Heimskringla - 09.03.1932, Qupperneq 7
WINNIPEG 9. MARZ 1932.
HEIMSKRINGLA
7. SÖ)A
OPIÐ BRÉF TIL HKR.
Frh. frá 3. bls.
sem ætlaði til Seattle; frænku
ferðafélaga rníns, Þorgeirs Sím
onarsonar frá Blaine. Hver sá
fjórði var, vissi eg ekki með
vissu.
Afréð eg nú að bíða þessa
nótt í Montreal, ef ske kynni að
úr þessu greiddist, svo að við
Símonarson gætum orðið sam-
ferða heim, því hann einn af
öllu samferðafólkinu átti sam-
leið með mér, það er með
Gr. N. brautinni, svo hér varð
'þá fullnaðar skilnaður með okk
ur og aðalhópnum, sem heim
fór með C. P. R. og þessa nótt
hélt áfram til Toronto, og það-
an næsta dag til Niagara. Sá
eg meira en lítið eftir að verða
af þeirri skemtiför, en svo varð
nú að vera. Hr. Símonarson
hafði lengi von um að geta
breytt farbréfum okkar, svo að
við gætum farið með C. P. R.
heim, og þannig orðið með í
nefndri skemtiför, sem og séð
fleiri kunningja þeim megin lín-
unnar á heimleið. En þegar til
kom, reyndist það á annan veg.
Gr. N. hafði náð í nokkurn
hluta af peningum okkar, og
var ekki á því að sleppa þeim
aftur. Vagnar komu ofan að
lendingarstöðinni og fluttu fólk
og farangur á járnbrautar-
stöðvarnar. Þar skildum við
eftir farangur okkar nema
handtöskurnar, og gengum á
gistihús skamt þaðan. Þar hafði
Þórir Björnsson ásamt Kristj-
áni Johnson frá Duluth og frú
hans gist á austurleið,, og bjóst
hann nú við að hitta þau þar.
T»egar þar kom, voru þau þar
ekki. Samt tókum við þar her-
bergi. Að því búnu fór herra
Björnsson að leita að þeim
hjónum, en við Þ. S. fórum á
kaffihús skamt þaðan að fá
okkur hressingu — gott kaffi
með reglulegum Kínarjóma. —
Fanst mér full þörf á því, því
þótt kaffið á skipinu væri full-
brúklegt með mat, var lítil
hressing í því — fyrir mig alls
engin. Við vorum líka köld og
hálf-hrakin, því nú var fyrir
nokkru komin húðarrigning —
-var húðarrigning, meðan við
■gengum frá járnbrautarstöðinni
yfir í hótelið, og þaðan yfir á
kaffihúsið. Þegar við komum
aftur yfir í hótelið, var Björns-
son þar fyrir, og hafði fi^ndið
þau Johnson-hjón á gistihúsi
rétt við hliðina á okkur. — Að
öllu þessu afrekuðu fórum við
að sofa — þreytt eftir langan
dag. Ekki hefi eg skrifað niður
nöfnin á gistihúsum þessum né
heldur á kaffihúsinu, og hefi
eg gleymt þeim — fanst það
lítlu skifta. Eg bjóst ekki við að
verða þar aftur á ferð, og þó
svo færi, myndi eg kjósa önnur
gistihús nær járnbrautarstöð-
inni, en kafifhúsið kynni eg að
leita uppi aftur.
Mánudaginn 11. ágúst er veð-
ur bjart og gott. Við förum
snemma á fætur. Eg svaf illa í
þessu Montreal gistihúsi, og
varð deginum fegin. — Morg-
uninn gekk í snúninga. Þórir B.
kafifhúsið og fengum okkur
kaffisopa og gafst það eins vel
og kvöldið fyrir. Eftir það leit-
aði Þ. S. uppi brezka konsúlinn
viðvíkjandi frænku sinni og
gekk all-langur tími í það. Þeir
Þórir Björnsson og Kristján
Johnson fóru og sinna ferða,
, en við frú Johnson gengum
fram og aftur æði tíma, og
sátum svo í herbergi þeirra
hjóna, þegar við nentum ekki
að ganga lengur, þangað til
þeir piltarnir komu aftur.
Svo fór að Þorgeir Símonar-
son varð að fara til Quebec eft-
ir frænku sinni. Áður en við
skildum, tókum við öll, þ. e.
Kristján Johnson og kona hans
frá Duluth, Þórir Björnsson,
Þorgeir Símonarson og eg, —
morgunverð á kaffihúsinu okk-
ar. Með lest, sem fór í kring*
um kl. 11, fóru þau hjónin frá
Duluth. Við gengum þá yfir á
annað hótel, þar sem William
Johnson hafði haldið til síð-
ustu nótt, ásamt konu sinni og
föður. Hafði Johnson þessi ver-
ið að braska í því að koma
emigranta í gegn, sem með hon
um ætlaði til Spanish Fork, og
það tafið för hans. Þetta fólk
minnir mig að komið hefði í bíl
sínum frá Utah, en skilið hann
eftir í einhverjum bæ fyrir
sunnan línu. Seinna frétti eg,
að tilraunir Johnsons með að
koma emigrantanum í gegn,
hefðu strandað eða orðið á-
rangurslausar, og maðurinn
verið sendur aftur til íslands.
Vegna óvissunnar um aftur-
komu Þorgeirs Símonarsonar
félaga míns, afréði eg nú að'
halda ferðinni áfram heim eins
fljótt og eg gæti. Áður höfðum
við ákveðið að vera einn eða
tvo daga um kyrt í Montreal,
og sjá það sem við gætum af
borginni. Ein kærði eg mig
ekki um að dvelja þar, og sá
því lítið af henni — sama sem
ekkert. Urðum við þrjú enn þá
samferða ofan á C. P. R. stöð-
ina. Þaðan fór Þ. S. aftur til
Quebec með lest, er fór kring-
um klukkan 12 á hádegi, og við
með annari um sama leyti á-
leiðis til Chicago.
Fallegt þótti mér landið nærri
Montreal. Skiftust þar á, sem
annarsstaðar, bæir og bæ'nda-
býli, akrar og blómskrýddir bal-
ar, smávötn og skógarbelti í
dýrð hallandi sumars. Eg ósk-
aði einhverjum hluta þeirrar
fegurðar heim til gamla lands-
ins okkar — eða öll'u heldur
nokkrum hluta hitans, sem hér
var óþarflega mikill, en þar alt
of lítill. Með nógum hita væri
ísland eins gott og nokkurt
!and og fegurra en flest. Þá
mætti klæða landið skógum og
hvers konar skrauti, og gera
það að búsældar landi.
Allmikill hluti þessarar leiðar
gegnum OnUriofylki, liggur
eftir hrjóstrugu klappalandi og
skóglausu að kalla. Kringum
klukkan 9 um kvöldið fórum
við framlijá Toronto, og sáum
auðvitað ekkert af þeirri stóru
borg. Einhvern tíma eftir mið-
nætti fórum við yfir línuna.
Rétt áður komu bandarískir
embættismenn til að skoða
I vegabréf okkar. Gekk það vel
fór strax til þeirra Johnsons-
hjóna, en við Þ. Símonarson á
PCLimERS
COUNTRY CLUB
J-RECIAU
The BEERTÍiat Guards
dUALITY
Phones: 42 304
41 111
og vafningslgust.
Þessa nótt svaf eg í sæti
mínu, þótti of mikið að borga
$9.00 fyrir rúm eina nótt. Eg
var ekki sú eina, sem það gerði
— sætin í þessum dagvögnum
voru full af sofandi fólki og eng
inn kvartaði. Það kostar pen-
inga, að bera sig ríkmannlega,
og nú var eg að verða peninga-
stutt. Nú, jæja. Sælt er sam-
eiginlegt skipbrot, segiF gamall
málsháttur. Mér var ekki vand-
ara um en hinum öðrum, sem
þarna sváfu — konur með börn,
auk heldur aðrir.
Frh.
HEIMSKREPPAN
OG SKAÐABÓTAMÁLIÐ.
I.
Alilr kannast við söguna af
Sisyphos. Vegna ódæðisverka
sinna á jarðríki, var honum bú
in sú refsing í undirheimum, a?
bisa við að velta stóreflis bjarg'
upp bratta brekku, en jafnan
veltur steinninn aftur á hann
ofan. Stjórnmálsögu Evrópu
eftir ófriðarlokin 1918 má vissu
lega líkja við refsingu Sisyphos
Stöðugt hefir dregið sorta fyri
Sól þá er menn ætluðu að rofa
tæki til. Friður er þráður, en
samt hervæðast þjóðirnar í óða
önn. Samstarf og reglubundir
iðskifti með þjóðunum eri1
þráð, en eðlileg, fjárhagsleg
þróun er rofin af pólitískum
flokkadráttum og gífurlegum
tollmúrum. Ef spurt er, hver
sé orsök þessarar öfugsnúnu
þróunar, þá verður að vísu
sagt, að hún sé ekki ein, en þr
má tvímælalaust fullyrða, að
ein af aðal orsökunum sé skaða
bótamálið og hernaðarskuldirn-
ar yfirleitt. Þjóðverjar hafa sjálf
ir fyrir löngu bent á, að jafn-
vægi geti aldrei komist á á
heimsmarkaðinum, meðan þeir
eru neyddir til að greiða hinar
gífurlegu hemaðar skaðabætur
og þýzka þjóðin eigi jafn erfitt
uppdráttar og raun hefir verið
á eftir ófriðinn mikla.
Lengi vildu þjóðir þær, sem
skaðabætur fá, ekki viðurkenna
þessa staðreynd. Hin síðasta og
lang alvarlegasta fjárhags-
kreppa, sem dunið hefir yfir
heiminn síðan 1918, hefir loks
fært þeim heim sanninn um
það. Þar sem alheimskreppan
hefir þanið út klærnar alla leið-
til okkar afskekta lands, þá
hygg eg að íslenzkum lesend-
um muni þykja fróðlegt að
kynnast nánar einni af böfuð-
orsökum hennar, skaðabótamá1
inu og sögu þess. Skal hún
hér rakin í stórum dráttum.
II.
Hernaðarskaðabæturnar byggj-
ast á 232. grein Versalasamn-
inganna. Segir þar eitthvað á
þessa leið: “Þýzkalandi ber að
bæta að fullu það tjón, sem það
hefir unnið borgurum í löndum
bandamanna og samheri”^-
þeirra, alt það tjón, sem þeir
hafa unnið eignym borgara
þessara landa og hér verður
nánar tilgreint’* o. s. frv. Ti1
framkvæmdar þessari grein
samningsins var skaðabóta-
nefndin mynduð. Franski fjár-
málaráðherrann Klotz samdi
uppkast að hinni fjárhagslegu
hlið Versalasamningsins, og
lagði það fram til samþyktar
12*. apríl 1919, og var þar með
myndað hið langvarandi deilu-
mál hernaðarskaðabótanna. —
örlögunum hefir þóknast að
haga því svo, að einmitt þess-
um fjármálaráðherra, sem upp-
tök átti að þessu óhappa-máli,
var síðar varpað í fangelsi fyr-
ir víxlafölsun. Slapp hann þó
seinna úr fangelsinu með lækn-
isvottorð um það að vera “sinn-
isveikur’’. Samkvæmt áætlun
Klotz skyldu Þjóðverjar greiða
100 miljarða marka á fyrstu 10
áruum. — 8. okt. 1920 fegu .26
lönd, sem menn ætluðu að orð-
ið hefði fyrir tjóni af Þjóðverj-
um, áskorun um að leggja fram
skaðabótakröfur á hendur þeim
og færa sönnur á þær innar
þriggja vikna (!). Loks var
frestur þessi framlengdu rtil 20.
febrúar 1921. — Lögðu þá þessi
26 lönd fram skilríki sín. Meðal
þessara landa voru til dæmis
Cuba, Equador, Guatemala.
Haiti, Honduras, Nicaragua,
Panama, Peru, Uruguay og lest-
ina rak negralýðveldið Liberir
á vesturströnd Afríku. Margar
voru kröfurnar bæði fjarstæð-
ar og fáranlegar. Frakkar t. d
kröfðust 1.25 miljarða gull
franka fyrir sendingar, er vinir
og ættingjar höfðu sent frönSk-
um herföngum í Þýzkalandi
og aldrei höfðu komist til skila.
Er óþarfi að taka það fram, að
skaðabætur þessar renna ekki
í hendur sendenda, því ómögu-
legt væri nú að hafa upp á
þeim öllum, heldur renna þær
í franska ríkissjóðinn. Þjóð-
verjar eiga að greiða lífeyri 1.5
milj. franskra uppgjafaher-
manna og nemur sú upphæð
um 60 miljónum gullfranka
Ekki hefir tjóað, þó Þjóðverjar
bentu á, að hermenn gætu
aldrei talist til friðsamlegra
borgara og þeir féllu því ekk’
undir 232. grein í Versalafriðn-
um. Frakkar segja að hermenq
þessir hafi nú látið af herþjón-
ustu og lifi nú borgaralegu lífi.
Það, sem gerir kröfu þessa
enn ósanngjarnari, er það, að
Frakkar telja 60 prósent þess-
ara uppgjafa hermanna sinn"
örkumlamenn, en samskonar
skýrsiur allra annara þjóða
telja 330 prósent. — Þá voru
og kröfur hinna landanna marg
ar mjög vafasamar, þó þær
væru teknar góðar og gildar.
Tjekkóslóvneska ríkið t. d
hafði verið myndað 28. októ-
ber 1918 og vopnahléð var sam-
ið eins og kunnugt er, 11. nóv-
ember sama ár. En þetta nýja
ríki kom fram með kröfu er
nam 7 miljörðum gullfranka,
fyrir þennan hálfa mánuð. Ep
þess skal þó getið, að krafan
var seinna færð niður. — Brátt
varð mönnum ljóst, að Þýzka-
land myndi ekki fært um að
standa við allar þessar fjar-
stæðu kröfur. Leiddi það til
nokkurra alþjóðlegra ráðstefna
á árunum 1920 og 1921. Var
meðal annars reynt að fast-
ákveða skuldina. Á ráðstefnu
þeirri, sem kend er við Bou-
logne, var t. d. ákveðið að
skuldin næmi 269 miljörðum
gullmarka og skyldi greidd á
42 árum. Á ráðstéfnum í París
og London var skuldin færð
niður í 226 miljarða gullmarka,
er greiðast skyldu á 42 árum.
Loks færði skaðabótanefndin
kröfuna niður í 132 miljarða
gulmarka og skyldi hún greið-
ast sumpart í vörum og sunr
part í peningum. Sat við þeíta ,
3 ár, nema hvað Frakkar og
Belgir tóku Ruhrhéraðið her-
námi 1922—23. með því að þeir
þóttust hafa orðið varir við ó-
nógar afhendingar1 viðar og
kola. — 16. ágúst 1924 var enn
komið saman á ráðstefnu í
London. Ráðstefna þessi var að
því leyti háð á öðrum grund-
velli, að nú voru Þjóðverjar
sjálfir spurðir ráða, en ekki
beinlhiis skipað að skrifa und-
ir samþyktir lánardrotna sinna.
Árangur þessarar ráðsteínu var
hin svonefnda Dawes-sam-
þykt. í henni var upphæð skuld-
arinnar ekki beinlínis ákveðin.
né í hve mörg ár Þjóðverjum
bæri að greiða hernaðarskaðg
bæturnar. Samþyktin átti að
vera nokkurskonar tilraun, er
skyldi leiða í ljós, við hve háar
skuldbindingar Þjóðverjar gætu
staðið. Á fyrsta ári, 1924—25,
skyldu Þjóðverjar greiða einn
miljarð marka. Eftir föstum.
hækkandi talnastiga, (miðað
var við aukna neyzlu þjóðarinn-
ar á þessu árabili og fólks-
fjölgun), skyldi ársgjaldið
hækka í 5 ár, og á 5. áni, 1928
—1929, að vera 2.5 miljarðar
marka. Skyldi þetta ár gilda
Dr. M. B. Halldorson
44)1 Ro> «1 HIiIk
SKrifstofusími: 23674
8tundar sérstaklega lungnasjúk
dóma.
Er tö flnna & skrifstofu kl 10—1;
f. h. og 2—6 e h.
Heimlll: 46 Alloway Ave
Talnfnil: 331.%k
DR A. BLONDAL
602 Medical Árts Bldg.
Talsimi: 22 296
Btund.r sérstaklegei kvensjúkdóma
og barnaslúkdóma — AS hitta
kl. 10—12 • h og 3—6 e h
Helmiil: «0« Vlctor St Simi 28 130
Dr. J. Stefansson
11« 3KDIIAL AHI'S 111,1)1.
Hornl Kennedy og Graham
AtH.ilar fl»«i>H*u auaSia- ejrn.
neí- og kverka-ajúkilóma
Br ah hltta fri kl. 11—12 f. h
og kl. 3—e h
Talnlrm t 21N34
Helmlll: 638 McMillan Ave 42691
MOORE’S TAXI LTD.
C«r. Donald and Graham.
50 Centa Taxl
Frá einum stat5 ttl annars hvar
sem er í bænum: 6 manns fyrir
>ama og einn. Allir farþegar á-
byrsrstir, allir hllar hitaóir.
Slml 23 <8 llnar)
Kistur. ttfskur o ghúsKasna
fl utnlnf ur.
DR. L. A. SIGURDSON
216-220 Medic&l Arts Bldp.
Phone 21 834 Offlce timar 2-4
Heimili: 104 Home St.
Phone 72 409
sem ‘:‘normal’’-ár. Skaðabæt-
urnar átti að taka úr 4 tekju-
lindum:
1. Úr þýzka þjóðarbúinu, á
1. ári 250 miljónir og hækka
upp í 1250 miljónir á 5. ári.
2. Úr skuldabréfum í iðnað-
arfyrirtækjum, 300 miljónir
marka í “normal!’-ári.
3. Úr skuldabréfum í ríkis-
járnbrautunum, í “normal”-ári
660 miljónir marka.
4. Samgöngutollar, 290 milj-
ónir í “normal”-ári. —
Eftir Dawes-samþyktinni áttu
Þjóðverjar þannig að greiða
2500 miljónir marka í “normal”
ári. Frá 31. sept. 1924 til 31 ág.
1929 greiddu Þjóðverjar 1970
miljónir marka í hernaðarskaða
bætur. Um framkvæmdir Dawes
samþyktarinnar sá sérstök
skaðabótanefnd, sem banda-
menn. skipuðu og eftirlitsmenn
voru settir til umsjónar með
rekstri iðnaðarfyrirtækja og
ríkisjárnbrauta Þýskalands. -l
En þar sem samþyktin gilti ekki
til neins ákveðins tíma, þá var
að undirlagi Parker Gilberts,
framkvmædastjóra skaðabóta-
nefndarinnar, kvatt til fundar
með bandamönnum og Þjóð-
verjum í París, 11. febrúar 1929.
Eftir langar bollaleggingar
komu fundarmenn sér loks sam
an um tillögur ameríska hag-
fræðingsins, Owen Young’s,
forseta fundarins. Samkv. til-
lögum hans skyldu Þjóðverjar
greiða árlega 1.7—2.4 miljarða
marka, í 37 ár og að þeim liðn-
um um 1.65 miljarða marka
árlega í 22 ár. —
Eftir Youngsamþyktinni koma
hernaðarskaðabæturnar aðeins
úr tveim tekjulindum:
1. Úr þýska þjóðarbúinu.
2. Úr þýsku ríkisjárnbraut-
uuum eða réttara sagt rekstri
þeirra, 660 miljónir árlega og
ber ríkið ábyrgð á greiðslu
þeirrar upphæða. Eftir 1966
eru ríkisjárnbrautirnar undan-
þegnar greiðslunum. —
Merkasta nýjung Youngsam-
þyktarinnar var sú, að hún
gerði ráð fyrir stofnun alþjóðá-
banknas í Basel. Banki þessi
skyldi takast á hendur hlutverk
skaðabótanefndar: Veita ^'
töku skaðabótagreiðslum Þjóð*
verja og sjá um skiftingu þeirra
Frh. á 8 bia.
G. S. THORVALDSON
B.A., L.L.B.
Lögfrœðingur
702 Coníederation Life Bldg.
Talsími 24 587
W. J. LINDAL, K.C.
BJÖRN STEFÁNSSON
ISLENZKIR LÖGFRÆÐIN G AR
á oðru gólfi
325 Main Street
Tals. 24 963
Hafa einnig skrifstofur að
Lnudar og Gimli og eru þar
að hitta, fyrsta miðvikud^g i
hverjum mánuði.
Telephone: 21613
J. Christopherson.
íslenskur LögfræSingur
S45 SOMERSET BLK.
Winnipeg, :: Manitoba.
A. S. BARDAL
selur likkistur og ann&st um útfar-
ir. Allur útbúnabur sá bestl
Ennfremur selur hann allakonar
minnisvarfia og legsteina.
843 SHERBROOKE 8T.
Phoae: Kfl «07 WINNIPIO
HEALTH RÉSTORED
Lækningar án lyfja
DK. 8. G. 8IMPNON, N.D., D.O.. D.O.
Chronic Diseases
Phone: 87 208
Suite 642-44 Somerset Blk.
WINNIPEG —MAN.
MARGARET DALMAJS
TBACHBR OF PIANO
«54 BANNING ST.
PHONE: 26 420
Dr. A. V. Johnson
fslenzkur Tannlæknir.
212 Curry Bldg., Winnipeg
Gegnt pósthúsinu.
Sfmt: 23 742 Heimllis: 33 8*3
Jacob F. Bjarnason
—TRAN SFER—
Hatcaafe and Parnttnre Mavlni
76* VICTOR ST.
SIMI 24.566
Ann&st allskonar flutninga fratn
og aftur um bæinn.
J. T. THORSON, K. C.
til.nr.knr IðKfræölHKnr
Skrlfstofa: 411 PARIS BLDG.
Siml: 24 471
DR. K. J. AUSTMANN
Wynyard —:— Sask.
Talafml: 28 88»
DR. J. G. SNIDAL
TA NNLÆKNIR
614 Homeraet Klock
6
Portage Aveaue WINNIPEG
BRYNJ THORLAKSSON
Söngstjérl
Stillir Pianos og Orgel
Sfmi 38 345. 594 AlverstMM St.
afnspjö ld ** 1
* — ——4