Heimskringla - 17.12.1930, Blaðsíða 4

12. BLAÐSIÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPPEG 17. DESEMBER 1930,
Ifdmskríngla
(Stofnue 1886)
Kemur út á hverjum miðvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS. LTD.
J53 00 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsími: 86537
Verð blaðslns er $3.00 árgangurinn borgist
fyrirfram. Allar borganir sendist
THE VIKING PRESS LTD.
Utanáskrift til blaOsint:
Manager THE VIKING PRESS LTD.,
853 Sargent Ave., Winnipeg.
Utanáskrift til rilstfórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent A ve., Winnipeg.
"Helmskringla'’ is published by
and printed by
The Viking Press Ltd.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man.
Telephone: 89 994
WINNIPPEG 17. DESEMBER 1930.
Bölsýni.
eftir sr. Ragnar E. Kvaran.’)
Ef ekki hefði þorrið mikið á seinni ár-
um lestur ritningarinnar, þá mundi all-
mikill hluti hins kristna heims nú sitja
við að lesa ritið Prédikarann í Gamla
testamentinu. Hann á svo furðulega vel
skapferli manna þessa stundina. Og þeg-
ar þess er gætt, að hann er ritaður fyrir
svo sem 2200 árum, iþá mætti svo virðast
sem hann ætti æði vel við skapferli mann
kynsins yfirleitt. Þetta stafar vafalaust
meðfram af því, hve prýðilega og alþýð-
lega hann er ritaður. Það þarf og snill-
ing til þess að gera upp bú alheimsins með
þessari einföldu setningu: allt er hégómi!
Líklega er engin setning til í öllum
heimsbókmenntunum, sem eins oft hefir
verið endurtekin og þessi upphrópun, eins
og hún var í latnesku biblíuþýðingunni:
Vanitas vanitatum. í hvert sinn, sem
einhver spekingurinn, sem hafði varið æfi
sinni til að ráða lífsins gátu, hafði flækt
sjálfan sig svo, í neti sinnar eigin hugs-
unar, að hann hafði engan mátt til þess
að losa sig aftur, þá gat hann þó æfinlega
hnýtt endahnútinn á vef sinn með því að
segja, að öll tilveran væri hégómi. í hvert
skifti, sem umbótamenn hafa rekið sig á
örðugleika, sem þeir ekki gátu yfirstíg-
ið, þá gátu þeir ávalt leitað sér réttlæting-
ar í meðvitundinni um að það, sem væri
bogið, yrði ekki beint og hið vantandi
yrði eigi talið, eins og Prédikarinn hafði
svo greinilega bent á. Hugsanir Prédik-
arans hafa ávalt verið svo vinsælar sök-
um þess, að í þeim finnst ævarandi rétt-
læting á uppgjöfinni gagnvart örðugleik-
unum.
Og eins og eg benti á, þá eru þessar
hugsanir óvenjulega ofarlega í hugar-
straumi vorra tíma. Bölsýnið liggur í
loftinu frá því á ófriðarárunum, og það
virðist fara vaxandi og magnast. Eg hefi
eitt sinn bent á það á prenti, að hinn
mikli heimspekingur Þjóðverja, Spengler,
væri ef til vill öðrum fremur rödd tíðar-
andans. Honum finnst hann vera að
horfa á upplausn menningarinnar — allt
sé að hníga á ógæfuhlið. En hann hugg-
ar sig við að þetta liggi í eðli hjutanna,
heimssagan sé einn eilífur hringur. Vor
menning sé að komast inn í þann hluta
hringsins, þar sem menning fyrritíðar
þjóða hafi liðið undir lok. Hann bendir á
það í riti sínu, að mjög líkt hafi verið á-
statt um ýmsar fornþjóðir^ er átt hafi sér
markverða menningu, einmitt rétt áður
en tré lífs þeirra tók að fúna í toppinn
og síðan að visna upp með miklum
hraða. Og nú er vitanlega að oss kom-
ið. Á þenna hátt orðar hann hið forna
viðlag: allt er hégómi.
Annar rithöfundur, sem eg persónulega
hefi mikið eftirlæti á, og mér virðist ávalt
hafa eitthvað ákveðið og viturlegt og far-
sælt að benda á til leiðbeiningar, er hann
stendur andspænis ákveðnum viðfangs-
efnum, hnígur þó undir þunga gátunnar
um lífið, og leitar sér afþreyingar og
hvíldar í hugsuninni um að allt sé hé-
gómi. Maðurinn er Bertrand Russell.
Hann mælir á þessa leið: “Skammt og
máttvana er mannsins líf: yfir hann og
allt hans kyn feliur dómurinn, hæglátlega
en ákveðinn, miskunnarlaus og dimmur.
Almáttugt efnið, blint gagnvart góðu og
illu, og lætur sig eyðinguna engu skifta,
heldur braut sína án þess að vægja. Mað-
urinn, sem í dag er dæmdur til þess að
missa þá, er hann ann mest, og á morg-
un á sjálfur að halda inn um hlið dimm-
unnar, á þess eins kost að hlúa að hin-
um háleitu hugsunum, er göfga hans
*) Grein þessi er upphaflega rituð sem
kirkjuræða, en hefir verið undið til þess forms,
er betur hentar blaðagrein.
skamma dag; fyrirlíta bleyðu-hræðslu
þeirra, sem eru þrælar örlaganna, dýrka
við altarið, er hans eigin hendur hafa
reist, halda huga sínum, óskelfdur af ríki
hendinganna, frjálsum í harðstjórn
þeirri, er ræður yfir hans ytra lífi; standa
mikillátur gegn hinum ómótstæðilegu öfl
um, sem leyfa aðeins um stundar sakir
þekkingu hans og dóm, standa aleinn,
sem þreyttur en ósveigjanlegur Atlas,
undir heimi, sem hans eigin hugsjónir hafa
skapað þrátt fyrir dyninn af herskörum
hins vitundarlausa afls.’’
Þetta eru mikillát orð og karlmannleg,
en þegar til alls kemur, þá er þó ráðlegg-
ingin þessi: Þú skalt haga þér sem allt sé
ekki hégómi, enda þótt allt sé hégómi.
Þetta bölsýni er eldra en Prédikarinn
og yngra en dagurinn í gær. Þessar síð-
ustu vikur hafa aukið á það að miklum
mun. Úr öllum heimsins löndum koma
fregnirnar um fáheyrða örðugleika í at-
vinnumálum, atvinnuleysið læsir tröll-
sloppu sinni svo að segja um hvert land,
hvíslað er í erlendum blöðum um hætt-
una við borgararstyrjöld, stjórnmálafor-
ingjar fullvissa menn um með háum rómi,
en engri sannfæringu í röddinni, að nú
fari allt að birta til innan stundar, aðrir
spá feigð og fimbultíðindum um framtíð
mannanna. Við teigum bölsýnið eins og
Þór mjöðinn úr horni Útgarðaloka.
Meðvitund mín um það, hve ofarlega
þetta er í hugsunum manna, hefir aukist
við að verða þess var, hve íslenzk aiþýða
út um byggðir hér er í óvenjulega örðugu
skapi. Þjóð vor er yfirleitt hæglát þjóð
og með allmiklu jafnvægi. En mér til
allmikillar undrunar hefi eg orðið þess
var, að mikið fleiri menn en eg átti von á,
hafa hent á lofti eitt vígorð frá einum
merkum og einkennilegum manni, hafa
neglt það yfir dyrastaf hugmyndaheims
síns og horft á það, þar til þeir urðu
hvorutveggja í senn, hugfangnir og skelfd
ir. Það er orð dr. Helga Péturss: Hel-
stefna.
Hver sá maður, sem kann að setja sam-
an haglega smíðað orð, er nærri því
hættulega vopnbúinn á þingi mannanna.
Menn láta orð, sem vel er slöngvað, kljúfa
á sér höfuðið og alla hugsun. En mér
þykir valurinn ískyggilegur, sem virðist
liggja fyrir þessu eina skeyti: Helstefnu
dr. Helga Péturss. Með orðinu virðist
vera átt við það, að mannkynið hafi átt
kost tveggja leiða frá öndverðu — lífs-
stefnu og helstefnu; stundum er talað því
líkast, sem mennirnir hafi í raun og veru
aldrei komist inn á lífsstefnuna, en víst
virðist vera um það, samkvæmt skilningi
þessara manna, að á helstefnuvegi sé ver-
ið í dag.
Það er enginn vandi að vera bjartsýnn
á fögrum vormorgni, er ailt leikur í lyndf.
Og ef til vill er þá heldur engin ástæða
til þess að tala um bjartsýni. Engan þarf
að uppörva til þess að halda huga sínum
björtum, þegar hann er allur í birtu. En
í dag er vissulega ástæða til þess að hug-
leiða, hvort það rökkur, sem yfir hugum
manna hvílir, þessi fullvissa manna um,
að allt sé á leið til böls og harma, sé á
öðiru reist en þeim örðugleikum, sem
menn eru að ganga í gegnum þessa stund-
ina. Er nokkur veruleg heimild til þess
að gera lífsskoðun sína bölsýna og bitra,
þótt svo vilji til, að menn séu nú að ganga
í gegnum tímabil, sem þung ský hvíla
yfir? Er ófriðarhættan, sem vissulega
vofir yfir mönnum, atvinnuleysið og fá-
tæktin, hin fullkomna stöðvun á meiri-
háttar viðskiftum milli þjóða, glæpirnir,
sem í kjölfar þessa sigla, í einu orði, allar
hörmungafréttirnar, sem að mönnum
berast úr öllum áttum, vottur um það,
barátta mannanna fyrir farsæld og feg-
urra lífi sé ófyrirsynju háð, merki þess,
að lífsskoðun bölsýnisins sé ein réttmæt
lífsskoðun, ef menn viiji vera sjálfum sér
trúir?
Vitaskuld er ekki vit í að ætla sér að
svara þessum spurningum til hlítar í
fárra dálka grein. Naumast er meira unt
að gera en leiða athygli manna að þeim.
Og eins og þegar hefir verið bent á, þá
er sérstök ástæða til þess að leiða athygl-
ina að þeim nú, þegar svo mikið af böl-
sýnishugsunum liggur í loftinu. En enda
þótt ekki sé unnt að svara þeim nú til
hlítar, þá er ekki óhugsandi að hægt sé
að finna eitthvert sjónarmið, sem líklegt
sé að leiði á rétta braut, ef það er haft
fyrir augum og grandgæfilega er eftir
skygnst.
Eg held ekki að mjög langt sé farið frá
því rétta, þótt sagt sé að menn telji að-
allega fram tvennar tegundir af ástæðum
fyrir því, að leitin eftir farsæld og fegurra
lífi sé í eðli sínu gagnslaus og nái aldrei
tilgangi sínum. Sumir segja að þessi
barátta sé gagnslaus vegna þess, að það
liggi í eðli hlutanna, í náttúrunni, í um-
hverfinu, sem menn eru settir í, að þeir
nái aldrei takmarki sínu. “Almáttugt
efnið’’, eins og Russell kemst að orði,
heldur braut sína án þess að láta sig
neinu skifta forlög mannanna, eða hvað
þeim er gott eða illt. Aðrir segja aftur á
móti, að leitin eftir farsæld og fullkonm-
un sé gagnslaus vegna þess, hve sjálft
hið mannlega eðli sé ófullkomið. Væri
önnurhvor þessara staðhæfinga rétt, þá
ætti lífsskoðun bölsýnisins rétt á sér. En
eru .þær réttar?
Mjög mikils vert er að átta sig þá fyrst
og fremst á því, að menn mega ekki með
nokkru móti láta örðugleikana, sem þeir
eru í þessa stundina, villa sér með öllu
sýn. Menn fá ekkert yfirlit yfir mann-
legt líf, ef þeir láta sjóndeildarhringinn
ekki verða stærri en fárra ára reynslu.
Þeir verða að líta lengra yfir og spyrja,
hvort reynsla mannanna sé yfirleitt á þá
leið, að maðurinn sé svo bundinn af blind-
um lögum náttúrunnar, að óskir hans um
farsælar breytingar geti ekki ræzt. Er
barátta mannanna til bjartara lifs og feg-
urra vonlaus vegna þess, að hið “vitund-
arlausa afl’’, sem heimspekingurinn tal-
ar um, sé með öllu óháð óskum mann-
anna?
í mínum augum er það svo, að svarið
við spurningunni liggur nærri opið við um
lejð og spurt er. Því fer t. d. svo fjarri,
að þeir örðugleikar, sem mennirnir eru
í nú, stafi af því, að óskir þeirra hafi ekki
ræzt, a ðmiklu nær er að segja, að ástand-
ið stafi beint af því, að í atvinnumálum
hafi svo að segja allt fallið mönnum í
skaut, sem þeir hafa beðið um. Yfirleitt
er litið svo á, sem t. d. ófriðurinn síðasti
hafi stajfað af samkeppni mannanna í
verzlun. Og atvinnuleysið er einnig tal-
ið stafa af því, að verzlunarfyrirkomulag
nútímans hafi komist í ógöngur. En það
er vissulega ekki fánýtt að gera sér grein
fyrir, að fyrir 75-100 árum beindust allar
óskir hinna vitrustu manna og beztu að
því, að við fengjum verzlunarfyrirkomu-
lag samkepninnar. Að öllum líkindum var
einmitt þetta sú heitasta og ákveðnasta
pólitíska ósk, sem mennirnir hafa nokk-
uru sinni átt. Vér skulum rifja upp fyrir
oss fáein atriði málsins.
Hvítra manna þjóðir höfðu búið ýmist
við einveldi eða aðalsmannavald eða
hvortveggja öldum saman. Þjóðarhagur
var yfirleitt miðaður við konungsvaldið
og þær ættir landsins, sem einkaréttindi
höfðu. Á fyrri hluta síðustu aldar verða
raddirnar fyrst magnmiklar um það, að
hin þjóðfélagslega frelsun sé í því fólgin,
að afnema einkaréttindi sérstakra ætta
Og þeirra fylgifiska, og opna öllum leið-
ina til þess að berjast á vettangi lífsins.
Snildarlega ritaðar bækur, er á skömm-
um tíma urðu heimsfrægar, voru samdar
til þess að sanna það, að þess meira rúm
sem einstaklingnum sé gefið til þess að
brjóta sér veg í veröldinni, og þess minna
sem að því sé gjört að hefta frelsi ein-
stakra manna og þessi einkaréttindi sem
sérstakir flokkar eða ættir hafi til verzl-
unar og iðnaðarstarfsemi, þess meiri
heill muni alþjóð af því stafa. Þessi ósk
um verzlunarfrelsi fer eins og eldur í sínu
um allan hinn menntaða heim. Og óskin
rætist á ótrúlega skömmum tíma. Og
enginn vafi leikur á því, að þessi fylgdi
mikil blessun. Ekki þarf til annars að
vitna en þeirrar staðreyndar, að undir
hinu nýja fyrirkomulagi fjölgar mann-
fólkinu um helming á 100 árum. Svo
meira svigrúm hefir lífið áreiðanlega feng
ið. En og málinu fylgir eitt stórt og mik-
ið en — ósk mannanna í þessum efnum
hefir rétt aðeins ræzt og hinir nýju hætt-
ir hafa ekki staðið nema fáeina áratugi,
þegar í ljós kemur, að þetta, sem menn
liöfðu verið að óska eftir og þeim veittist
svo bráðlega, var fjarri því að vera ein-
hlýtt. Óskinni varð að setja skorður. Ekki
stóð á náttúrunni að verða við óskum
manna. En á síðari áratugum hefir öll
stjórnmálastarfsemi, sem nokkurs hefir
verið virði, beinst að því, að setja skorður
við því, að samkepnin gæti gengið sinn
reglulega og eðlilega gang. Skorðurnar
voru einungis ekki nógu miklar til þess
að unt yrði að fyrirbyggja það, að þetta,
sem menn höfðu óskað ákafast eftir,
þeytti mönnum út í ófrið og léti þá síðan
sitja við atvinnuleysi, og vandkvæði þau
öll, sem menn búa við í dag.
í eina átt, þá skipist hlutirnir á furðu
lega skömmum tíma 1 þá átt, sem
menn æskja eftir. Ef til vill dettur
einhverjum í hug að spyrja um, hvern-
ig á því standi þá, að enn geti komið
til mála, að ófriður hefjist milli þjóða
— svo að segja allir óski frekar eftir
friði en ófriði og hafi ávalt gert. En
þetta er mikill misskilningur. Það er
er ekki fyr en nú á allra síðustu ár-
um, að menn hafa tekið að óska með
nokkurri alvöru eftir afnámi ófriðar
i heiminum. I gegnum alar árþús-
undirnar, sem menn hafa dvalið á
jörðinni, hefir þeim aldrei komið til
hugar í alvöru að hugsanlegt væri að
lifa i ófriðarlausum heimi. ófriður
var samgróinn hluti alls lífsskilnings
þeirra. Við ófrið hafa verið bundnar
svo að segja allar hugsanir þeirra,
sem þeim hefir þótt mest til um. •—
Sæmd, heiður, réttlæti ,frægð föður-
landsást, drottinhollusta — allt hefir
þetta verið svo nátengt hugmyndinni
um ófrið, að mönnum hefir blátt á-
fram ekki komið til hugar, að nokk-
urt vit væri í að óska afnáms ófriðar
Og það er vissulega ekki af vonzku
mannanna, að friðarhugsjóninni geng-
ur hægt í dag. Menn geta einungis
ekki afklætt sig á augabragði þeim
hugsanaflíkum, er þeir hafa klæðst i
kynslóð eftir kynslóð. En alheims-
friður er kominn á, á sömu stundu
og mannkynið óskar eftir honum.
Eg tel afar mikilsvert fyrir oss, að
gera oss þess grein, með hve nærri því
fáránlegum hraða óskir mannanna
hafa verið að rætast á þessum allra
síðasta kafla mannkynsæfinnar. Fyrir
þá sök tel eg það ómarksins vert að
rifja það hér upp með fáeinum orð-
um, sem eg hefi eitt sinn áður vitnað
til i ritgerð í íslenzku tímariti. Agæt-
ur amerískur fræðimaður -mælir á
þessa leið:
“Hugsum oss, að einni kynslóð
manna hafi tekist að afla sér þess
alls, sem nú er talið til menningar.
Þeir hefðu orðið að byrja, eins og all-
ir einstaklingar gera, gersamlega
menningariausir, en þeim er ætlað að
rekja allan þann feril, sem kynslóðim-
ar hafa farið t. d. í síðustu fimm
hundruð þúsund árin . Sérhvert ár
kynslóðarinnar svaraði þá til tíu
þúsund ára í ferli mannkynsins.
“Sé miðað við þenna mælikvarða,
þyrfti þessi sjálflærða kynslóð 49 ár
áður en þvi vitsmunalífi væri náð,
að hún gæti lagt niður fornan ávana
og inngróna siði reikandi veiði-
manna, en settist að hér og þar og
tæki að rækta jörð, skera upp, temja
skepnur of vefa óbrotnasta klæði. Sex
mánuðum síðar, eða er hálft fimtug-
asta árið væri liðið, höfðu nokkrir
þeirra, er bezta höfðu aðstöðuna,
fundið upp skrift og með því komið
á fót frábærilegri og undursamlegri
aðferð til þess að breiða út og við-
halda menningu. Þrem mánuðum síð-
ar hafði öðrum flokki tekist að slípa
bókmenntir, listir og heimspeki svo
ágætlega, að næstu vikur var til
þessa jafnað. I tvo mánuði hafði
þessi kynslóð vor lifað við blessun
kristindómsins; prentsmiðjan er ekki
nema hálfsmánaðargömul og ekki
höfðu þeir haft gufuvélina nema tæpa
viku. 1 tvo eða þrjá daga hafa þeir
verið að þjóta fram og aftur um
hnöttinn á gufuskipum og i járn-
brautarlestum, og ekki er lengra síð
an en í gær, er þeir rákust á töfra-
möguleika rafmagnsins. Siðustu
klukkustundirnar hafa þeir verið að
fljúga í loftinu og sveima undir yfir-
borði sjávarins, og hafa þeir þegar
beitt síðustu uppfinningum í ófriði,
sem að mikilleik samsvaraði hinum
háleitu hugsjónum þeirra og magni
auðlinda þeirra. Þetta er ekkert
furðuefni, því að ekki er nema vika
siðan þeir voru að brenna og grafa
þá lifandi ,sem ósammála voru ráð-
andi flokknum um skilyrði fyrir sálu-
hjálp, skera á opinberum stöðum upp
kviðinn á þeim, sem höfðu aðrar hug
myndir um stjórnarfar, og hengja
gamlar konur, sem ásakaðar voru
um samneyti við djöfulinn. Enginn
þeirra hafði verið annað en flakk-
Með þessu vildi eg hafa sagt það, að ef
við erum á helstefnu-vegi í dag, þá er það
að minsta kosti ekki fyrir þá sök, að til-
verunni sé svo háttað, að oss sé neitað
um að fá óskir vorar uppfyltar. Það staf-
ar þá af einhverju öðru. í stað þess að
tala um blind öfl, sem sporni við óskum
mannanna, þá er miklu réttara að segja
að í hvert skifti sem óskir mannanna
taka að verða magnmiklar og ákveðnar
andi villimaður fyrir ári síðan. Æðri
þekking þeirra var altlof ung, til þess
að hún gæti rist djúpt, og þeir höfðu
margar stofnanir og marga forystu-
menn, sem höfðu þann starfa að við-
halda úreltum hugmyndum, sem horf
ið hefðu að öðrum kosti. Breyting-
arnar höfðu verið svo hægfara og ó-
merkjanlegar, allt fram til síðustu
tíma, að ekki var við því að búast,
1 fullan aldarfjórðung hafik
Dodds nýrna pillur verið hin
viðurkenndu meðul við bak-
verk, gigt og blöðru sjúkdóm-
um, og hinna mörgu kvilla, er
stafa frá veikluðum nýrum. —
Þær eru til sölu í öllum lyfja-
búðum á 50c askjan e,a 6 öskjur
fyrir $2.50. Panta má þær beint
frá Dodds Medicine Company,
Ltd., Toronto, Ont., og senda
andvirðið þangað.
að fleiri en fáeinir menn hefðu átt-
að sig á, að megnið af þvi, sem þeir
trúðu og töldu eilífan sannleika, átti
rót sína að rekja til óhjákvæmilegs
misskilnings villimannsins.’’
Mér finnst þessi mynd vera prýði-
lega skýrandi. Hún bendir á, svo að
ekki verður um vilzt, að því fer mjög
fjarri, að tilverunni sé svo háttað,
að mönnum sé þess varnað að fá
óskir sínar uppfylltar. Þeir fá þær
svo skjótlega uppfylltar að þeir vita
ekkert hvað þeir eiga við gjafimar
að gera, eftir að hafa fengið þær í
hendumar. Canada stynur undir þvf
að náttúran hefir gefið landinu of
mikið korn. Visindamenn finna upi>
geisla, sem fara í gegnum holt og
hæðir, og það fyrsta, sem mönnuna
verður fyrir að hugsa um i því sam-
bandi, er hvernig menn eigi að nota.
þetta til þess að gera með því skaða
í næsta ófriði. En í þessu sambandi,
sem eg er á þetta að minnast, leiði
eg athyglina fyrst og fremst að
þesáu: hafi bölsýni rétt á sér sem
lífsskoðun, þá getur sú skoðun að
minnsta kosti ekki stuðst við þá hug
mynd, að mennimir hljóti að verða
ófarsælir vegna þess, hve hin blindu
náttúruöfl séu mönnum andstæð og
erfið- I hvert skifti sem vér höfum
leitað, höfum vér fundið, í hvert skifti,
sem vér höfum knúið á dyr náttúr-
unnar, hefir hún lokið upp dyrum
fjársjóða sinna fyrir oss.
En þrátt fyrir þetta komumst vér
ekki hjá að viðurkenna þann sann-
leika, sem hrópar til vor frá hverju
húsþaki, að mennirnir eru ófarsæl-
ir. Þá er spurningin þessi: stafar ó-
farsældin af þvi, að mennirnir séu
svo ófullkomnir, að þeir hljóti ávalt
að hrópa bölið yfir höfuð sér? Er
ófullkomleiki mannanna réttlæting á
bölsýnni lífsskoðun ?
Sá, sem játaði þessari spurningu,
segði mikinn sannleika, en þá vafa-
laust ekki nema hálfan sannleika:
Og hálfur sannleikur er stundum
ekki mikið betri en full lýgi.
Ef skýring min á því, hve sveigj-
anleg náttúran sé við mennina og
hversu tamt henni sé í raun og vem
að láta að óskum þeirra, er rétt, þá.
er það bersýnilegt, að eitthvað er
bogið við óskirnar, ef allt fer illa,
eftir að þær hafa verið uppfylltar.
A það hefir vérið drepið hér að
framan, að öngþveiti það, sem Ver-
öldin er í nú, er bein afleiðing af upp-
fylling óska hinna beztu og vitrustu
manna um þá háttu, sem nú ríkja í
verzlunarmálum. Og mér dettur
ekki i hug eitt augnablik, að t. d.
samkeppnisfyrirkomulagið sé ekki
langsamlega fremra þeym háttum,
er áður ríktu. Samt er svo komiff,
að þessi *ó.sk hefir leitt mennina i
hinn mesta vanda. Og ekki verður
með nokkru móti undan þeirri hugs-
un komist, að vandræðin stafi af
breyskleika mannanna. Samkeppnin
er prýðileg hugsun í eðli sínu, en hún
var ekki fyr orðin ríkjandi aflið i
þjóðháttum manna, en í ljós leidd-
ist, að hún kitlaði og örvaði léleg-
ustu hvatir þeirra. Afleiðing þeirra
hvata hefir á okkar tímum birzt sem
ófriður og atvinnuleysi og glæpir.
lg svona virðist því miður fara með
flestar vorar óskir, sem uppfyllast
fyrir þá sök, að þær verða almenn-
ar og magnmiklar. Og mér þykir
mjög sennilegt, að hvaða fyrirkomu-