Heimskringla - 25.05.1932, Blaðsíða 5

WINNIPEG 25. MAÍ 1932.
HEIMSKRINGLA
5 BLAÐSlÐA
Brúðvísur.
(Ortar 1881 af dr. Valtý Guðmundssyni.)
Ljómar sigur-sól fríð.
Nú er sælunnar tíð.
Nú er sorgin úr gleymskunnar djúpi.
Því að ástin það er,
hún er orðin sól hér,
klæðir elskendur brúðsælu hjúpi.
Eins og haustblóm á fold
rísa hrímguð úr mold,
viður haustmorgun geislana skæru.
Brosir dögg þeim á brá
björt, og hrímið er frá;
ljóma brúðhjónin ástinni’ af mæru.
Blóm er bliknað í hlíð,
byrjar haustnætur tíð,
býr sig lágstraumur frostrósum hreinum.
Blikna bylji ei við,
berast táls ei af nið;
og þær buga-st af dauðanum einum.
Brosir Vanadís blíð,
bruggar ástarhót þíð,
og hún blessar hin samtengdu hjörtu.
Lifið ástar í draum
viður alsælu glaum,
unz þið uppvaknið dýrðinni’ í björtu.
(Visur þessar eftir hinn góðkunna fræðimann, dr.
Valtý Guðmundsson, voru Heimskringlu léðar til birt-
ingar. Vitum vér að margur hefir gaman af að lesa
þær, sem annað eftir þann góðkunna höfund. Visum-
ar eru ortar að tilmælum konu dr. Valtýs, frú önnu
Jóhannesdóttur sýslumanns, og sendar undir hennar
nafni til brúðurinnar, ungfrú Margrétar Rósu Jóns-
dóttur, frá Hólkoti í Unadal í Skagafirði, á brúð-
kaupsdegi hennar , er hún giftist hr. Vigfúsi Einars-
syni Deildal, frá Grindum í Deildardal.
Þau Margrét og Vigfús fluttust hingað vestur
irið 1887. Er Margrét dáin fyrir löngu síðan, en ekkju-
maðurinn býr hér í bæ hjá dóttur sinni og tengda-
syni, Mr. og Mrs. Fr. Bjamason.
Magazine’’, árið 1748, að í
skírnarveizlu nokkurri hefði
barnfóstran orðið svo dauða-
drukkin, að í stað þess að
leggja barnið í vögguna, fleygði
hún því svo nálægt eldinum, að
það brann til dauðs á fáum
mínútum. Fyrir réttinum bar
barnfóstran, að hún hefði verið
svo dauðadrukkin, að sér hefði
sýnst barnið vera eldiviðarbút-
ur. Og með það var henni slept.
En um sama leyti var hver
þjófur á Englandi, sem stal
meiru en shilling (25 eents)
umsvifalaust hengdur.
Svipað þessu var ástandið í
mörgum öðrum löndum. í
brezku nýlendunum í Ameríku,
þar sem púrítanarnir réðu lög-
um og lofum, var mikill drykkju
skapur, þrátt fyrir óhófl^gan
strangleika í flestu, sem að
siðferði laut. Við jarðarför
prestkonu einnar í Boston árið
1679 drukku syrgjendurnir yfir
50 gallónur af bezta Malaga-
víni, og í Philadelphia snemma
á 18. öld, var áætlað að verzlað
væri með áfengi af einhverju
tæi í tíunda hverju húsi.
Af þessu stutta yfirliti má
sjá, að áfengisnautnin verður
að vandamáli stuttu eftir að
aðferðin að búa til eimda drykki
er fundin upp, og hefir verið
það ávalt síðan.
II.
Áhrif áfengis á menn.
Mjög nákvæmar rannsóknir
hafa verið gerðar viðvíkjandi
álirifum áfengisins á h'kami
manna og sálarlíf. Læknum og
vísindamönnum ber ekki #am-
an um skaðsemi áhrifanna, þó
yfirleitt megi segja að allir,
sem við þær rannsóknir hafa
fengist, séu sammála um, að
ofnautn áfengis sé skaðleg. En
hvað er ofnautn? Um það má
vitanlega lengi deiia. í rauninni
eru engin nákvæm takmörk til
þar sem hófleg nautn hættir
og ofnautn byrjar. Sá sem neyt-
ir áfengis daglega, án þess að
verða nokkurn tíma ölvaður,
er stöðugt undir áhrifum þess;
en sá sem neytir þess sjaldan,
er tímunum saman laus við á-
hrif þess, þótt hann verði stöku
sinnum dauðadrukkinn. Venju-
lega er sá maður sem aldrei
verður ölvaður, svo á beri, kall-
aður hófdrykkjumaður; en samt
er bersýnilegt að hann getur
drukkið miklu meira en hinn,
sem sjaldan drekkur, en er kall-
aður ofdrykkjumaður, af því að
hann verður ölvaður.
í bindindisritum er alkóhól
oft nefnt eitur, og í strangvís-
indalegum skilningi er það eit-
ur. En eitur er líka sumt ann-
að, sem neytt er, sé of mikið
tekið af því, eins og t. d. venju-
legt matarsalt. Samkvæmt út-
reikningi prófessors Mellanbys
getur hraustur maður venjulega
drukkið tvo þriðju úr mörk
(pint) af áfengi, sem er hér
um bil helmingur alkóhól (proof
spirit), en hinn helmingurinn
vatn, á sólarhring, án þess að
stofna lífi sínu í hættu. Hér
um bil einn sjötti hluti af þeim
áfengisskamti, sem maðurinn
þolir, nægir til þess að gera
hann ölvaðan.
Mikið hefir verið deilt um
það af vísindamönnum, hvort
alkóhól sé fæða. Náttúrlega er
ekki um það að ræða, hvort
nokkurt áfengi hafi næringar-
gildi, sem setji það á bekk með
venjulegum fæðutegundum, —
heldur hvort það hafi yfir höf-
uð að tala nokkurt næringar-
gildi.
Læknafélag Bandaríkjanna
(The American Medical Asso-
ciation), gerði eftirfylgjandi yf-
irlýsingu árið 1917: “Vér erum
þeirrar skoðunar, að alkóhól til
drykkjar sé skaðlegt fyrir lík-
amlega vellíðun mammins, og
að notkun þess til lækninga,
hvort heldur sem hreseingarlyf,
fæða eða til styrkingar, hvíli
ekki á neinum vísindalegum
grundvelli.’’ En 1922 gerði
stjórnamefnd sama félags þá
yfirlýsingu, að óviturlegt sé,
að reyna að skera úr vísinda-
legum deiluatriðum með fund-
arsamþyktum. Og þegar leitað
var álits meðlima félagsins þá,
lét meirihlutinn í ljós þá skoð-
un, að whisky gæti skoðast sem
læknislyf. Yfirleitt virðist það
vera skoðun meiri hluta lækna,
að alkóhól sé ekki gagnslaust j
sem lyf, og að “líkamsþrek, sem '
leysist við bruna hæfilega stórra
-kamta alkóhóls í líkamanum,!
komi honum að fullum notum.’’
Sumir læknar eru þeirrar
skoðunar, að aikóhól sé æski-
leg fæðutegund á byrjunarstigi
sumra sjúkdóma, svo sem syk-
ursýki (diabetes) og lungna-
bólgu. Aftur á móti er sú al-
menna skoðun, að whisky sé
gott meðal við inflúenzu, alger-
lega óvísindaleg.
Hvort sem alkóhól hefir nær-
ingargildi fyrir sjúklinga eða
ekki, má óhætt segja að fyrir
heilbrigt fólk er næringargildi
bess svo lítið, að það er naum-
ast teljandi; og í samanburði
við venjulegar fæðutegundir
getur það alls ekki komið til
greina sem fæða.
Eins og allir vita, er áfengis
neytt vegna hinna örvandi á-
hrifa, sem það hefir á h'kam-
l'ann; mönnum finst það hressa
sig og gleðja, sbr.: “Guð lét
fögur vínber vaxa, vildi gleðja
dapran heim". En nú er það
eitt af því, sem allra mest er
deilt um í sambandi við alkó-
hól, hvort það sé í raun og veru
örvandi eða deyfandi. Ýmsir
mjög nafnkendir læknar, eins
og t. d. Lord Dawson of Penn,
halda því fram, að hin almenna
skoðun á áfenginu sé rétt —
það örvi; en aðrír eru á alveg
gagnstæðri skoðun, og segja að
öll áhrif þess séu deyfandi. —
Skoðun hinna síðari mun vera
rétt, strang-vísindalega talað;
_ því að örvandi áhrifin, sem
menn tala um, liggja einmitt í
því, að alkóhólið verkar fyrst
á þá hluta taugakerfisins, sem
seinast hafa þroskast og eru
óstöðugastir. En við það rask-
ast sjálfsstjórnin, og hneigðir,
sem venjulega er haldið í skefj-
um, fá útrás. Af þessu er það,
að mönnum finst áhrifin vera
örvandi, þótt þau í raun og
veru séu deyfandi frá byrjun.
Catlin kemst þannig að orði um
þetta: “Eftir því sem ölvunin
vex, endurtekst þróun tauga-
kerfisins aftur á bak. Fyrst
dofnar mátturinn til að hafa
hemil á sjálfum sér; síðan
hverfa hugsanasamböndin og
dómgreindin, síðan næm skynj-
un utanað komandi áhrifa, sem
berast með “aðberandi’’ taug-
unum. Eðlishvatimar eru sterk-
ar, en óhindraðar og stjórnlaus-
ar. Síðan verða “fráberandi”
taugarnar fyrir áhrifum og ó-
samræmi kemst á hreyfingarn-
ar. Að Jokum skerðast ihin
frumstæðari störf tauganna,
svo sem samstilling á hreyfing-
um fótanna, þegar gengið er,
og sömuleiðis ósjálfráð tauga-
störf, einkanlega mátturinn til
að beita augunum (focussing
the eyes).”
Frh.
Englendingur og íri voru
samferða á járnbrautarlest einu
sinni og sér til tímastyttingar
ræddu þeir margt saman. Gekk
samræða Englendingsins mest
út á það, að hæla öllu sem
Englandi og Englendingum við-
kemur. Meðal annars sagði
hann: “Merkilegt er það, að
það er aldrei dimt á Englandi
nótt eða dag. Þar skín sói
allan sólarhringinn út í gegn.”
íranum fanst þetta nokkuð
einkennilegt, en fyrir sitt þekk-
ingarleysi á þeim hlutum fann
hann sig ekki færann um að
mótmæla beint út, og segir því:
“Þetta er ósköp skiljanlegt,
herra n»inn, það kemur til af
því, að guð getur ekki treyst
ykkur Englendingum í myrk-
rinu.”
ÍSLENDINGADAGUR
WINNIPEG-fSLENDINGA.
Það eru nú liðin 42 ár síðan
íslendingar í Winnipeg tóku
höndum saman úm það, að
halda íslenzka þjóðhátíð einu
sinni á ári, sem þeir skírðu ís-
lendingadag. Þessi hátíð var og
hefir æfinlega verið haldin í
jeim tilgangi, að minnast föð-
urlandsins og að treysta þjóð-
ræknisböndin og bróðurþelið
gagnvart landinu, sem vér ís-
lendingar hurfum frá fyrir rúm-
um 60 árum síðan. Allar þe»s-
ar hátíðir hafa meira að segja
næstum einungis gengið út á
það, að minnast flests þess, sem
íslenzkt einkenni bar og brugð-
ið gat blæ yfir hátíðahaldið,
sem fráskildi það frá öllum öðr-
um þjóðum, sem við búum her
á meðal.
Winnipegborg hefir jafnan
verið álitin aðal-miðstöð ts-
lendinga vestan hafs, og mun
það rétt vera. Fyrst og fremst
er hún fjölmennari af íslend-
ingum en nokkur önnur borg
eða nokkur annar bær í land-
inu, og svo hafa flest íslenzk
fyrirtæki eða félagsstofnanir
átt upptök sín hér í borg og
breíðst héðan út á meðal ann-
ara borga, bæja eða sveita, hvar
íslendingar búa.
Eitt af þessum fyrirtækjum
er Islendingadagshátíðin. Hátíð
þessi hefir vakið mikla eftirtekt
á íslendingum hér í borg á með-
al innlendra og annara þjóða,
og hefir jafnaðarlega oröið ís-
lendingum til sóma. Félög og
verzlunarstétt borgarinnar hafa
stutt hana með dygð og dáð,
til þess hún gæti þrifist, bæði
með verðlaunagjöfum og aug-
lýsingum í prógram dagsins.
Á næstliðnum vetri var kos-
in nefnd eins og að undan-
förnu, til þess að standa fyrir
þessu hátíð.arhaldi. Það var
samþykt að halda hátíðina i
Winnipegborg annan ágúst á
komandi sumri, eins og að und-
anförnu. 1 nefnd þessa virtust
vera valdir margir af þeim fæt-
ustu og álitlegustu mönnum af
yngri kynslóðinni, og hugðu
flestir gott til, að nú færi í
hönd nokkurskonar endurreisn
fyrir íslenzkm þjóðhátíðina Win-
nipegbúa. En hvað skeður?
1 íslenzku vikublöðunum,
Heimskringlu og Lögbergi, sem
út komu 4. maí, er auglýstur
fmndur, sem haldinn verði í
Goodtemplarahúsinu á Sargent
stræti þann 10 maf, til að ræða
um flutning þjóðhátíðar Winni-
peg-íslendinga norður að Gimli,
á þessu sumri, og því borið við
að ekki sé fáanlegur staður i
Winnipegborg til að halda há-
tíðina. Á öðrum stað í sömu
blöðum birtist lastgrein gagn-
vart River Park, þar sem ís-
lendingadagurinn hefir oftast
baldinn verið, og er slíkt mjög
illa til fundið, einkanlega frá
öllum þeim árum, sem hr. Niku-
lás Ottenson var umsjónarmað-
ur þess staðar, og sýndi hann
það allajafna, bæði í orði og
verki, að ekkert væri ógert lát-
ið til þess að hátíðin yrði sam-
löndum hans til sóma. Svo var
þessi fundur haldinn eins og til
stóð og var mjög laklega sótt-
ur. Jafnvel sumir af nefndar-
mönnunum voru þar ekki stadd
ir. Tillaga er þar samþykt þvert
ofan í samþykki það, sem gert
var þegar nefndin var kosin, —
“að halda íslendingadaginn í
ár að Gimli, en ekki í River
Park.” Með tillögunni, eftir því
sem Heimskringla skýrir frá,
voru 50, en 35 á móti. Það er
hálf spaugilegt, að það skuli
koma í ljós, að það er aðeins
um tvo staði að ræða, einn í
Winnipeg og hinn norður á
Gimli. Engan stað þar á milli
er hægt að finna, og bara einn
í allri Winnipegborg. Getur það
komið til greina, að Gimlibúar
séu svo farlama orðnir, að þeir
treysti sér ekki til að halda ís-
lendingadag upp á sitt eindæmi
en þurfi að fá Winnipeg-íslend-
inga til að standa fyrir hátíðar-
haldinu hjá sér? Slíkt er vart
liugsandi, enda munu þeir alls
ekki vera orsökin að þessari tii-
breytni. Líklega heldur verið
því mótfallnir, þar sem ákvarð-
að hefir verið að halda íslend-
ingadag nokkrum mílum norð-
ar í bygðinni, og mundu þeir
sízt vilja láta spilla fyrir því
hátíðarhaldi.
Hitt er því það eina hugsan-
lega, að meirihluti íslendinga-
dagsnefndarinnar í Winnipeg,
hafi viljað eyða sem minstum
tíma í að undirbúa hátíðina í
Winnipeg, samkvæmt settu ætl-
unarverki hennar, og tekið því
það lokaráð að flytja hana burt
úr bænum, og þar með afnema
íslendinagdaginn í Winnipeg
eftir 42 ára tímabil. Eða getui
það átt sér stað að jafngreind-
ir og mentaðir menn, sem eru
í nefnd þessari, hafi svo mis-
skilið stöðu sína að það gerði
engan mismun, hvar Winnipeg
íslendingadagur vseri haldinn,
þó það væri Iangt í burtu frá
borginni, þá yrði það Winnipeg
íslendingadagur, bara ef meiri-
hluti nefndarinnar og nokkrar
íslenzkar hræður úr Winnipeg
færu þangað?
Þeim er þetta skrifar, og eg
hygg mörgum fleiri, — finst að
heppilegast væri fyrir nefndina
að segja nú þegar af sér þessu
starfi, ef hún finnur vanmátt
sinn að geta leyst það verk af
hendi, eins og fyrir hana var
lagt, þegar hún var kosin, nefni-
^ega að halda daginn í Winnipeg
eins og að undanförnu. Eg vil
aðeins beina nokkrum orðum
að því, hvað óhugsanlegt það
er að flytja daginn burt og
gera hann að fararkerlingu.
Fyrst: — íslendingar eru fjöl-
mennari í Winnipegborg en á
nokkrum öðrum stað vestan
hafs, og er það á meðvitund
allra Vestur-íslendinga, að þar
séu aðalstöðvar vestur-íslenzkra
bókmenta og þjóðrækni. Þar
eru þær einu íslenzku prent-
emiðjur, sem til eru vestan hafs
og þar eru gefin út þau einu
fréttablöð og tímarit, ásamt
öðrum íslenzkum bókum, sem
prentaðar eru vestan hafs.
Annað: — íslendingadagur-
inn var fyrst stofnaður í Winni-
peg og breiddist þaðan út um
íslenzku bygðirnar. Það væri
því mát-yfirlýsing fyrir Winni-
peg-íslendinga, að flytja hátíð-
ina burtu úr bænum.
Þriðja: — Ef hátíðin væri
flutt norður að Gimli, gætu að-
eins sárfáir af þeim, sem há-
tíðina vildu sækja, farið þang-
að, svo langt frá heimilum sín-
um, og yrði því hátíðarhaldið
meira líkt “picnic” en þjóðhá-
tíð.
Fjórða: — Það væri ósómi
fyrir Winnipeg-íslendinga að
fara þangað, sem spilia mundi
fyrir öðru hátíðarhaldi af sama
tæi.
Fimta: — Það væri ekki rétt-
látt gagnvart iðnaðarfélögum
og verzlunum, sem styrkja
mundu hátíðarhaldið nú sem
að undanförnu, með gjöfum og
auglýsingum í prógram þess.
að útbýta prógramminu sextíu
mílur í burtu úr borginni, þar
sem meirihluti Winnipeg-íslend
inga mundi aldrei sjá það.
Það er óefað margt fleira
sem hægt væri að benda á, til
að sýna hvað vanhugsuð þessi
fundarúrslit, sem gerð voru í
Goodtemplarahúsinu þann 10.
maí, voru, gagnvart þeim mörgu
msundum íslendinga, er búa
hér í borg.
Eg vil því leyfa mér að skora
á nefndina að yfirvega gerðir
sínar á ný, eða þá að kalla ann-
an fund á meðal íslendinga hér
en láta ekki 50 atkvæði móti
35 ráða úrslitum um mál það,
sem svo mörgum kemur við.
W’innipeg 24. maí 1932.
B. Pétursson.
ÝMSAR FRÉTTIR.
Frh. frá 1. bls.
Hermt er að Lindbergh-hjón-
in muni flytja tii Evrópu yfir
sumarmánuðina. Setjast þau að
í sumarhöll einni í hlíðum Pyr-
eneafjallanna, Frakklands meg-
in. Bankaeigandi í New York
á þessa sumarhöll, og hefir boð-
ið Lindbergh-hjónunum hana til
gistingar. Mun hann þeim kunn
ugur, því hann á einnig bústað
nálægt heímili Lindbergh’s við
Hopewell, N. J.
* * *
Eins og flesta mun reka
minni til, erfði bóndi einn í Al-
berta fyrir þrem árum jarldóm
á Englandi, og flutti þangað
með syni sínum 16 ára göml-
um. Jarlinn af Egmont var hans
nýja nafn. Þ. 16. þessa mánað-
ar dó hann af bílslysi. Tekur
nú sonur hans við jarlstigninni.
Var sagt að gamli maðurinn
hefði aldrei kunnað rétt vel við
sig í þessum tignarsessi, sem
hann erfði. Hann rak alt vinnu-
fólkið frá sér eftir að hann
settist að í höll sinni, og hann
og sonur hans gengu að eldhús
störfum sjálfir, eins og þeir
höfðu áður gert. Er nú líklegt
talið að breyting verði á heim-
ilinu, því sonyr hans samdi sig
fljótt að hinum „“nýja sið’’.
* * *
I Thrums, B. C., hafa nýlega
verið teknir höndum 254 “syn-
ir frelsisins”, fyrír að ganga í
fylkingu naktir þrjá sunnu-
daga í röð um lystigarða borg-
arinnar.
* * *
Átta af kommúnistunum, er
voru handteknir og fluttir aust-
ur til Halifax, hafa verið dæmd-
ir til burtreksturs úr landinu.
Einn þeirra, Orton Wade frá
Winnipeg, var undanskilinn og
er hann nú kominn til Winnipeg
aftur. Þessum dómi innflytj-
endastofunnar eða nefndarinn-
ar, sem hún skipaði til að rann
saka málið, hefir verið áfrýjað
til hæsta réttar. Mennimir voru
allir fundnir sekir um tilraunir
í þá átt, að kollvarpa stjómar-
skipulaginu í Canada.
Gengur í þjónustu The London Life