Heimskringla - 24.06.1931, Qupperneq 4

4. BLAÐSÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG 24. JÚNÍ 1931
ITicimslvrtnglci
StofnuO 1886)
Kemur lit á hverjum miSvikudegi.
Elgendur:
THE VIKING PRESS. LTD.
tS3 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsími: 86537
Verð blaðsins er $3.00 árgangurinn borgist
fyrlrfram. AUar borganir sendist
THE VIKING PRESS LTD.
Ráðsmaður. TH. PETURSSON
Utanáskrijt til blaðsins:
Manager THE VIKING PRESS LTD.,
853 Sargent Ave.. Winniveg
Rítstjóri STEFÁN EINARSSON
Utanáskrift til rilstjórans'.
EDITOR HEIYSKRINGLA
853 Sargent A x., Winnipeg.
'*Heimskringla'’ is published by
and printed by
The Viking Press Ltd.
153-855 S'rraent Avenue Winnipeg, Man.
Telephone: 89 994
WINNIPEG 24. JÚNÍ 1931______
KOSNINGARNAR Á ÍSLANDI
Úrslit kosninganna sem fóru fram 12.
júní s. I. á íslandi eru birt á öðrum stað
í þessu blaði. Er af þeim ljóst að fram-
sóknar flokkurinn eða bænda flokkurinn,
sem áður var við völd, hefir unnið all-
glæsilegan sigur.
Hvað þeim sigri veldur eða þá ósigri
hinna flokkanna, er auðvitað erfitt að
gera sér glögga grein fyrir hér vestra.
BJöð hafa ekki borist að heiman síðan
kosning fór fram. En af málunum sem
hlöðin ræddu fyrir kosningar, var ekki
hér fremur en heima hægt að spá neinu
um hvernig fara mundi.
ig segja að verið sé að höggva nærri
frelsi einstaklingsins með því, að svifta
bóndann rétti til þess að hafa eins mik-
ið til búnaðarmála að leggja með at-
kvæði sínu, og maðurinn, sem þau lætur
sig ekkert skifta. Og velti hagur landsins
á annað borð á atvinnurkestri bóndans,
sjáum vér ekki að það gæti verið neitt
heiliaráð í þjóðfélaginu, að stjórnmálaum-
ráð hans séu úr höndum hans dregin
og fengin þeirri stétt manna í hendur.
er utan við hann stendur, hefir litla
þekkingu á honum, og ber ef til vill litla
umhyggju fyrir honum.
í bæjum eriendis, einkum á meðal
stórþjóðanna, er fult af umrenningum
eins og kunnugt er. Að gefa þeim at-
kvæðisrétt að jöfnu við bændalýðinn, er
frá hag sveitanna eða fylkjanna skoðað
alt annað en heppilegt eða ráðlegt. Þessir
menn hafa ekki sömu skyldum að gegna
og bændaiýðurinn gagnvart þjóðféiaginu.
Hví ættu þeir að hafa meiri réttindum
að fagna en hann?
I>að er á þessu máli um kjördæma-
skiftinguna, sem oss þykir líklegt, að
sjálfstæðisflokkurinn heima hafi mest
tapað í kosningunum. Hefði það atriði
ekki'komið til mála í stefnuskrá hans,
ætlum vér að úrslit kosninganna hefðu
ekki orðið eins ákveðin og raun varð á.
Og þar sem svo stendur á, munu þau
úrslit fleirum hér fremur hugstæð vera,
enda þótt áhugi fyrir pólitískum málum
heima sé hér ekki mikiil, og kunni vegna
fjarlægðar og ókunnugleika stundum að
vera alt annað en nær sanni eða sem
réttlátastur.
ATVINNULEYSIÐ.
En jafnvel þó stjórnin sem við völd
hefir setið, hafi mátt heita eins atörku-
söm og í sjálfu sér eins þjóðleg stjórn
að flestti leiti og nokkur önnur stjórn
hefir verið, var henni ýmislegt til for-
áttu fundið, svo sem fjárhaldóreiðu eyð-
slusemi og því um líkt. Þá var henni og
mjg brugðið um það í sambandi við þing-
rofið, að hafa flúið af hólminum þar
sem hún lét ekki atkvæðagreiðslu fara
fram um vantrausts yfirlýsingu sjálf-
stæðismanna og alþýðuflokksmanna og
ef til kæmi leggja niður völd að þvf
búnu, eins og flestar stjórnir gera, er
fylgi meiri hlutans brestur á þingi. t
stað þess var þingrofí lýst yfir í skjóli
konugsvaldsins og bráðabirgðarstjórnin
skilin eftir f höndum sömu minni hluta
stjórnar fram yfir kosningar. Þetta iagði
andstæðingum stjórnarinnar vopn í hend
ur í kosningunum og var óvægilega
bent á að nú væri skjólshús stjórnar-
innar ekki orðið annað en konungsvald-
ið.
Auðvitað benti stjómin á lögin sér til
réttlætingar og á framfarirnar, sem hún
gat eflaust með réttu eignað sér, á móti
þessu. En alt um það virðist sem það hafi
verið eitthvað annað en þetta áminsta
sem kosningaúrslitunum réði og varð
orsök til þess að stjórain bar svo fraéki-
legan sigur úr bítum.
Það var eitt atriði á stefnuskrá sjálf-
stæðisflokksins, sem oss í fjarlægðinni
hér leist svo á, sem ekki mundi verða
honum til farsældar. Þetta atriði var
kjördæma skiftingarmálið, sem tekið var
úr stefnuskrá alþýðuflokksins eða verka-
manna. Alþýðuflokkurinn heldur því
fram heima, sem verkamannaflokkar
annarstaðar, að þá sé fyrst atkvæða
freisi einstaklingsins fuilnægt er kjör-
dæmum sé þannig háttað, að' atkvæði
hvers einstaklings sé jafnt metið. En
þar sem atkvæði eru nú ávalt flest í
hæjunum, er auðsætt, að af því leiddi
að bæirnir hlytu með því, eins og nú
stendur á heima, rétt um það helmingi
fleiri þingsæti en þeir hafa. Af 42 þing-
eætum, hiyti þá Reykjavíkur bær einn
alt að því einn fjórða allra þingsæta. Að
hinum smærri bæjum öllum og þorpum
meðtöldum, yrðu atkvæði bæjanna að
líkindum fleiri en atkvæði sveitakjör-
dæmanna. Þegar á það er nú litið, að
hagur íslands, eins og hagur flestra
annara landa, stendur eða fellur með
landbúnaðinum, virðist óeðlilegt, að þessi
stétt manna, bændurair, skuli dæmdir
til að vera í minni hluta, er til þess
kemur að ráða fram úr því hvernig land-
inu skuli stjórnað. Hvað sem um það
er sagt, að verið sé með núverandi kjör-
dæma skiftingu heima, sem erlendis víð-
ast, að svifta einstaklinginn atkvæðis-
frelsi sínu, þá má ekki hinu gleyma að
stjórnmálin fjalla um hag landsins yfir-
leitt og atvinnuvegi þess, eigi síður en
um frelsi einstaklingsins; enda má einn-
Það bylur mikið í sumum andstæðing-
um Bennettstjórnarinnar, þegar þeir fara
að segja frá því, að það sé atvinnuleysi
í þessu landi. Það er engu líkara en að
þeir haldi, að engir viti það nema þeir.
En spyrji maður þessa sömu menn að
því, hver ráð séu til að bæta úr því, dreg-
ur ávalt niður í þeim. Það virðist sem
þeir hafi annaðhvort aldrei hugsað um
það, eða þá að það hafi ekki borið neinn
árangur, þó þeir hafi gert það — og
niðurstaðan því engin orðið.
Þótt sízt mætti við því búast, minnir
ræða sú, er Mr. J. S. Woodsworth þing-
maður frá Winnipeg, flutti nýlega í sam-
bandsþinginu út af aðgerðaleysi núver-
andi stjórnar íatvinnuleysismálinu, á
þessa menn. Fór Mr. Woodsworth þeim
orðum um sambandsstjóraina, að af
störfum hennar að dæma liggi henni í
léttu rúmi, hvort menn svelta að fremja
sjálfsmorð út af bjargarleysi sínu. Þá
telur hann það hártnær glæpsamlegt af
forsætisráðherra R. B. Bennett, að hafa
í kosningunum síðast lofast til þess að
bæta úr atvinnuleysinu, en svíkja það
gersamlega eftir að hann komst til
valda.
Svo mörg eru þessi orð og stór, að
margan mun hljóðan við þau setja.
Vér ætlum ekki að mæla kosninga-
loforðasvikum neina bót. Heldur dettur
oss ekki í hug að halda fram, að Ben-
nettstjórnin hafi nii þegar uppfylt öll
kosningaloforð sín. En hvernig stendur
í hinu, að á loforð stjórna eða þing-
mannaefna í kosningum hefir sjaldan fyr
verið minst eftir kosningar en nú? Hefir
aldrei fyr neinu verið lofað í kosningum,
er ekki hefir verið uppfylt að ekki fullu
ári liðnu? Ef að slíkt er glæpsamlegt
nú, hefir það þá ekki áður verið það?
Mr. Woodsworth hefir að minsta kosti
lagst textinn upp í hendur til þess að
leggja út af þessum glæp fyr en þetta.
Forsætisráðherra Ramsay MacDonald
lofaði t. d. í kosningunum 1929, að bæta
svo úr atvinnuleysinu ef hann kæmist til
valda, að út af því þyrfti enginn að hafa
áhyggjur eftir það. Þó er tala atvinnu-
lausra nú helmingi hærri á Englandi en
hún var, er verkamannaflokkurinn, sá
stjórnmálaflokkur, er Mr. Woodsworth
trúir á, tók við stjórn. Hefir Mr. Woods-
worth aldrei fundið neitt til þess í hjarta
sínu, að kosningaloforð forsætisráðherra
Ramsay MacDonald hafi reynst hart nær
glæpsamleg? Hvers vegna hefir hann
aldrei á það minst?
Ástæðan er auðsæ. Hann vill láta
Mr. MacDonald njóta elnhverrar sann-
girni. Hann veit það eins vel og allir
aðrir, að það væri ósanngjarnt, að bera
Ramsay MacDonald það á brýn, að hann
hafi ekki reynt til að koma í veg fyrir
atvinnuleysið. Og hann minnist ef til vill
þessara orða Ramsay MacDonalds sjálfs
við þá, er finna honum þetta að sök:
“Það er dálítið annað að vera fyrir utan
glugga og horfa inn, en að vera fyrir inn
an gluggan og horfa út. I öðru tilfellinu
virðist stjórnin vera svo tröllslega stór
og voldug, í hinu svo óttalega dvergs-
leg og máttvana.’’
Eigi að síður lofaði Mr. MacDonald
meiru í sambandi við atvinnuleysismálið
1929, en forsætisráðherra R. B. Ben-
nett gerði í síðustu kosningum. Er það
þess vegna að Mr. Woodsworth finnur á-
stæðu til að vera ósanngjamari í garð
hins síðarnefnda? Eða var hann hrædd-
ur um, að það gæfi eitthvað til kynna
um það, að af flokki hans eða sín sjálfs
sem forsætisráðherra Canada yrði minna
að vænta, ef sú sama ósanngirni yrði
sýnd verkamannastjórninni á Englandi
í atvinnuleysismálinu og sýnd er Benneú
stjórninni? Vér erum hræddir um að Mr.
Woodsworth hafi Ijósar sýnt eyrnamark
sitt með ummælunum um Bennettstjórn-
ina, sem einsýnn flokksstjóraarmaður,
en gerhugull stjórnmálamaður, sem raun
ar fleiri stjórnarandstæðingar á sam-
bandsþinginu, bæði í sambandi við at-
vinnuleysismálið og önnur mál.
Um aðgerðaleysi Bennett stjóraarinn-
ar í atvinnuleysismálinu, getur enginn
sanngjarn maður verið Mr. Woodswort
eða nótum hans sammála. Ber það fyrst
og fremst til þess, sem öllum er ljóst, að
hann er ekki búinn að vera nema hálf-
an annan mánuð við völd, er hann er
búinn að veita 20 miljónir dala til að-
stoðar atvinnulausum mönnum. Með
samvinnu sveita og fylkja landsins varð
öll upphæðin 70 miljónir dala, er til auk-
innar atvinnu var lögð fram. Það varð til
þess að afla 291,735 mönnum atvinnu
(upp til 31. maí 1931). Dagsverkin urðu
6,273,228. Auk þess hafa um 100 nýjar
iðnaðarstofnanir risið upp, vegna breyt-
ingarinnar á töllalögunum, sem fjölda
manns hafa veitt atvinnu, er mistu hana
við hrun slíkra stofnana í tíð King-
stjórnarinnar, eða komust á þann von-
arvöl, að hrunið hafa síðan, af því að
þeim var ekki við bjargandi. Hér má þvf
segja að Bennettstjómin hafi svo rösk-
lega hafist handa, að það mun fleirum
en oss til efs, að nokkur stjórn, sem við
völd hefði verið nú, hefði gert eins vel,
og því síður betur en hún. Og sannleik-
urinn er sá, að hún hefir líklegast gert
talsvert betur en nokkurn andstæðing
hennar nokkru sinn dreymdi um að ó-
reyndu, sem von var, því þetta land hefir
ekki átt neinu slíku að venjast.
Það hefir bæði verið reynt af and-
stæðingum stjórnarinnar í þinginu og
andstæðingablöðum, að telja almenningi
trú um það, að þetta starf stjórnarinnar
hafi ekki verið neins metið, enda einskis
vert í allra augum. Þessum rógi var að
verðugu mótmælt í sambandsþinginu,
samkvæmt þingtíðindunum 16. júní s.l.,
með því að lesa bréfin frá fylkisstjórnun
um til sambandsstjórnarinnar í sambandi
við þetta mál. Ljúka þau undantekning-
arlaust öll lofsorði á sambands'stjóraina
fyrir hve fljótt og vel hún hafi sint at-
vinnuleysismálinu, og fjrrir fjárábyrgðina
eða útgjöldin, sem hún leggi sér á herðar
til framkvæmda í því máli. Eru bréf
þeirra fylkisstjórna, er ekki hafa con-
servatívastjórn, engu sparari á að viður-
kenna þetta, en hinar fylkisstjórniraar.
Við því má búast, að sagt verði, að
atvinnuleysi hafi aldrei verið eins mikið
og nú, og þess veena hafi ekki aðrar
stjómir þurft að smna. því máli eins og
nu verði að gera. Og með því sé þá einn-
ig auðsætt, að atvinnuleysið sé núver-
andi stjórn að kenna.
En getur nokkur maður með nokkurn-
veginn fullu viti rengst sig um það, að
um atvinnuleysi hafi verið að ræða hér
fyr en 6. ágúst 1930, er núverandi stjóm
tók við völdum, eða að það hafi orðið til
frá þeim tíma og til 20. sept., að bráða-
birgðarþingið kom saman. Bráðabirgðar-
þinginu var fyrst og fremst skotið á til
þess, að ráða bætur, ef hægt væri að
einhverju leyti, á þáverandi atvinnuleysi.
Það var fyrsta tilraunin til þess. King-
stjórninni kom aldrei neitt slíkt til hug-
ar og hefði aldrei látið sig það neitt
skifta, þó hún hefði verið endurkosin.
Hún var búin að horfa á það hin róleg-
asta síðastliðin 2 til 3 ár, og hefði ef
laust getað gert það lengur. í fjögra
stunda ræðunni, sem Mr„’ King hélt í
samibandí^þinginu viðvíkjandi fjármála-
reikningum Bennettstjórnarinnar, taldi
hann upp tekjuafgang sinnar stjóraar og
margt fleira af gæðum, sem núverandi
stjórn hefði erft frá hans tíð.
Það segir sig nokkurn veginn
sjálft, að honum gleymdist þó
að geta um, hvað mikið af át-
vinnulausum mönnum að Ben-
nettstjórnin erfði einnig eftir
hann.
Á þær bráðbirgðar tilraunir
sem gerðar hafa verið til þess
að greiða götu atvinnulausra
manna, lítur auðvitað enginn
sem fullnaðarbætur á atvinnu-
leysinu. En þær þurfti eigi að
síður að gera. Um algerða lækn
ingu á því böli getur auðvitað
ekki verið að ræða, nema með
því að gerbreyting komist á
hag landsins. Og slíkt getur
ekki orið á einu vetfangi, jafn-
vel hvað ólíkar sem stjórnar-
stefnur kunna að vera.
En hitt getur þó varla dulist,
að conservatívastefnan er bet-
ur löguð til þess að bæta úr nú-
verandi atvinnleysisástandi., en
nokkur önnur hér þekt, eða
reynd stjórnmálastefna. — At-
vinnuleysið á sér ávalt og að-
allega stað í bæjunum. Með
aðhlynningu iðnaðarins þar,
eykst atvinna fyrir bæjarlýð-
inn. Það er að vísu sagt, að
iðnaður sá, sem verndaður sé
með tollum, sé aðeins til þess
að gera iðnhöldana ríka. Þó
óvíst sé nú, að tollarnir geri
það í landi, sem er að koma á
fót iðnaði hjá sér, vegna þess
að þeir eru aldrei svo háir, að
stóriðnaður annara landa geti
ekki kept nokkurnveginn við þá,
er hitt víst, að bæjaratvinna
fæst aðeins með þeim iðnaði.
Bændur segja oft, að stjórn-
irnar láti sig iðnað bæjanna
of mikið skifta. Og verkamenn-
irnir, sem atvinnu sína eiga
undir iðnaðinum, segja jafn-
vel það sama.
En er nú rétt á þetta litið?
Ef ggrt er ráð fyrir, að um 3
miljónir manna séu í bæjum
þessa lands, sem atvinnu sína
eiga undir iðnaðinum komna,
er það þá svo að skilja, að
stjórnin eigi ekki að sinna at-
vinnugrein þeirra neitt?
iStefna Bennettstjérnarinnar
fer í þessa átt, að byggja upp
iðnað og atvinnu fyrir verka-
lýð bæjanna. Það er viðurkent
jafnvel af andstæðingum henn-
ar, þó ekki sé með öðru en því,
að hún sé að gera menn ríka
á iðnaði. Því ef menn verða rík
ir á aðnaði, er þar um stóriðnað
að ræða, og stóriðnaði fylgir á-
valt mikil atvinna. Verkamann-
inum ætti að minsta kosti að
vera þetta Ijóst, því það snertir
hann þó ekkr svo lítið, og bónd
inn fær með auknum markaði
í bæjunum fyllilega goldið toll-
gjaldið á áhöldum sínum, eins
og verkamaðurinn fær í auk-
inni atvinnu auðveldlega til
baka það, sem hann greiðir í
tolltekjur landsstjórnarinnar í
verðhækkun einstaka vöru.
Til þess að greiða fram úr
atvinnubresti bæjalýð þessa
lands nú, þekkjum vér enga
heppilegri stefnu en stefnu con-
servatíva eða Bennettstjórnar-
innar. Það tekur vissulega sinn
tíma, að reisa við eða að koma
á fót hér iðnaði, svo að allir
bæjarmenn, sem nú eru at-
vinnulausir, fái atvinnu, en sú
atvinna hlýtur að koma með
iðnaðarstefnu núverandi stjóra
ar, fyr eða síðar.
Vér sannfærumst æ betur
og betur um þjóðmegun þá, er
í þessari áminstu stefnu felst,
þvf oftar sem vér heyrum Mr.
King og Mr. Woodsworth og
Mr. Gardiner tala í sambands-
þinginu. Þeir barma og berja
sér á brjóst út af ástandinu, en
koma aldrei með nein ráð ttt
lækningar þjóðfélags- og at-
vinnumálameinunum, sem þeir
ættu þó að þekkja, þar sem
þeir eru, sumir að minsta
kosti, valdir að þeim, og að
þeim feigðarósi er varla hægt
að hugea sér þá hafa borist sof
andi, er skylda þeirra var að
1 fullan aldarfjórðung hafa
Dodds nýrna pillur verið hin
viðurkenndu meðul við bak-
verk, gigt og blöðru sjúkdóm-
um, og hinna mörgu kvilla, er
stafa frá veikluðum nýrum. —
Þær eru til sölu í öllum lyfja-
búðum á 50c askjan e,a 6 öskjur
fyrir $2.50. Pant. má þær beint
frá Dodds Medicme Company,
Ltd., Toronto, Ont., og senda
andvirðið þangað.
vera á verði.
Með auknu fjárframlagi, er
sambandsstjórnin hefir nú sam
þykt að veita á komandi vetri
til þess að bæta til bráðabirgða
enn úr atvinnuleysinu, hefir
hún, sem fyr, sýnt það í verki,
, að hana brestur ekki viljann
til þess að veita málinu að-
stoð. Og þó að hátt láti nú í
andstæðingum bennar, hvort
sem er á sambandsþinginu eða
í blöðunum, er það víst, að
þeir mega “æfa róminn’’ betur,
ef þjóðin á að trúa þeim frem-
ur fyrir að bæta úr atvinnu-
leysinu, en Bennettstjórninni;
hún mun meta reynslu núver-
andi stjórnar, og þeirra öllum
pólitískum hávaða meira, og
meðan hún gerir það, mun
dómi hennar heldur ekki skeika.
RÖK.
Forvitinn: Þú segir að sól-
in viðhaldi öllu, sem lifir, og sé
upphaf allrar lífsorku. Hvera-
ig á eg að skilja það?
Fjölkunnugur: Sóhn sendir
geisla út frá sér í allar áttir.
Alt getur orðið fyrir þeim, bæði
dautt og lifandi. En það eru
ekki nema vissir hlutir, sem
svo eru gerðir, að þeir geti tek-
ið á móti orku sólarljóssins og
geymb hana í sér.
Forvitinn: Getur maður-
inn það?
Fjölkunnugur: Nei, mannin-
um er það ómögulegt. Og eng-
in dýr, stór eða smá geta það
heldur. En bæði þau og mað-
urinn geta rænt eða stolið ork-
unni og geymt hana. Eins og
eg hefi áður sagt, þá andar hin
örsmáa amöba, eins og við ger-
um, eða öllu heldur rauðu blóð-
kornin í blóði .okkar gera. Og
hún neytir fæðu sinnar á sama
hátt og við gerum, með því að
blanda hana vatni, sem hún
drekkur ásamt meltingarvökva
sínum. En jurtirnar nærast ekki
á þenna hátt.
Forvitinn: Hvernig lifa eða
nærast þær?
Fjölkunnugur: Þær anda að
sér Jofti ei-ns og við gerum, en
þær framleiða sína eigin fæðu.
Og það geta þær vegna þess,
að þær ná orkunni úr sólarljós-
inu. Við áhrif sólarljóssins fram
leiða þær kolvetni eða sykur,
og sterkju úr kolefni, vatns-
efni og súrefni, sem þær taka
í sig úr jarðveginum, vatni og
loftinu. Vegna þess að jurtirn-
ar geta þetta, má segja að hvert
tré, hvert strá og hvert blóm
sé í raun og veru sykurfram-
leiðsluverksmiðja.
Forvitinn: Eg sé ekki sam-
bandið milli alls þessa og lífs
mannsins.
Fjölkunnugur: Gættu nú að.
Meðan jurtirnar eru að þessu,
anda þær frá sér súrefninu.
En kolvetnið geymist í blöð-
um jurtanna, og af því stafar
það að blöðin eru græn. Gras-
ið grænkar af þessu. Þessi