Heimskringla - 11.06.1930, Blaðsíða 6

6. BLAÐSIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 11. JÚNI, 1930.
Haraldur Guðinason
Söguleg Skáldeega #
----eftir-
SIR EDWARD BULWER LYTTON
IV. BÓK
Annar þeirra bar stuttskorið hár og klæði
að sið Norðmanna. Var þar kominn vinur vor
Guðröður, er lesarinn man ef til vill eftir,
sá er ávítað hafði Taillefer, kunningi Mullet
de Graville. Hinn var klæddur h'nskikkju,
svo sem tíðkaðist með Söxum, og viðhafnar-
kápu, er hann virtist óvanur að bera; en
höfga gullhringa bar hann á armi. Hár bar
hann sítt, og skegg langt. Var þar kominn
Ubbi, þegninn frá Kentsýslu, er gengið hafði
á fund Játvarðar konungs, sem sendiboði
Guðina jarls.
“f>að veit trúa mín,’’ sagði Ubbi, og þerrði
sveitann af enni sínu, “að þyrping þessi getur
gert hvern hraustan mann því nær óðan.
Vildi eg eigi í Lundúnum búa, þótt fjársjóðir
og dýrgripir allra gullsmiða í Lundúnum stæðu
mér til boða, eða allt það fé, er finnst í fjár-
hirzlu Játvarðar konungs. Tungan blaktir
mér skraufþur í munni, eins og akur um upp-
sikertíma. Blessuð sé vor heilaga móðir! Hér
sé eg opinn veitingaskála, látum oss skunda
þangað sem hraðast og hressa oss yfir horni
af góðu öli.”
“Nei, félagi’’ sagði Guðröður, háif fyrir-
litlega, “slíkir staðir eru eigi stöðu okkar sam-
boðnir. Bíð þú um stund, unz við komum á
fijótsbakkann, nærri brúnni, þar er fyrir að
hitta félagsskap góðan og sæmilegan gleð-
skap.”
“Láta skal eg að ósk þinni, Guðröður,’’
sagði Ubbi, en andvarpaði þó um leið. Mun
kona mín og synir tíðinda spyrja úr ferð
minni, og fer þá vel á því, að eg kunni sem
gerst skil á siðurn öllum og brellum í ormgarði
þessum.”
Guðröður, er var þaulkunnugur tízkusið-
um öllum á dögum Játvarðar koniungs, brosti
lítillátlega, og héldu þeir síðan áfram ferð
sinni, án þess að mæla orð frá munni, nema
þá er þegninn frá Kent hrópaði upp yfir sig;
annaðhvort af reiði, er hann varð fyrir hrind-
ingum eða af undrun og kæti, er hann í
mannþrönginni kom auga á einhvern gleði-
leikara, með bjarndýr eða apa, er valið hafði
sér stað, annaðhvort nálægt einhverjum
klausturgarðinum, eða fornum rómverskum
rústum, til þess að sýna listir sínar eða dýr-
anna. Héldu þeir þannig áfram unz þeir
komu að búðaröð þeirri, er stóð á fallegum stað
til vinstri handar við Lundúnabrú, þar sem
skipaður var staður matsuðubúðum þeim, er
langt fram í aldir héldu orðstír sínum.
Milli búðanna og fljótsins var grasflötur,'
er mjög var traðkaður af viðskifamönnum, og
stóðu þar nokkur greinaskorin tré, voru þau
tengd laufbogum úr vafningsviði, en þar undir
voru sett borð og bekkir. Þéttskipað var þar,
og myndi þeim hafa erfiðlega gengið að fá
sæti, ef ekki hefði Guðröður verið jafn vel
kynntur meðal veitingamanna. En nú var
þegar borð fyrir þá sett, rétt á fljótsbakkan-
um, og á það raðað stórum bikurum með
kryddbrennivíni, kryddvínum, öli, frönsfeui víni
og ensku, ásamt stórum skutlum með ýmsum
sætabrauðstegundum, er enskir bakarar höfðu
getið sér sérstakan orðstír fyrir. Einnig voru
fyrir þá bornir á steikarteinum ýmsir kjöt-
réttir, er ókennilega komu fyrir augu og tungu
hins auðuga þegns frá Kentsýslu.
“Hvaða fugl er þetta?” spurði hann
nöldrandi.
“Ó, hamingjusami maður, þetta er sand-
lóa frá Frygíu, er þú færð nú í fyrsta sinni
að gæða þér á, og er þú hefir náð þér eftir
þá opinberun, þá mæli eg með serknesku
musli, sem búið er til úr eggjum og hrognum
úr körfum þeim, er aldir eru í fisktjörnunum
við S'uðurvirki og sem matsveinar hér sjóða
allra manna bezt.”
“Serknesku! — Heilaga guðsmóðir!”
hrópaði Ubbi, með munninn fullan af sandlóu
frá Prygíu, '’Hvemig dettur kristnum mönn-
um í hug að leggja sér nokkuð serkneskt til
munns?”
Guðröður rak upp hlátur mikinn.
“Matsveinn okkar er serkneskur; beztu
söngvarar í Lundúnum eru serkneskir. Líttu
á þarna! sérðu þessa fríðut og hátíðlegu
Serki!”
“Príðir! já, ekki fer því fjærri, sviðnir og
svartir, eins og kolugir sótraftar," umlaði í
Ubba; “jæja, hverjir em þeir?”
“Auðugir kaupmenn, sem vér eigum það
að þakka, hversu meyjar vorar hafa hækkað
í verði á mansalsmörkuðum.’’
“Allmikil svívirða er það,” sagði Ubbi,
“að selja ensk ungmenni, karla eða konur, á
vald útlendum húsbændum, og verður eigi
afmáð.”
“Svo mælir jarl vor, Haraldur. -og svo
prédikuðu munkar,” svaraði Guðröður. “En
þú, félagi, er lotning ber fyrir öllum siðvenjum
forfeðra vorra, og oft hefir farið háðulegum
orðum um hárskurð minn og klæði, er skorin

Peningana til
baka” ábygðin í
hverjum poka
RoblnHoo
FLOUR
Notið þetta vandaðra mjöl
í brauð, kökur og bakelsi.
eru að sið Normanna, þú skyldir manna síð-
astur ámæla þeirrri venju, er haidist hefir með
forfeðrum vorum síðan á dögum Siðreks.”
“Umm-m,” sagði þegninn frá Kent,
nokkuð vandræðalegur, “að vísu eru fomar
venjur viðunanlegastar, enda munu góðar og
gildar orsakir til þessarar venju vera, þótt eg,
er eigi læt mig slík mál miklu skifta, hafi eigi
komið auga á þær.”
“Hvernig lízt þér, Ubbi félagi, á Öðling-
inn? hann er af hinni fomu konungsætt,”
sagði Guðröður.
Ubbi varð aftur vandræðalegur, og drakk
langan teyg af öli, er honum virtist betur en
hin ókunnu kryddvín, áður en hann svaraði:-
“Hann mælir jafnvel ver á enska tungu
en Játvarður konungur! og Játgeir sonur
hans kann nálega ekki orð í ensku máli. Og
svo allir þessir þýzku liðsmenn þeirra og hús-
karlar! — Og jhefði eg vitað hvað majnna
þeir voru, þá hefði eg eigi kostað fé mínn til
þess að búa mig að heiman til þess að fagna
þeim. En mér var sagt, að Haraldur jarl hefði
beðið konung að senda eftir þeim; en það
taldi eg viturlegt vera mundi, er jarl hefði til
þeirra mála lagt og Englandi fyrir beztu.”
“Satt er það að vísu,” sagði Guðröður
með mikilli áherzlu, því þrátt fyrir ást sína á
siðum Normanna, var hann rammenskur í
hjarta, og var nú einn af ákveðnustu fylgis-
mönnum Haraldar, er orðinn var átrúnaðar-
goð og fyrirmynd hinna yngri tignarmanna,
eigi síður en alþýðu; “satt er það að vísu —
og þar sýndi Haraldur jarl drengskap sinn.
svo sem enskum manni sæmir, er hann hvatti
konung til þess sér í skaða.”
Er Guðröður sagði þetta, eða öllu heldur
frá þfí að þeir félagar höfðu fyrst nefnt Har-
ald á nafn, höfðu tveir skrautkiæddir menn,
er sátu við annað borð á bak við þá og Jétu
hatta sína slúta fram yfir andlit sér, og báru
skikkjur sínar svo lausar, að ógjörla mátti
greina vaxtarlag þeirra, látið bikara standa,
rneðan þeir lögðu eyrun við samræðum þeirra
félaga. Hafði Guðröður ekki orðið þeirra var,
er hann sneri baki að þeim.
“Að hverju ieytti sér í skaða?” spurði
Ubbi.
“Furðu einfaldur ert þú,” anzaði Guð-
röður. “Mættir þú skilja, "að ef Játvarður
hefði ekki viljað viðurkenna Öðlinginn, sem
rétt til ríkis borinn eftir sig, og Öðlingurinn
hefði þá setið kyr við Þýzkalandskeisara, en
Játvarður konungur síðan andast skyndilega,
— að þá hefði ekki annar staðið nær ríkinu
en Haraldur jarl.”
“Satt er það, að eigi hafði mér það til
hugar komið,” sag® þegninn frá Kent, og
klóraði sér á bak við eyrað.
“Það hefir almenningi (ekki heldur, en
hvern gætum við annan kosið en Harald?”
Annar þeirra, er að baki þeim sátu og
hlustuðu, hrökk við, en félagi hans lyfti hendi
sinni honum til aðvörunar. Ubbi hélt áfram:-
“Margir hlutir gerast nú undarlegir! En
við höfum aldrei konung kosið af ætt Siðreks,
að Dönunum undanskildum. En ef þessu
heldur áfram, þá tökum við brátt til konungs
Þjóðverja, Serki eða Normanna.”
“Af ætt Siðreks! Sú ætt er nú aldauða,
að Öðlingnum undanskildum, og hann er, eins
og þú mátt sjá, fremur þýzkur maður en
enskur. Endurtek eg það, að fyrir utan hann,
getum við engann annan kosið en Harald,
sem er mágur konungs; í móðurætt kominn
af norrænum konungum; hertogi alls iiðsins,
er aldrei hefir verið í orustum sigraður, og
vill þó jafnan heldur friðsamlegar sættir en
vopnaskifti; vitrastur maður á þjóðþingi —
tignastur maður í ríkinu — hvern nema Har-
ald? eða hverju svarar þú, Ubbi félagi?”
“Eg þarf tíma til þess að átta mig á orð-
um þínum,” sagði þegninn frá Kent, og hristi
höfuðið. “En er öll kurl koma til grafar, þá
skiftir litlu máli hver konungurinn er, ef hann
aðeins er góður höfðingi. Jú, eg skil það nú,
að jarlinn sýndi af sér réttmennsku mikla og
ósérplægni, er hann fékk konung til þess að
senda eftir Öðlingnum. Drekkum full þeirra!
Megi báðum verða langra lífdaga auðið!>”
“Heill þeim!” svaraði Guðröður og tæmdi
kryddvínsbikar sinn í botn, á móti Ubba, er
hélt sér-við hið áfenga öl. “Lengi lifi báðir!
Megi Játvarður Öðlingur að ríkjum sitja, en
Haraidur ríki stýra! Megum vér þá óttalausir
sofa fyrir Algeiri hinum offorsfulla og Gryf-
fiði Waleskonungi, sem enn offorsfyllri er —
þótt að vísu haldi þeir sér í skefjum slem
stendur, af ótta við Harald — en eru þó eigi
tryggari en hið iygna vatn Gwyned-elfu, rétt
áður en hún brýzt í kaststrengum yfir flúðir-
nar.”
“Svo sjaldan berast mér fréttir,” sagði
Ubbi, og svo litlu látum við Kentsýslubúar
oss skifta vandræði annara manna (því þar
erum vér undir vemdarhendi Haraldar sjálfs
— og eigi gera haukar sér tíðfarið í námunda
við arnarhreiðrið!) — að eg skyldi þér þakkiv
gjalda, ef þú kynnir að fræða mig um jarl
okkar hinn nýja óeirðamanninn Algeir, og
Gryffið þenna Waleskonung, svo að eg megi
heim aftur snúa nokkurs vísari en eg heiman
fór.”
“Vita mun þú að minnsta kosti, að Al.
geir og Haraldur voru jafn-
an á öndverðum meið í þjóð-
þinginu, og heyrt hefir þú þá
skiftast á stórum orðum?”
“Víst hefi eg það heyrt!
En jafn lítils mátti Algeir sín
við Harald í orðasennu, sem
hann mætti, ef til vopnavið-
skifta kæmi.”
“Nú hrökk við hinn,
þeirra er að baki þeim sátu.
og mælti lágt nokkur orð, en
af mikilli bræði.
“Þó mun hann örðugur
fjendum sínum,” sagði Guð-
röður, er eigi hafði heyrt orð
þau, er hinum ókunna
manni urðu á munni, er
hann heyrði það, er Ubbi
sagði., “og þyrnir í augum
jarli og Englandi líka. Henti
bæði jarlinn og England slys
mikið, er hann hafnaði Al-
dísi, er sagt var að faðir
hans, Guðini hinn spaki,
hefði ráðið honum að fá
fyrir konu.”
“Heyrt hefi eg skáld og
skopleikara syngja á þá leið.
að Haraldur muni vera unn-
andi Edith hinni fögru, er
vera mun hið ágætasta
kvonfang, að því er menn
segja.”
“Satt er það, og mun
hann mjög í tvísýnu hafa
t/elft metnaðarvon slnni,
fyrir sakir ástar sinnar.”
“Að öllu þykir mér hann betri fyrir það,”
sagði hinn vélalausi þegn frá Kent, “eða því
hefir hann ekki þegar fastnað sér meyjuna?
Veit eg að hún á arfa mikla, því jarðir hennar
ná alla leið frá Sussexströndum inn í Kent-
sýslu.”
“En skyld munu þau vera í sjötta iið, og
leggur kirkjan bann við giftingu þeirra. En
þrátt fyrir það hefir Haraldur hugann á henni
einni, og munu þau nú trúlofuð vera; enda
segja menn að Haraldur voni, að Öðlingurimn
muni fá fyrir sig undanþágu frá páfa, þá er
hann kemst til ríkis. En svo við minnumst
frekar Algeirs, þá er það víst, að það var hinn
mesti óhamingjudagur, er hann gaf dóttur
sína Gryffiði, sem er allra undirkonunga
óþjálastur, er merin hafa þekkt, og fullyrt er
um, að aldrei muni fyrr ánægður verða, en
hann hefir lagt allt Walesríki undir sig, og
landamærahéruðin að auki, svo að hann haldi
þeim að öllu óháður. Hafa fundist bréf, er
farið hafa á milli hans og Algeirs, er Haraldur
fékk í hendur jarlsdæmi yfir Austur Englandi,
og munt þú að vísu hafa frétt, með því að eigi
varst þú viðstaddur, að Algeir var útlægur
ger, á þjóðþinginu í Winchester.”
“Gömul tíðindi eru það; heyrði eg það af
pílagrími einum eða pálmara — og að Algeir
fékk þá skip á írlandi, sigldi til Norður-Wales,
og vann sigur á Hrólfi jarli hinum normannska
við Herfurðu. “Víst hefi eg það heyrt, og verð
eg þar til að segja,” bætti Ubbi við hlæjandi,
“að eg grét þurrum tárum, er eg frétti að
Algeir jarl, er eitt sinn var minn höfðingi, og
er af gömlum og góðum saxneskum stofni,
hefði barið á hinum blauða Normanna. —
Og skömm sé Játvarði konungi fyrir að setja
Normanna einn til landvarnar í landamæra-
héruðunum.”
“Sorglegur ósigur var það fyrir England
og konunginn,” sagði Guðröður alvarlega.
“Hin mikla dómkirkja í Herfurðu, er Aðal-
steinn konungur byggði, var rænd og brennd
af Walesmönnum, og hásætið sjálft var í
hættu, er Haraldur kom í broddi firðarinnar.
Er það mikil hörmungasaga að segja frá
hættum þeim, er yfir Englendingum vofði, á
herferð, sem í herbúðum, og því afhroði, er
þeir guldu í falli manna og hesta, áður en Har-
aldur ikom. En þá kom einnig hinn ágæti
öldungur Álfrekur, og einnig kom þá frið-
semjandinn Alrekur biskup til sögunnar, og
varð þannig friði á komið — Gryffiður sór
Játvarði konungi trúnaðareiða, og Algeir fékk
aftur landsréttindi, enda stendur svo enn í.dag.
En það uggir mig, að Gryffiður haldi aldrei
friðinn vel við Englendinga, svo að Haraldur
einn hafi afl í armi til þess að halda í skefjum
óróamanninum Algeiri. Þessvegna vildi eg
helzt Harald til konungs kjósa.”
“Hvað um það,” sagði þegninn frá Kent.
þá vona eg þó að Algeir hlaupi af sér hornin,
og láti þá Walesmennina um að snúa að sín-
um eigin hálsi. Því þótt hann beri eigi svo
hátt í mamnþrönginni sem Harald, þá er hann
þó maður alsaxneskur, og vel féll oss stjórn
hans, er hann átti yfir oss að ráða. En hvern-
ig geðjast Norðmönnum að Tosta jarlsbróð-
ur? Eigi mun auðgert til geðs þeim, er áður
hafa sér þann fyrirliða átt er var Sigurður
jarl hinn sterki.”
“í fyrstu, er Haraldur fékk yfirráð Norð-
imbralands í hendur Tosta, eftir fall Sigurðar,
er hann veitti Melkólfi hinum unga, fór Tosti
að ráðum bróður síns, og gerði sér landsfólk-
ið að vinum með viturlegri stjórn. En nýlega
hefi eg heyrt, að feurr sé kominn upp á meðai
Norðmanna. Og víst er Tosti drambsamur og
harðúðugur.”
Þá er nokkuð fleira hafði þeim í tal borið
um daginn og veginn, reis Ubbi á fætur °§
sagði:
“Þökk skalt þú hafa, félagi; mun mér nú
máJ að hugsa til heimferðar. Skildi eg efth
hesta mína og húskarla hinumegin fljótsins
og verð nú eftir þeim að fara. * Mátt þú nú
eigi þykkjast við það er eg segi, að vel veit
eg, að þér hirðmenn munið hafa fuila þörí
fjár yðar, enda ættu búandkarlar, sem e»’
nokkuð að láta í móti koma, er þeir hafa béi
í borginni notið gestrisni yðar. Og með þvl
að,” — hér tók hann digran sjóð frá belti sínu,
“með því að þessir útlendu fuglar og þetta
■ . 1*
beinamusl mun mun siður en ekki gefið vera—
“Heyr á firn mikil,” sagði Guðröður, og
spratt dreyri í enni, “hyggur þú oss miðsax-
neska þegna þau vesalmenni, að vér eigþ meg’
um endurgjaldslaust svo lítið í té láta vinuni
vorum, langferðamönnum. Veit eg vel að þér
Kentþegnar eruð menn auðugir. En geym Þu
fé þitt fyrir gjafir handa konu þinni, kunn-
ingi.”
Ubbi bauð ekki frekar fram gjaldið, er
liann sá, að hann mundi móðgað hafa félagJ
sinn. Kom hann sjóðnum aftur í belti sitt, og
lét Guðröð gjalda greiðann. Síðan mælti
hann, er þeir tókust í hendur til þess að
kveðjast:-
En gjarna vildi eg vinarorð hafa sagt
Haraldi jarli, því of miklar voru annir hans
og ríkilæti til þess að eg dirfðist að þrengja
mér fram að honum í höllinni. En nú er mér
skapi næst að fara heim til hans og kveðja
hann þar.”
“Eigi munt þú hann þar finna,” maelti
Guðröður, “því eg veit fyrir víst, að jafnskjótí
og hann hefir lokið tali sínu við öðlinginn,
fer hann á braut úr borginni, því eg á að hitta
hann í húsi hans, hinumegin við fljótið, u®
sólarlag, og taka frá honum skipanir um við-
gerð virkja og víggrafa á landarnærunum-
Gætir þú beðið nokkra stund og síðan mætt
okkur; munt þú rata til húss hans í skógin-
um.”
“Nei, eg verð í nótt heim að halda, því
allt gengur á tréfótum, er húsbóndinn er að
heiman. Þó mun eg að vísu ávítur hljóta bjá
húsfreyju minni, fyrir að hafa ekki gengið
fyrir jarl og kvatt hann.”
“Eigi skal hún þér það til ámælis leggja,”
sagði Guðröður, er vel þekktist hollusta Ubba
við Harald ,og vissi gjörla hversu mikils Ubbi
var rnetinn í héraði, þótt hann kæmi borgar-
mönnum all búandlega fyrir sjónir, enda vildi
hann að jarl fengi færi á að tryggja sér enn
betur hollustu hans, með því að sýna svo
vöskum manni einhver alúðarmerki. “Eigi
skalt þú sýra kossa konu þinnar, kunningi-
Tak nú eftir orðum mínum. Þá er þú ríður
heimleiðis, liggur leið þín fram hjá höll einni
fornri, með brotnum súlum á bakhlið.”
“Vel kannast eg við hana,“ sagði Ubbi,
frá því að eg hefi þar um riðið. Standa Þar
hjá steinhrúgur einkennilegar, á lágum hól,
segja menn að Bretar og galdranornin bafi
þeim þar hlaðið.”
“Þar hefir þú rétt séð. Hygg eg að Har-
aldur muni þangað beina för sinni, er hann fer
4