Heimskringla - 25.03.1931, Blaðsíða 3

WINNIPEG, 25. MARS 1931
HEIMSKRINGLA
3 BLAÐStÐA
Ásg. Bjarnason
Mrs. P. S. Pálsson.
Árni Eggertsson notaði tækifærið
Meðan lítið hlé varð á fundarstörí-
um, til þess að minna menn á Sel-
skinnu.
Iþróttamál tekin fyrir.
Á. Bjarnason stakk upp á þriggja
manna nefnd. Mrs. F. Swanson
studdi. Samþ. Forseti skipaði í
nefndina: Carl Thorlaksson, Grettir
Jóhannsson, Davíð Björnsson.
Heimfararnefndarmál tekið fyrir.
J- J. Bíldfell flutti skýrslu, sem
forseti nefndarinnar og vísaði að
öðru leyti til skýrslu, sem út kæmi
i Tímariti félagsins. Skilagrein for-
seta var á þessa leið:
Herra forseti!
Vér meðlimir heimfararnefndar-
innar teljum það rétt, nú að vertíð-
arlokum, að gefa stutt yfirlit yfir
starf nefndarinnar, þó vitanlega ekki
verði unt, að fara ítarlega út í hvert
atriði undirbúnings þess, sem nefnd-
in hefir haft með höndum, þvi til
Þess hefði þurft langan tíma og
mikla þolinmæði.
Eins og yður mun ílestum kunn-
ugt, þá var fimm manna nefnd kos-
in á þjóðræknisþinginu 1927, til þess
samkv. ósk undirbúningsnefndar Al-
T’ingishátíðarinnar á Islandi og til-
iögu þriggja manna nefndar, er
stjórnarnefnd Þjóðræknisfélagsins fól
iir sinum hópi, að athuga heimfarar
málið.
Eg þarf ekki að fara mörgum orð-
um um verkefni það, sem fyrir þess
ari nýkosnu nefnd lá, og þeim þrem
mönnum, sem henni var leyft af
Þjóðræknisþinginu að bæta við sig.
J“að nægir að segja, að verkefnið
var mikið. Þjóðræknisþingið hafði
fengið nefndinni $100 i peningum
°g afhent henni svo málið, til á-
kvæða, umsjónar og úrslita.
Eyrsta verkefni nefndarinnar var
að koma sér niður á mennina þrjá,
sem hún hafði leyfi til að bæta við
sig- Sá fyrsti af þeim til að taka
sæti i nefndinni, var Hon. Thos. H.
Johnson. Þvi miður naut hans ekki
iengi að í nefndinni, því hann lézt,
eins og kunnugt er 20. maí 1927.
Voru þá valdir þeir J. T. Thorson,
Söra J. A. Sigurðsson og Guðmund-
uf Grímsson dómari.
Eftir að nefndin var fullskipuð
tök hún til starfa fyrir fult og alt.
Verkefnið, sem framundan henni lá,
var mikið, því hún leit svo á, að
það væri í hennar verkahring, að
Sera ferðina sem aðgengilegasta til
Þess að sem flestir gætu tekið þátt
* henni og heimsótt ættlandið á
hinni tilkomumiklu hátíð þegs.
Eyrirkomulagið, sem nefndin kom
sör niður á við undirbúning þessa
máls, var að ná sambandi við allar
aðalbygðir Islendinga, og fá þar
kosnar nefndir, sem stæðu svo í
sambandi og ynnu með aðalnefnd-
inni í Winnipeg, ojf tókst þetta þeg-
ar í byrjun vonum fremur. Nefnd-
inni í Winnipeg var einnig Ijóst
þegar í byrjun, að óhugsanlegt væri
að vinna verk það, sem þurfti að
vinna og koma í framkvæmd, án
mikils fjár. Spursmálið var þvi:
Hvar átti fé það að fást?
Þrír vegir virtust liggja opnastir.
Hinn fyrsti, að leita almennra sam-
skota * á meðal Vestur-Islendinga.
Annar, að nefndarmen nog aðrir, er
góðfúslega vildu styrkja þetta mál,
legðu fram þetta fé. Sá þriðji og sá
er nefndin tók, var að sækja um
veitingu frá stjórnum Manitoba og
Saskatchewan fylkja, og ef þyrfti,
frá ríkisstjórninni. Var þessi að-
ferðin valin, eins og yður öllum er
nú kunnugt, og nefndin skýrði frá
i skýrslu sinni á þjóðræknisþinginu
1928, og það samþykti mótmæla-
laust.
Eins og yður er öllum kunnugt,
þá urðu Vestur-íslendingar ekki á
eitt sáttir, að þvi er þessa fjársöfn-
unaraðferð nefndarinnar snerti. Á-
litu sumir, að almenningsfé ætti
ekki að notast til undirbúnings slíkr
ar ferðar, og féllust heldur ekki á,
að fé, sem neinu næmi, þyrfti til
undirbúnings ferðarinnar, og ef þess
þyrfti með, þá gætu Islenditigar
sjálfir lagt það fram. Um þenna
meiningarmun, sem síðar verður
minst á að nokkru, skal hér ekki
deilt, aðeins tekið fram, hvað fyrir
nefndinni vakti. Heimfararnefndin
áleit að nauðsýnlegt væri að setja
á stofn skrifstofu í Winnipeg, sem
þeir, er heim ætluðu gætu snúið sér
til með allar upplýsingar, eins og
síðar kom á daginn að óhjákvæmi-
legt var. Henni var ljóst, að hjá
ferðum til ýmsra bygðarlaga, sem
Islendingar búa í víðsvegar um álf-
una, varð ekki komist. I þriðja lagi,
fanst nefndinni, að lúðrasveit úr
hópi Vestur-lslendinga ætti að vera
með í för sem þessari, en slíku var
ekki unt að koma í framkvæmd
nema með miklu fé. Og síðast lang-
aði nefndina til að listrænt fólk hér
vestra, sem á einn eða annan hátt
hefði skarað fram úr og gæti orð-
ið Islendingum i heild til sóma,
þyrfti ekki að sitja heima, þó það
ætti ekki alveg nóg til fararinnar.
Og síðast, en ekki sízt, vildi hún
stuðla að því eftir megni, að kynna
íslenzku þjóðina út á við, á þann
hátt að meiri áherzla væri lögð á
menningargildi hennar, en það sem
venjulegar auglýsingar draga fram,
er flestar eru samdar í hagsmuna-
I Prepare Noiv!
Better times will come, much sooner
than most people anticipate. The re-
sult will be a keen demand for steno-
graphers, secretaries and bookkeqpers,
to fill the openings made vacant by the
' late financial depression. Right now,
office staffs are cut to the limit, and
many who have been dismissed have
gone into other occupations, or have
left the City. Besides, the number now
training for business is considerably
below the average.
A Thorough School!
The “Success’’ is Canada's Largest
Private Commercial College, and the
finest and best equipped business train-
ing institution in Western Canada. It
conducts Day and Evening Classes
througho^t the year, employs a large
staff of expert teachers, and provides
sufficient individual instruction to per-
mit every student to progress according
to his capacity for study.
twenty-one years, since the founding of the “Success” Business
College of Winnipeg in 1909, approximately 2500 Icelandic stud-
®ats have enrolled in this College. The decided preference for
Success” training is significant, because Icelanders have a keen
sense of educational values, and each year the number of our
lcelandic students shows an increase.
Day and Evening Classes
OPEN ALL THE YEAR
The SUCCESS BUSINESS C0LLEGE, Ltd.
PORTAGE AVENUE AT EDMONTÓNSTREET.
PH0NE 25 843
\
skyni, til arðs fyrir ýmiskonar fyrir-
tæki, sem spretta upp við slík tæki-
færi.
Með þessi verkefni í huga fór
nefndin þess á leit við Þjóðræknis-
félagið, á þingi þess árið 1928, að
það veitti henni heimild til að bæta
við sig starfsmönnum eftir þörfum,
og var sú bón veitt. Einnig kaus
þingið þá I nefndina dr. Sig. Júl.
Jóhannesson. Áttu þá sæti i nefnd-
inni auk hans, þeir Jón J. Bíldfell
formaður, Jakob Kristjánsson skrif-
ari, séra Rögnv. Pétursson gjald-
keri, Árni Eggertsson, Ásmundur
P. Jóhannsson, Joseph T: Thorson,
séra Jónas A. Sigurðsson og Guð-
mundur Grímsson dómari; en bætt
var við: W. IJ. Paulson, þingmanni
frá Leslie, Gunnari B. Björnssyni
fyrrum ritstjóra, ,og síðar þeim séra
Ragnari E. Kvaran og Sigfúsi Hall-
dórs frá Höfnum ritstjóra.
Nefndin hélt nú áfram starfi sínu
við að auka og efla samböndin við
hinar dreifðu bygðir Islendinga, en
einkum þó við að ná sem haganleg-
ustum farkosti fyrir væntanlega
heimfarendur, hjá flutninga- og eim-
skipafélögum. Áður hafði nefndin
fengið ákveðið loforð hjá Samein-
aða gufuskipafélaginu, um að far-
gjald skyldi ekki verða hærra en
$172.00 fram og til baka frá Mon-
treal, en nefndin var ekki ánægð
með það. Henni fanst að taxti sá
er ákveðinn var á milli Kanada og
Bretlands, ætti að gilda til Island3
í þetta’ skifti, en far taxti sá nam
$150.00 báðar leiðir frá Montreal.
Félögin sem við áttum tal við um
þetta féllust á, að krafa sú væri
sanngjörn þar eð vegalengdin til Is-
lands frá Montreal, væri styttri, en
frá Montreal til Liverpool á Eng-
landi. En á meðan á þeim samn-
ings tilraunum stóð; voru hafin
opinber mótmæli gegn stefnu nefnd-
arinnar í fjármálunum, og enda i
sambandi við stefnu og gerðir henn-
ar í fleirum málum.
Breyttist nú aðstaða öll í málinu.
Það var ekki lengur orðið sameig-
inlegt mál allra vestur Islendinga,
heldur kappsmál vissra manna eða
máls aðila að skipuleggja förina á
annan hátt en Heimfararnefndin
hafði ákveðið. Skifti það fólki í
flokka. Mér dettur ekki í hug að
fara að rifja þá raunasögu upp hér, .
né heldur að færa fram rök, eða
ástæður fyrir því, að allar samein-
ingar tilraunir urðu að engu og
þar afleiðandi gerði sameiginlegt
ferðalag ómögulegt, það alt er
mönnum í fersku minni. En á á-
hrifin sem sú andstæða hafði, á
verk og verka hring Heimfarar-
nefndar, verð eg að minnast á með-
nokkrum orðum.
Fyrst. — Hún skifti íslendingum
í tvo andstæða flokka sem báðir
höfðu sama takmark, en greindi á
um, aðferð til að ná því takmarki.
Annað. — Þetta skifti heimfarend-
um, svo að kapp og orku þurft.i
að neyta til að efla hópana, sem
aftur krafðist ferðalaga og kostn-
aðar sem þeim er ávalt samfara.
Þriðja — Það veikti áhrif beggja
máls aðila til hagkvæmlegra far-
samninga, og ekki síst eftir að
andstæðingar vorir höfðu samið við
flutnings félag um flutning á heim-
farendum þeim, sem í þeirra hópi
væru, þá urðu allar frekari samn-
ings tilraunir að engu, þvi öll hin
stærri eimskipafélög, tilheyra hinu
svokallaða North Atlantic Con-
ference. Norður Atlantshafssam-
bandinu sem öllu öllu ræður um
slíka kosti og lætur eitt yfir alla
ganga, og það eina er sá hæsti far
texti sem félagið getur innheimt.
Þegar að þannig var komið,
sömdum við heimfararnefndarmenn
við C.P.R. félagið upp á sama taxta
og sameinaða félagið gekk inn á
að veita 1927 — hinu svonefnda
Kaupmannahafnar taxta, eða $172.00
frá Montreal til Reykjavíkur og til
baka aftur á þriðja farrými. Um
niður sett far, á öðrum farrýmum
var ekki að ræða. Eitt atriði í
samningum þeim, er nefndin gerði
við C. P. R. var, að hún skyldi
verða aðnjótandi fyrir hönd þeirra
sem á hennar vegum færu heim
vanalegra sölulauna, á Eimskipa-
farbréfum þeim er Islands förum
yrðu seld, en það eru $12.00 á
fullu farbréfi — farbréfi fram og
til baka á þriðja ferðamanna-
farrými, og 5 prósent á fyrsta
pláss farrými og voru það eins
og nú var komið málum, aðal tekj-
ur nefndarinnar en eigi innheimt-
anlegar, fyr en ferðin var haf-
in, auk $5,000.00 tillagi frá stjórn-
inni í Sask. og Manitoba.
Þótt að samingar voru þannig á-
kveðnir, við flutningsfélagið, var
Heimfararnefndin ekki laus við all-
ann vanda í því sambandi. Einlægar
snurður voru að falla á, nálega
fram á síðustu stund áður en farið
var, sem kröfðust úrlausnar og varð-
nefndin að senda erinareka alla leið
austur til Montreal í því sambandi
hvað eftir annað, sem olli bæði
kostnaði og tíma eyðslu. Einnig '
gerði aðstaðan hér vestra það óum-
flytjanlegt fyrir nefndina að senda
umbodsmenn alla leið til Islands,
itl þess að sjá þeim er á hennar
vegum færu heim, fyrir gistingu og
beina. Til þeirrar farar voru vald-
ir þeir J. J. Bíldfell, formaður
nefndaripnar og séra Rögnvaldur
Pétursson, féhirðir. Um samninga
óá er þeir gerðu þar heima er ykk-
ur öllum kunnugt og þá velvild er
hlutaðeigendur á Islandi sýndu
þeim í hvívetna. Síðar fóru þeir
séra Rögnvaldur og Á. P. Jóhanns-
son heim til þess að annast um
frekari undirbúning og sjá um að
alt yrði til reiðu er hátíðargestirnir
kæmu og eiga þeir þakkir skilið
fyrir hið mikla verk er þeir leystu
þar af hendi. Það er ekki auðvelt
í fljótu bragði að gera sér grein
fyrir öllu þvi feikilega starfi, er
pessir menn urðu af hendi að leysa
á tiltölulega stuttum tíma. Þeir
þurftu að sjá um innkaup á hús-
munum í spítalann sem stjórnin á
Islandi hafði lánað Heimfararnefnd-
inni til afnota á meðan að gestir
þeir sem hátíðina sóttu, á hennar
vegum dvöldu á Islandi. Um flutn-
ing á þeim, frá Skotlandi til Islands,
og frá höfninni og i spitalann.
Þeir þurftu að sjá um smiði, á
ýmsum munum, er nota þurfti á
spítalanum, en sem ekki voru með
í kaupunum svo sem fata trjám til
að hengja á föt og fl., þeir þurftu
að ráða vinnu fólk á spítalann, út-
vega fólki vistir, til máltíða og
semja um alt þeim aðlútandi. Sjá
um að bílar væru til, að flytja fólk
það sem á vegum Heimfararnefnd-
arinnar kom, á milli Reykjavikur
og Þingvalla á hverjum morgni og
hverju kvöldi. Þeir þurftu að sjá
um máltíðir á Þingvöllum fyrir all-
an hópinn og þeir þurftu að sjá
um ótal fleira sem hér yrði of
langt upp að telja.
Eins og að menn sjálfsagt muna
þá var áætlaður kostnaður við 2
vikna veru hátíðar gestanna heima
$52.80 fyrir manninn, með því, að
viss tala manna fengist til vistar
í spitalanum, en þó að hópur sá sem
á vegum Heimgararnefndarinnar
væri nógu stór til að fullnægja þeirri
tölu þá fór nú svo samt að fjöldi
manna þáði boð vina og vanda-
manna í Reykjavik, að dvelja hjá
þeim, á meðan þeir stæðu við á
íslandi svo að tala þeirra sem á
spitalanum dvöldu nægði ekki til
að bera kostnað þann, sem nefnd-
in hafði lagt út fé í sambandi við
undirbúningin og varð nefndin því
að taka til þeninga þeirra, er inn
höfðu komið í sölulaun á eimskipa-
farbréfum, og sem nefndin hafði
opinberlega tilkynt að notaðir yrðu
í þágu Heimfarenda. Síðar voru
allir þessir reikningar og málavextir
lagðir fyrir fund, er haldinn var á
skipinu Minnedosa á Vesturleið, af
heimfarendum og gerðir nefndarinn-
ar samþyktar í einu hljóði, annars
hljóðar fundargerðin á þessa leið:
“Þann 6. ágúst 1930, kl. 2.30 e.h.
1930 héldu íslenzkir farþegar á S.S.
Minnedosa fund. Fundarstjóri var
kosinn Mr. J. J. Bíldfell ,og ritari
séra Guðm. Árnason.
Fundarstóri skýrði frá, að fund-
urinn væri kallaður samkvæmt gefnu
loforði Heimferðarnefndar Þjóð-
ræknisfélagsins til þess að ráðstafa
afslætti á fargjöldum. Ennfremur
skýrði hann frá að nefndin hefði
gert ráð fyrir að 250 manns af þeim,
sem heim fóru á hennar vegum, gistu
á Landsspítalanum og áð sá gesta-
ÞETTA LYFTIDUFT ER SELT Á MJÖG VINSÆLU
VERÐI—ÞAÐ SKAPAR VINNU FYRIR WINNIPEGBÚA
—OG TRYGGIR ÁGÆTAN ÁRANGUR MEÐ BÖKUNINA.
Blue Ribbon Limited
fjöldi hefði verið nauðsynlegur til
hann til að nefndinni væri gefin
þess að greiða allan kostnað í sam
bandi við veru Vestur-íslenzkra
gesta þar. En nú hefði svo farið,
að aðeins 121 hefðu þurft að fá
gistingu þar. Kvað hann nefndina
þvi hafa notað sölulaun sín af
full heimild til þess að nota afslátt-
inn eins og henni þóknaðist og
þætti með þurfa.
Mr. Árni Eggertsson studdi tillög-
una og gaf um leið nokkrar skýr-
ingar viðvíkjandj sölulaunum og
lagaákvæðum í sambandi við þau.
farbréfum að mestu leyti til þess
að greiða það sem á vantaði.
Mr. Ásm. P. Jóhannsson gerði
grein fyrir kostnaðinum og fyrir-
höfn sinni og annara meðnefndar-
manna sinna. Kvað hann rúm, rúm-
fatnað, stóla og annað fleira hafa
verið keypt fyrir 250 manns og auk
þess hefði nefndin orðið að borga
leigu fyrir borðbúnað, láta búa til
hengitré fyrir fatnað og gjalda
starfskonum í spítalanum kaup.
Sagði hann greinilega frá undirbún-
ingsstarfi sínu og séra Rögnvaldar
Péturssonar í Reykjavík, og að þeim
hefði komið saman um að afhenda
landsstjórninni á Islandi muni þá,
sem notaðir voru i spítalanum og
nefndin keypti, einkum þar sem
stjórnin hefði leyft innflutning á
þeim tollfrítt. Sum rúminn, sagði
hann að væri nú þegar farið að nota
i skólanum á Laugavatni.
Séra jónas A. Sigurðsson kvaðst
vilja bæta því við að jafnframt
fjármálahliðinni væri önnur til, er
að endurminningunum lyti, er yrði
aldrei fullborguð. Spítalavistin hefði
verið trygging gegn þvi að nokkur
hefði þurft að vera búsnæðislaus.
Sagðist hann vona, að öll misklið
legðist nú niður, og skoraði á þá,
sem viðstaddir voru og eigi væru
meðlimir Þjóðræknisfélagsins, að
ganga í það.
Næst tók til máls Mr. Þorgils
Ásmundsson, kvaðst hann standa
í þakklætisskuld við íslenzku þjóð-
ina fyrir viðtökurnar heima og heim-
ferðarnefndina fyrir undirbúnings-
starf hennar. Kvaðst hann vilja
bjóða nefndinni sinn skerf af af-
slættinum til hvers sem hún vildi
nota hann.
Mr. Christian Siverts bar fjram
tillögu þess efnis, að fundurinn votti
Heimferðarnefndinni þakklæti sitt
og traust og aðgerðir nefndarinnar
viðvíkjandi kaupum á húsgöngnum
til afnota fyrir Vestur-Islendinga í
landsspitalanum og útgjöldum i
sambandi við það séu samþyktar.
Tillagan var studd af Þorgils As-
mundssjmi og samþykt í einu hlióði.
Mr. Sigmundur Laxdal talaði nokk-
ur orð um starf Heimfararnefndar-
innar og lauk lofsorði á það. Lagði
Mr. Þorsteinn Gíslason las og einn-
ig tillögu, sem var sama efnis og
tillaga Laxdals.
Var svo gengið til atkvæða um
tillögu Laxdals og Á. Eggertssonar
og var hún samþykt í einu hljóði.
Gerði þá Sigm. Laxdal tillögu,
sem var studd af séra Jónasi A.
Sigurðssyni, um að fundi væri slit-
ið, og var hún samþykt.
Fundi slitið.
Guðm. Arnason,
ritari.
Um kostnaðinn í sambandi við
veru hátíðagesta þeirra, er á veg-
um heimfararnefndarinnar fóru á há-
tíðina, get eg verið fáorður, því fé-
hirðir nefndarinnar leggur fram it-
arlega skýrslu um útgjöld og tekjur
nefndarinnar. Það er nóg fyrir mig
að segja aðeins frá aðalútgjalda-
upphæðinni á Islandi, sem nam
$9,046.31, og þess að þegar við fór-
um, voru allir húsmunirnir, þeir
sem keyptir höfðu verið I spit-
alann, afhentir stjórn Islands að
gjöf og nam sú upphæð $4,500.40.
Um starf nefndarinnar hér vestra
eftir að heimfararmálið klofnaði, er
það að segja að hún hélt áfram
stefnu sinni og starfi eins og ekkert
hefði í skorist, enda var engin á-
stæða til breytinga frá hennar sjón-
armiði. Aðal augnamið hennar frá
byrjun var að gera ferðina sem veg-
legasta, og þeirri stefnu hélt hún
út í gegn. En klofningurinn gerðl
verkið erfiðara og dýrara einsog bent
hefir verið á. Ferðalög í fjarliggjandi
bygðir urðu nefndarmenn að takast
á hendur, til þess að halda sambönd
um og eyða misskilningi, sem tiðum
vill eiga sér stað, ekki sizt þar sem
við keppinauta er að etja, eins og
hér átti sér stað. En aðalatriðið er,
að árangurinn af starfinu varð
sæmilegur, því hópurinn, sem heim
fór á vegum Heimfararnefndarinn-
ar, var undir kringumstæðunum,
mjög myndarlegur, um 368 manns.
Um ferðina heim, viðtökurnar I
Reykjavík, hátíðina og kveðjur, er
haldið var vestur aftur, tala eg ekki
hér, heldur vísa til ritgerðar um
það efni í þessa árs Tímariti félags-
Frh. á 7. bls.
*60 ALLOWANCE 0N Y0UR
OLD RADIO OR PHONOGPAPH

ReQdrdless of its aQe.make or con -
dition as part payment on a Victor
Combinotíon Home Recordmo Radio-
Electrola $397^ 2years topay
the balance. Phone22-68o. Open till fl
SMuéttÍ Ltd. Saheerhnro<fk

THE
Lowest
BEST IN
Terms i
n
QADIO
Canada
pér sem
notiti
TIMBUR
KAUPIÐ
A
i
The Empire Sash & Door Co, Ltd.
Birgðir: Henry Ave. East Phone: 26 356
Skrifstofa: 5. gólfi, Bank of Hamilton
VERÐ GÆÐI ANÆGJA
ki