Heimskringla - 22.10.1930, Side 6

«. BLAÐlitÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG 22. OKTÓBER, 1930.
--------------------------------------'1
Haraldur Guðinason
Söguleg Skáldsaga
----eftir---
SIR EDWARD BULWER LYTTON
i-------------------------------------—*
lyndi hans gagnvart einbeittum málaleitun-
um þínum og ættmanna þinna. Nú hefir svo
til tekist, að hamingjan eða forsjónin hefir
íylgi veitt loforði konungs og þeim réttmætu
vonum, er eg á því byggði. Um stund leit svo
út, sem Játvarður iðraðist eftir því, er hann
hét mér í æsku, eða vildi rifta því. Hann sendi
eftir Öðlingnum frænda sínum, er réttborinn
var til ríkisins. En nú er sá óhamingjusami
hiöfðingi látinn. Kröfur Játvarðar verða ekki
álitnar samkvæmt landslögum ykkar, ef mér
skjátlast eigi, ef Játvarður andast áður en hann
verður fullveðja. Auk þess hefir mér verið trú-
að fyrir því, að sveinninn Játgeir hafi hvorki
staðfestu né gáfur til þess að stýra jafn vold-
ugu ríki og England er. Nú hefir konungur
þinn einnig verið mjög vanheill síðan þú fórst,
og mætti svo fara, að gröf hans verði í dóm-
kirkju ykkar grafin áður en árið er liðið.”
Vilhjálmur tók sér nú málhvíld og hóf aftur
að varpa smásteinum í lækinn, en horfði þó
út undan sér á andlit jarls, er eigi bar vott
neinnar geðbreytingar- Síðan hélt hann áfrám:
“Bróðir þinn, Tosti, er svo nátengdur er
mér, hefi eg heyrt að fallast myndi á kröfur
mínar til konungstignar; en værir þú fjarri
Englandi, þá skilst mér að Tosti myndi í þinn
stað taka forystu fyrir hinum volduga ættlegg
ykkar Guðinasona. En til sannindamerkis
um það, hversu lftils eg met aðstoð bróður
þins samanborið við þína, og hversu óbifanlegt
traust eg ber til þín, þá hefi eg hreinskilnislega
sagt þér, það sem lævísari maður mér mundi
dulið hafa, þár sem er sú hætta, er bróðir þinn
hefir stofnað sér í jarlsdæmi sínu. Kem eg
þá þegar að kjarna máls rníns. Eg gæti hald-
ið þér því, sem leystum fanga, unz eg, með
þinni aðstoð hefði rutt mér veg að hásæti Eng-
lands, og eg veit, að þú einn gætir hindrað
réttmætar kröfur mína og snúið svo konungi
hug, að hann efndi eigi við mig loforðið lum
arfleifð mína. Þrátt fyrir það segi eg þér allt
af létta og vildi þinni aðstoð einni eiga að
þakka konungstign mína. Vii eg nú við þig
semja, kæri Haraldur, eigi sem konungur við
lénsmann sinn, heldur sem einn þjóðhöfðingi
Tdð annan. Skalt þú að þínu leyti tryggja mér
Dofrakastala fyrir flota minn, er eg legg að
landi, þegar tími er til kominn; skalt þú að-
stoða mig á friðartímum á þjóðþinginu, að það
viðurkenni mig sem erfingja Játvarðar á Eng-
iandi, er eg m.un stjóma að öllu svo, að sam-
kvæmt sé enskum kirkjaisiðum, hefði og lands-
lögum. Eg er svo stórlátur að halda, að eigi
munið þið öflugri konung fá yfir ykkur til að
vernda ykkur frá Dönum, né reyndari í því
að efia velmegun landsmanna. Af minni hálfu
býð eg þér fegurstu dóttur mína, Adelízu, er
þú skalt þeðar festum bindast; systur þína Þyri
Jinga og ógefna, skalt þú gifta einhverjum vold
Hgum höfðingja í ríki mínu; öllum löndum,
virðingum og eignum, er nú hefir þú, skalt
þú halda eftir sem áðiur, og fari svo, sem mig
grunar, að Tosti bróðir þinn fái eigi haldið
jarlsdæmi sínu hinu víðlenda, norðan Imbru-
fljóts, þá skal það í þinn hlut falla. Hvað ann-
að er þú kannt að óska þér til staðfestingar því
minni og þakklæti, eða til staðfestingar því,
að þú skulir hafa sama vald í lendum þimum,
og jafnfrjáls sem hinir voldugu greifar í Pro-
vence eða Anjou er uog óháðir Prakkakonungi,
er einungis í orði kveðnu eru undirmenn kon-
ungs síns, eða eg, sem ríki yfir Normandíi svo
að Filippus Frakkakonungur er aðeins að
nafni til minn yfirkonungur — skal þér í té
látið. í raun og sannleika verða þá tveir kon-
ungar á Englandi, þótt aðeins einn beri það
tignarnafn. Missir þú þá einskis í við dauða
Játvarðar, heldur átt þú allt að vinna, með því
að verða keppinautum þínum öllium æðri, og
öðiast einlæga ást þíns þakkláta Viihjálms.
Við guðs dýrð, jarl, þú lætur mig lengi bíða
svars!”
“Það sem þú býður mér,” sagði jarlinn,"
t)g lét samkvæmt því er hann hafði ásett sér
urn nóttina, engin geðbrigði á sér finna, þótt
varir hans væru fölar af bræði, “er meira en
og hefi til unnið og meira en hinn voidugasti
lénsmaður nokkurs konungs mætti óska sér.
En Játvarður getur engum England ánafnað
Og eg eigi gefið. Konungdómurinn er þar al-
gerlega í höndum þjóðþingsins.’’
“Og þjóðþingið í þínum höndum,” sagði
Viihjálmur nokkuð hvasst. “Eg æski þess eins,
tnaður, sem mögulegt er; eg bið þig einungis
að vera piér allt er þú mátt; og sé það minna
en eg ætla, þá verð eg þeim skaða að hlíta.
Hvers átt þú að missa? Vil eg eigi hafa í hót-
unum við þig; en þú mundir sannarlega fyrir-
líta fíflsku mína, ef eg léti þig nú — er þú
veizt um áform mitt — ganga mér úr greip-
um — ekki tií þess að veita mér, heldur til þess
að ljósta þvf upp. Veit eg þú elskar England,
svo sem eg geri. Þú álítur mig mann út-
lendan. Satt að vísu, en nákvæmlega er sami
uppruni Normanna og Dana. Þú, sem ert af
átt Knúts hins ríka, veizt hve vinsæl var stjóm
hans. Því skyldi mín miður vinsæl verða?
Knútur hafði engan rétt til ríkis, nema rétt
sigurvegarans. Réttur minn felst í frændsemi
minni við Játvarð — óskir Játvarðar eru mér
í vil — samþykki þjóðþingsins fyrir þína að-
stoð — enginn annar ríkiserfingi — ættgengi
konu minnar frá Elfráði, er með börnum mín-
um endurreisir hina saxnesku konungsætt sem
óblandaðasta að verða má. Hugleið þú allt
þetta og seg mér, hvort eg eigi verðskulda kon-
ungstign þessa?”
Haraldur þagði um stund, og hinn geðríki
hertogi héít áfram: •
“Eru kostir þeir er eg býð þér, eigi nógu
álitlegir í augum fanga míns — sonar hins
mikla Guðina, er í augum allrar NorðuráSfu,
þótt misskilið muni vera, átti á sínu valdi líf
og dauða Elfráðs frænda míns og hinna nor-
mönnsku riddara minna? Eða girnist þú sjálf-
ur konungdóm á Englandi, og hefi eg þá haft
keppinaut minn að trúnaðarmanni?”
“Nei,' sagði Haraldiur, fullnuma loks í
list þeirri að látast, er hann hafði ásett sér
að nema á svo óheiilavænlegan hátt. “Þú hef-
ir sannfært mig, Vilhjálmur hertogi; svo skal
vera, sem þú mælir.”
Hertoginn rak upp fagnaðaróp, og endur-
tók síðan skilmá’a samningsins, og drap Har-
aldur aðeins höfði til samþykkis. Hertoginn
faðmaði jarl síðan ástúðlega að sér, og gengu
þeir síðan til tjalds síns.
Meðan hestar þeirra voru sóttir, dró Vil-
hjálmur Odó á einmæli; og eftir að þeir höfðu
um stund hvíslast á, skundaði biskup til hests
síns og keyrði hann sporum áleiðis til Boyeux
á undan flokknum. Allan þann dag og allan
næsta dag til nóns fóru sendiboðar ríðandi f
allar áttir, suður og norður, austur og vest-
ur, til allra afnkenndustu klaustra og kirkna
í Normandíi, og ginnheilagir voru þeir dómar,
er þeir fluttu með sér aftur til Boyeux, fyrir
þá athöfn, er þar skyldi næsta dag fram fara.
VII. Kapítuli.
Hin göfugmannlega gleði í kvöldveizlunni
virtist Haraldi sem hlakkandi sollur í hrylli-
legum djöflafansi. Honum þótti sem hann
læsi algleymingsfögnuð út úr hverju andliti
yfir sölu Englands. Hver léttur hlátur, er
kom frá vörum hinna gleðivönu Normanna,
hljómaði í eyrum hans sem svarrandi seiðþys
úr nornasveimi. Öli skilningarvit hans vift-
ust yfirnáttúrlegum næmleika gædd, eins og
þá er menn skynja og skilja í vitrunum frem-
ur en með sjón og heym; hið lægsta hvísl Vil-
hjálms í eyra Odós var seqj reiðarslag í hans
eigin eyrum; hið skjótasta augnatillit, er fór
á milli einhvers klerksins og einhvers bringu-,
breiðs riddara, var sem leiftursýn fyrir augum
hans. Sviðinn í sári því, er hann hafði nýlega
fengið, og geðshræring sú, er hann var í, gerðu
hvorttveggja í senn, að örva og villa sýn at-
hygli hans. Hann var s&ttveikur á líkama og
sái. Það var sem hann svifi mitt á milli
drauma og óráðs.
Seint um kvöldið var hann leiddur til her-
bergis þess, þar sem hertogafrúin sat ein með
Adelízu dóttur sinni og yngri syni sínum Vil-
hjálmi — rauðhærðum dreng og rjóðum í kinn-
um, sem hinir dönsku forfeður hans, en þó
gæddur sérkennilegri, karlmannlegri fegurð.
og sem þegar, þótt hann væri barn að aldri,
var þakin gullsaum og gimsteinum, að þeirri
geðþekkt sinni ,er svo mjög girntist hóflaust,
og æfintýralegt skraut, að hann, er hann var
orðinn Vilhjáimiur konungur, auknefndur
“hinn rauði”, tók það prjál upp, til almenns
hneykslis og ásteytingar kirkjunnar þjónum,
í stað þeirrar ugnu prýði, er einkenndi samtíð
föður hans. Fór þar fram viðhafnarkynning
til málamyndar, Haraldar og hinnar ungu
meyjar, og síðan stutt athöfn, er jarli, fullum
fyrirlitningar, virtist vera hin versta spémynd
trúlofunar barns í æsku og skeggjaðs manns.
Fagurgalalitaðar heillaóskir hljómuðu í kring-
um hann, síðan brá björtu ljósi fyrir augu
hans, og hann var leiddur út úr herberginu
milli Odós og Vilhjálms, og til herbergis síns,
er klætt var dýrum veggtjöldum frá Arras, og
stráð sefgrasi á gólfið. Fyrir framan hann
stóðu á veggskotum líkneski af hinni heilögu
mey, erkienglinum Michael, heilögum Stefáni,
Pétri postula, Jóhannesi postula og heilögum
Valeríusi; og úr klauétrinu rétt hjá barst óm-
ur klukkunnar, er hún sló til miðnættis. Hin
þrönga giuggakista var hærra uppi en svo, að
hann næði til hennar, veggurinn afar þykkur
og sá eigi til himins fyrir hinum háa kirkju-
turni. Haraldiur þráði ferskt loft. Allt sitt
jarlsdæmi hefði hann á þeirri stundu viljað
gefa til þess að finna á vanga sér hinn úrsvala
vind, er nú næddi um engil-saxneskar grund-
ir. Hann opnaði dyrnar og leit út. Skriðljós
hékk í gangræfrinu og stóð þar í ljósglætunni
hávaxinn varðmaður, en á bak við hann glitti
í traustar járngrindur, er voru fyrir uppgöng-
unni. Jarl lokaði hiurðinni, settist á sæng sína
og þrýsti andlitinu að krepptum hnefum sín-
RoblnfHood
rxtíuR.
Abyrgðin er yður trygging
>9C0090000QOOOCCOCCCOOOOCCOOOCCOSCOOOCOOOOSOSOOSOSOOS«
um. Blóðið svall í æðum
hans, og honum fannst hör-
und sitt sem eldur viðkomu.
Nú minnist hann spádóms
Hildar, hina örlagaþrungnu
nótt við bautasteininn, þá er
hann ákvað að virða að vett-
ugi bænir Gyrðis; ótti sá, er
þjáð hafði Edith; aðvörun
Játvarðar; allt þetta ásótti
hann með kvíðvænlegum á-
kafa. Og sífellt hljómaði
fyrir eyrum hans: Krók á
móti bragði; lævísi gegn læ-
vísi. Hann sat þarna lengi,
sem stirðnaður, í sömu stell-
ingum og afklæddist eigi,
unz órólegur svefn rann homuni í brjóst, og
vaknaði hann af honum er klausturklukkan
hringdi til fótaferðar. Var hann þá jafn á-
hyggjufullur og enn þreyttari og syfjaðri en um
kvöldið. En nú komu þeir.Guðröður og Haki
inn í herbergið og spurði hinn fyrnefndi hann
með nokkurri undrun, hvort hann hefði kom-
ið sér saman við hertogann um að halda heim-
leiðis þann dag. “Því,” sagði hann, “hesta-
sveinn hertogans fann mig áðan, að hertoginn
sjálfur með fríðu föruneyti, hefði búið sig til
þess að fylgja honum þá um kvöldið áleiðis til
Harfleur, þar sem skip iægi búið fyrir þá fé-
laga til heimferðar. Enda veit eg að stallari
hertogans (kurteis maður og þegnlegur) geng-
ur nú á milli samþegna okkar, þeirra sem í
fylgd okkar eru, með góðar gjafir: hauka, gull-
keðjur og glitsaumaða dúka.”
“Satt mælir hann,” sagði Haki, er Har-
aldur leit á þá glaðlegum vonaraugum.
“Flýt þér þá, Guðröður,” mælti jarl og
spratt á fætur, “og haf allt ferðbúið er hinn
fyrsti lúður gellur. Aldrei hefir lúður fegurr
hljómað en sá, er tilkynna skal heimferð okk-
ar til Englands. Flýt þér! — Flýt þér!”
Þá er dyrnar lokuðust á eftir Guðröði, er
gladdist af feginleik jarlsins, þótt hann á hinn
bóginn væri hinn reifasti yfir heiðri þeim og
gjöfum, er hann hafði verið sæmdur, sagði
Haki:
“Þú hefir farið að mínum ráðum, göfugi
frændi ? ’ ’
“Spyr mig einskis, Haki! Nú skal öllu
gleyma er hér hefir fram farið!”
“Ekki enn,” sagði Haki, dapurlegur í
bragði ög með þeim alvöruþunga, er eigi va/
samræmanlegur við æsku hans, en fékk hon-
um betri áheym en venja var um svo ungau
mann. “Ekki enn; því um leið og stallarinn
lagði af stað með gjafir þessar, heyrði eg her-
togann hvísla að Roger Bigod, sem er yfir-
gæzlumaður hans: ‘Haf alla þína menn undir
vopnum um nónbil í ganginum fyrir neðan
ráðstofuna, reiðubúna að stíga á bak, ef eg
stappa fæti; og ef eg sel þér fanga í hendur
— þá undrast eigi, en kom honum fyrir.’ —
Hertoginn þagnaði og Bigod sagði: ‘Hvar
herra?’ Og hertoginn svaraði grimmilega:
‘Hvar nema í Svarta turninum? — Hvar nema
í klefa þeim, þar sem Malvoisin drafnaði upp?’
Ekki er því enn tími til þess að gleyma nor-
mannskri lævísi; haf um stund góðar gætur á
tungu þinni.”
Öll sú meðfædda gleði, er áður en Haki
tók til máls hafði skinið út úr andliti jarls,
fölnaði nú á vöngum hans eins og ormétið
blað, og augnaráðið varð skótt og ráðgátufullt,
eins og verið hafði á föður hans, er enginn
vissi, hvort honum féll betur eða ver.
“Krókur á pióti bragði,’’ sagði hann í hálf-
um þljóðum við sjálfan sig; svo rétti hann úr
sér, kreppti hnefann og brosti.
Að fáum augnablikum liðnum var óvenju-
legur fjöldi normannskra aðalsmanna kominn
inn í herbergið, og leið svo morguninn, að jarl
mataðist með þeim, gekk til kirkju og gekk á
fund Matthildar, er staðfesti þá frétt, að allt
væri búið undir brottför hans, og gaf honum
skrautsaumaðar gjafir frá eigin hendi til syst-
ur hans; og komið var fast að nóni áður en
hann hafði séð Vilhjálm eða Odó.
Hann var enn hjá Matthildi er riddararnir
Fitzosborne og Raoul de Tancarville gengu í
herbergið í fullum tignarskrúða, og báðu jarl,
óvenjulega hátíðlegir á svip, að ganga með
sér á fund hertogans.
Haraldur hlýddi þegjandi og var viðbúinn
leynilegri hættu, bæði sökum alvörugefni ridd-
aranna og aðvörunarorða Haka, en þó án þess
að hafa hugmynd um gildru þá, er egnd var
fyrir hann. Þá er hann kom inn í hina hátimbr
uðu höll, sá hann Vilhjáfm sitja þar í fullum
skrúða; hafði hann veldissvérðið í hendi, og
ægði þar í tignarkápu sinni; bar hann höfuðið
hátt, á þann sérkennilega hátt, er einkenndi
hann við öll viðhafnar tækifæri. Að baki hon-
um stóð Odó, í hökli og rykkilíni; um tuttugu
hinna tignustu lénshöfðingja; en skammt frá
hásætinu stóð, að því er virtist, borð eða skrín
mikið allt þakið gullofnu klæði.
“Kom þú nær, Haraldur,” sagði hann með
sinni hljómmiklu rödd, eríómaði sem herhvöt;
“kom þú nær, svo án ótta sem án iðrunar. —
Frammi fyrir meðlimum þessarar tignustu
samkundu — er allir skulu vera vottar að holl-
ustu þinni og tryggja þér mína — kalla eg á
þig að staðfesta með eiði heit það, er þú gafst
mér í gærdag; sem sé að hjálpa mér til þess að
öðlast konungdóm á Englandi, að látnum Ját-
varði konungi frænda mínum; að taka þér fyr-
ir konu Adelízu dóttur mína; og að senda hing-
að systur þína, að eg megi gifta hana, eins og
við samþykktum, einum hinum göfugasta og
hraustasta lénsmanna minna. Kom þú nær,
Odó, bróðir minn, og les þú fyrir himum göf-
uga jarli eiðstaf þann, er hann skal við sverja.’
Þá gekk Odó fram að hinu dularfulla
skríni, er var hulið gullofnu klæði, og sagði
stuttlega:
“Þú skalt sverja, að þú skulir, að því leyt.i
sem þú mátt við koma, rækja samning þinn við
Vilhálm Normannahertoga, ef þú lifir, og hjálpi
þér guð; og til vitnis þeim eiðstaf skalt þú
leggja hönd þína á helgan dóm þenna,” og
benti um leið á lítið skrín, er stóð á hinu gull-
ofna klæði.
Allt var þetta með svö skjótri svipan —
allt bar svo fljótt að jarli, er þrátt fyrir liinar
miklu gáfur sínar, var, eins og oss er þegar
kunnugt, fremur spakráður en skjótráður —
svo skjótt var snara þessi borin að hinum hug-
prúða dreng, er ekkert umsátur fékk skelft —
svo miklu hærra bar fyrir sjónir hans í öllum
þessum þrautum fullnaðarósigur Englands, ef
hann, er aleinn gæti forðað því, æli aldur sinn
í normannskri dýflizu — svo ægilega yfirhönd
fékk ótti Haka, og hans eigin grunsemdir, yfir
hbnum, að sem í leiðsiu, svima og ósjálfrátt,
lagði hann hendi sína á hinn helga dóm og
mælti, með hálfstjörfum vörum:
“Ef eg lifi, og hjálpi mér guð til þess!”
Þá endurtók öll samkundan liátíðlega:
“Hjálpi honum guð!”
Og á sama vetfangi, að bendingu Vilháims
lyftu þeir Odó og Raoul de Tancarville hinu
gullna klæði, og rödd hertogans bað Harald að
líta undir það.
Eins og þegar maður stígur niður frá
gullnu líkhúsi í hryllilega beinahvelfingu, komiu
í ljós allar ógnir dauðans, er kæðinu var lyft.
Þar hafði verið saman safnað frá klaustrum og
kirkjum, frá skríni og helgum dómum, öllum
þeim leifum mannlegs fallvaltleika, er hjátrú-
in tilbað sem endurminningar helgra dýrhnga
— hið skorpna skinn, hin hvítglitrandi bein
dauðra manna, greypt, sem í skimpingi, í drif-
ið gull, og þakin rúbínum; þarna teygðu sig
hryllilegir fingur úr óskapnaðinum, að lifandi
j manninum, er í gildruna hafði gengið — og
þarna lék spébros hauskúpunnar undir heiliögu
mítri — og allt í einu rann upp fyrir Haraldi,
leiftiurskær og svíðandi hinn löngu gleymdi
draumur um dans og spéhopp dauðra manna
beina.
“Við þessa sýn,” segja normannskir ann-
álar, “skalf jarlinn og titraði.”
“Ægilegúr er að vísu eiður þinn, og eðli-
leg geðshræring þín,” mælti hertoginn, “því í
þessu skríni eru allar þær menjar, er trú vor
telur heilagastar í ríki voru. Hinir framliðnu
hafa hlýtt á eiðstaf þinn, ’fenda er hann nú á
þessari sömu stiundu skráður af öllum heilög-
um í hásölum himnanna. Hyljið aftur hin
lielgu bein!”
X. BÓK.
ALTARISFÓRNIN.
I. Kapituli.
Alráður biskup hinn góði sat nú á stóli í
Jórvík. Hafði Játvarður sent boð eftir honum,
því konungur hafði tekið sjúkleika mikinn, í
fjarveru Haraldar, og hafði homum bæði áður
og síðar birzt margt í dulvitrunum, er benti til
óhappa-atburða á Englandi eftir dauða hans.
Hafði hann þá sent eftir bezta og heilagasta
preláta ríkisins til þess að ráðfæra sig við
hann.
/