Heimskringla - 18.03.1931, Blaðsíða 4

4 BLAÐSJÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG 18. MAHS 1931
StofnuO 1886)
Kemur iít á hverjum miðvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS. LTD.
853 og 8S5 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsími: 86537 ______
VerS blaðsins er $3.00 árgangurinn borgist
fyriríram. AUar borganir sendist
THE iHKING PRESS LTD.
Ráðsmaður. TH. PETUKSSON
Utanáskrift til blaðsirs:
Manager THE VIKING PRESS LTD:,
853 Saraent Ave.. W-nnivea
Ritstjóri STEFAN EINARSSON
Utanáskrift til rKstjórans:
EDITOR HEIVSKRINGLA
853 Sargent A Winnipeg.
"HeimskrlRgla'’ is published by
».nd printed by
The Viking Press Ltd.
853~855 S'vrgent Avenue. Winnlpeg, Man.
Telephone: 89 994
WINNIPEG 18. MARS 1931
FIMM ÁRA VERKEFNI RÚSSLANDS.
Um nkkur ár, eftir að ráðstjórnin á
Rússlandi tók við völdum, var landið sem
lokuð bók fyrir umheiminum. Fréttir
bárust þaðan ekki nema að meira eða
minna leyti brjálaðar. Dagblöðin fluttu
þær bæði slitrótt og svo útleiknar, að
heildarútsýn yfir ástand landsins var ó-
hugsandi að geta öðlast. Og verkamanna
blöðin, sem ekki voru dagblöðunum neitt
fréttavísari, prédikuðu bara trú á Rúss-
land og athafnir hinnar nýju ráðstjóm-
ar. Með þetta fyrir augum, er því ekki
að furða, þó á öfgakendum hugmyndum
hafi stundum borið hjá mönnum, sem
blöðin auðvitað lesa sér til fréttafróð-
leiks, viðvíkjandi Rússlandi.
Og eins er því varið með fréttir af
því, sem Rússland hefir nú tekið sér fyr-
ir hendur síðustu árin. FTá hinu svo-
nefnda fimm ára verkefni hennar hefir
sama sem ekkert verið sagt. En með því
að það getur ekki skoðast einskis vert,
skal hér að nokkru á það minst.
Hugmyndin, sem fyrir ráðstjórninni á
Rússlandi vakir með þessu fimm ára
verkefni, er í stuttu máli það, að koma
landinu sem fyrst í tölu hinna meiri iðn-
aðarlanda heimsins. Og með það í huga
hefir hún ráðið í sína þjónustu tvö þús-
und verkfræðinga frá Bandaríkjunum.
Ráðstjórnarríkið (Soviet Russia), er
að stærð hér um bil einn sjötti af öllu
þurlendi í heiminum. Og íbúatalan er um
160 miljónir. Með tiliti til framfara stóð
Rússland. og gerir að vísu enn, mjög að
baki öðrum menningarlöndum, eins og
kunnugt er. En til þess að reyna að lyfta
því upp í tölu þeirra, ætlar nú ráðstjórn-
in að verja á fimm ára tímabili fé, er
nemur hvorki meira né minna en 32 bilj-
ónum dala.
Á framkvæmdum í þessa átt byrjaði
ráðstjórnin 1928. En til þess að skilja
þetta áform hennar til hlítar, verða menn
að hafa glögga hugmynd um, hvernig
landinu er nú stjórnað.
í raun og veru er nú ekkert ‘Rússland’
til í stjórnarfaríflegum skilningi. Hið
mikla landflæmi, sem að stærð er um
8 miljónir fermílna, og yfir nærri helm-
ing Evrópu nær og einn þriðja af Asíu,
gengur nú undir nafninu Union of Soci-
alist Soviet Russia, og er vanalegast
skammstafað U. S. S. R. Því er stjórn-
að af verkalýðsstétt. Einn af hundraði
af þjóðinni, eða 1,600,000 ráða eða fara
með völdin. Og þessi einn hundraðasti
hluti er auðvitað kommúnistaflokkurinn.
Aðeins verkamenn og bændur hafa at-
kvæðisrétt. í öllum aðal stjórnarstöðun-
um eru kommúnistar. Og land- og sjó-
herinn er algerlega undir flokksstjóm
þeirra.
Kommúnistai-nir komu til valda árið
1917, þegar keisaraveldið hrundi. Þegar
þeir tóku við völdum, skiftu þeir rúss-
neska veldinu í sex aðalhluta, eða lýð-
fylki. Er þeim stjórnað hverju fyrir sig
af “soviets” eða nefndum, sem kosnar
eru af sýslu-fulltrúanefndum (County
Committees). En þessir sýslufulltrúar
eru kosnir af sveita-, þorpa- og bæja-
nefndum, sem atkvæðisbærir íbúar kjósa.
En yfir lýðfylkjunum er svo samþingaráð
(Union Congress of Soviets) með tvö eða
þrjú þúsund fulltrúa. Þetta ráð kemur
saman annaðhvert ár, og svarar til lög-
gjafarþinga annara landa. Það kýs úr
sínum hópi 400 manna framkvæmdarráð.
En svo kýs þetta framkvæmdarráð aftur
—tuttugu og eins manns yfirráð (presi-
dium). Og það eru hinir eiginlegu stjórn-
endur ríkisins.
Joseph Stalin- núverandi alræðismað-
ur (dictator) Rússlands, er ritari fram-
kvæmdarráðsins og einn af fulltrúum yf-
irráðsins. í yfirráðinu á hann sæti sök-
um þess að hann er foringi kommúnista-
flokksins.
Af því sem þegar hefir verið sagt, er
það ljóst að stjómarstarfiö er í eins
mörgum liðum á Rússlandi og hvar ann-
arsstaðar sem er og eiginlega mjög hið
sama, nema hvað kosningaréttinn áhrær-
ir. Það er ekki einungis, að færri hafa
kosningarétt á Rússlandi en annarsstað-
ar, heldur hafa bæja- og sveita-einstak-
lingar ekkert að segja beinh'nis, er’ til
kosninga kemur um aðallöggjafarmál
þjóðarinnar.
Þetta 'er stjórnskipulagið, sem verið
hefir á Rússlandi síðastliðin 13 ár. Á þeim
tíma hefir kommúnistaflokkurinn setið
við völd. Stefna hans er þjóðeign jarða
og náttúruauðæfa, stjórn allrar fram-
leiðslu og verzlunar. Samkvæmt komm-
únista skipulaginu má einstaklingurinn
ekki eiga jarðir né neitt sem auður getur
heitið. Hann má ekki reyna að komast
yfir auð sjálfur. Þegnarnir eru annað-
hvort vinnulýður stjórngrinnar eða styrk
þegar hennar. Rússland er eina landið,
sem í stórum stíl og um alllangan tíma
hefir reynt kommúnista fyrirkomulagið.
Jafnaðarmenn og kommúnistar stefna
stjórnarfarslega eflaust að mestu leyti
að sama marki. En þá greinir á um að-
ferðirnar til þess að ná því. Jafnaðar-
menn leitast við að ná því með atkvæð-
um aiþýðu, en kommúnistar með bylt-
ingu. Kommúnistarnir mega því heita,
eins og einhver hefir um þá sagt, “óþol-
inmóðir” jafnaðarmenn.
Faðir nútíma kommúnismans var
Þjóðverjinn Karl Marx, eins og kunnugt
er — dáinn 1883. Og að byltingunni lok-
inni á Rússlandi 1917, reyndu þeir Lenin
og Trotzky að koma hugmyndum Karl
Marx í framkvæmd. Hin nýja stjórn
þeirra tók í sínar hendur allar verk-
smiðjur, námur og járnbrautir, og lokuðu
öllum verziunarhúsum og bönkum.
Auðvitað var þessari miklu gerbreyt-
ingu ekki með ljúfu geði tekið af þjóð-
inni, enda fylgdi henni fjögra ára innan
lands ófriður. Stjórninni reyndist ofvax-
ið að halda uppi iðnaðar- og jámbraut-
arrekstrinum. Bændurnir neituðu að
yrkja jarðirnar. Og árið 1921 varð hall-
æri svo mikið’ í landinu, að mannfellir
varð þar ægilegur. Um þrjár miljónir
mana dóu af hungri og harðrétti.
Rússland var að þrotum komið. Lenin
kannaðist við að tilraun sín hefði mis-
hepnast. Hann gerði því samning við
eignamennina, er margir voru að vísu
úr landi farnir. -um að hefja aftur sér-
eignarviðskiftarekstur. En Trotzky sner-
ist allbiturt á móti þessu. En enda þótt
Lenin dæi 1924, var stefnu hans haldið
áfram. Um leið og Trotzky eftirmaður
hans lét á sér skilja, að vikið hefði verið
frá kommúnistastefnunni með þessari
aðferð Lenins, var hann útlægur ger. Og
þjóðin var að nokkru búin að koma fyrir
sig fótunum 1927, er Stalin tók við af
Trotzky.
En enda þótt Stalin viðurkendi fyllilega
stefnu Lenins, sá hann að eitthvað varð
að breyta til, ef heita ætti að landinu
væri stjórnað eftir kommúnista fyrir-
komulaginu. Og það sem honum varð
fyrst ljóst í því efni, var að stjórn sín
kunni ekki að stjórna og að hún yrði
að læra, hvernig reka ætti viðskifti lands
ins, af auðvaldsstjórnunum, áður en hún
gæti nokkuð gert.
Og það fyrsta, sem hann gerir í þessa
átt, , er að vingast við hinar svonefndu
auðvaldsþjóðir og viðskiftahölda þeirra,
einkum Bandaríkjanna. Að því búnu
skipar hann nefnd sérfræðinga, til þess
að athuga hvernig hægt sé á fimm ár-
um, að hefja landið bæði í iðnaði og öðr-
um framfaragreinum, að jöfnu við það
sem eigi sér stað í öðrum menningar-
löndum, en þó á grundvelli kommúnista-
stefnunnar. Nefndin leggur fram álit
sitt og árið 1928 er viðreisnarstarfið
byrjað. En það er í þessu fólgið: Árið
1933 ætlar Rússland að vera búið að
auka stál-, olíu- og kolaframleiðsluna
um helming. málmnámið til þriðjunga,
og véla- og verkfæraframleiðslu að ein-
um fjórða. En alt til verksmiðjanna, er
þetta á að gera með, verður að sækja til
útlanda. Og einnig verkfræðingana til
að koma þeim upp. En nú fær Rússland
hvergi lán erlendis. Verður allur þessi
kostnaður því að borgast með útfluttri
vöru, korni málmi og við.
Þjóðin á allar jarðir í Rússlandi. Og til j
>ess að vinna þær á sem hagkvæmastan
hátt, og koma skriði á framleiðsluna,
hafa verið sameinaðar í eina, margar
jarðir. Síðastliðinn október unnu sex
miljónir fjölskyldna á samlagsbúum. —
Sumar jarðirnar í þessum samlagsbúum
hafa þó bændur leigðar, því þeir geta
leigt jarðir með vissum skilyrðum. En
auk þessara samsteypubúa, rekur stjórn-
in sjálf búnað á 3000 jörðum. Með upp-
skeruna af þessum jörðum að bakhjalli,
og öðrum auðsuppsprettum landsins.
hugsar stjórnin sér nú að standa straum
af kostnaðinum, sem þessu fimm ára
verkefni hennar er samfara.
Og í hverju eru nú framkvæmdirnar
fólgnar í þessari iðnaðarviðreisn, sgm
stjórnin hefir á prjónunum? Við ána
Dniper í XJkraníu, er verið að gera orku-
ver, sem er eitt hið stærsta í heimi, og
miklu stærra en Muscle Shoals virkjunin
fræga í Bandaríkjunum. Umsjón þessa
verks er í höndum bandarísks manns,
Col. H. L. Cooper að nafni. Hefir hann
séð um gerð sumra stærstu orkukvía í
Bandaríkjunum. Um 17,000 manns eru
þarna að verki með honum, sem að verk-
fræðingunum undanskildum, eru allir
rússneskir. Munu brátt iðnaðarbæir þjóta
upp umhverfis verið. Er einn þeirra. og
sá fyrsti nú að- rísa upp, og er eftir kom-
múnista hugmynduip um fyrirkomulag
bæjasniðinn. Ver þettá er ætlasttil að gefi
næga orku á 70,000 ftermílna svæði, sem
með öðrum orðum er eins stórt og sex
Ný-Englandsríkin í Bandaríkjunum til
samans. Ein miljón íbúar eru þarna sem
stendur, en um 1933 er mælt, að um 8
miljónir manna geti auðveldlega notfært.
sér orkuna frá þessu feikilega veri. Verk-
ið á því kvað nú vera hálfnað.
Annað fyrírtæki er bílaverkstæði í sýn-
ingarbænum gamla Nýja Novgorod. Er
undirstaða þess 2000 fet á lengd, og verð-
ur líklega eitthvert stærsta verksjæði
þeirrar tegundar, þegar fullgert er. Er
um bæ þenna talað sem “Detroit hina
rússnesku”. “Fyrsta bílnum, sem sam-
an hefir verið settur í Rússlandi, var
hrundið út úr því nýlega. Það var Ford-
bíll, enda héfir Ford mótorfélagið lagt
efnið til þessarar byggingar og bíla-
stykkin verið flutt frá því félagi til Rúss-
lands.
í Úralhéraðinu er málmnám mikið, og
þar er eitt stærsta stál- og járnverkstæði
után Bandaríkjanna að rjsa upp.
í þorpi, er Cheliabinsk nefnist, er einn-
ig verið að koma upp dráttarvélaverk-
stæði, sem talið er með stærstu verkstæð
um þeirrar tegundar, sem til eru.
í Azbest í Síberíu, er verið að vinna að
gríðar mikilli asbestos framleiðslu.
Þetta eru nú helztu fyrirtækin„ sem
farið hefir verið af stað með, samkvæmt
þessu fimm ára áformi Rússlands. Auð-
vitað eru mörg fleiri á ferðinni.
Umsjón þessara verka hafa bandarískir
verkfræðingar algerlega með höndum.
Rússneska verkfræðinga skortir bæði
þekkignu og sérstaklega æfingu í að hafa
slík stórvirki með höndum. Og hvað eina,
sem af vélum eða efni skortir til þess, að
koma þessum fyrirtækjum af stað, er
mest flutt inn í landið frá stærstu iðn-
stofnunum Bandaríkjanna, svo sem Gen-
eral Electric félaginu, Ford Mótorfélaginu,
Newport Shipbuilding and Drydock félag-
inu, The Radio Corporation of America
o. s. frv. Að vísu eru þarna einnig að
verki um 1000 verkfræðingar frá ýmsum
löndum Evrópu. Eru það Svíar, Þjóðverjar
ítalir, Norður-Slavar o. fl. En stjórnendur
verksins eru Bandaríkjamenn. Vinna þeir
sumpart fyrir félögin. sem þeir eru frá í
Bandaríkjunum, en ‘mmpart eru þeir bein
línis verkamenn ráðstjórnarinnar. Um
stjórnmálin er þeim alveg sama. Það
skiftir þá engu, hvort Marx's, Lenin’s,
Trotzky’s eða Stalin’s stefna er ofan á,
eða hvort rússneska flaggið er rautt,
blátt eða grænt. Þeir eru ráðnir til að
koma óheyrilega miklu verki af, á næst-
um óhugsanlega stuttum tíma. Og útlitið
er að það ætli að takast.
Auðslindir Rússlands má heita að hafi
verið óbeizlaðar ti] þessa. Á dögum keis-
arans sæla voru ekki fleiri verksmiðjur
í öllu landinu, en í ríkinu Pennsylvanía
í Bandaríkjunum.
Frá keisaratímunum tók ráðstjórnin
við einu stærsta járnbrautarkerfi í heimi
í því herfilegasta ástandi, sem hægt var
að hugsa sér. Það var um 60-000 mílur
af brautum illbrúkanlegum; 17,000 katl-
ar útslitnir mjög, og svo fylgdu því auð-
vitað ein miljón járnbrautarþjónar og
ekkert handa þeim að gera, sem heitið
gat. Til þess að koma þessu í lag, fékk
ráðstjórnin enn um 150 manns frá Banda i
ríkjunum. Og með 900 miljón dala fjár- i
framlagi ætlar ráðstjórnin ser I
að ári liðnu að vera búin að
ráða bætur á samgöngunum.
Umsjónarmaður þessa verks er
Charles A. Gill, áður stjórnandi
Baltimore og Ohio járnbrautar-
félagsins.
Eitt af því, sem gerir stjórn-
inni kleift að ráðast í þessi stór
virki, er fórnfýsi eða lítilþægni
verkalýðsins, hvort sem þú vilt
heldur kalla það. Kaup er af-
ar lágt í Rússlandi. Handsverks
maður fær þar 42 dali á mán-
uði í kaup, en við vanaleg
verkamannastörf er kaupið 32
dalir á mánuði. Og þar sem
nærri alt hveiti, kjöt, egg og
smjör, er flutt út úr landinu,
er fæði bæði knapt, lélegt og
dýrt. Pund af ekkert of góðu
smjöri í Moskva kostar nú
$1.50 til $2.00. Og pund af
seigri nautasteik kostar $L50.
En hávaðinn af fólkinu lifir
ekki á þessu, heldur svörtu
brauði, sem er það eina, sem
nóg er til af, fiski og garðmat.
Og þar sem framleiðslan og
viðskiftin eru í hönduiii ráð-
stjórnarinnar og ekkert er futlt
inn í andið nema búnaðaráhöld
er fatnaður afar dýr og skór því i
sem næst ókaupandi. En þrátt
fyrir þetta leysir nú verkamað-
urinn af hendi meira verk og
með meiri ánægju en hann
gerði 1913. Hvernig stendur á
þessu?
1 fullan aldarfjórðung hafa
Dodds nýrna pillur verið hin
viðurkenndu meðul við bak-
verk, gigt og blöðru sjúkdóm-
um, og hinna mörgu kvilla, er
stafa frá veikluðum nýrum. —
Þær eru til sölu í öllum lyfja-
búðum á 50c askjan e,a 6 öskjur
fyrir $2.50. Panta má þær beint
frá Dodds Medicine Company,
Ltd., Toronto, Ont., og senda
andvirðið þangað.
einnig blásið honum þeirrl
skoðun í brjóst, að það sé um
að gera að trúa innilegar og
heitt á “málefnið”. Þeir leiða
honum það jafnt og þétt fyrir
sjónir, að hann vinni ekki fyrir
sjálfan sig og fjölskyldu sína.
heldur til velferðar þjóðinni f
heild sinni. Um Þennan tilgang
sinn hafði verkamanninn aldrei
áður svo mikið sem dreymt.
Sá leyndardómur liggur í því
að verkamanninum finst nú líf
sitt tryggara en áður- eða á
keisaratímunum. Kaupið er lágt
— það er satt. En hafi hann
ekki vinnti, er hann styrktur úr
vátryggingarsjóði atvinnulausra
manna. Atvinnuleysi er að vísu
sama sem ekkert í Rússlandi
sem stendur. En það hafði fram
að 1928 ekki átt sér stað. Verði
verkamaðurinn veikur, er hann
læknaður honum að kostnaðar-
lausu. Þegar konan hans elur
barn, er hún flutt á sjúkrahús
stjórnarinnar og þar er eftir
henni litið, honum einnig að
kostnaðarlausu. Og þegar hann
eldist og rerður ófær til vinnu.
fær hann ellistyrk, nægan fyr-
ir sig að framfleyta lífinu á.
Öll þessi hlunnindi eru alt að
því talin að svara til 10 dala á
mánuði; og að því meðtöldu
er það eins hátt kaup og hann
hafði 1913. Hann er ekki betra
vanur en þessu.
Svart brauð til morgun- mið-
degis- og kvöldverðar, kann að
vera heldur einfalt mataræði í
augum ameríska mannsins. En
því má ekki gleyma, að verka-
maðurinn rússneski, konan
hans og börnin, hafa ekki
átt öðru að venjast. Það mætti
í tugum þúsunda benda á rúss-
nesk börn, sem aldrei hafa séðj
brjóstsykur. Og hávaðinn af
ungum stúlkum eða kvenþjóð-
inni, hefir aldrei komið í silki-
sokka. Alþýðan hefir ekki einu
sinni lifað þægilegu lífi, sem
við mundum kalla, og því síð-
ur í óhófi. Eggin og svínakjöt-
ið er sent út úr landinu. En
þess er ekki saknað vegna þess
að alþýðán hefir aldrei á því
lifað. Verkamaðurínn telur sig
það sælli nú en áður, að hann
á von á að geta fengið svarta
brauðið sitt reglulega — tvö
pund á dag, eins lengi og hann
vinnur.
Og verkaníanninum finst ráð-
stjórnin hafa gert meira fyrír
sig. Hún hefir gefið honum j
frelsi í mörgum skilningi. Hún
hefir gefið honum aftur upp
áhalds drykkinn hans, votka,
sem zarinn svifti hann. Og
hún hefir breytt giftingarlög-
ifflum og hjónskilnaðarlögunum
að skapi hans. Leikmenn mega
gifta hann og gefa honum
skilnað- formálalaust að öðru
leiti en því, að hann sjái fyrir
börnunum.
Kommunista foringarnir hafa
Þetta ástand rússneskrar al-
þýðu, er hér að ofan er lýst,
er ef til vill aðal-ástæðan fyrir
því, að ráðstjórnin gat látið
sér í hug koma, að hefjast
handa á þessu fimm ára verk-
efni sínu. Með því er í svo
mikið lagt, að það hefði að
líkindum orðið margfalt auð-
ugri þjóð en rússnesku þjóð-
inni um megn að framkvæma
það undir öðrum menningar-
ástæðum. En jafnvel þó verk-
efnið virðist að þessu frádregmx
ekki fýsilegt fjárhagslega er
sem stendur ekki útlit fyrir
annað en að það ætli a& hepn-
ast.
En hvað er nú um kommun-
ismann í sambandi við þetta
alt saman? Er hann að sigra,
eða er hann að tapa? Hjá
mörgum býr nokkur efi í huga
um það. Það er að vísu satt,
að jarðirnar og viðskiftin og;
framleiðslan er í höndum
stjórnarinnar. En iðnaðar
framfarirnar, sem undirstaða
hefir nú verið lögð að í land-
inu, og sem þjóðin skoðar vel-
ferð sína og framtíðar vonir
hvíla á, verða ef til vill ekkf
síður þakkaðar auðvalds stefn-
unni, en kommunista stefnunni.
Hefir ekki hin fordæmda auð-
valdsstefna í raun og veru
hafið Rússlond upp úr ógöngun-
um? Sú» spurning hlýtur að
gera vart við sig hjá rússnesku
þjóðinni. Hvernig hún svar-
ar henni, sker tíminn úr.
Hitt dylst ekki, að breyting-
einhver er í aðsigi á hag rúss-
nesku þjóðarinnar. Rússneskf
verkamaðurinn verður ekki á-
valt ánægður með núverandí
ástand sitt. En hvaða stefnu
tekur þjóðlífið þá? Einnig úr
því verður tíminn að skera..
En alt vekur þetta þá hugsun,
hvort gátan um samlíf manna
í þjóðfélagslegum skilningi, sé
ekki enn óráðin, og hvort að
það sem við eftir beztu vitund
höldum í dag að sé takmark
siðmenningarinnar, verði ekki
skoðað fánýti á morgun?
Litið á þroskaferil mannsins,
er ekkert tíðara en það, að
sumt af því sem ein kynslóð
talar um sem ódauðlegar eða
eilífar hugsjónir, t./ d. spá-
manna sinna, skálda eða presta
sé litið á, af eftirfarandi kyn-
slóð, sem hverja aðra og ofur-
einfalda barnaóra.