Heimskringla - 22.04.1931, Qupperneq 5

WINNIPEG 22. APRIL 1931.
HEIMSKRING.A
5. BLAÐSIÐA
SINDUR.
Þetta er alt skiljanlegt nú,
eftir að Skúli Sigfússon þing-
maður er búinn að benda á
það. Orkuverið, sem Bracken-
stjórnin ætlar að koma upp við
Dauphinána, er blátt áfram til-
raun til þess að drekkja þeim
sem meðfram Manitobavatni
búa.
* * *
Á íslendingadags nefndar-
fundi s.l. mánudagskvöld var
talað um að hafa íslendinga-
daginn skemtilegri í ár en
nokkru sinni fyr. Þó maður eigi
bágt með að trúa því, að það
sé hægt, er nefndinni blá alvara
með þetta.
* * *
Það er ekki gott að koma
þessu saman. Tímarnir eru
sagðir einhverjir þeir verstu, er
menn muna í Manitoba, en þó
eru $125.00 borgaðir í kaup á
dag, ekki aðeins í einn eða tvo
daga. heldur í 160 til 200 daga
samfleytt, samkvæmt síðustu
fyikisþingfréttum að dæma.
• * •
Bikarinn, sem Þjóðræknisfé-
lagið gaf til efflingar hockey-
leika, er silfurbúið drykkjar-
horn á stalli af fornri gerð. —
Það getur vel verið að Þjóð-
ræknisfélagið sé ekkert þjóð-
ræknisfélag, en flest af því, er
það gerir, ber á sér ótvíræðan
norrænan blæ.
• • •
• Mr. Trott, verkfræðingur
Manitobastjórnarinnar, segir að
Brandon orkuverið sé $800,000
en J. G. Glassco segir að það
sé gullnáma fyrir $1,398,000.
Þetta má hvorttveggja til sanns
vegar færa, þó gagnstætt hvað
öðru virðist. Munurinn á tölun-
um, $598,000, er gullnáma fyr-
ir þann, sem seldi verið.
m m m
Jæja — Good bye! Eg sé
ykkur á sumarmála^amkom-
unni annaðkvld í Sambands-
kirkjunni.
SIGRÍÐUR JÓNSDÓTTIR
JÓNSSON.
Frh. frá 1. bls.
bjarnarstöðum í sömu sveit.
Þau Jón og Sigríður settu
fyrst bú saman að Hofsöðum
í Stafholtstungum og bjuggu
þar í 6 ár, þaðan fóru þau að
Uppsölum í Norðurárdal og
voru þar eitt ár og þaðan fluttu
þau til Ameríku árið 1878 og
námu land í Mikley í Manitoba,
á norður enda eyjarinnar þar
sem að höfnin er, og kölluðu
heimili sitt Grund og bjuggu
bar í 28 ár. Frá Mikley fluttu
þau til Shoal Lake bygðar og
námu þar land, sem fékk nafn -
ið Hove, því bygðarmenn fengu
þar sett þóst hús með því nafni
og Jón maður Sigríðar var
póstafgreiðslumaður og þau
bjuggu þar í 8 ár. Þaðan fóru
jau að Gimli , Manitoba og
áttu þar héima í 15 ár, þar til
að þau fluttust suður til San
Diego í California árið 1928 til
að vera nálægt Jóni syni sín-
um og börnum sínum sem þar
áttu þá heima. Þau bjuggu
Par í litlu húsi rétt hjá heimili
lóns, unz hún andaðist eins
og fyr er sagt 17 janúar s.l.
Þau Jón og Sigríður eignuð-
ust 8 börn; tvær stúlkur sem
báðar hétu Helga dóu í bernsku,
og eina sem hét Ólafía er dó 6
ára gömul, og Krístínu sem gift
ist Helga Sveinssyni í Selkirk.
Manitoba dó 1905, frá 4 ungum
börnum, eitt þeirra Allan
Sveinsson tóku þau Jón og
Sigríður og ólu upp.
Á lífi eru Thorbjörg /ekkja
Jóhannesar heitins Sigurðson-
ar, verzlunarmanns búsett í
Winnipeg. Jón giftur Björgu
Jónsdóttur, hafa þau búið í
San Diego, California í nokk-
ur ár. ólafía gift séra Eyjólfi
J. Melan einnig búsett í San
Diego, og Stefanía gift Guðjóni
Jónssyni búsett í Los Angeles.
Sigríður heitin var hin mesta
dugnaðar og myndar kona virt
og metin af öllum sem kyntust
henni, en það höfðu margir
gert á hennar löngu lífsleið.
Þau hjónin komu félítil hing-
að til þessa lands en höfðu
mikla ómegð og eftir eins árs
\ieru í þessu landi vóru búnir
þeir peningar er þau höfðu
komið með að heiman, en þau
vildu ekki binda sig neinu
stjórnar láni, héldu að það
kæmi að skulda dögum (sem
aldrei komu þó). Urðu þau
fyrir það að leggja harðara á
sig. Einnig áttu þau við nokk-
urt heilsuleysi að stríða, en með
dugnaði sínum, framsóknar og
sjálfstæðishvöt, tókst þeim að
koma upp börnum sínum og
verða efnalega sjálfstæð, alla
samvistina ætíð heldur veit-
andi og þurftu aldrei að sækja
til annara. í þessu litla húsi
í San Diego voru þau enn sjálf-
stæð, og tóku með hinni fornH
gestrisni sinni á móti kunningj-
um sínum og börnum, þótt
þau væru komin í ókunnugt
land og fjærri gömlu kunningj-
unum. Og þó sjón hennar færi
æ þverrandi þá voru þau ætíð
glöð heim að sækja.
Heimili þeirra á Grund í
Mikley var fyrsta húsið á eyj-
unni eins og áður var minst á,
og því á þjóðleið. Var þar því
jafnan gestkvæmt og brugðust
þau aldrei gestrisnis skyldunni,
sú gleði að taka mönnum vel,
fluttist með þeim á hvort eitt
heimili er þau settu saman
Sá veit gerst sem reynir, og
á það við um lífsbaráttu land-
nemans. Það er barátta með
tvær hendur tómar, litla sem
enga reynslu á landinu nýja og
eigi margt sem kveikir bjartar
vonir um betri daga fyrsta
sprettinn. Þögn skógarins sem
umkringir bæ frumbýlingsins
tekur við flestu sem þar ber
við, og segir aldrei frá neinu.
Enn þá má sjá á sumum stöð-
um, þar sem farnir bæjir stóðu
eða vóru, dálitla girðingu,
stundum hálf brotna, er sett
hefir verið í kringum gröf lítils
barns sem eigi þoldi hörku
frumbýlis æfinnar og landnema
lífsins.
Alt Þetta reyndi Sigríður
heitin. Aila baráttuna og sorg-
irnar sem fylgdu litlu leiðun-
um í skógnum, hún átti þrjú
þeirra þar, en manndómur
hennar og drengskapur stóðust
þá eldraun. Hún elskaði mann
sinn og börn og vini sína með
óbilandi trjgð. Það var hennar
aðal einkenni samfara þrótt
mikilli atorku og sparsemi, og
þótt örðugleikarnir væru marg-
ir átti hún á gamals aldri
margt til þess að fagna yfir.
Börn hennar sem upp komust
eru hinir nýtustu borgarar
mannfélagsiiis og sömulieið'is
barna börn.
Maður hennar, sem alla sam-
búð þeirra liafði unnið með
henni í sátt og sameiningu
sýndi henni er sjón hennar
þvarr og heilsan þverraði frá
bæra alúð og umhyggju. Hún
var hraust kona og heilsu góð
mestan hl-uta æfinnar. Síð-
ustu árin dapraðist sjón henn-
ar mjög og einnig kendi hún
hjarta bilunar og um nýárs
leitið s. 1. lagðist hún í rúmið
og þótt hún væri aldnei mjög
þjáð leiddi þessi sjúkdómur
hana til bana.
Lík hennar var flutt austur
til Gimli, Manitoba og jarðað
þar. Líkræðu og húskveðju
flutti Dr. R. Pétursson frá
Winnipeg og þakka aðstand-
endur hinnar látnu honum, og
öllum þeim sem á einhvern
hátt réttu hjálp eða sýndu hlut-
tekningu við fráfall hennar og
jarðarför. Hún lifði þannig að
hennar er saknað af öllum sem
þektu hana, en sárast af manni
og börnum er kveðja ástríka
eigin konu og móðir.
E. J. M.
Eftir lifandi ekkjumaður lifir
nú hjá Thorbjörgu dóttur þeirra
í Winnipeg.
STEINUNN JÓNSDÓTTIR
DAVÍÐSSON
Minningarorð.
Kærleikans guð okkur kennir
að kærleikans sól eigi að skína.
Dimt er í lofti. Dunar í eyr-
um mér heijarómur. Þjáningar,
stunur og andvörp berast með
bylgjusveiflum loftsins frá sál
til sálar. Barátta er háð milli
lífsins og dauðans. Hvort sigr-
ar? Aldursárin eru orðin mörg
og lífsþrótturinn er lamaður
af veikindastríði, amstri, á-
hyggjum og erfiðleikum þessa
jarðneska lífs. Líkaminn — um
búð sálarinnar — eyðist og
hrörnar; mótstöðuaflið minkar
og þverr. — Þjáningar, stunur
og andvarp. — Svo er alt
hljótt. — Kallið er komið. —
Dauðinn hefir sigrað það dauð-
lega, en lífið lifir. Sálirnar
renna saman við söng og heil-
agt mál. Fylking fylgir til
grafar og hinsta kveðjan er
flutt. Eg sit hugsi og hlusta
— þögn. Um hugarfylgsni mín
líða minningar liðins tíma, —
fagrar, lýsandi og ljúfar.
Þegar eg sem einmana út-
lagi, framandi og fáum kunn-
ur, kom til þessa lands-, dvaldi
eg á heimili hinnar látnu. —
Og sá einn, sem er einstæðing-
ur í ókunnu landi meðal miljóna
tungna, sem hann ekki skilur
finnur það bezt, hvar kærleik-
urinn, hjartagæðin og einlægn-
in á sér tryggastan bústað hjá
þeim, sem hann mætir og kynn
ist. Eg þráði og þarfnaðist
kærleikans geisla, sannleiks og
yls til örvunar og styrktar í
framsókn og baráttu við and-
stæður og erfiðleika. Og þá
var það sem þú út réttir þínar
vinarhendur á móti mér, sem
móðir. Eg man það vel. Þú
leiðbeindir mér og hvattir mig
til dáða og treystir aflið í sjálf
um mér. Þá var sumar og þá
var bjart, helzt í huga í húsi
þínu. Og þar var mér góður
griðastaður og ávalt örugt
skýli, þegar öndvert blés. Alt
var þér lagið og létt að skilja,
sem lítilmagnann áhrærði, því
kærleikur þinn var djúpur og
víðtækur, til manna og mál-
leysingja.
Þú varst vinur og líknari dýr
anna, sem leituðu vegmóð og
hungruð að húsdyrum þínumT
Og þú varst verndari fuglanna
og miðlaðir þeim molum af
borðum þínum í hörkum og
harðindum vetrarins, svo litlu,
loftfleygu sálirnar umkringdu
hús þitt í hópum og sungu þér
lof og þakkir á sínu máli.
Dýrð sé þér, kærleiksríka,
góða sál, og þökk — hjartans
þökk fyrir alt. Oss er ekki leng-
ur leyft að njóta hjálpar þinn-
ar og hjartagæzku hér í heimi.
Hver getur skilið huliðsrúnirnar
og leitt í Ijós gátur lífsins?
Hópur hjartna færa þér þús-
undfaldar þakkir. Þó að líkanr
þinn hafi nú verið kistulagður
og moldu ausinn, þá svífur sá!
þín nú sæl og frjáls um fagra
röðul vinda.
Far þú í friði,
faðmi guðs umvafin,
framar ei sorgir né andstreymi
þjá.
Gott er að hvílast,
gott er að sofna
og guði aftur vakna hjá.
D. Björnsson.
----------- i
UM VÍÐA VERÖLD
Nýir heimar fundnir
í 150 miljóna Ijósára fjarlægð.
Rannsóknir Shapley’s, Hubble’s
og Lundmark’s.
Hvað er heimurinn stór? Svo
hafa menn spurt að minsta
kosti síðan þeir fóru að hafa
tæki til þess að mæla og áætla
fjarlægðir í geimnum. Menn
höfðu til skams tíma hugsað
sér alheiminn óendanlegan, en
nú hafa vísindin horfið frá
óeirri hugmynd, í því formi að
minsta kosti, sem hún hafði
áður. Hugmyndir manna um
fjarlægðir í geimnum hafa einn-
ig breytst mikið seinustu árin.
Um aldamótin var það algeng-
ast, að hugsa sér það stjarna
safn, sem kallað er alheimur-
inn, frá 6 til 10 þúsund Ijósára
Vítt, en ljósár er sá tími, sem
ljósið fer á einu ári. Rannsókn-
ir ýmsra -i\ngra stjörnufræð-
inga hafa nú'seinustu árin, og
einkum eftir 1920, þótt leiða
>að í Ijós, að menn hafi áður
áætlað fjaiflægðir alheimsins
alltof litlar. Það er einkum
amerískur stjörnufræðingur, dr.
Shapley, prófessor við Harvard
háskóla, sem rannsakað hefir
^essi efni. Hann áætlaði (1920)
yvermál þess sólkerfasafns, sem
>á var þekt, kringum 300 þús-
und ljósár. Fram að 1923 þektu
menn ekki með vissu neitt
stjörnukerfi utan þessa sólkerfa
safns, sem svonefndur okkar
heimur tilheyrir. Hinsvegar
bektu menn hinar svonefndu
stjörnuþokur. En 1923 komst
Shapley að því, að ein þessi
“stjörnuþoka’’ var ekki til í
æim skilningi, sem stjörnufræð
in hafði áður haft, heldur var
um að ræða nýjan “alheim,’’
nýtt, sjálfstætt stjörnusafn í svo
sem milj. ljósára fjarlægð frá
okkar stjörnukerfi.
Árið 1925 ^aiínaði stjörnu-
fræðingurinn Hubbel einnig, að
sveipþokurnar svonefndu væru
í raun réttri alls ekki “þokur’’
heldur einnig sjálfstæð stjörnu-
söfn í óskaplegri fjarlægð.
Þannig hefir heimurinn
stækkað stórkostlega síðustu
fimm til sex árin í meðvitund
mannanna. Það er stærsti
stjörnukíkir heimsins (á Mount
Wilson í Ameríku), sem hefir
orðið til þess, að stjörnufræð-
ingar hafa getað sannað þess-
ar kenningar og komst len^ra
og lengra út í órafjarlægðir ai-
heimsins. Auk Ameríkumann-
anna sem nefndir voru, hefir
Svíinn Lundmark lagt drjúgan
skerf til þessara rannsókna og
dr. Wolf og aðrir hafa tekið
af hinum fjarlægu stjörnusöfn-
um merkil. myndir. \
Síðustu athuganir Shapleys
eru um þokurnar i Centaurus.'
Niðurstaðan er sú, að þar hefir
fundist heilt safn af sólkerfa-
söfnum (galaxies) í svo óskap-
legri fjarlægð og svo afskap-
lega víðáttumikil, að maðurinn
hefir aldrei áður haft nokkurn
grun um slík undur alheimsins.
Centaurus-“þokan’’ er sem sé í
svo sem 150 milj. ljósára fjar-
lægðhéðan og þvermál hennar,
þar sem það er hreiðast, er um
sjö milljónir ljósára. í “þok-
unni” eiga að vera um tvö
þúsund sjálfstæð sólkerfasöfn.
Menn hugsa sér nú rúmið
(eða rúmtímann, samkvæmt
Einsteinskenningu) eins og út-
haf og sólkerfasöfnin í því eins
og eyjar og meginlönd. Eitt
af meginlöndunum er það, sem
sólkerfi okkar tilheyrir. En það-
an sést hilla undir undralönd
nýrra og nýrra landa — í 150
miljóna ljósára fjarlægð.
TÁRIN
Eg var staddur út í Mikley
fyrir nokkru síðan og hitti svo
á að verið var að leika þetta
leikrit eftir Pál Árdal, sem
kallað er Tárin.
Úti á landsbygðinni, er löng-
um erfitt fyrir þá sem taka
þátt í að leika að ná saman til
æfinga, og í þessu tilfelli var
mér sagt, að sumir hefðu oft
á tíðum keyrt utan af vatni,
frá fiskiveiðum, 10 mílur, og
til baka aftur sömu nótt. Þrátt
fyrir þetta, var leikurinn sóttur
ágætlega yfirleitt. Eg hefi
aldrei séð betur leikið yfirleitt
en í þetta sinn.
Leikrit þetta er lýsing 4
drykkjuskepnum eins og vér,
bindindismenn reynum löngum
að útmála hann. Það sýnir
hvernig menn leiðast, út í að
taka fyrsta staupið, svo annað,
þriðja, fjórða og svo ótakmark-
að, verða miklir drykkjumenn,
svo drykkjusvín, gleyma öllu
velsæmi, leiðast út í að stiela
til þess að geta veitt sér vín,
og að lokum fyrirfara sér, má-
ske farga öllu, sem menn eiga
af munum og skilja við konu
og börn. Hér er sýnt hvað erfitt
er að snúa aftur, eftir að mað-
ur er kominn langt út á þessa
braut. Þó er dæmi gefið, þar
sem einn maður kemur af til-
viljun, meira en nokkuð annað
inn í hús sitt, sem hann hefir á-
sett sér að sjá aldrei aftur,
heldur hverfa frá því út í heim,
og rekst þar á litlu dóttur sína,
sem er að tala upp úr svefnin-
um og biðja fyrir pabba, og rétt
í því kemur kona hans inn og
verða þau leikslokin, að hann
sezt aftur, verður að nýjum og
betra manni og hamingjusám-
ur með konu sinni og dóttur,
það sem eftir er æfi.
Leikritið er, ef það er vel
leikið, mikið áhrifameiri lexía
í þessu efni en nokkur sú ræða
eða jafnvel fyrirlestur, sem
nokkur maður gæti flutt á einu
kvöldi, hvað mikill snillingur
sem sá maður væri, og er það
því rétt ályktað af konunuip,
sem mintust á þetta leikrit við
mig, bæði í Riverton og í
Mikley, að það sé eins áhrifa-
drjúgt og góð bindindisræða.
Já, það er sannarlega það og
langt yfir það.
Það er hugsanlegt að farið
verði eitthvað til að leika þetta
rit út í frá í umhverfinu, jafn-
vel til Selkirk eða Winnipeg,
og er þeirri kvöldstund vel var-
ið sem menn una sér við að
hlýða á og sjá leikinn, meðan
Mikleyjarfólk hefir hann með
höndum.
Það virðist liggja beint fyrir
bindindissinnað fólk, að hlynna
að því að þetta verði leikið sem
víðast og oftast, því það er al-
gerlega í samræmi við stefnu
þeirra, og það væri ekki úr
vegi að fá ritið lánað og leika
það og borga fyrír lánið; það
væri þess vert.
Jóhannes Eiríksson.
Sigur lífsins
Hver gaf þér líf að lifa
að lifa og vera glaður?
Hver gaf þér þennan þroska,
að þú ert nefndur maður?
Hver gaf þér vit, sem varir
og vandar málsins bætur,
og augu er stöðugt stara
á stjörnu heiðar nætur?
Hver gaf þér þrótt að þora,
þá þú varst yfirgefin,
og berjast einn til bóta,
þó birgi ljósið efin?
Hver lýsti lífs þíns brautir,
sem lágu um hraun og klungur?
Hver gaf þér dýra drama?
Þig dreymdi sigur ungur.
Hver gaf þér styrk, að standa
í stormi og ölduróti,
og reynast huguð hetja,
þá hér var alt á móti?
Hver gaf þér glaðar vonir,
við grafir ástvinanna
um æðri endur fundi,
þó engin kynni að sanna.
Hver gaf þér von að vona,
þó værí svarta myrkur,
um ljós, km lýsti vegin
hvar lá hinn huldi styrkur?
Hver lagði þessar leiðir,
sem lífgar blóm á vorin,
sem eiðir vetrar veldi
og vermir köldu sporin?
Eg eygi guð í öllu,
þó afar lítið skilji,
og sigur lífs mér sannar
hanns sanni kærleiks vilji.
Sú ábirgð ein mér nægir
og elli lýsir mína,
eg sé í gegnum sortann,
hvar sannleiks ljósin skína.
Sigurður Jóhannsson
Minni Islands
Flutt að miðsvetrarmóti Jóns Trausta í Blaine
Wash., 14. febrúar, 1931
Föður landið, föður landið,
fasta hugsun mína tekur,
mér finst einhver segja sekur,
svona að slíta ættar bandið.
En eg finn það innst í huga
ekki slitnar þetta band
ein mun til þess eilífð duga,
elska heitast föður land.
Móður málið, móður málið,
mína sem að hugsun lýsir,
þegar dimmir, vega vísir
vona minna, sigur stálið
slær, sem morgun bjarmans birtu
brautu á, sem oft er hái.
Altof fáir um það hirtu *
ónýtt kusu heldur tál.
Landsins saga, landsins saga,
leiftrar eins og fórnar eldur,
sem að mestu viti Veldur,
vera frjáls um alla daga.
Því að gleyma þessum vitum
þar sem helgast frelsið skín,
flagga hér íneð fölskum litum,
fara gleymdur heim til sín.
*
Öllu að tapa, öllu að tapa, ,
ekki sýnist mikill gróði;
ber eg þennan harm í hljóði,
heimskast allra minna glapa,
að eg skildi frá þér flúa,
föður landið kæra mitt. .
Heim á leið er ljúft að snúa
lauga í tárum skrautið þitt.
Eg skal biðja, eg skal biðja,
eg skal biðja föður hæða,
höfund allra guðdóms gæða,
geyma þig, í hættum styðja.
Þessi bænin barnsleg, stutta,
breyta sorg í gleði má,
beint frá hryggu hjarta flutta,
hún mun föðurs kærleik ná.
Sigurður Jóhannsson