Heimskringla - 09.07.1930, Blaðsíða 6

6. BLAÐSIÐA
WINNIPEG 9. JCrLI, 1930.
»- -------------------------------------—-
Haraldur Guðinason
Söguleg Skáldsaga |
----aftir----
SIR EDWARD BULWER LYTTON
IV. BÓK
“Það er hárrétt,” svaraði Saxinn; “það
gerir jafnmikinn mismun að því er þá snert-
ir, eins og það mundi þjófum og illmennum;
enda eru margir þeirra glæpamenn, eða þá
börn þeirra. Og flestir þeir, sem ekki eru það,
er sagt að ekki séu Saxar, heldur útlendingar
sem Saxar yfirunnu. Nei, þeir eru fáráðling-
ar, en varla menn, og þeir bera enga ættjarð-
arást í brjósti. Samt sem áður er ekki alveg
vonlaust um þá. Kirkjan tekur sva^á þeirra;
og sem einstaklingur álít eg að kirkjan geri
rétt í því,” bætti Saxinn við, og mildi skein úr
augunum. “Og hver ábóti er skyldur til að
gefa frelsi þremur þrælum innan sinnar land-
areignár; og fáir eru þeir, sem þræla eiga, að
þeir gefi ekki sumum þeirra frelsi í erfðaskrám
sínum; svo að synir þræla geta verið þegnar,
og eru þegnar, þann dag í dag.”
“Mikil undur!” hrópaði Normaðurinn.
“En; þeir hljóta að bera á sér merki svívirðing-
arinnar, brennimarkið. Aðrir þegnar hljóta
að fyrirh'ta þá.”
“AHs ekki. Hvers vegna?” _ svaraði Sax-
inn. “Landið er ætíð land, og peningar pen-
ingar. Sannarlega get eg sagt, að eg fæst
ekki mikið um, hver faðir mannsins hefir ver-
ið, ef sá hinn sami hefir sínar tíu ekrur eða
meira af góðu plóglandi.”
“Þú metur landeignir og peninga,” sagði
Normaðurinn. “Það gerum við auðvitað líka.
En við metum meira orðstír og ættgöfgi.”
“Þú ert enn hinn sami, Normaður,” svar-
aði Saxinn, með góðlátlegum fyrirlitningarkeim
í röddinni. Við eigum eitt gamalt en viturlegt
orðtæki: Allir eru komnir frá Adam, nema
Tit, sem plógnum fylgir. En þegar Tit verður
ríkur, kalla allir hann hinn kæra bróður sinn.”
“Þar sem þið hafið slíkar skaðræðishug-
myndir í höfðinu, furðar mig ekkert á, að for-
feður vorir frá Noregi og Danmörku yfirunnu
ykkur svo auðveldlega. Fastheldni við allt,
sem fornt er: trú, ætt og orðstír, er traustara
stál til varnar gegn utanaðkomandi óvinum,
heldur en það sem smiðir ykkar hafa nokkurn
tíma unnið.”
“Er hann hafði þetta mælt, keyrði hann
hest sinn spornum, án þess að bíða eftir svari
Sexúlfs, og litlu síðar reið hann inn í klaust-
urgarðinn.
Múnkur nokkur, sem tilheyrði Sánkti
Benedikts reglunni, leiddi hinn tigna gest inn
í klefa ábótans, sem — eftir að hafa horft á
hann um stund undrandi, en með ánægjusvip
■— faðmaði hann að sér og kyssti á enni og
Vanga.
“Ah Giíillaume!” hrópaði hann á Nor-
mandíumáli. “Þetta er í sannleika sú náðar-
gjöf, sem maður gæti sungið lofsöngva fyrir.
Þú getur ekki ímyndað þér, hversu kær er
mönnum koma hvers ættingja okkar, hér í
bessu landi ávissu og útiegðar.”
“Þú minnist á lofgerðir, kæri faðir,” mælti
ðe Granville og losaði á vestisböndunum, og
kom þá í ljós að hann var mittismjór eins hun-
angsfluga. Því jafnvel svo snemma á öldum
var það í tízku meðal herskárra spjátrunga á
Frakklandi, að vera mjór til mittisins. — “Þú
minnist á lofgerð. En því fyr sem þú gerir
jiakkir þína yfir góðri máltíð, þess hátíðlegri
og fegurri mun latínan hljóma í eyrum þeirra,
sem á hlusta.. Eg hefi verið á ferð síðan um
dagrenningu, og er nú orðinn svangur og upp-
gefinn.”
“Guð komi til!” hrópaði ábótinn rauna-
lega. “Þú veizt ekki, sonur minn, hvaða erfið-
leika við eigum við að stríða á þessum slóðum;
hve tóm forðabúr vor eru, og hve níðingslega
léleg fæða vor er: Saltað svínakjöt —”
“Kjötið af fjandanum!” hrópaði Ma^let
de Granville forviða. “En vertu rólegur, fað-
ir kær, eg hefi nægilegar vistir á burðardýrum
mínum, fuglakjöt og fisk, og aðrar boðlegar
krásir, og nokkrar flöskur af góðu víni, sem
©kki var pressað — lof sé hinum heilögu —• úr
vinberjum þ'essa lands. Þú skalt því bjóða
matreiðslumönnum, að framreiða það sem
þar er að finna.”
“Eg hefi enga matreiðslumenn, sem eg
get treyst,” svaraði ábótinn. Um matreiðslu
vita þeir nokkurn veginn jafnmikið og um
latínu. Samt sem áður skal eg nú fara, og gera
það sem eg get við steikarapönnurnar. A
meðan skalt þú taka þér bað og góða hvíld.
t»vi Saxar, jafnvel í klaustrum sínum, eru
hreinlátir, og þeir hafa lært af Dönum að baða
sig.”
“Já, eg hefi tekið eftir því,” svaraði ridd-
arinn. “Jafnvel í hinum lítilfjörlegustu hús-
um, þar sem eg hefi gist á leiðinni til Lund-
úna, hafa húsbændurnir boðið manni á mjög
kurteislegan hátt að taka bað. Og svo maður
HEIMSKRINGLA
tali nú sannleikann, þá er fátækt fólk bæði
gestrisið og góðhjartað, þrátt fyrir sitt undar-
lega hatur á útlendum mönnum. Og ekki er
kjötmeti þeirra slæmt, heldur bæði mikið og
gómsætt. En, eins og þú segir, það er lítið
bætt í meðferðinni. Þess vegna ætla eg, faðir
kær, að bíða þar til fuglakjötið er steikt og
fiskurinn soðinn. Og á meðan ætla eg að
baða mig, eins og þú hefir boðið mér. Eg mun
dvelja hér nokkrar klukkustundir, því eg þarf
að fregna um ýmislegt.”
Ábótinn leiddi Graville við hlið sér inn í
klefa, þar sem tekið var á móti öllum meiri-
háttar gestum. Og hann fullvissaði sig um
að baðið, sem tilreitt hafði verið, væri nægi-
lega heitt. Því bæði Normenn og Saxar —
eins hraustir og okkur virðast þeir eftir sög-
unum — skulfu svo eftir að hafa komið í kalt
vatn, að þeim var stundum hegnt með því að
láta þá baða sig í köldu vatni, og hvílast síðan
á berum fjölum.
Hinn æruverði faðir fór nú sína leið, til að
líta eftir áburðardýrunum, og gefa hinum þol-
in móða en undrandi fylgisveini sínum strang-
ar fyrirskipanir viðvnkjandi matreiðslunni. —
Þessi maður talaði hvorki Normannamál eða
latínu, og skildi naumast tíunda hvert orð af
því, sem yfirboðari jians sagði í sínum flóknu
fyrirskipunum.
Skjaldsveinn Mallets — eftir að hafa skift
um föt, og notað ósköpin öll af sápu, smyi’sl-
um og ilmvatni — því Normaður af liáum
stigum er því vanur, að honum sé persónulega
þjónað, og ber mikla virðingu fyrir líkama sín-
um.
Nálega klukkustund leið, þar til faðir Gra-
ville — í síðum kjól, bryddum loðskinnum, ný-
rakaður og snyrtilegur, hneigði sig og varp
öndinni mæðilega, og blessaði máltíð þá, sem
fram var reidd í klefa ábótans.
Þrátt fyrir hina miklu matarlyst leik-
mannsins, gættu hinir tveir Normenn alirar
hæversku, og tóku kurteislega og ekki áfergi-
lega við bitunum, sem réttir voru að þeim á
steikarateinunum, og aðgséttu þá þögulir. —
Þeir sjaldan meira en aðeins brögðuðu á rétt-
unum og létu óánægju sína í ljós á þolinmæð-
islegan hátt. Það mátti segja að þeir sötruðu
Vínin fremur en drykkju og nörtuðu fremur en
ætu. Þeir þvoðu fingur sína í róslituðu vatni
mjög nákvæmlega að máltíðinni lokinni, og
veifuðu höndunum yfir hö'fði sér, til þess að
gefa vætunni tíma til að gufa upp, áður en þeir
þerruðu dögg þá sem eftir yrði, með handklæð-
um eða pentudúkum sínum. Síðan litu þeir
þögulir hvor á annan og vörpuðu öndinni
mæðulega, eins og þeir sæu í anda viðhafnar-
siðina í Normandíu, sem enn yrði vart við hér
í útlegðinni. Og þegar þessari hæversklegu
máltíð var lokiö, og þjónarnir höfðu farið með
borðbúnaðinn, byrjaði samtal þeirra.
“Hvers vegna kemur þú til Englands?”
spurði ábótinn snögglega.
“í sannleika, æruverði faðir,” svaraði de
Graville, “af ástæðmn ekki. óskyldum ástæð-
iunum fyrir því, að þér eruð hér. Þegar eftir
dauða hins illa og svallsama Guðina, bað Ját-
varður konungur Harald að send sér nokkra
af sínum nánustu vildarmönnum frá Norman-
díu, þá baðst þú Vilhjálm bi^kup í Lundúnum
að mæla með slíku föruneyti, sem Haraldi
þóknaðist að senda eftir tilmælum Játvarðar
konungs. Þú varst ekki sem ánægðastur með
hina einföldu fæðu og stranga aga í Bec-
klaustri. Biskupinn varð við bón þinni, og þú
gazt þannig skift á múnkakuflinum og ábóta-
mítrinum. í stuttu mál, metorðagirndin kom
mér hingað til Englands, og hún kom þér hing-
að.”
“O-já! Og hvers vegna? Hvernig myndir
þú þrífast betur í þessari svínastíu en eg?’ ’
“Þú manst eftir því,” byrjaði de Graville
aftur, að Lafrans frá Langbarðalandi, varð allt
í einu hrifinn af því að fara að rétta við fjárhag
minn, sem þá var í talsverðu ólagi; og eftir að
hann kom til baka frá Rómaborg, með leyfi
páfans fyrir giftingu Vilhjálms hertoga og
frændkonu sinnar, þá varð hann hinn mest
metni ráðgjafi hertogans. Bæði Vilhjálmur og
Lafrans höfðu mikinn áhuga á því að kenna
hinum ólærðu aðalsmönnum latínuna, og þekk-
ing mín gerði mig að miklum manni í þeirra
augum. í stuttu máli, þá hefi eg síðan verið
að færa út kvíamar fremur myndarlega. Eg
á nú allmiklar lendur meðfram ánni Signu, sem
hvorki verzlunarmenn né Gyðingar geta snert.
Eg hefi sett á stofn klaustur, og lagt að velli
nokkur hundruð ræningja frá Bretaníu. Þarf
eg að skýra það, að eg er hafður í miklum há-
vegum? Það vildi nú svona til að frændi minn,
Hugo de Magnarille, frækinn burtreiðarmaður
og frakkneskur riddari, drap af tilviljun bróður
sinn í einhverju uppþoti heima; og vegna þess
að hann er viðkvæmur og góðmenni, sá hann
svo eftir þessu og gaf lönd sín Ode af Bayeux,
yfirgaf allt sitt og fór til Jórsala. Þegar hann
hafði beðist fyrir við gröfina helgu (riddarinn
gerð krossmark fyrir sér) fannst honum hann
huggast á einhvern dásamlegan hátt, og eins og
byrðinni væri létt af sér. En
á leiðinni til baka varð hann
fyrir óhöppum. Hann var
fangaður og gerður að þræli
af einhverjum heiðingja, og í
kom sér of mjög í mjúkinn |
hjá einni af konum þessa
sama manns, og slapp þaðan
aðeins með því að leggja eld
bæði í kvennabúrið og fangls
ið. Nú hefir hann með hjálp
hinnar heilögu meyjar, kom-
ist til baka til Rúðuborgar,
og heldur sínu eigin landi að j
léni frá hinum stolta Odo
biskupi, sem foringi fyrir liði
biskupsins. Það vildi til, þeg-
ar hann var á leiðinni heim
gegnum Sýrland, áður en
þessi óhöpp komu fyrir hann
sem eg gat um, að hann sór
sig í fóstbræðralag við píla-
grím nokkurn, sem var á leið-
inni til baka, eins og hann,
frá gröf Frelsarans; en hafði
ekki losnað við syndabyrði
sína eins og hann. Þessi ves-
alings múnkur lá örvænting-
arfullur og deyjandi í ein-
setumannskofa nokkrum, þar
sem frændi minn hafði feng-
ið sér skýli. Og þegar hann
heyrði að Hugo var á leiðinni
til Normandíu, þá sagðist
hann heita Sveinn, og hafa
fyrmeir verið hinn mikilvirti
jarl á Englandi, elzti sonur
“PENINGANA TIL BAKA”
Skilyrðislaus ábyrgð í hverjum poka-
Guðina gamla og faðir Haco, sem hertoginn
okkar heldur enn sem fanga. Hann bað Hugo
að hlutast til um það, að hertogin léti Haco
lausan og sendi hann heim aftur, ef Játvarður
konungur gæfi samþykki sitt til þess. Vegna
einhverrar enkennilegrar heppni vildi það til,
að í gegnum allar þær hörmungar, sem hann
varð að þola, þá hélt Hugo frændi minn Maríu-
mynd úr blýi, og hafði um hálsinn hvað sem
á gekk. Heiðingjarnir höfðu aldrei álitið það
ómaksins vert að ræna hann þessu lítilfjörlega
málmlíkneski, enda höfðu ekki skilið, hve mik-
ið gildi, heilagleiknn gaf málminum. Hugo
bréfið aftan á líkneskið, svo þrátt fyrir það
að það var dálítið rifið og skemt, var það þó
þarna kyrrt, þegar hann kom til Rúðuborgar.
Þar sem hann vissi nú, í hve miklum met-
um eg var hjá hertoganum; og þar sem hann,
þrátt fyrir aflausnina eftir pílagrímsförina,
treysti sér ekki til þess að mæta Vilhpálmi, er
álítur bróðurmorð hroðalegasta glæp; þá bað
hann mig að bera fram erindið og biðja um
leyfi að senda bréfið til Englands.”
“Það er löng saga,” kvað ábótinn.
'~“Verið þolinmóður, faðir,” sagði de Gra-
ville. “Sagan er nú nálega á enda. Ekkert
gat verið ákjósanlegra fyrir fraíntíðarfyrirætl-
anir mínar. Þú skalt vita, að Vilhjálmur hafði
lengi verið áhyggjufullur um hvað væri að
gerast á Englandi. Hin leynilegu skeyti, sem
hanp fær frá biskupinum í Lundúnum, sýna
að Játvarði konungi þykir nú ekki eins vænt
um hann og áður; sérstaklega síðan Vilhjálm-
ur hertogi eignaðist bæði syni og dætur. Því
eins og þú veizt, strengdu þeir þess heit, Vil-
hjálmur og Játvarður, þegar þeir voru ungir,
að giftast ekki. Vilhjálmur fékk lausn frá
sinni heitstrengingu, en Játvarður hélt sýna.
Ekki löngu áður en frændi minn kom til baka,
hafði Vilhjálmur heyrt að Játverður hefði út-
nefnt einn af ættingjum sínum sem eftirmann
sinn. Vilhjálmur varð bæði hryggur og reið-
ur yfir þessu, og eg hafði heyrt hann segja:
“Eg vildi að meðal allra þessara myndastytta
úr stáli, væri einhver svo áreiðanlegur og vit-
ur, að eg gæti trúað honum fyrir áhugamál-
um mínum á Englandi, og eg vildi að eg hefði
einhverja gilda ástæðu til að senda erindreka
til Haraldar jarls.” Eg hafði lengi hugsað um
þessi orð hertogans, og kátur var Mallet de
Graville, þegar hann með bréf Sveins í vasan-
um fór á fund Lafrans ábóta og sagði: “Vernd-
ari og faðir! Þú veizt að eg einn á meðal hinna
normönsku riddara hefi lært saxneska tungu.
Og ef hertogann vanhagar lum sendiboða og
afsökun, þá stendur sendiboðinn hér, og í þess-
ari hendi er afsökunin.” Síðan sagði eg sögu
mína. Lafrans fór undireins á fund Vilhjálms
hertoga. Rétt í þessu kom fregn um dauða
Aðalráðs, og útlitið var betra fyrir lénsdrottni
mínum. Vilhjálmur hertogi kallaði mig á fund
sinn undireins, og gaf ^jnér fyrirskipanir sínar.
Svo eg lagði út á hafið einn, að undanteknum
einum skjaldsveini; kom til Lundúna; heyrði
að konungur og fylgdarlið hans væri að Win-
chester — en um þá varðaði mig lítið — og
að Haraldur jarl væri með her sinn í Hales og
hefði lagt til orustu við Griffið. Jarlinn hafði
sent hraðboða eftir völdu liði, og sínum eigin
mönnum, sem dvöldu á höfuðbóli hans nálægt
borginni. Með þessum slóst eg í fylgd, en
heyrði þín getið í klaustrinu í Gloucester, og
stanzaði hér til þess að segja þér fréttimar og
heyra þínar.”
“Kæri bróðir,’ ’sagði ábótinn og horfði
undrunaraugum á riddarann. “Eg vildi að eg
hefði farið að eins og þú, og í staðinn fyrir að
íklæðast kirkjuskrúða, þá hefði eg íklæðst
herklæðum. Einu sinni var hlutskifti okkar
líkt. Við vorum af góðum ættum, en fátækir.
Hamingjan góða! Nú ert þú eins og svanur-
inn á straumiðunni, en eg eins og skelin a
klettinum.” , I
“En,” mælti riddarinn, “þótt kirkjuaginn
banni þér sem múnki, að berja menn' niður
nema í sjálfsvörn, ■ þá veiztu vel, að jafnvel í
Normandíu, sem eg býst við að sé hin heilaga-
miðstöð allra prestlegra kenninga hérna meg-
in við Alpafjöllin, eru þessir kirkjuréttir álitn-
ir of strangir til þess að fara eftir þeim, og að
minnsta kosti er þér ekki fyrirboðið að vera
áhorfandi með sverð eða kylfu við liönd þér>
ef í nauðir ræki. Þess vegna, Tiegar eg minnt-
ist þín, eins og þú varst fyrrum, þá datt mér
sízt í hug að eg myndi finna þig hér eins snígil
undir bobba! Nei, en í herklæðum — kirkju-
réttinum hafði eg gleymt — hugsaði eg niér
þig, þar sem þú værir að hjálpa hinum frækna
Haraldi til þess að fletta sundur og heilakljúfa
hina uppreisnargjörnu Völskur.”
“Ó, guð komi til! Ekkert slíkt getur átt
sér stað!” sagði hinn tröllaukni ábóti og stundi
við. “Þú veizt lítið, þrátt fyrir dvöl þína 1
Lundúnum og þekkingu þína á tungu þeirra,
um háttu þessara ruddalegu Saxa. Það er
mjög sjaldan að ábótar og prelátar ríði til bar-
daga; og ef það væri ekki fyrir það að risavax-
inn danskur múnkur, sem kom hingað til þ®sS
að flýja undan misþyrmingum fyrir rán, og seni
heldur að María mey sé valkyrja og Sánkti
Pétur sé Þór — væri það ekki fyrir það, seg1
eg, að einstöku sinnum skiftumst á nokkr-
um höggum í gamni, þá væri armleggur minn
farinn að afvenjast vopnaburði.”
“Vertu hughraustur, gamli vinur,” sagði
riddarinn í meðaumkunarrómi. “Betri tímar
koma ef til vill bráðum. Þangað til aðgætum
við hvernig sakir standa. Því allt sem eg hefi
heyrt, staðfestir allt það sem Vilhjálmur hefir
heyrt, nefnilega að Haraldur jarl sé voldugasti
maður á Englandi. Er það ekki rétt?”
“Jú, sannarlega. Á því er enginn minnsti
vafi.”
“Er hann giftur eða ógiftur? Þeirri
spurningu svara jafnvel hans eigin menn tví'
rætt.”
“Já, allir farándsöngvarar og skáld kunna
sína söngva. Mér er sagt af þeim, sem skilja
hina fátæku og vesælu tungu, að hann sé tru* j
lofaður Edith hinni fögru, eða eitthvað verra.
En það er alveg víst, að hann er ekki giftur>
því frúin er skyld honum, og kirkjulegir meiU'
bugir eru á giftingunni.”
“Einmitt það. Ekki giftur. Það er á-
gætt. Og Álfgeir er ekki lengur með Völsk-
um, heyri eg?”
“Nei, hann liggur í Chester særður
mjög illa kominn og aumur; því liann er næg1'
lega skynsamur til þess að sjá, að honum sr
ekki viðreisnarvon.