum, sem allir verða
að taka til greina. Eg tel víst a&
þegar hann fer héðan muni hann
hafa gróðursett margar heilbrigðar
kenningar og lífsskoðanir hjá fólk-
inu, sem bera muni margfaldan ávöxt
í framtíðarlífi þess. Það er því
vissulega mikil umbót að fá að njóta
áhrifa afburðar manns á þessum svið-
um. Eg hygg að reynslan sýni það
ótvírætt, að þegar landar mínir ern
loksins vaktir af svefni vanans, til
sjálfstæðrar athugunar, þá fari þeír
brátt að nota sitt eigið ábyrgðarfulla
persónufrelsi, til að velja og hafna,
því þá hljóta þeir að sjá að það er
einungis á þeirra eigin valdi hvernig'
þeir ávaxta sitt dýrmæta vitsmuna-
pund, og þeir vita þá einnig að þeir
verða að þola afleiðingarnar af mis-
brúkun þess.
Það hlýtur að vera þekkingarforðí
sálarinnar á sannleikanum og veru-
leikanum, sem gerir hana stóra, ásamt
því að nota hæfileikana rétt, sam-
félagslífinu til uppbyggingar.
Eg vil þá minnast á annað, dæmí
sem átti sér stað Hér í bæ n. 1. sumar,
er mér þótti mikils umvert. Lúterski
söfnuðurinn fékk prestaskólastúdent,
E. K. Ölafsson, til að þjóna söfnuð-
inum, meðan sumarfrí hans stóð yfir_
Það var hin persónulega framkoma:
mannsins og viðkynning, sem ég dáðist
að, því hún var svo hlutdrægnislaus,
ljúfmannleg og sjálfstæð, jafnt við
alla, hvort sem þeir voru honum sam-
mála eða ekki. Framkoma þessa
manns meðal fólksins var sönn fyrir-
mynd. Hann ávann sér virðing allra
og skildi eftir góð áhrif í samfélagi
þess. Hann lifði sjálfur kjarna
kristnu kenninganna, sem, eins og allir
vita, eru, að gera mennina fullkomn-
ari, vitrari og betri,.og það er vissu-
lega meira virði en áhrifalaus og dauð>
ur bókstafur. Eg óska þessum unga
manni gæfu og gengis, og vona að
hann velji sér Hfsstöðu þar sem hann
fær tækifæri til að vera leiðtogi og
fyrirmynd fjöldans.
Eg get ekki skilið við þessi ánægju-
efni min án þess að minnast á hina
glæsilegu framför ungu kynslóðar-
innar á gamla landinu, sem hún sýn-
ir í afburða andlegu og líkamlegu
atgervi, bæði heima hjá sér og í öðr-
um löndum. Það hrífur mig fagnað-
artilfinning, þegar ég heyri afrek
hennar. Eg vona að hin unga kyn-
slóð Vestur-Islendinga taki sér til
fyrirmyndar þetta ættfólk sitt, og
láti sér skiljast að þetta sama at-
gervi er í henni sjálfri, sem hún mun
finna með æfing og ákveðnum vilja.
Hún þarf að levsa úr læðing íslenzka
eðlið, svo hún geti jafnast á við
frændurnar á gamla landinu.
Jafnvel þó það sé ekki ánægjuefni
fyrir mig, vil ég samt nota tækifærið
til að minnast á heimfararmálsþras-