Heimskringla - 24.09.1930, Blaðsíða 5

WINNIPEG, 24. SEPTEMBER 1930
HEIMSK.RINGLA
5. BLAÐSIÐA
skipa, sem raun ber vitni, — skarp-
gáfaða, einlæga áhugamenn, svo að
þeirra líkar eru nú fáir innan kirkju-
legra vébanda Islendinga . Máske er
það á parti, að minnsta kosti, þvi að
þakka, að þeir vita sig frjálsa að
hugsunum sinum og kenningum. —
Þess vegna eru þar áhugafullir og
drenglyndir sannleiksleitendur. Vera
má að orþódox kirkjan hafi jafngáf-
aða menn í sinni þjónustu. En menn,
sem verða að halda sig við fornar
kenningar, njóta sín ekki, Menn
geta ekki verið heilir, sem vita sig
fara með óheilindi. Og gáfaðir
menn geta ekki trúað gömlum kenn-
ingum, sem þeir jafnvel í barnaskól-
um vorra tíma, svo ófullkomnir sem
þeir skólar þó eru, læra að ekki þoli
Ijós jafnvel lægstu upplýsingar eða
menningar. Aumingjarnir! Svo reyna
þeir að bæta þessi víssvitandi óheil-
indi upp, *með yfirborðs þolinmæði
og kurteisi — þögn, þegar annað
þrýtur, og undirferli, með hverjum
þeir reyna að koma andstæðingum
sínum fyrir kattamef — á öðrum
sviðum. — Nú gleymdi eg erindi
mínu til K. N. og Rósu — bið afsök-
unar.
I Winnipeg hitti eg marga forn-
kunningja. Þar á meðal þau hjón-
in Guðmund og Rósu Christie. Með
þeim fór eg á sunnudaginn til Seikirk
og á mánudaginn til Gimli. Er mér
ljúft að minnast þeirra daga, og
fólks þess, er eg fann — vinir frá
gamalli tið á báðum stöðum. — Þeg-
ar eg fór að heiman, hélt eg að þess-
ir dagar frá 7. til 12. yrðu nógu
langur tími til að heimsækja þá
kunningja, er enn kynnu að muna
eftir mér. En það fór á annan veg.
Ollu því að nokkru þessar ferðir tit
Gimli og Selkirk, sem eg ekki gerði
ráð fyrir i fyrstu . En nú sá eg að
þessi timi reyndist langtof stuttur,
því ekki einungis reyndist hann svo
stuttur, að eg sá ekki nærri alla, er
mig langaði til að sjá, heldur fann eg
nú, að mig langaði til að sjá alla
þessa fornvini aftur — hafði enda
erindi frá Islandi til sumra, sem eg
gat ekki persónulega rekið. Af því
að ,þegar til kom, fékk eg ekki far-
bréfi mínu breytt, þannig að eg gæti
farið sömu leið til baka, eins og eg
þó reyndi að gera. En skrifa mun
eg þeim, er eg átti sérstakt erindi
við að heiman — það er frá Islandi.
Winnipeg fannst mér að flestu lík
og þegar eg fór þaðan, að þvi er fólk
ið snerti — fannst eg mundi ennþá
kunna vel við mig, ef eg ætti þar
heima. Vitanlega hefir borgin stækk
að mikið og á þann hátt breyzt, svo
eg átti örðugt með að rata; mest
vegna þess, að sumt af því fólki, sem
mig langaði mest til að sjá, var nú
dreift um allan vesturhluta hennar,
þar sem eg var að mestu ókunnug
Sérstaklega gilti það um þá, eða
það fólk, sem komið hefir í bæinn
síðan eg fór þaðan. Gefinn hæfi-
legur tími, held eg samt að eg hefði
getað farið allra minna ferða bráð-
lega.
Þeim fornvinum mínum, sem eg
sá þar austurfrá, þakka eg hér með
alúð alla; einnig þeim hjónum Jóh.
Christie og frú hans, sem eg þá
kynntist í fyrsta sinn, fyrir flutning
á mér bæði til Selkirk og Gimli, sem
og siðasta kvöld mitt í Winnipeg
heima hjá þeim. Veit eg að þar naut
eg fornvina minna, Muncia bróður
Jóhanns, og konu hans Jóninu, og
er mér ljúft aðíþakka þeim það, eins
og fleira frá ferð þessari, sem síð-
ar mun getið.
Allan þann tíma, sem eg var í
Winnipeg og þar um slóðir, var
veður hið ágætasta, þangað til þann
12. — einmitt daginn, sem við lögð-
um upp þaðan, þ. e. í Islandsförina.
Að morgni þess 12. var húðarrign-
ing, Naut eg enn þeirri M. Christie-
hjónanna, sem nú voru að fara til
Islands. Mundi í annað eða þriðja
sinn síðan hann kom að heiman, en
Mrs. 'Chrisitie í þriðja eða fjórða
sinn, og með þeim fóstursonur þeirra
William Scheving, systursonur Mrs.
Christie, Flutti Jóhannes Christie
þau ofan á C. P. R. stöðina og fékk
eg að vera með. Þegar þar kom, var
ös svo mikil, að eg vogaði mér
hvergi, þótt eg sæi kunnugum and-
litum bregða fyrir hér og þar —
hélt mig að föggum minum og þeim
Christie-hjónum, og komst slysa-
iaust út í lestina. Var það vist vel
ráðið, að hætta mér hvergi, því síð-
ar frétti eg að nokkrir Islandsfarar
hefðu vilst á aðra lest . Ekki varð
það samt að sök. Þeir komu til
Montreal í tæka tíð eins og við.
A vagnstöð C. P. R. var aragrúi
af Islendingum að kveðja frændur
og vini, sem nú voru að fara heim.
Hornleikaraflokkur spilaði nokkur
íslenzk lög. Upphaf ferðarinnar var
hið hátíðlegasta þrátt fyrir rigning-
una. öll hefðum við sjálfsagt kos-
ið, að veðrið hefði verið skemtilegra.
En við þetta varð nú að sitja. Ekki
hygg eg fjarri sanni, að á lest þess-
ari hafi verið nær, eða um 300 Is-
lendingar. Þekkti eg flesta þeirra
að einhverju leyti — marga af per-
sónulegri viðkynningu, Meðal þeirra
fyrstu, er eg þekkti, voru þau W. H.
Paulson og frú hans, séra Jónas A.
Sigurðsson, séra Guðm. Árnason.
Bjarni Dalmann frá Selkirk; frú
Westmann (ekkja Bjarna West-
manns) frá Churchbridge; frú Ella
Carpenter, frá Tacoma; Sigfús Hall-
dórs, ritstjóra Heimskringlu og frú
hans, of fleiri . Þar var og konýnn
fyrverandi ferðafélagi minn og ná-
granni, Þorgeir Símonarson frá
Blaine.
Lestin lagði af stað kl. 10 f. m.,
eða þar um bil. Eftir hádegi tók að
birta, og var allgott veður siðara
hluta dags . Nú voru menn og ekki
með neinar áhyggjur út af véðrinu.
Hér þurfti ekkert fyrir að hafa,
nema eins og Jón ólafsson sagði:
"Sitja kyr í sama stað, samt þó vera
að ferðast”. Það var létt verk og
löðurmannlegt, en þægilegt og skemti
legt.
13. Júní. — Nú er gott veður. Lest-
in rennur áfram gegnum ljótt og ó-
frjótt iand . Ef mig minnir rétt, var
á þessari leið fyrir 43 árum síðan,
himinhár skógur, en nú er ekkert
stórt tré til á allri þessari löngu
leið, og landið virðist ófrjótt og
grýtt.
14. júní komum við til Montreal
kl. 8 e. h. Erum komin um borð í
Montcalm kl. 9.30. Leggur skipið af
stað kringum kl. 10 s.d. I Montreal
bættust nýir farþegar í hópinn frá
ýmsum stöðum, sem komið höfðu
með öðrum iestum, sjó- eða vatna-
leiðir, og á bílum. Meðal þeirra síð-
asttöldu var álitlegur hópur frá
Utah. Þegar á skip var komið, tald-
ist svo til, að þar væri eitthvað á
fjórða hundrað af Islendingum, auk
útlendinga, sem einnig voru margir
á leið til Islands.
Þegar á skip kom, hófst óánægja
nokkur á meðal fólks á þriðja far-
rými. Kváðu þeir fólki hrúgað sam-
an of mörgum á sumum stöðum, og
óhreinindi, svo við hvorugt væri un-
andi. Sumir sverja, að hvorugt þetta
hafi átt sér stað, svo orð væri á ger-
andi. Hvergi verra en við væri að
búast á þriðja farrými. Eg var á
Tourist 3rd, hafði tveggja rúma her-
bergi, hreint og vel við unandi, og
var þar ein. Þar fann eg tösku
mína, sem eg sendi beina leið frá
Blaine til Montreal. Eg hafði und-
an engu að kvarta — hvoruga leið-
ina. En skömmu eftir að eg kom á
þetta nýja heimili mitt, kom til min
vinkona mín vestan frá hafi. Hún
hafði 3rd class farbréf. Sagði hún
að sér hefði verið vísað í fjögurra
rúma herbergi, við 8. mann. Hún
gaf það dauðanum og D........., að
hún yrði þar eina nótt, og spurði
hvort mér væri ekki sama, þó hún
væri hjá mér. Auðvitað var mér
það — ekki sama — heldur fegin að
hafa svo góða konu með mér. Fór-
um við svo báðar til umráðamanns
þeirra efna, og fengum samþykki
hans. Auðvitað borgaði hún fyrir
þessi skifti, frá 3. farrými til 3.
tourist farrýmis. Annars var um-
kvörtun fólks ekki með öllu ástæðu-
laus. Næsta dag skifti um til batn
aðar . Þá voru gangar, sem kvöidið
áður voru blautir og sóðalegir,
hreinir og þurrir.
Næstu tvo daga var ágætt veður—
niður Lawrenceflóann. Voru flestir
úti og uppi á dekki. Gekk tíminn í
að kynnast fólki sumu, sem er hafði
hvorki séð né heyrt fyr . Eg man
ekki til að eg hafi séð meira mann-
val saman komið á einum stað—í
ekki stærri hóp af fólki. — Ekki ein-
ungis voru þar margir Isl. atkvæða-
menn og konur—heldur og hópur af
annara þjóða mentafólki, sem flest
var á leið til Islands. Frá Utah voru
14 manns dða máske fleira, alt hið
ágætasta fólk. Liðu þessir dagar
eins og í sögu. Tel eg mig persónu-
lega rikari fyrir að hafa mætt þessu,
mér áður óþektu fólki og vildi helst
meiga skrifa heilann kapitula um
hverja fjölskyldu og hálfann um
hvern einstakling og mundi þó ei of
sagt frá honum einum.
Messur — Þess er máske vert að.
geta, að sunnudaginn 15 júní voru
þrjár messur haldnar á skipinu.
Predikaði sr. J. A. S. fyrir Isl. en
tveir enskumælandi prestar (annar
er mér nú sagt að hafi verið biskup
—þeim biskup mætti eg seinna, var
hann á leið til Englands til að sitja
þar einhverja biskupastefnu) fyrir
annara þjóða fólk. Fer eg a mis við
þær allar.
Næsta kvöld á eftir þ. e. þ 16 júni
héldu Isl. samkomu. I henni tóku
þessir þátt: Sr. R. Kvaran ræðu
hann mun og hafa sungið seinna það
sama kvöld. Ungfrú J. Jameson frá
Utah söng einsöng. Hún hefir ágæta
rödd vel æfða. Utahfólk kallar hana
Næturgalann sinn og á hún þann titil
skiiið. Samt vil eg taka það fram,
að hún syngur alveg eins vel á dag-
inn eins og á nóttunni. Sigfús
Halldórs söng og kona hans spilaði
undir, Séra Jónas Jas langt og snjalt
kvæði eftir sjálfan sig. Hefi eg
verið að vonast eftir að sjá það í
Hkr. Magnús Arnason las og lék
kvæði eftir sig og aðra. Allir sungu
“ö, guð vors lands”. Fleira kann að
hafa verið til skemtana þetta kvöld,
þó eg hafi ei punktað fleira niður
hjá mér. Hvað dönsunum leið, vissi
eg aldrei nema hvað eg heyrði, að
dansað hefði verið flest kvöldin.
einhverstaðar á skipinu þegar stætt
var.
A þriðjudag þann 17. var gott veð-
ur framan af. Seinni part þess dags
tók Ægir gamli að ýfa sig. Það var
þá, sem eg hripaði Rósu línurnar,
sem Heimskringla flutti henni. Mér
leið illa í höfðinu, þoldi ekki að lúta
við skriftir. Spilaði dálitla stund.
Fór í rúmið kl. 8, og missti við það
skemtiskrá á öðrum stað í skipinu.
A miðvikudag er eg snemma á
fótum. Kem upp á þilfar og eru þá
skipverjar að byrgja með seglum
miðskipsrúm öll, sem opin eru. —
Segja nú í aðsigi eitt hið versta veð-
ur, er komið hafi á mörgum árum.
Radiofréttir herma, að óvanalega
mikill stormur hafi geysað yfir Eng-
land, og vorum við nú að súpa seyð-
ið af því verði. öldur og veður skullu
nú á vinstri kinnung skipsins og
töfðu svo gang þess, að nú fór það
aðeins 16 til 17 mílur á klukkustpnd
í stað 20 til 22, sem áður var. Nú
voru flest matborð illa skipuð þenna
morgun, en þó fásóttari seinna um
daginn, enda þá flestir komnir í flet
sín, og var eg í þeirra hóp. Fimm
slys var mér sagt, að orðið hefðu
þenna dag. Eitt af þeim — frú Ses-
selía frá Vancouver, meiddist á fæti,
Og Þórdís Eldon meiddist nokkuð á
auga . Hitt var að eg held annara
þjóða fólk.
Næsta dag, þ. e. 19. júní, var eg
komin yfir sjóveiki mína og var á
flakki og matheil allan þann dag. En
þá voru margir í rúmum sínum —
fáir mjög veikir, en þó svo, að þeim
ieið betur þar en á flakki. Nokkrir
voru þó, sem aldrei misstu máltíð.
Voru eins og sjómenn sögðu, góðir
sjómcnn. — Alla þessa daga, síðan
við komum út í haf, hefir verið kalt.
Þess heyrði eg getið, að skipið hefði
verið 150 mílur suður á við. Hafði
skipstjóri óttast, að ísinn þar norð-
ur gæti orðið honum óþarfur náungi,
vegna dimmviðra. Tafði þetta auð-
vitað mikið fyrir.
Föstudaginn 20. júní er veður far-
ið að lækka, og þó margir enn lasn-
ir. Enda kalsa veður og rigning
fram eftir deginum. Um hádegi
voru vist flestir á fótum og komnir
upp á- þilfar, og Island fyrir stafni.
Síðastiiðin nótt var björt og þenna
dag dimmir ei, og þó nú sé veður kalt
og rigning nokkur, dettur engum rúm
og svefn i hug. Milli kl. 10 og 11
kom varðskipið Þór á móti Mont-
calm og lagðist samhliða. Gengu
svo höfðingjar Islands upp á skip
vort. Var þar Alþingishátíðarnefnd-
in ásamt Rögpvaldi Péturssyni og
fleira stórmenni. I stærsta samkomu-
sal skipsins buðu þessir menn Vest-
ur-Islendinga velkomna með söng
og ræðuhöldum. Var þar vel og vin-
gjarnlega talað til þessara gesta. —
Séra Jónas A. Sigurðsson þakk-
aði fyrir hönd Vestur-Islendinga (að
mig minnir. Hann gerði það svo oft
og vel, að eg vona að mér fyrirgefist
ef hér er þetta ofhermt, sem eg hygg
þó varla vera.)
Þess vil eg geta hér, hvort sem
það er nú óþarft eða ekki, að við
komum ekki til Islands i miðnætur-
sólskini, eins og segir í Heimskringlu
25. júní. Þetta um miðnætursólskin-
ið þá, er nú bara skáldskapur, sem
lætur vel í eyrum, og við hefðum
gjarna viljað, að verið hefði sann-
leikur. En það var nú ekki. Við
komum þangað i miðnætur regni og
drungaveðri. Það er sannleikur,
hvort sem mönnum líkar hann nú
betur eða miður. En að sólskin
hafi verið í hver manns hug og
hjarta, sem þar komu og voru fyrir,
get eg vel trúað, því betur var ekki
hægt að fagna þessum farmönnum
en heima-Islendingar gerðu; og þess
munum við jafnan minnast með
gleði og þakklæti. Og fyrir þetta
viðmóts-sólskin, er mishermið af-
sakanlegt, því svona hefði veðrið átt
að vera til þess að vera í fullu sam-
ræmi við þjóðina heima, meðan við
vorum þar.
Þegar þessir fyrstu gestir Mont-
calm voru komnir á skip sitt, lagð-
ist annað skip við hlið vora. Var
þar söngflokkur Akureyrar, að mér
var sagt, fallegir menn með bláar
einkennishúfur, sem fóru einkar vel.
Þessi flokkur söng þarna á skipi
sínu og söng mjög vel. Þessi bæði
skip og fleiri bátar fylgdu Montcalra
inn á fjörðinn, þar sem hann lá um
nóttina.
Þegar þar var komið, kom annað
varðskip með borgarstjóra Reykja-
víkur og nokkra vini hans. Gengu
þeir og á skip vort og buðu oss vel-
komin. Voru þar bæði söngur og
ræðuhöld. Aldrei gleymi eg, hvað
tslendingar heima syngja vel. Af
öllu, sem eg sá og heyrði vel gert á
Islandi, held eg að söngurinn hafi
verið beztur. En hér vil eg þó und-
anskilja listaverk Einars Jónssonar.
Listin er heimur út af fyrir sig, er
einungis listamenn skilja til fulls, og
þó spursmál, hvort að jafnvel þeir
eru færir um að dæma réttilega.
nema máske um þá tegund hennar
sem þeir stunda hver um sig. Við
hin — að minnsta kosti má eg segja
það um sjálfa mig, að eg dæmi eftir
því, hvaða áhrif þessi eða hin tegund
hennar hefir á mig — hvaða tökum
hún tekur sál mína eða tilfinningar
— hvað hún gefur mér og skilur eft-
ir hjá mér.
Um það leyti, sem allir heima-
tslendingar voru komnir, mun klukk
an hafa verið orðin 2 eflir miðnætti.
Heimfararnefndin lét þess getið, að
allir, sem vildu, og þegar hefðu
fundið frændur eða vini, mættu
fara með þeim þá þegar. Hinir yrðu
auðvitað til morguns kyrrir á Mont-
calm. Var oss sagt, að morgunverð-
ur yrði kl. 6 fyrir hádegi, en að við
yrðum flutt i land kl. 7. Margir
nokkuð af þeim, sem farið höfðu í
land, komu eigi út aftur. Hinir
fóru úr þessu að hreiðra sig niður.
þó fáum væri svefn i hug. Bar eðli-
lega margt til þeSs. Fólk, sem hafði
verið langvistum burtu — 40 til 50
— áttu nú margir hverjir fáum vin-
um að fagna, og ekki frændum, sem
kannast mundu Við þá. Þeir fundu
nú til þess, að þeir voru gestir og
framandi í föðurlandi sínu. Aðrir,
er skemur höfðu burtu verið, enda
sumir hinna, hlökkuðu auðvitað til
að finna allt í senn, frændur, vini
og íöðurland. Já, sjálfsagt hafa
flestar kenndir mannlegra tilfinn-
inga gert þar vart við sig, nú þegar
heim var komið. Samt munu flestir
hafa sofnað, enda hafði sá dagur ver-
ið langur og strangur. Margir munu
hafa byrjað hann veilir eftir sjóveik-
ina. Sá dagur var og kaldur; og
undir kvöldið hjálpaði regnið til að
gera hann ömurlegri; og síðast, hin
mikla tilfinningaalda, sem greip
fólk við landsýn og heimkomu.
Framh.
MENJAR FRANKLINS-
• LEIÐANGURSINS.
Eins og áður er getið um hér í
blaðinu, lögðu þeir Major L. T. Bur-
wash og flugmaðurinn W. E. Gilbert
af stað snemma í sumar flugleiðis á
norðurvegu, og einkum til King Wil-
liam lands, sumpart í þeim tilgangi,
ef verða mætti, að þeim heppnaðist
að leiða í ljós einhverja frekari vitn-
eskju um hin hörmulegu afdrif Frank-
lins og manna hans, en þegar eru kun
ug. Hafa þeir nú dvalist þar nyrðra
um hríð og eru búnir að taka loft-
myndakort af héruðunum umhverfis
segulpólinn nyrðri og hér um 2000
mílna strandlengju af þessu heim-
skautalandi, sem enn hefir eigi verið
kortlögð. Berast einnig þær fregnir
að norðan, að þeir hafi fundið kumbl
á King William landi, þar sem þeir
hyggja að verið hafi aðal aðseturs-
staður Franklinsmanna, og búast
menn við, að nú muni verða hægt að
ráða til fullnustu um afdrif þessara
vösku manna, sem er ein hin mesta
harmsaga í sögu heimskautarann -
sóknanna.
Á norðurodda King William lands
hafa þeir fundið grafir margar og
ýmsa muni, sem ótvírætt benda í þá
átt, að þetta muni vera fyrsti dvalar-
staður þessará óhamingjusömu
manna, er þarna fórust fyrir löngu
síðan af hungri, kulda og margvís-
legum hrakningi af völdum náttúr-
unnar. Einnig hugðust þeir félag-
ar hafa séð úr loftinu leifar beggja
skipanna, "Erebus” og “Terror”, er
voru í för þessari. Er búist við að
þeir komi bráðl^ga til Edmonton, og
munu þá skýra greinilegar frá þess-
um stórmerkilegu uppgötvunum.
Fyrir 83 árum síðan lagði Sir
John Franklin af stað með 2 skip og
134 manna skipshöfn, til þess að
reyna að finna siglingaleið norðan
við Ameríku. Kom enginn þessara
manna til baka aftur af reginauðn-
um norðursins, og þótt menn hafi
öðruhvoru verið að rekast á ýms kyn-
leg spor af ógæfuferli þeirra, þá hef-
ir aldrei tekist að varpa fullkomnu
ljósi yfir hann, fyr en ef vera skyldi
nú. Hafa þó margsinnis verið gerð-
ar tilraunir í þá átt. Árið 1848
veitti enska stjórnin 5 miljón doll-
ara til þess að leita að Franklin og
mönnum hans, og var leitað stöðugt
í 7 ár, en allt reyndist árangurslaust.
Eigi fundu menn aðrar menjar eftir
menn Franklins en tjaldstæði nokk-
urt við Wellingtonsundið. Ári seinna
kom þó fregn frá dr. Rae, manni sem
starfaði að því að kortleggja héruð-
in við Hudsonsflóann, og hafði jafn-
framt i huga að hyggja eftir mönn-
um Franklins. Árið 1853 hitti hann
á Boothia skaga Eskimóaflokk, sem
fyrir þrem árum var kominn norð-
an frá King William landi. s''*>rðu
þeir frá því að þar hefðu þeir n..t
stóran hóp hvítra manna, sem voru
á ferð suður á við. Hefðu þeir ver-
ið magrir og hungraðir og dregið
stóran bát með sér á sleða. Sögðu
Eskimóarnil- að þeir hefðu verið á
leiðinni til þjóðar sinnar, sem byggju
við fljótið mikla (Back Fish River).
Nokkru seinna sögðust Eskimóarnir
hafa komið að Fiskifljóti, og hefðu
þeir þá fundið á syðri bakka þess lík
30 manna, og dálítið af silfurmun-
um, er þeir sýndu dr. Rae og gekk
hann úr skugga um það, að þeir
mundu hafa tilheyrt Franklins mönn
um. Tilkynnti dr. Rae sögu þessa
ensku stjórninni, og þág að launum
10 þús. pund sterling, sem heitið
hafði verið að verðlaunum hverjum
þeim, er fyrstur gæti flutt fregnir
af afdrifum Franklins. Hugði nú
enska stjórnin að liðnir mundu allir
menpirnir og gaf upp leitina.
En Lady Franklin, sem mjög unni
manni sínum, vildi á engan hátt gef-
ast upp fyr en hún fengi einhverjar
nánari fregnir, og vildi heimta hann
heim annaðhvort dauðan eða lifandi,
gerði nú út leiðangur á sinn eigin
kostnað. Gerði hún út íshafsfarið
“Fox”, og kom það tveimur árum
síðar til baka til Englands úr þeim
leiðangri, og flutti skipstjórinn
M’Clintock þá með sér þau einu skil-
ríki, sem enn eru til um leiðangur
þenna. Höfðu þeir rekist á ýmsar
menjar eftir leiðangursmenn á vest-
urströnd King Wililam Land, og einn
dag hafði einn af yfirmönnum skips-
ins, Hobson að nafni, fundið í vörðu
á Point Victory pjáturkassa með
stuttri skýrslu í, sem náði yfir ferð-
ina til 25. apríl 1848. Er þar m. a.
skýrt frá því, að skipin “Erebus” og
“Terror" hefðu frosið inni 12. sept.
1846 við Beechy Island og hefðu þeir
haft þar vetursetu. 11. júní um vor-
ið 1847 dó Sir John Franklin, og yfir
gáfu menn hans skipin næstum því
ári síðar, 22. apríl 1848, er þeir voru
orðnir vonlausir um að þau losnuðu
út. Voru 24 menn dánir alls, er
skýrslan þrýtur, og segjast þeir ætla
að leggja af stað næsta dag til Fiski-
fljóts. Mun þá hafa verið mjög af
þeirh dregið, því eftir því sem Skræl-
ingjakona sagði dr. Rae, féllu þeir
hver um annan þveran á göngunni og
dóu. En Hobson lautinant brá nú
skjótt við og hélt til Fiskifljóts. Á
þeim stað, sem síðan er nefnd Ere-
busvik, fann hann bát með tveim lík-
um. 1 bátnum voru tvær tvíhleypt-
ar afturhlæður með sínu skotinu
hvor. Lítið eitt var í bátnum af föt-
um, te og súkkulaði, en annars eng-
in matvæli. Þrjár bækur voru þar
opnar, sálmabók, nýja testamenti og
kvæðabók, og hafði þar verið flett
upp á kvæði, er nefndist “Móðir
mín”.
Eigi telja menn það neinum vafa
bundið, að Franklin og menn hans
hafi skilið eftir sig ýmsar skrifleg-
ar upplýsingar um hinn hörmulega
leiðangur, þótt enn hafi eigi tekist að
finna neitt fleira. Skipsbækur hljóta
þeir að hafa haldið og dagbækur, eft-
ir að þeir yfirgáfu skipið, en hvað af
þessu hefir orðið, hefir enn eigi tek-
ist að fá vitneskju um. Þó hafa ýms-
ar tilraunir verið gerðar til þess að
grennslast um þetta. Amerískur
maður að nafni C. F. Hall, fór og
lifði meðal Skrælingja þarna norður
frá í mörg ár, í þeirri von, að fá
grafið upp eitthvað um þessi efni, en
fékk engar upplýsingar nema óljósar
sagnir um hvíta menn, sem einhvern-
tíma hefðu dáið úr hungri þarna
norðurfrá. Þrjátíu ár liðu, og enn
gat mönnum eigi úr minni liðið leið-
angur Franklins. Árið 1878 lagði
lautinant F. Schwatka af stað í rann-
sóknarleiðangur til King Wvlhams
lands, og enn gengu þar sögur milli
Skrælingjanna um hina hvitu menn,
sem hungraði og þreyttir hefðu hald-
ið í suðurátt. Á austurströnd Adel-
aide skagans hefðu nokkrir þeirra
numið staðar, þegar þeir áttu ekki
eftir nema nokkurra daga ferð til
Fiskifljóts, og hafi þeir dáið þar úr
hungri. Er staður þessi síðan nefnd-
ur Hungursvogur (Starvation Cove).
Á öðrum stað fann Schwatka beina-
grind og heiðurspening úr silfri hjá.
Voru það hinar síðustu leifar Irving
lautinants, og hafði hann hlotið pen-
ing þenna á sjóliðsskólanum fyrir
lausn á stærðfræðiþraut, er hann
gat sér orðstír fyrir. Voru bein Ir-
vings flutt heim til Skotlands og
Skotlands og molduð þar. Af Skræl-
ingjum frétti Schwatka þá sögu, að
þeir hefðu fundið ýmsar pappírs-
bækur um þessar slóðir, er þeir léðu
kögurbörnum sínum fyrir leikfang.
Þetta voru hinar síðustu fregnir,
sem borist hafa af Franklins leið-
angrinum. I 83 ár hefir eyðiþögn
heimskautakyrrðarinnar grúft yfir
þessum ægilega leyndardómi. Ein
Indíánakona sagði Schwatka, að hún
hefði hitt þessa hvitu menn, er þeir
voru á leiðinni suður, aðfram komn-
ir. Seinna kom hún á sömu slóðir.
Þá lifði einn eftir, mikill maður og
sterklegur. Hann sat á ströndinni
og horfði löngunarfullum augum i
suðurátt. Síðan studdi hann oln-
bogunum á kalin knén og huldi and-
litið í höndum sér. Hún ávarpaði
hann, og þá leit hann upp sem
snöggvast eins og til þess að svara
henni, en í sama bili færðist dauð-
inn yfir hann. Það var seinasti mað-
urinn.
ENTERPRISE SIGRAR
Kappsiglingu þeirri um Ameríku-
bikarinn, sem um var getið í síð-
asta blaði, lauk þannig, að Enter-
prise (Bandaríkjaskipið) vann fjór-
um sinnum í rennu, og var þá full-
rejmt. Ameríkubikarinn situr enn I
New York, en Sir Thomas Lipton fer
heim sVo búinn.
I þriðju tilrauninni byrjaði Sham-
rock vel, var heldur á undan Enter-
prise, þegar allt í einu að toppur
stórseglsins losnaði, svo að það kom
dynjandi niður á þilfarið. Voru þá
ekki tiltök að halda áfram, svo
Shamrock sneri aftur til hafnar, en
Enterprise hélt áfram eins og til
stóð. Líkt tilfelli kom fyrir 1920,
þegar Shamrock IV. þreytti við
Bandaríkjaskipið Resolute. Vann
Shamrock fyrstu siglinguna, og i
þeirri næstu bilaði Resolute, svo að
litlu munaði að Sir Thomas næði i
bikarinn. En þá vann Resolute 3
lotur í rennu og endaði það keppnina.
Sir Thomas segist nú hættur við
að reyna að ná Ameríkubikarnum:
tel^ það engum einum manni fært
að byggja skip, sem taki fram þeim
beztu skipum, sem Bandaríkjamenn
geta byggt. Því ávalt, er til keppni
kemur, er úr tveimur eða þremur
skipum að velja hérna megin hafs-
ins. Þar við bætist, að það skip, er
frá Englandi kemur, verður að sigla
undir eigin seglum yfir Atlantshaf,
og verður þvi að vera byggt töluvert
sterkara en ella. Er þvi líklegt, að
næst þegar þessar kappsiglingar
fara fram, verði skipið er á sækir,
byggt í Canada. En til þess að það
leyfist verður reglunum eitthvað að
breyta. Því frá því fyrsta hefir sú
regla gilt, að skipið sem á sækti sigldí
heiman frá sér undir eigin seglum,
eins og skipið Ameríka gerði í fyrst-
unni.
Ekki er að furða þó Thomas Lip-
ton sé leiður orðinn á þessu þjarki.
Hann er nú kominn á níræðisaldur,
þegar flestir menn eru hættir að
standa í stórræðum, nema ef vera
kynni í ástamálum, því oft lifir lengi
í gömlum glæðum. En þar kemur Sir
Thomas hvergi nærri. Hann hefir
aldrei verið við kvenmann kenndur
alla sina löngu æfi, og má það mik-
ið heita um slíkan dugnaðarmann.
Hann var fæddur í Glasgow, af
irskum foreldrum, og byrjaði svo að
segja æfina með því að strjúka til
Ameríku. Var hann um tima á
austurströnd Bandarikjanna hér og
þar, og lærði margt, sem honum kom
að góðu haldi síðar. Þegar hann kom
til baka til Glasgow, byrjaði hann
kornungur á matvöruverzlun, mest
með smjör, egg og reykt flesk. —
Græddist honum brátt fé, enda var
hann allra manna ráðugastur með
að auglýsa sig. Eru til margar
skrítnar sögur af þessum auglýsinga-
brögðum hans frá þeim árum. Til
dæmis hafði hann þann sið, að kaupa
á haustin þann stærsta ost, sem hann
gat fengið frá Ameríku. Stakk svo
hér og þar í hann gullpeningum, og
seldi svo á jólanóttina. Þyrptist þá
að búðinni múgur og margmenni, þvi
allir vildu gullið eignast, svo umferð
á strætinu framundan stöðvaðist, en
ösin i búðinni meiri en í nokkurri
kauptið á Islandi. Varð þess ekki
langt að bíða, að Lipton var búinn
að koma á stað verzlun í flestum
stórborgum Bretlands. Var það oft
að hann setti afstað nýja verzlun i
hverri viku.
Til að vera viss um nógar vörur
fyrir allar þessar verzlanir, setti
hann á stofn sláturhús, fyrst í Oma-
ha og síðar í Chicago, og rak þá iðju
í mörg ár. Þar næst keypti hann
stórar landeignir á Ceylon, og tók að
rækta þar te i stórum stil, og að gefa
sig meira og meira að teverzlun. ■
Heldur hann því áfram enn. Um
síðustu aldamót fór hann að byggja
skip til að keppa um Ameríkubikar-
inn, og hefir, eins og áður var sagt,
nú byggt fimm, sem öll hafa tapað,
þegar á hólminn hefir verið komið.
Mikið er talað um það meðal skipa
smiða, hvað hafi valdið því að
Shamrock tapaði í þetta sinn, og er
bent sérstaklega á tvennt, sem því
hafi valdið. Annað, að skipsskrokk-
urinn er allur úr tré, sem talið er að
valdi meiri núningi í sjó en málmur.
Var þó ekkert til sparað, þvi súðin
er að utan klædd mahogany, og nátt-
úrlega póleruð, sem bezt mátti vera.
Skrokkurinn á Enterprise er aftur
úr bronze, og er það talið enn hálla
í sjó. Hitt var mastrið á Shamrock,
sem líka er úr tré, en 160 feta sigla
hlýtur að vera afskaplega þung, hve
vel sem viðurinn 1 hana er valinn.
Aftur er siglan á Enterprise úr hol-
um málmi, og er því miklu léttari.
Voru margir vantrúa á, að sú sigla
héldi, kölluðu hana pípulegg, sem
beyglast mundi og brotna, en hún
hélt og reyndist ágætlega í alla
staði.
Þó Lipton fengi ekki Ameríkubik-
arinn til forráða, eru Bandaríkja-
menn nú að skjóta saman fé til að
gefa honum “Loving Cup” fyrir alla
hans framkomu. Er Walker borgar-
stjóri í New York sá, er við fénu
tekur, og er sagt að það rigni að úr
öllum áttum.
/