Heimskringla - 20.01.1932, Qupperneq 3

WINNIPEG 20. JAN. 1932
HEIMSKRINGLA
3 SIÐA
THE
MARLB0R0UGH
SMITH ST., WINNIPEG
Winnipeg’s Downtown Hotel
COFFEE SHOP
Open from 7 a.m. to 12 p..m.
Special Lunch, 40c
Special Ladies’ Luncheon,
40c
Served on the Mezzanlne Floor
Best Business Men’s
Luncheon in Town, 60c
See Us for our
Winter Room Rates
We cater to Functions
of All Kinds
F. J. FALL, Mgr. PH. 86 371
fleiri kölluðu hana mömmu en
börnin hennar. Engin kona
tætti fegurri dúka. Engin kona
hafði henni fremur lag á því
að láta hvern einasta hlut í
gömlu baðstofunni bera vitni
um Sunnudags og hátíða-
morgna um leið og menn opn-
uðu augun, og áður en menn
mundu dagtalið. Hun var fall-
eg en ekki stórgáfuð kona.
F.nginn vissi eins vel og hún
hvar ljósið átti að standa, til
þe»s allir sæu til og líkaði vel.
Löngu seinna var eg henni sam-
tíða heilt ár, þá var hún orð-
in mjög gömul. Eg dáist að
lvenni æfinlega, þegar mér dett-
ur hún í hug. Mér þótti ekk-
ert iallegt við manninn henn-
ar nema fötin sem hún klæddi
hann í, — og augun. Þó voru
þau ekki eins góðmannleg og
þau voru gáfuleg. En mér
Það var snemma á vorinu
1890, að við fórum að verða
vör við forsendingar séra Arn-
ljóts. Hann hafði afráðið að
reka fé sitt alla þá óraleið vest-
an úr Hörgárdal og austur á
Langanes. Eg man að eg dáð-
ist að útsjóninni viðvíkjandi
þeim mikla leiðangri. Aðal um-
sjónarmaður þeirrar ferðar var
hyggilega valinn, — tekinn hér
um bil á miðri leið — mesti
fyrirhyggju og dugnðarmaður,
kunnugur vegum og mönnum
á báðar síður, bóndinn Kristján
Jónsson á Úlfsbæ í Bárðardal.
Enda mun hann hafa átt hlut að
máli um það, á hvaða tíma að
rekið var, eftir að hættulegustu
veðrum mátti búast við að væri
lokið, þó áður en vorhlákur lin-
uðu göngufærið. Enginn maður
alinn á öðrumhvorum enda leið-
arinnar hefði getað lagt aðra
eins útsjón, nærgætni og fylgi,
eins og sá er bjó á miðri leið
og þekti alt á báðar síður. Ferð-
in gekk alt í gegn slysalaust
og vel, eins og það sem vel er
til vandað. Prestur sjálfur og
fólk hans hugði ekki til ferðar,
fyr en sól og sumar hafði þurk-
að alla vegi, því á landi varð
að fara, þar sem strandferðir
voru þá ekki komnar til sög-
unnar.
Arnljótur kæmi, sem við nú átt- hann var sekur. Eg þættist
um von á að kæmi þenna eða I góðu bættur, ef eg gæti fengið
hinn daginn. Eg sá að verzlun- I lesendur mína til að líta, öllum
arskipin, sem láu á Þórshöfn1 hleypidómum óháðir, á fram-
höfðu dregið upp öll sín flögg
og sömuleiðis húsin á Þórs-
höfn. Strax datt mér í hug að
séra Arnljótur væri á ferðinni,
en hafði naumast haft nokkum
tíma til að skapa mér neina
hugsun um það, þegar eg sá að
margt ríðandi fólk kom upp
svonefnt Bakkahorn lítinn spöl
fyrir sunnan mig. Það hlaut að
vera prestur með sitt skyldu-
lið. Eins og eldingar riðluðust
hugsanir mínar hver á annari
Fyrst af öllu máltækið: “Það
gefur hverjum eins og hann er
góður til”. Drottinn minn, hver
ræður þessu? Eru þetta þá
fylgur séra Arnljóts, eftir alt
sem af honum er sagt?. Fínasta
og fegursta veður, sem ákosið
verður. Og því er eg staddur
á minni landamerkjalínu milli
bæjanna, þegar eg fyrst kem
auga á hann? Hví ekki á línu
séra Vigfúsar? Hvað skyldi þá
coma næst? Þankabrotin hlutu
að hætta, prestur var kominn
fast að mér og báðir komnir
af baki. Eg reyni ekkert að
lýsa því, hvað mér hnikti við
að sjá manninn, hvað honum
hafði farið aftur á átta árum.
að öll réttarmeðvitund manna.
hafi verið miklu næmari, feg-
urri og ríkar á mínum uppvaxt-
arárum, og alt fram á þann
tíma er eg flutti til Ameríku,
þótti vænt um margar rísur , heldur en hún er nú á dögum
sem hann bjó til. Ekki man
eg eftir að hafa verið í öllu
skemtilegri brúðkaupsveizlu, en
þenna dag á Ytralóni. Það var
undur fallegt og gott vorveður,
og þó snjór væri að mestu leyti
runninn úr sveitum við sjóinn,
þá voru fannir alstaðar til heiða
og fjalla og þar af leiðandi
beljaði áin rétt hjá bænum óð
og barmafull til sjávar. En ís-
lenzku sumarfuglarnir kváðu
fegurstu ljóðin sín alt í kring.
Með veizlugestunum var alt svo
hóflegt, að vísu farið með vín,
en enginn drukkinn, svo eg
muni. Mér þótti æfinlega fall-
egra á Ytralóni eftir þenna dag,
en áður.
Gunnlögur bóndi var kominn
að Ytra Álandi í Þistilfirði þegar
hann nokkrum árum seinna
andaðist. Þá skrifaði ekkja hans
mér og bað mig að semja fyrir
sig dánarfregn og iitla æfi-
minningu til að setja í blöðin.
Eg varð við bón hennar og
sendi henni grein mína litlu
seinna til að líta á hana áður
en hún færi í blöðin. En henni
þótti þá grein þessi svo fáfengi-
leg að hún brendi hana, og
þóttist eg vita að greinin hefði
borið þess merki, að mér þótti
hann aldrei afbragð annara
manna, þó eg rírti hann að
maklegleikum.
Eg gekk þess ekki dulinn, að
tvö þykk og þung og svört ský,
grúfðu yfir fyrstu sámfundum
og samrínnutilraunum okkar
séra Arnljóts, þegar þar að
kæmi. Það var rétt hugsanlegt,
að sól samúðarinnar frá báð-
um síðum, yfir heimilunum,
brendi þessi ský og eyddi þeim
til fulls, en hitt fanst mér þó
líkara, að þau yllu óveðri. Ann
að og svartara skýið var landa-
merkamálið, sem séra Vigfús
dó frá áður en það yrði út-
kláð. Hitt skýið var, að þótt
prestkosningin í sókninni yrði
ólögmæt, þá hlaut séra Arn-
lóti að vera kunungt um það,
að eg vann á móti honum það
sem eg gat. Hitt myndi hann
ekki taka til greina, að séra Jón
Halldórsson, sem eg fylgdi fast
fram, var persónulegur rínur
minn síðan eg var á Hofi í
Vopnafirði hjá föður hans.
Tímarnir liðu, og atburðirnir
Skeggið farið sem vangann
^ f“llyrðÍ. !g’ skreytti og þakti brjóstið áður
Aðeins litið efri varar skegc
og snoðklitptir vangar. Alt höf-
uðið hélað af kulda ellinnar, en
nefið bogið út á sömu hlið og
öllu hrikalegra en áður, af því
alt annað hafði fallið saman
og fokið út í vindinn en það
hopaði hvergi, “stóð eins og
hreystinnar heiiaga mynd og
hreinskilnin klöppuð úr bergi",
eins og Einbúinn hjá Stephani
G. Framúrskarandi heilsaði
maðurinn mér bróðurlega, eng-
inn höfðingjaháttur, engin til-
gerð, ekkert kjass, en bróður-
legt fagnaðarbbros í öllum
svipnum. Hann 69 ára, en eg
28 ára eða hart nær 29 ára.
Með sjálfum mér álykta eg svo
að sú mikla dygð, réttarmeðvit-
undin, sé óðum að deyja út hjá
íslendingum, fyrir áhrif frá öðr-
um þjóðum, og samstarf með
þeim. þar sem réttarmeðvitund-
in var kanske aldrei lærð, eða
henni útrýmt af hnefaréttinum
f>Tir hundruðum ára. Það er
eitt af hlutverkum Þjóðræknis-
félagsins, að skýra fyrir mönn-,
um þýðingu þessa guðdómlega
eiginieika, að allir fái að njóta
réttar síns. Réttarmeðvitundin
er eins og dagsbirtan, nauðsyn-
leg í öllu samstarfi mannanna,
að maður sé með hvassa sjón
fyrir því, að traðka ekki á ann-
ara rétti. Landhelgin er ríkis-
lerna réttarmeðvitundarinnar,
enda höfðu forfeður vorir sam-
ið sér mikinn lagabálk áhrær-
andi iandhelgi. Landið átti hult
í öllum þeim höppum, sem því
tii féllust. En það var ekki nóg
að landinu tilheyrði þessi rétt-
ur, heldur urðu að vera skýr á-
kvæði um það, hvar réttur hins
fráfarandi ábúanda var þrotinn
og réttur hins aðkomanda inn
genginn, og lögin ákváðu að
takmarkið skyldi vera föstudag-
urinn í fardögum. Þar sem
æðarvarp var á jörðum, þá vai
þetta takmark mikils um vert,
því oft var kominn mikill
dúnn í hreiðrin á föstudag
í fardögum, og það átti frá-
farandi, mátti þó hins veg-
ar ekki róta dúninum eða
taka hann, því það eyði-
lagði varpið að meira eða minna
leyti það árið. Undir svona
kringumstæðum varð bróður-
lyndið eitt að ríkja í hugum
manna, ef ekki skyldi til mála-
ferla koma. Hægra var að eiga
við alt annað, er ábúendaskift-
in áhrærði, svo sem trjáreka,
hvalreka eða hvað annað sem
um var að gera. Ábúendaskifti
á jörðum fóru því oftast fram
í fardögum.
Ekki man eg hvaða mánað-
ardag í júní það var, sem séra
Arnljótur kom með fjölskyldu
sína, alfarinn að Sauðanesi. En
það var seint á degi í einu dá-
samlegasta blíðviðri. Eg var
staddur á minni landamerkja-
línu, milli Syðralóns og Sauða
ness á alfaraveginum, sjálfur
ríðandi og rak á undan mér
komu séra Arnljóts í hvert skifti
fyrir sig. Og svo eg vinni eitt-
hvað til, þá vil eg fyrst benda
mönnum á nokkra eiginleika
séra Amljóts, sem enginn óvin-
ur hans gæti neitað að eg fari
rétt með. Hann var góður og
traustsverður eiginmaður og
faðir barna sinna, sannur og
sjónríkur augasteinn fjölskyld-
unnar. Hann var nærgætinn,
skilningsríkur og sérstaklega
gamansamur húsbóndi. Alt
heimilisfólkið bar mikla virð-
ingu fyrir honum, og var jafn
vel snúið við kunningja sína,
sem komu í Sauðanes, ef þeir
áttu eitthvað í deilum við eða
höfðu eitthvað á móti presti.
Eg var oft dag og dag,
og stundum nokkra daga í
Sauðanesi, fyrsta árið þeirra
þar, til þess að breyta ýmsu
í húsinu á annan veg, eft-
ir geðþekni, tilfinningum og
þörfum hinna nýju búenda.
það var einhvern tíma að eg var
staddur í vinnustofu hjú-
anna, seint á kvöldi eftir að
eg hafði lokið mínu dagsverki.
Vinnumenn ræddu um fjárpöss-
un og sína daglegu sýslu, en
vinnukonur fengust við tóskap
og sauma. Kom þá prestur frá
þér si m
notifi
T I M BUR
KAUPÍÐ
AF
The Empire Sash & Door Co, Ltd.
BirgSir: Henry Ave. East Phone: 26 356
v
Skrifstofa: 5. gólfi, Bank of Hamilton
VERÐ GÆÐI ANÆGJA.
ráku hver annan, eins og renn-1 þrjá áburðarhesta, var að flytja
ingur, sem hreinsaði og skýrði suður í Þórshöfn seinustu leif-
fyrirætlanirnar, og hvatti mann arnar af búslóð frú Guðrúnar
til atorku, en kæfði allar hags- Björnsdóttur, til þess að alt
munavonir hins vegar. skyldi vera úr vegi, þegar séra
Hann var ekki að seilast upp
fyrir sig, ekki að heilsa nein-
um prinsi. Honum var alvara
að við skyldum vera góðir ná-
grannar og vinir. Frú Hólmfríði
hafði eg ekki fyr séð. Hún fór
ekki af baki, en horfði sjáan-
lega samþykk á samfundi okk-
ar. Svo gekk eg til hennar og
bauð hana velkomna. Eg varð
strax hrifinn af hreinleikanum
og festunni, sem var stimplað á
svip hennar. Þá gekk eg til
dætra þeirra, sem allar sátu á
hestbaki og heilsaði þeim hverri
af annari, allar brosandi og hver
annari fallegri. Bróðursonur
prests, Amljótur Gíslason, nú
bóndi norður við Manitobavatn,
var fylgdarmaður þeirra. Prest-
ur sagði honum að taka upp
vasaglasið og gefa okkur öll-
um dropa. Eftir því tók eg, að
ekki gerði hann sjálfur annað
en að væta varirnar. Þá fór
hann að gera dálítið fallega að
gamni sínu, og bað mig svo að
heimsækja sig á morgun; sagð-
ist þurfa að tala ýmislegt við
mig, og lofaði eg því. Að því
búnu 'skildum við.
Svo margir hafa spurt mig
um séra Arnljót og talað við
mig um hann aftur og fram
að eg er því ekkert ókunnugur
hvaða álit menn hafa yfirleitt
myndað sér um hann. Og eg skil
það líka undur vel, að það er
enginn hægðarleikur að breyta
almenningsálitinu, hvorki í
þessu efni né öðrum. En hitt er
líka víst, að eg hefi enga löng-
un til að halda séra Arnljóti
fram, nema eins og hann verð-
skuldaði og vann til. Séra Am-
ljótur er mikið umtalsverður,
þrí að hann kom víða við, og
var hvergi hlutlaus. Við höfðum
mikið saman að sælda í 14 ár,
sem við vorum nágrannar og
urðum að vinna saman, hvort
sem okkur var ljúft eða leitt.
Eg veit að margt af þrí, sem
eg mun af honum segja, bendir
á ómjúka meðferð í minn garð,
en eg var hvergi sýkn, þegar
skrifstofu sinni og gekk á milli
dyra yfir lítið horn af hjúa-
stofunni. Hann var kominn til
að lesa kvöldlestur og leit bros-
andi á hóp hjúa sinna, og sagði
einliver gamanyrði til þeirra.
sem næst honum voru stödd
Vingjarnleg blæbrigði lýstu sér
í hverju andliti, og allir þögn-
uðu, eins og hamri hefði verið
slegið í borðið, til að kveða sér
hljóðs. Hann var sérstaklega
góður við allar skepnur. Þegar
geldfé hans var smalað saman
og rekið inn í fjárborg eða rétt.
þá kom hann þar og leit á hóp-
inn, ekki með sjálfbirgingssvip.
eins og mörgum ríkum manni
hættir ríð, þegar hann hefii
miklar eigur fyrir framan sig
heldur sjáanlega með hvassri
eftirtekt að kynnast eðli kind-
anna. Hann kom auga á sríp-
mikla kind og strax færði hann
sig þangað að tala við hana.
og umtalsefnið var þá oftast
iað, sem höfuðburður og
augatillit kindarinnar bar með
sér. Það var sérstakt gaman að
vera þar viðstaddur og heyrn
af orðum hans þau áhrif, sem
hann varð fyrir af þeim ein-
kennum, sem hann las út úr
svip skepnunnar. Hér er sönn
en lítil saga:
Snemma morguns í góðu
veðri áttu piltar hans að smala
geldfé inni á-hálsi. Á heimilinu
var einn sérstaklega vænn fjár-
hundur. Hann var kallaður Vígi,
hin mesta kostaskepna í sinni
stöðu. Flestir aðrir hundar áttu
vissan húsbónda á heimilinu,
og tóku ekki í mál að fara með
öðrum* en honum, eða ljá öðr-
um lið sitt. En Vígi fór með
hverjum sem kalsaði til hans,
að hjálpa sér, og allir vildu hafa
hann. En þenna morgun brá
svo við að hann fanst hvergi.
Allir leituðu og kölluðu, en á-
rangurslaust. Það lá við sjálft
að piltar treystu sér ekki til
að smala, en hjá því varð nú
ekki komist, og lögðu þeir af
stað. Litlu seinna reið eg í hlað-
ið á Sauðanesi, einhverra er-
inda vegna. Prestur sat á skrif-
stofu sinni og sá mig koma í
hlaðið, kemur glaðlega út og
ætlar að heilsa upp á mig. Við
vorum þá góðir kunningjar. En
um leið og hann stígur út af
tröppunum, kemur Vígi líka í
hlaðið og stefnir beint á prest.
því þeir voru líka kunningjar.
Seppi var snjóhvítur á litinn
með mórauð augu, og hann var
hér um bil skottlaus, hafði svo
sem tveggja þumlunga skott
stúf. Það var siður hans að
klappa þessu skotti sínu á kné
presti, þegar þeir fundust
Prestur beygði sig niður, klór-
aði ofan í hnakkann á seppa og
segir:
“Nú, ert þú kominn, Vígi
minn, einni stundu of seint,
piltarnir eru allir orðnir reiðir
við þig. Þú ert að tapa áliti
þínu, þú gengur eins og trú-
löfaður maður út um alt, eins
og þú sért vaxinn upp úr allri
fjársmölun. Veiztu ekki, að þú
ert voðalega langleitur og ó-
fríður, með mórauð augu og
skottlaus, þrí ertu að sýna þig
öðrum? Farðu nú á eftir pilt-
unum og hjálpaðu þeim nú alt
sem þú getur.”
Þó prestur gleymdi mér nú
á meðan þetta fór fram og virt-
ist hafa meira við seppa en
mig, þá leið mér sannarlega vel
að sjá hvað hann var góður
við dýrið, og hvernig seppi skildi
nú þetta og matti það mikils,
þó mér fyndist þetta nú Ijóta
ofanígjöfin. Aldrei sá eg séra
Arnljót fara svo á bak reið-
hrossi sínU, að hann ekki fyrst
klappaði því á hálsinn aftan við
eyrað og talaði við það fáein
orð — spurningar og spaugs-
yrði — og aldrei tímdi hann að
ríða hart nema lítinn sprett í
einu, þó hrossið ríldi áfram.
Allir þeir, sem þektu séra Arn-
ljót heima fyrir og persónulega,
vita að eg segi þetta satt, og
hafa sjálfir hlotið að þekkja
þessa kosti í fari hans. Þetta í
fari séra Arnljóts, sem eg hefi
reynt að sýna myndir af, var
honum eiginlegt. Og er ekki
skylt að henn sjái hann líka í
þeim búningi, og láti hann njóta
eðlisfars síns og eðliskosta, þó
öll hans vopn séu oddhvöss,
þegar hann er orðinn reiður?
Hvað erum við að þykjast af
hreysti forfeðranna, sem birt-
ist mest í vígaferlum, ef við
sjáum enga ástæðu til að við-
urkenna andlega hreysti og yfir-
burði manna á seinni öldum?
Frh.
bað hann um te, og drakk það
sem ekkert væri að honum. En
rétt á eftir fékk hann sinadrátt
og var þegar örendur. Þetta
skeði 26. maí 1845, og var Jónas
þá 37 ára gamall, fæddur 16.
nóv. 1807. Hann var jarðaður
31. maí í Assistents-kirkjugarð-
inum, Litr. S. Nr. 198.
Jónas sá fyrir framtíð lands-
ins í mörgu, t. d. þegar hann
kvað:
“----------eyjan hvíta á sér
enn vor, ef fólkið þorir”.
En í einu skjátlaðist honum,
en það var þegar hann fimm
mánuðum fyrir andlát sitt, 21.
des. 1844, orkti: “Enginn græt-
ur íslending”.
Það mun koma í ljós á hundr-
að ára dánardægri hans 26.
maí 1945, að margir trega hve
ungur lézt íslendingurinn Jónas
Hallgrímsson. — Alþbl.
* * *
Atvinnubótavinna á Siglufirði.
FRA ISLANDI
LJÓÐSKALDIÐ
Rvík. 10. des.
Atvinnubótavinna hefir mikil
verið unnin í haust á Siglufirði.
Var unnið á jörð, sem bærinn á
(Holi) að franjræslu fyrir 7000
krónur, og að grjótnámi til götu
gerðar og aðgerðar á hafnar-
bryggju hefir verið unnið fyrir
8000 krónur. En eftir er að
vinna að grjótnámi og fleiru
fyrir aðrar 15 þús. krónur. Von-
ast Siglfirðingar til að fá minst
10 þús. kr. atvinnubótastyrk úr
ríkissjóði, en hvort þeir fá það
er óákveðið ennþá.
Auk þessara atrínnubóta fer
fram vinna á tilbúningi á 25
þús. síldartunna. Eru stafir
innfluttir óunnir. Er vinna ríð
það áætluð 20 þús. krónur.
Þó atvinnubótavinna þessi sé
hvergi nærri nóg eftir þörfinni,
þá er hér um miklar atvinnu-
bætur að ræða miðað við
Reykjavík. Á Siglufirði eru ekki
nema 2000 manns, og svara at-
vinnubætumar 30 þús. kr. (rík-
isstyrkurinn væntanlegi og
tunnusmíðin ekki talin) til þess
að bærinn hér legði 420 þús. kr.
fram til atrínnubóta.
• • •
Atvinnuleysið og
atvinnubótavinnan.
Jópas Hallgrímsson kom til
Kaupmannahafnar vorið 1844,
en hafði þá dvalið eitt ár í Sór
á Sjálandi. Rvík. 18. des.
Veturinn eftir orti hann A bæjarstjórnarfundinum í
margt, en töluvert þunglyndi! gærkveldi skýrði Kjartan Ólafs-
lagðist á hann. Hann var þá j son, sem er fulltrúi Alþýðu-
jafnframt að rita lýsingu Is- flokksins í nefnd þeirri, er hef-
lands, en gekk það skrykkjótt, j ir umsjón með atvinnubóta-
byrjaði á köflum, en hætti í r vinnunni frá því, að á miðviku-
miðju kafi og byrjaði annars J daginn þegar vinnu lauk voru
staðar. [ í henni samtals 214 menn. Þar
Það var eitt kvöld, er hann . af 12 kvæntir menn, barnlausir
kom heim til sín (hann átti og 5 ókvæntir barnlausir, en af
heima í húsinu nr. 140 við I þeim mönnum eru nokkrir kunn
Sánkti-Péturs-stræti), að hon- ■ áttumenn (steinsmiðir), sem
um skruppu fætur og brotnaði I orðið hefir að taka vegna fram-
fóturinn fyrir ofan ökla. Hann • kvæmda verksins. Hinir hafa
gerði ekki vart við sig, en komstjfyrir að sjá:
sjálfur upp stigann upp á 3.
loft, þar sem herbergi hans var,
og lá svo til morguns. Sagðist
hann ekki hafa viljað ónáða
menn, því að hann gæti ekki
lifað. Hann lá 4 daga á Frið-
riks-spítala og bar sig vel; var
hann að lesa bók meðan bund-
ið var um beinbrotið, sem var
svo ilt, að brotin stóðu út úr
fætinum. Á fjórða degi kom
drep í fótinn og sá læknirinn
það um kvöldið, en geymdi þó
til morguns að taka fótinn af.
Jónas vissi hvað verða átti og
brá sér hvergi, en bað að ljós
væri látið loga hjá sér, og var
að lesa alla nóttina danska þýð-
ingu af skemtisögu eftir enska
höfundinn Marryat, sem heitir
“Jakob Ærlig”.
Nokkru eftir miðjan morgun
26 menn
43 —
61 —
33 —
17 —
9 —
3 —
1 barn hver
2 börn hver
3 — —
4 — —
5 — —
6 — —
7 — —
1 maður 9
1 — 10
— og
Samtals 606 börn innan 14
ára aldurs. En alls taldi Kjart-
an að láta muni nærri, að í
heimilum þessara manna séu
samtals 1400 — 1500 manns,
sem ekki hafa annað sér til
framfæris en vinnulaun þeirra,
þar með talin börn þeirra eldri
en 14 ára, sem enga rínnu hafa.
Unnið er í 6 stöðvum. 1
FTh. á 7. bls.