Heimskringla - 15.07.1931, Blaðsíða 4

4. BLAÐSÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG 15. JÚLÍ 1931
%
t
5
WINNIPEG 15. JÚLÍ 1931
fSLENDINGADAGUR.
Ekki getum vér komið auga á margt
í viðburðum ný liðinnar viku, er frétt-
næmara ætti að vera, Winnipeg íslend-
ingum, að minsta kosti, en það, að hér
er nú í óða önn verið að undirbúa ls-
lendingadagshátíð sem halda á fyrsta
ágúst í River Park. I»ó litlar sögur hafi
af þessu farið til þessa, er nú ráðlegast
fyrir alla að vera við því búna, því fregn-
in um það hefir oss ekki borist skot-
spænisleiðina, heldur sáum vér með
eigin augum íslendingadagsnefndina
sitja eitt kvöldið nýlega með geistlegri
alvörugefni og sveittan skalla fram á
miðnætti við að ráða fram úr sínu vanda
sama starfi.
Því til skýringar, að hátíðin er nú ekki
höfð annan ágúst, eins og vanalega, er
það, að annað hvort veltur hjól tímans
ekki sem reglulegast, eða að rómverska
tímatalið er eitthvað geggjað, því sjald-
an þessu vant- er annar ágúst nú á
sunnudag, hvíldardag kristinna manna.
Þann dag gat naumast komið til mála
að hafa íslendingadag. Fyrsta ágúst, eða
á laugardag, þótti það goðgá minni
að hafa hann, þó á hvíldardegi Gyðinga
væri, enda eru allir, sem vér höfum átt
tal við, nefndinni hjartanlega sammála
um það.
Hvað verður nú til skemtana Ása-
sonum og dætrum á hátíð þessari? mun
spurt verða. Þó óþarft sé frá að segja,
þar sem ætla má, að enginn íslendingur,
sem því fær viðkomið, sitji heima þenn-
an eina almenna fagnaðardag Islendinga
á árinu — þjóðminningardaginn, flytja
þeir þar ræður séra Friðrik A. Friðriks-
son, Jón læknir Árnason og Joseph T.
Thorson, K.C. Hvernig málefnum dags-
ins hefir verið skift milli þeirra erum
vér ennþá ófróðir um, en allir mæla
þeir á íslenzku.
Þegar menn hafa nú fengið þetta að
vita, ætti það að nægja til þess, að sann-
færa alla um það> að á skemtun þeirri,
er í skynsamlega orðuðu máli er falin,
mun ekki verða nein þurð á þessum
Islendingadegi.
Hverjir þeir eru, sem á strengi Braga
leika að þessu sinni er oss, þegar þetta
er skrifað, ekki til hlítar kunnugt um.
Svo mikið er þó víst, að einn þeirra er
Þorsteinn Þ. Þorsteinsson. En skáld-
skap hans eru íslendingar svo kunnir,
að þeir vita fyrirfram, að bitastætt muni
á því verða, sem hann yrkir. Og hið
sama vonum vér að segja megi um hin
skáldin sem þennan dag kveða oss kvæði
eín.
Þá sýna íþróttamenn íslenzkir líkams-
ment sína og list. En frá því yrði hér
oflangt að skýra. Frá öðru í sambandi
við tilhögun dagsins verður og nánar
sagt í blöðunum fram að hátíðinni.
Dansfólkinu til hugléttis skal þó nú þeg-
ar frá því greint, að ráð er gert fyrir,
að fá íslenzka Goodtemplarahúsið á
Sargent Ave., til þess að halda dansinn
í að kvöldinu. Hefir það þótt ljóður
á ráði undanfarin ár, að dansa hefir
orðið í “almenningnum'’ úti í River
Park, oft innan um dansfénað ofan af
ynstu afréttum komin. í Goodtemplara-
húsiau verður dansinn aftur á móti al-
gerlega á meðal íslendinga, er flestum
mun þykja bezt við eiga.
1 Gylfaginning er Gangleri látinn segja
um Borsyni: “Mikið þótti mér þeir hafa
þá snúið til leiðar, er jörð og himinn
var gjört.'-’ þó íslendingadagsnefndin
hafi hvorki skapað himin né jörð, þorum
vér það um starf hennar að segja, um
það leyti er hún hefir lokið undirbúningi
‘ptiwakrinjjla
StofnuO lStS)
Kemur út á hverjum miOvtkudegt.
Eigendur:
THE VIKING PBESS LTD/
»53 og SSS Sargent Avenue, Winntpev
Talsimi: 86537
VerS blaSsíns er $3.00 árgangurinn borgiit
fyrlríram. AUar borganir sendlst
THE VIKING PBESS LTD.
RáSsmaöur. TH. PETURSSON
Vtandskrift til blaSsint'.
Manager THE VIKING PFESS LTD.,
853 Saraent Ave W-nnineo
Ritstjóri STEFAN EINARSSON
Vtanáskrift til riistfórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent A je., Winnipeg.
•Heímskrlngla'' is published by
f.nd printed by
The Viking Press Ltd.
853-855 Strgent Avenue, Winnipeg, Man.
Telephone: 89 994
hátíðarinnar, að hún hafi þá miklu til
leiðar snúið. En hinu má ekki gleyma,
að því aðeins kemur öll sú fyrirhöfn
hennar að notum, að íslendingadagurinn
sé vel sóttur og að’ sem flestir íslendingar
njóti þess, er þar fer fram.
Þó raunalegt sé frá að segja, hefir
íslendingadagur hér um nokkur síðast
liðin ár verið illa sóttur. I Manitoba
eru sagðir um 12 þúsund Islendingar.
Er vel ráð fyrir gerandi að fullur helm-
ingur þeirra sé í Winnipeg eða alt að
því tveir þriðju. En samkvæmt því sæk-
ir aðeins tíundi hver maður hér íslend-
ingadag.
Hér eru íselndingar fjölmennastir
vestan hafs. Og hér er hægra um hönd
fyrir þá, bæði kostnaðarminst og skemst
að fara að sækja íslendingadag en nokk-
ur staðar getur verið. íslendingadags-
hátíð ætti því að standa hér í mestum
blóma vestra. En þó er því nú svo kom-
'ið, að hátíð þessi er hér í hlutfalli við
mannfjölda ver sótt en víðast munu dæmi
til meðal íslendinga.
Hvað veldur þessu. Eru Winnipeg-
íslendingar yfirleitt orðnir mest ættar-
afskúm allra íslendinga vestan hafs?
Það kann að þykja ósvífið að komast
svo að orði. En taki þeir sér ekki bráð-
lega fram um það er að þjóðrækni lýtur
hér, hvort sem það er í því fólgið að
sækja íslendingadag eða annað, sjáum
vér ekki betur, en að þeir séu sann-
gjarnlega að heiðrinum komnir.
Lítið virðist oss það koma máli þessu
við þó hart kunni nú að vera í ári, þar
sem um sama sem engan kostnað eða
einstaklingsfjárútlát er að ræða í sam-
bandi við hátíð þessa. Samt talar nú
nefndin um, að hafa inngöngugjaldið i
River Park það lægsta, sem það hefir
nokkru sinni verið. Má þá með nokkrum
rétti segja, að erfiðir tímar þurfi ekki
að olla lélegri þátttöku í hátíðinni. Enda
hefir því sjaldnast verið um að kenna,
heldur öðru, er illu árferði er verra.
* * *
I ljóðabréfinu sem skáldið Matthías
Joohumsson reit Vestur-íslendingum árið
1898 er meðal annars á einum stað kom-
ist svo að orði:
Særi eg yður við sól og báru,
særi yður við líf og æru:
yðar tungu (orð þó yngist)
aldrei gleyma í Vesturheimi!
Svo eldþrungin og ódauðleg þjóð-
ræknishvöt felst í þessum orðum, að
vér eigum bátt með að trúa því, að
nokkur sá Vestur-lslendingur sem þau
les fái nokkurn tíma gleymt þeim. En
því óskiljanlegra verður oss þá hitt, að
nú þegar, eða meðan enn er í hópi
vorum alt að því helmingur Islendinga,
sem fæódir eru heima, sem andlegt líf
sitt hafa sótt og sækja enn til íslenzku
þjóðarinnar, tungu hennar og sögu með
þeim fyrirmyndum vitsmuna, dáðar og
drengskapar sem þar er í svo ríkum mæli
að finna, skuli hér samt þurfa að bera
kvíðboga fyrir því, að þess sé nú skamt
að bíða, að alls þessa verði hætt að
minnast og að hér verði bráðlega ekki
hægt að halda íslenzkan þjóðminningar-
dag. Að ástæða er til þess að kvíða, er
vottur þess, að vitar íslenzkrar menn-
ingar og einstaklings sjálfstæðis, svo
sem fræknleikur Gunnars og Kjartans,
hreysti Egils og Grettis, vit Njáls og
Þorgeirs og ritsnild Ara og Snorra, eru
hættir að lýsa yfir hrævarelda stórríkja
múgmenningarinnar í augum íslendinga.
Þegar svo er komið- má heita að farið
sé að rökkva í íslenzkri sál.
* * *
Skæðasta vopnið á einstklingseðlið,
er múgmenning stórþjóðanna. Hún bræð
ir alla í eina og sama mótinu. Það
er hennar vegna, að yfirleitt ber minna
á einstklings-eðlinu, eða andlegu sjálf-
stæði einstaklingsins, hjá stórþjóðunum
en smáþjóðunum. Múgmenningin nær
svo sterkum tökum á manninum að
hann er leiddur af anda hennar í stað
síns eigin anda. í þessu landi heyrum
vér oft talað um þjóðbræðslupott. I
honum á að steypa öll þjóðarbrotin sam-
an til þess að hér rísi upp úr pottinum
ein heilsteypt og völdug þjóð. En á
hvem hátt að sú þjóð verður heilsteypt-
ari fyrir þá bræðslu, skylst oss ekki, þar
sem eftir hana verður hér ekki nema um
eina þjóð að ræða, en allir annara þjóða
eiginleikar verða horfnir. Og það og
ekkert annað er átt við með þjóðbrota-
bræðslunni hér. Canadiskt þjóðlíf tapar
aðeins nokkrum þjóðareinkennum við
hana. Það eru ekki aðeins þjóðarbrotin
smáu, sem hér eru, sem halla bíða við
það. Þjóðlífið gerir það einnig. Það
missir við það nokkra þætti, er gera
það ófjölbreyttara og ófjölhæfara og ó-
fullkomnara eftir en áður. Alt þjóð-
ræknisstarf hinna smáu þjóðarbrota hér
sín á milli miðar því beinlínis að því, að
þjóðarsál þessa lands verði ekki eins
einhæf eða eins einstrengingsleg og hún
annars yrði. Menningin yrði hér fátæk-
legri án þeirra áhrifa. Einstaklingarnir
yrðu hver öðrum líkari. Og það ryddi
veginn til múgmenningar þeirrar, er
meðalmenskuna hefir að hámarki sett en
andlegan sjálfstæðisþroska metur lítils.
Hvers vegna að vér íslendingar ættum
að hvetja sporið að því marki, sem lausir
höfum verið við áhrif múgmenningar-
innar.til þessa, er oss með öllu dulið.
Einhver sagði, sem eg nú ekki man
hver var, að íslendingnum væri allra
manna bezt í skinn komið, andlega talað
auðvitað, til þess að verða alheimsborg-
ari. Sé þetta nú satt, virðist það bera
vott um talsverða andlega fjölhæfni. Og
víst mun mega telja það, að íslending-
urinn hafi í þessu landi getað skipað
stöðu sína sem þegn, ekki síður en
aðrir. En úr því svo góðu er að fagna.
hversvegna ætti þá að breyta honum i
eitthvað annað?
%
Ef til vill þykir nú einhverjum hér
komið út frá efni íslendingadagsins. En
svo er þó ekki. Þjóðræknismál Islend-
inga er þeirra stærsta mál hér vestra.
Og svo mörg er fásinnan ríkjandi orðin
og fleyg í sambandi við það, að þess
gerist full þörf, að á það sé bent, við
hvert tækifæri sem til þess gefst, áður
en það fer lengra. Þeir íslendingar eru
hér vor á meðal sem blátt áfram stæra
sig af þvf, eða þykjast menn að meiri
fyrir það, að hafa afklæðst íslendings-
eðlinu. En sannleikurinn er sá, að meiri
nekt skín hér á fáum, en einmitt þeim
mönnum. Nektin er laun þeirra er ó-
trúir eru sjálfum sér.
* * *
Þetta er í fertugasta og annað sinn,
sem íslendingar halda hér íslendingadag.
Ekki verður annað sagt, en að þeir hafi
með hátíðahaldi þessu á liðnum árum,
sýnt að þeir unni þjóðerni sínu. Og þeir
hafa gert meira. þeir hafa unnið þjóðar-
brotinu íslenzka í Wpeg gagn og sóma
með því. Sjálfsvirðing vor hefði verið
minni á metunum. ef um oss hefði verið
hægt að segja, að vér virtum minn-
ingu landsins siem vér komum frá og
þjóðarinnar, sem vér erum brot af ein-
skis. Vér stöndum því í þakklætisskuld
við alla þá hvort sem eru lífs eða liðn-
ir sem að þessu hafa starfað. En þakk-
lætisskuld þá getum vér aðeins með einu
móti goldið. Og það er með því að halda
áfram starfi þeirra. En það getum vér
með engu móti betur en því, að leggja
nú niður andvaraleysi síðustu ára, og
fjölmenna svo á íslendingadaginn fyrsta
ágúst, að af oss berist sá hróður, að
hvergi, sem hjá Winnipeg-lslendingum í
ár, hafi sézt hér vestra svo stór hópur
manna á þjóðminningardegi fyrri. Það
væri alveg nægilega góð byrjun, en gera
svo aftur dálítið betur á næsta árí og
svo koll af kolli.
UM LJÓSIÐ
Vísindamenn hins vestlæga heims
bíða nú með mikilli eftirvæntingu eftir
sönnunum fyrir því frá ungum eðlis-
fræðingi á Austur-Indlandi, Chandra-
sektara Venkata Roman að nafni, að í
ljósi sé efni. Skoðun minna hetfir verið
sú, að ljós sé efnislausar bylgjur. New-
t°n uppgötvarinn frægi, hélt þó þessu
sama fram um eðli ljóssins, og hinn
skarpi austurlanda vísindamðaur gerir
fyrir þrem öldum síðan. En skoðun hans
var ekki hægt að sanna og var hún því
aldrei viðurkend. Eigi síður hafa vís-
indamenn hallast mjög að þeirri skoðun
á síðastlinum tíu árum, að einhvers
konar efnisagnir væru í Ijósinu. En til
þessa hefir engum tekist að sanna það,
nema ef vera skyldi nú þessum austur-
lenzka vísindamanni.
Hvað ljós í raun og veru er, hafa vís-
indin því til þessa ekki vitað. Alt sem
að mönnum hefir verið kent í því efni.
er að það sé hreyfing í Ijósvakarúminu.
En svo kollvapaði nú Einstein kenning-
unni um efnislausan ljósvaka. Hann
þurfti á efnislausu rúmi að halda við
sínar kenningar, en það kom þá upp úr
kafinu, að það var hvergi að finna, ekki
einu sinni í Ijósvakageimnum, sem hald-
inn var efnislaus.
I strangasta skilningi má einnig segja,
að menn viti ekki heldur ennþá, hvað
efni sé, þó margt sé nú orðið kunnugt
i
um eiginleika þess. Svo þegar j
til ýmsra atriða í náttúrunni
kemur, eiga vísindin nægilegt
verkefni enn fyrir höndum.
Hdtt vtfrðlist eftirtekta/rvert,
að hversu mikið, sem menn
reyna til þess að losa sig
við þetta sem kallað er efni,
þá skuli það aldrei hepnast.
Þynstu Ijósöldur eða geislun
og ljósvakinn, alt er það hlað-
ið efni. Og líklegast á þaö
eftir að verða grafið upp, að
hið sama megi segja um orku
og anda, sem ávalt koma frá
einhverju efni, þó efnislaus séu
sögð. Það virðist því, sem
margt sé syndsamlegra, enn
sem komið er, en það, að vera
efnishyggjumaður.
CORPUS CODICUM ISLAND-
ORUM MEDII AEVI
hafi átt nokkurn þátt í þvi,
að Ormsbók var rituð, verður
ekki vitað.
Það hefði nú óneitanlega ver
ið gaman, ef hægt hefði verið
að sanna, að séra Einar Haf-
liðson hefði ritað bókina. En
nú vill svo til að komin eru á
Þjóðskjalasafnið þrjú skinnbréf
úr Árnasafni, sem víst þykir
að séu með hendi séra Einars,
sem sé: fasc. II, 4 frá 1352,
fasc. II. 1 frá 1353 og fasc. II,
18 frá 1359. En því miður er
rithöndin á þessum bréfum f
sumum atriðum svo ólík rit-
höndinni á Ormsbók. að ekkí
getur komið til mála, að séra
Einar hafi skrifað það hand-
rit.
Guðm. Finnbogason.
—Lesb. Mbl.
II. Codex Wormianus (The
younger Edda).
MS. No. 242 fol. in the Arne-
magnean Collection in the Uni-
versity Library of Copenhag-
en. With an Introdutcion by
Sigurður Nordal.
Lévin & Munksgaard, Pub-
lishers. Copenhagen MCMXXXI.
Hin stórfelda útgáfa fornís-
lenskra handrita, sem hótfst
með Flateyjarbók í fyrra, held-
ur áfram með sama höfðingja-
brag og byrjað var. Hér er
komið annað bindið, og ætlar
útgefandinn r Ejnar Munks-
gaard sér hvorki meira né
minna en að gefa út- að öllu
forfallalausu, eitt bindi á ári,
meðan honum endist aldur til.
Munu allir, sem fornbókment-
um vorum unna eða við þær
tfást, óska þess að hann lifi
sem lengst, því að með þessari
útgáfu verða handritin endur-
borin á helstu bókasöfnum
víðsvegar um heim og tiltæk
hverjum, sem vita vill hvað þar
stendur skrifað. Þessar eftir-
myndir handritanna eru svo
vel gerðar og pappír og frá-
gangur allur svo vandaður sem
frekast má verða. Er alt út-
lit fyrir, að þessi útgáfa verði
í sinni (tegund hin stærsta á
Norðuriöndum.
Oodex Wormianus, AM. 242,
fol., eða Ormsbók, sem íslend-
ingar hafa kallað hana, er kend
vlð Ole Wiorm. Hafði Arn-
grímur lærði, vinur hans, sent
honum bókina 4. septembfer
1628, með þeim ummælum, að
hann mætti halda henni svo
lengi sem hann vildi. En
Worm leit svo á. sem bókin
væri sér gefin og skilaði henni
aldrei, en sonarsonur hans gaf
Árna Magnússyni hana. Hand-
ritið er 63 blöð í arkarbroti,
ritað vel og skilmerkilega, og
er talið frá miðbiki 14. aldar.
Elr í því meginið af Snorra-
Eddu með nokkrum breyting-
um, Málfræðisritgerðirnar fjór
ar og Rígsþula.
Prófessor Sigurður Nordal
befir skrifað prýðilegan for-
mála, er í stuttu máli fjallar
um eðli fornbókmenta vorra,
hversu þær hófust, hvaða öfl
þar voru að verki, hlutverk
Snorra og hvaða sæti rit þau,
er bókin geymir. eiga í bók-
I mentum vorum, tildrög þeirra,
einkenni og áhrif. Að lokum
tekur hann feril bókarinnar til
athugunar. I blekklessu í horn-
inu á einu blaðinu, þykjast
menn hafa lesið fangamark
Guðbrands biskups og uppi yfir
því Jón Sigm., er menn ætla
að sé Jón lögmaður Sigmunds
son, móðurfaðir biskups. Þykir
Sig. Nordal því sennilegt. að
bókin sé komin frá Sólveigu
Þorleifsdóttur, móður Jóns, en
hún hafi erft hana með Víði-
dalstungu og sé hún uppruna-
lega úr búi Jóns Hákonarsonar,
þess er lét gera Flateyjarbók,
eða séra Einars Hafliðasonar á
Breiðabólsstað, þess er reit
Lárentiussögu og Lögmanns-
annál. Hvort þeir Einar Haf-
liðason hefði ritað bókina. En
ÁHYGGJUR OG
HAMINGJULEIT
Enginn er svo hamingjusam-
ur, að aldrei gangi honum neitt
á móti skapi. Varla mun sá I
nokkur karlmaður, að pipar-
sveinum auðvitað undantekn-
um. sem aldrei hefir lent í deilu
við konuna sína. Fáir foreldr-
ar hafa sloppið við áhyggjur
úr af veikindum barna sinna,
fáir atvinnurekendur hafa kom
ist hjá kvíða út af fjárhags-
örðugleikum. Fáir embættis-
mann hafa sloppið við sam-
vizkubit út af einni eða annarl
yfirsjón í embættisrekstri. Þeg-
ar svo stendur á, er það ómet-
anlega mikils virði að geta
orðið hugfanginn af einhverju
utan við orsök áhyggjunnar.
Ef ekkert er hægt að gera og
kvíðinn þjakar, tekur einn ef
til vill það ráð að fara í skák.
annar sezt með spæjarasögu
og fer að lesa, þriðji sökkvir
sér niður í almenna stjömu-
fræði, fjórði leitar sér hugg-
imar við að lesa um forn-
meniagröftinn f Ur, frá tím-
um Kaldeanna.
Allir þessir menn fara
viturlega að ráði sínu, en sá
sem ekkert gerir til þess að
drcifa áhyggjunum, eri lætur
þær fá algert vald yfir sér,
hann breytir óhyggilega og
verður sjálfur allsendis ófær
um að bæta úr böli sínu, þó
að tækifæri bjóðist til þess.
Mjög lfkt má segja um þá, sem
verða fyrir óbætanlegu tjóni,
svo sem verða fyrir ástvina-
missi. Það gerir ekki nema ilt
eitt að láta yfirbugast. Sorgin
verður ekki umflúin, og við
henni má jafnan búast, en alt
skyldi gert sem unt er til þess
að draga úr henni. Það er ó-
menska að láta sorgina gera
sig að aumingja. Eg neita þvf
auðvitað ekki, að sorgin getur
bugað, en eg held því fram.
að hverjum manni beri að
forðast þau örlög og leita held
ur allra ráða, sem hvorki eru
skaðleg eða spillandi, til þess
að sigrast á henni.
Bertrand Russell..
—Eimreiðin.
f EFRA GUFUH VOLFINU
Hámarksflug Piccards.
Loksins tókst Piccard him-
influgið. Fyrir nokkrum dög-
um kölluðu menn hann skýja-
glóp og sögðu að fyrirrætlanir
hans væru óðs manns æði. Nú.
dást menna að afreksverki
hans.
Rcard komst upp í 16000
metra hæð. eins og hann hafði
ætlað sér, og setti heimsmet.
Fram að þessu hafði Ameríku-
maðurinn Sucek heimsmet í
hæðarflugi með flugvél (13157
m.), og Þjóðverjarnir Suring
og Berson heims met íhæðar-
flugi með loftbelg (10800m.)
Að vísu komst Amerikumaður
inn Hawks, fyrir 2 árum, í
loftbelg upp í 13800 m. hæð,
en loftbelgurinn steyptist til
jarðar, Hawks beið bana, og
metið var því ekki viðurkent.