Heimskringla - 27.08.1930, Blaðsíða 6

6. BLAÐSIÐA
Haraldur Guðinason
Söguleg Skáldsaga
------eftir--
SIR EDWARD BULWER LYTTON
IV. BÓK
------——----------------------
VIII. BÓK.
ÖRLÖGIN.
I. Kapítuli.
Nokkrum dögum eftir þann hryggilega at-
burð, sem getið er um í lok síðasta kapítula,
var floti þeirra Saxanna allur saman kominn
í Conwoy. Á litlum palli í framstafninum á
stærsta skipinu, stóð Haraldur berhöfðaður,
fyrir framan Aldísi konungsekkju. Því hirð-
skáldið drottinholla hafði hnígið við hlið kon-
ungs síns, og eigi fengið færi á að efna hið
grimmilega loforð sitt; hvíldu því limlestar leif-
ar Gryffiðs einar í hinum mjóa beði grafarinn-
ar. Dóttir Álfgeirs hafði verði sett í hásæt'.
og að baki hennar stóðu nokkrar hefðarmeyj-
ar frá Walse, er kallaðar höfðu verið í skyndi
til þess að veita henni þjónustu.
En Aldís hafði enn eigi til hásætis gengið.
Hún stóð við hlið sigurvegarans og mælti á
þessa leið:
“Vei þeim degi og þeirri stundu, er Aldís
fór úr höllum feðra sinna og frá föðurlandi
sínu! Drottningarskikkja hennar hefir sundur
svift og í tötrum legið yfir harmlostnu hjarta
hennar; og loftið, er hún hefir að sér andað,
hefir rokið af blóði. Nú fer eg, ekkja, heimilis-
laus og einmana; en fætur mínir skulu nú
troða fold feðra minna, og varir mínar teyga
það loft, er ilmaði um vit mín í æsku minni.
Og þú, Haraldur, stendur mér við hlið, eins og
eg sá þig í æsku minni, og gamla drauma og
gleymda ber nú aftur í huga, er eg heyri rödd
þína. Far vel, göfuglynda sál og góði Saxi.
Tvisvar hefir þú bjargað afkvæmi óvinar þíns
— fyrst frá smán, síðan frá hungursneyð. Þú
vildir bjarga hinum grimmlundaða bónda mín-
um, frá ofbeldi og sviksamlegum morðráðum;
en allir heilagir voru honum gramir, því blóð
frænda vorra, er hann hafði úthellt, hrópaði á
liefndir, eins og helgir dómar þeir og ölturu,
er hann hafði rænt og saurgað, kvæðu upp sinn
ömurlega dóm yfir honum. Friður sé með
framliðnum, og friður með lifendum! Fara
mun eg nú til föður míns og bræðra; og meti
þeir að nokkru orðstír og líf dóttur og systur,
þá munu þeir aldrei framar sverð úr sliðrum
draga gegn Haraldi Guðinasyni. Tak í hönd
mina og gæti guð þín!’’
Haraldur lyfti hönd drottningar að vörum
sér. Og nú virtist Aldís hafa aftur fengið full-
an blóma æskufegurðar sinnar, er stoltið og
sorgin brugðu þeim töfraljóma geðshræring-
anna yfir ásjónu hennar, er ást og skyldurækni
höfðu eigi megnað að framleiða.
“Heilla og langlífis óska eg þér, göfuga
frú,” sagði jarlinn. “Seg frændum þínum frá
mér, að fyrir sakir sjálfrar þín og afa þíns
vildi eg gjarna bróðir þeirra og vinur vera; því
ef þeir aðeins vildu með mér vinna, þá væri
Englandi óhætt fyrir öllum fjendum og öllum
hættum. Dóttir þín bíður þín í höllu Mæru-
kára. Og er tíminn hefir grætt þau sár, er
þú hefir slegin verið, þá mun gleði þín skína
þér endurborin úr andliti dóttur þinnar. Far
vel, göfuga Aldís!”
Hann lét lausa hendi hennar, er hann
hafði að þessu haldið, gekk seint að skipshlið-
inni og gekk aftur í bát sinn. Er menn hans
réru hann til lands, gall við lúður sem merki
þess að akkerum skyldi létt, og sveif nú skipið
hátignarlega fram gegnum flotann. En Aidís
stóð enn upprétt og augu hennar mændu á bát-
inn, er bar til strandar æskuást þennar, er
hún hafði orðið að dyljast.
Þá er Haraldur steig á land, gengu þeir
til máls við hann Tosti og Normanninn, er
höfðp átt vinsamlegar samræður meðan jarl
var á skipi.
“Bróðir,” sagði Tosti og brosti, “auðvelt
væri þér að hugga hina fögru ekkju, og veita
ætt vorri allan liðsstyrk Austur-Önguls og
Mersfu.”
Haraldur brá lítið eitt litum, en svaraði
ekki.
“Undarlega fríð kona,’’ sagði Normann-
inn, “þrátt fyrir það að hún er nú nokfcuð tek*
in í andliti og ásjónan nokkuð sólbrennd. Og
eigi undrast eg, að vesalings kattakóngurinn
geymdi hennar svo vel.”
“Herra riddari,’’ sagði jarlinn og flýtti sér
að breyta um umtalsefni; “ófriðurinn er nú á
enda, enda munu Walesbúar nú í mörg ár sjá
landamæralínu vora í friði. — í kvöld hyggst
eg að ríða áleiðis til Lundúna, og megum vér
þá tal taka á leiðinni.”
“Ferð þú svo skjótt, herra?’’ spurði ridd-
MEIMSKRINGLA winnipeg, 27. ágöst, 1930
• ■■ - ■ -- ■ ■ . -■!... —' -■ ......-■ 1 '^9-

að fá að þrýsta hægri hendi
Haraldar Guðinasonar, og fá
sig fullvissaðan um vináttu
hans.”
Þótt Haraldur væri vitur
maður og langsýnn, þá var
hann þó eigi tortrygginn —
og enginn Englendingur,
nema ef vera kynni Játvarð-
ur sjálfur, hafði hugmynd um
ágirnd Vilhjálms á énskri
konungstign, og svaraði hann
því einlæglega:
“Giftudrjúgt myndi það
báðum, Englum og Nor-
möpnum, bæði gegn fjand-
mönnum og til eflingar við-
skiftum, að með oss væri
samband og vinátta góð. Eg
mun íhuga orð þín, Graville
riddari, enda skal það eigi
mín sök, ef eigi gleymast
gamlar væringar, svo að þeir
sem riú eru við hirð þína,
verði síðastir gíslar er með
Normönnum þurfa nokkurn-
tíma að dvelja til tryggingar
saxneskum trúnaðarheitum.”
Að svo mæltu tók hann
annað hjal; og hinn fram-
gjarni og duglegi sendimað-
ur, er glaður var og reifur
yfir væntanlega ágætum er-
indislokum, kryddaði samtal-
ið á hinn gamansamlegasta
hátt, og dró jarlinn úr þeim
"heilabrotum, er hann hneigðist æ meira til
Robln
00
FI/OUR
Notið þetta vandaðra mjöl
í brauð, kökur og bakelsi.
arinn undrandi. “Eða er það eigi ætlun þín
að kúga til fulls óeirðarseggi þessa, skifta landi
þeirra meðal þegna yðar, svo sem að láni gegn
styrk á ófriðartímum, byggja vígi og kastala á
hæðum og við árósa? Eða hvar eru slík vígi
af náttúrunnar hendi sem hér? — Eða geysist
þér Saxar aðeins yfir landið án þess að tryggja
yður hald á því, er þér vinnið?”
“Vér berjumst til sjálfsvarnar, en eigi til
landvinninga, herra riddari. Vér kunnum eigi
kastala að smíða; og vildi eg biðja þig þess
að skóta því eigi að þégnum mínum, að skifta
unnu landi á milli sín, eins og þjófar ránsfeng.
Gryffiður konungur er dauður, og bræður hans
ríkja nú í hans stað. England hefir varið veldi
sitt, og refsað uppreisnarmönnunum. Hvers
þurfum vér frekar? Vér erum eigi eins og
hinir fyrstu villimannlegu forfeður vorir, er
hjuggu sér heimili og landvist með sigðum*Saxa
sinna. Vötnin stillast eftir stórflóð, og svo
fer einnig með mannkynið eftir ofbeldisfullar
uppreisnir.”
Tosti brosti fyrirlitlega, svo að riddarinn
sá, er var nokkuð hugsandi um stund, um þessi
einkennilegu orð, er hann hafði hlýtt á, en
gekk síðan þegjandi með jarli heim í virkið.
Við tíðindi þessi hafði Haraldur fyrst og
fremst sársauka. Hraustir hafa samúð með
hraustum, og í hugprúðum hjörtum er ætíð
nokkurrar vináttu að vænta í garð hraustra
óvina. En er Haraldur hafði til fulls áttað sig,
gat hann eigi annað en til þess fundið, að nú
var England laust við sinn ægilegasta fjand-
mann, — og hann sjálfur við háskalegustu
hindranirnar á sinni glæstu framtíðarbraut.
“Og nú til Lundúna!” hvíslaði að honum
rödd metorðagirndarinnar. “Nú er enginn ó-
vinmr eftir til þess að trufla frið þessa kon-
ungsveldis, er sigrar þínir, Haraldur, hafa ör-
uggar tryggt, en áður eru dæmi til um ríki
Saxakonunga. Vegur þinn um ríki það, er þú
hefir héðan af frelsað frá eldi og sverði fjalla-
rændngjanna, verður sigurför, sllík sem var
hinna fornu Rómverja, og hróp lýðsins verður
sem bergmál frá hjörtum hersveita þinna, er
þér eru hollustubundnir. Sannlega er Hildur
spákona. Og þegar játvarður hefir hvíldir tek-
ið hjá öllum heilögum, hvar mun þá finnast
enskt hjarta, er eigi hrópar af mesta alhug:
“LENiGI LIFI HARALDUR KONUNGUR!”?
II. Kapítuli.
Normanninn reið Haraldi við hlið á eftir
hinum sigursæla her. Flotinn sigldi til hafna,
og Tosti fór norður í land til jarlsdæmis síns.
“Og nú,” sagði Haraldur, “get eg þakkað
þér, sem mér líkar, ágæti Normanni, fyrir
meira en aðstoð þína í orustum og á ráðstefn-
um, og gefst nú færi á að gefa gaum síðustu
bæn Sveins og óteljandi tárum Gyðu móður
minnar, yfir Úlfröði í útlegðinni. Þú sér það
sjálfur, að nú er engin átylla né ástæða lengur
til þess að greifi þinn haldi þeim lengur í gísl-
ingu. Skalt þú nú heyra af Játvarðar eigin
munni, að hann óskar eigi lengur gísla af ætt
vorri til tryggingar því, að vér höldum sættir
við hann; og eigi get eg trúað að Vilhjálmur
hertogi hefði leyft þér að flytja mér hingað
þessar fregnir af framliðnum, ef hann eigi
væri reiðubúinn til þess að auðsýna réttlæti
lifendum.’’
“Nærri fer mál þitt hinu rétta, jarl frá
Wessex. En í allri einlægni og hreinskilni sagt,
þá hygg eg að herra minn, Vilhjálmur, vilji
gjarna fá að bjóða til .sín velkominn svo ágæt-
an höfðingja, sem er Haraldur jarl, og að vísu
hygg eg að hann haldi gíslunum til þess að þú
komir sjálfur að sækja þá.”
Riddarinn brosti glaðlega, er hann sagði
þetta, en undirhyggja Normanna leiftraði þó
úr hinum skæru, brúnu augum hans.
“Stoltur má eg víst vera yfir þeirri ósk,
ef þú talar eigi skjall eitt,’’ sagði Haraldur,
“og gjarna vildi eg, nú er friður er í land kom-
inn, sjálfur heimsækja svo víðfræga hirð.
Heyri eg jafnt kaupmenn sem pílagríma Ijúka
lofsorði á viturlega umhyggju Vilhjálms greifa
fyrir kaupskap og viðskiftum, og margt gæti
eg numið í höfnunum við Signu, er að haldi
mætti koma á mörkuðunum við Tempsá. —
Einnig er mér mikið sagt af áhuga Vilhjálms
greifa um það, að endurlífga klerkleg fræði,
með tilstyrk Lafrancs Langbarða. Margt er
mér einnig sagt um skrautbyggingar hans, og
kurteisi hirðar hans. Vildi eg feginn takast
ferð á hendur yfir haf til þess að sjá allt þetta.
En þó myndi allt þetta aðeins auka á ógleði
mína, ef eg kæmi aftur án þess að hafa Haka
og Úlfröð í för með mér.”
“Eigi þori eg svo að tala, sem lofi eg
nokkru fyrir hönd hertoga,” sagði Normann-
inn, sem hafði þann taum á samvizku sinni,
að hún leyfði honum eigi að ljúga opinberlega,
þótt skjótur væri hann til launráða; “en það
veit eg, að fáa hluti á herra minn þá í greifa-
dæmi sínu, að hann vildi eigi gefa þá til þese
eftir þvi sem árin færðust yfir hann, þótt hann
í æsku hefði verið opinskár og manna glað-
værastur.
Haraldur hafði rétt getið sér til um þá
hrifningu er sigursæld hans hefði vaðið meðal
þjóðarinnar. Hvar sem hann fór um borgir
þusti allur lýðurinn fram á strætin til þess að
heilsa og fagna honum. Og er hann kom til
höfuðborgarinnar virtust fagnaðarlætin engu
minna en þau er látin höfðu verið í té Ját-
varði, er Englandi við komu hans var tryggður
í hásæti konungur af ætt Siðreks.
Samkvæmt hinum villimannlega sið sam-
tíðarinnar, hafði höfuð hins ógæfusama undir-
konungs, og drekahöfuðið af skipi því er honum
þótti vænst um, verið sent Játvarði, sem
sigurtákn. En hófsemi Haralds hlífðist yið þá
sem eftir lifðu. Ætt Gryffiðs var aftur í há-
sæti undirkonungs Englendinga hafin með
bræðrum hans, Blethgent og Rigæatle, “og
sóru þeir eiða”, eins og annálaritarinn gamli
kemst að orði, “og sendu konungi og jarli
gísla, til sanninda um það að þeir myndu hon-
um hollir í hvívetna reynast, og ætíð vera
reiöubúnir honum til aðstaðar, á legi og láði,
og gjalda honum sama skatt og áður hafði æ
tíðkast að greiða Englands konungi.’’
Eigi miklu síðar en þetta var sneri Mallet
de Graville aftur til Normandíu, með gjafir til
handa Vilhjálmi frá Játvarði konungi, og
sérstaka ósk frá konungi, sem jarli um að
senda aftur gíslana. En skarpskyggni Mlall-
ets hafði eigi orðið vör að hylli Játvarðar var
allmikið snúin frá Vilhjálmi. Var það Ijóst,
að hjónaband hertogans, og loforð þau er fylgt
höfðu þeirri giftingu, höfðu illa geðjast hinum
skírlífa og innfjálga konungi, og að við dauða
Guðina og fjærveru Tosta virtist öll beiskja
konungs gagnvart þeim Guðinasonum hafa
horfið, enda var Haraldur höfuð þeirrar ætt-
ar. En þó óttaðist Mallet alls eigi að við Harald
myndi Vilhjálmur eiga að keppa um konungs-
tign á Englandi, með því að aldrei hafði enn
verið þar maður til konungs tekinn er eigi var
af ætt Siðreks. Þótt Játvarður Öðlingur væri
nú dauður þá var þó á lífi Játgeir sonur hans,
ríkiserfingi. Og Normanninn er vissi að herra
hans hafði til ríkis komið aðeins átta ára að
aldri, var eigi nægilega kunnugur þeim sið, er
Saxar aldrei viku frá, að bægja. frá konungs-
tign eða jarldómi öllum þeim, er eigi voru lög-
aldra, hversu nálægt tigninni sem þeir stóðu
fyrir erfða sakir. Hann fékk á hinn bóginn
skilið, að æska hins megna Öðlings greiddi
veginn fyrir hertoganum að hásætinu, og að
eigi reyndi sveinn sá veita mikla mótstöðu.
Einnig kom þar til að landslýðurinn hafði
engri hollustu heitað á þenna unga erfingja
hins þýzksinnaða útlaga; nafn hans heyrðist
aldrei nefnt við hirðina, og ekki hafði heldur
Játvarður opinberlega kjörið hann til ríkis,-
erfingja — og taldi riddarinn það vænlegt fyrir
Vilhjálm. Þrátt fyrir það var augljóst, að
normönnsk áhrif við hirðina og meðal þjóðar-
innar fóru síþverrandi og að eini maðurinn,
sem gæti endurvakið þau svo um munaði, og
komið í franikvæmd draumum og hugsjónum
hins ógjarna lánardrottins hans, var Haraldur,
er einn réði nú öllu á Englandi.
III. KAPÍTULI
Haraldur treysti því fyrst um sinn, að
skorinorð tilmæli Játvarðar konungs myndu fá
áorkað lausn gíslanna úr haldi, og því fremur
sem hann hafði sjálfur til þess mælst. Sat
hann því fyrst um sinn við hirðina, og veitti
eigi af, því þar var alt á hinni mestu ringul'
reið, sökum afskiftaleysis munkakonungsins,
meðan Haraldur var í herferðum sínum gegn
Walesmönnum. Þá tók hann sér tíma til þess
að gera sér tíðfarið til hins fornrómverska
höfðingjaseturs. Og eigi voru ferðir þessar
þakksamlegri ást lians, en himum harðari og
voldugri ástríðum, er gerðu honum hughvörf
og hag hans tvíátta.
Því nær sem hann kom þeirri töfrandi
veru, er forsjónin virtist hafa ætlað honum,
hvernig sem færi, því meir fann hann til þess
dularfulla seiðmagns, er kaldskynsemi hans
hafði fyrirlitið. Sá, sem girnist fjarlæga hluti,
og óvísa, gengur því með eins á draumaland
skáldlegrar ímyndunar, því þráin og ímynd-
unaraflið eru skilgetnir tvíburar.
Á æskuárum og manndómsárum sínum
hinum fyrstu, leit Haraldur svo á allar fram'
kvæmdir, hversu æfintýralegar sem þær kunnu
annars að vera, sem takmörkuðust þær af
skyldunni. Þegar hann lifði einungis ættjörð
sinni, þá lá allt sem í skíru ljósi sólar fyrir
honum. En eftir því sem sjónarsviðið víkkaði,
hvarflaði augu hans æ tíðar frá vissu til óvissu.
Og eftir því sem síngirnin, sem enn var að
vísu að hálfu dulin samvizku hans, smátt og
smátt ruddi sér að miklu leyti til rúms, þar
sem ættjarðarástin ein hafði áður dvalið, eftir
því stækkaði völundarhús sjálfsblekking'
arinnar. — Nú skyldi hann skapa örlög-
in eftir kringumstæðunum — en eigi fram'
ar ögra örlögunum með dyggðum sín-
um — og þannig varð Hildur honum sú rödd
er svaraði spurningum hans eigin hvíldarlausa
hjarta. Hann þurfti við hvatningar frá ó~
þekktum öflum, til þess að helga markmið sitt
og festa það fyrir sjónum. En Edith er
fagnaði frægðargengi elskhuga síns, og einskis
annars gætti í fögnuði símum yfir því að fá
hann heim ’aftur heilan á húfi, undi róleg við
líðandi stund, grunlaus með öllu. Hún tók
ekki eftir því, svo títt sem hann kom, að fyrst
af öllu íeituðu augu hans að andliti völvunnar
— hún undraðist ekki hversvegna þau sátu
svo oft á hljóðskrafi, eða stóðu svo oft í
tunglsljósi við hina fornu gröf. Hún var þess
örugg, að Haraldur elskaði hana eina af öllum
konum, og að ást þeirra myndi standast tíma,
breytingar, fjarvistir og vonbið — og hún vissi
eigi, að það sem ást metorðagjarns manns er
háskalegast er ekki persónur heldur hlutir —
og ekki hlutir heldur tákn þeirra.—
Þannig liðu vikur og mánuðir og Vil'
hjálmur hertogi sendi engin svör við kröfum
Játvarðar og Haralds um að gefa lausa gíslina.
Og nú fór samvizkan að ónáða Harald, að hann
hefði svo lengi eigi hirt um bænir bróður síns
né tár móður sinnar. .