Heimskringla - 06.07.1932, Blaðsíða 2

2 BLAÐSÍOA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG 6. JÚLl 1932.
SIGURÐUR BÁRÐARSON
áttræður.
Afmæliskveðja.
í>ann 12. júní s. 1. sumar
varð Sigurður Bárðarson hómó-
pati, í Blaine, Wash., áttræður
að aldri — eins og þegar hefir
verið getið í blöðunum. Fréttist
það með mjög naumum fyrir-
vara, og komu færri því við
að heimsækja og heiðra öld-
unginn, en óskuðu. Fæstir bygð
arbúar vissu um afmælið fyr en
daginn áður eða samdægurs,
og varð því lítt um undirbún-
ing. Hraðkvað þá undirritað-
ur kvæði það, er hér fer á eftir,
ef verða mætti til veizlubóta.
Hefir Sigurður svo sem kunn-
ugt er hinar mestu mætur á
fornaldarmenningu þjóðar vorr-
ar, og þótti því við eiga að
fornyrða kvæðið. En ljóðahátt-
ur, sem hér er kveðið undir,
þykir oss einn fegurstur forn-
háttur.
Bersk mér, Sigurðr
Bárðar sunr,
farins vegar frétt,
ár þín at fylli
átta tigi,
næst er röðull rís.
Slít ek því lauf
af lúðum reit.
— Óðnaumt es önn ok töf —
Sjá þar þó, bróðir,
boðna þér
hönd og heillakveðju.
.v; r.
Es brátt göru
boðnar öli
höfgrar hrynjandi vant.
Skylt væri þó
at skýrri veigar
mæltu þínu minni.
¥ ¥ *
Þér hefir daga
dýra ok þarfa
tíminn marga talit.
Þér var af gáfum
geðs ok vaxtar
mikillega mælt.
Vart sák annan
aldinn þul
fremri um fas ok vöxt.
Tignar erfðir
Egils niðja
búa í brún ok máli.
Veittu þér dísir
víkings lundu
ok skoðun eigin skilnings;
svá ok stefjayndi
Sturlu-þjóðar,
en ást á sögnum Svífa.
Lagðir þú ungum
líknsemd alkunna
gestum holds ok heims.
Legst þér þá eins
líknsemd ærin
þess, er þjónslund kendi.
Græddir þú ben
ok böli léttir
aldrs ok elliþunga.
Talit man þat
á tilverunnar
réttlætis rúnatöflum.
Heill þér, frónsson!
Heill þér, nafni
Fáfnisbana ok frændi!
Telji þér enn
tíminn daga
marga ok munglaða.
Vildak erlendum
áttar várrar
svip ok öðli sanna;
brátt mundak þá,
Bárðar sunr,
drepa at þínum durum.
Heill þér, öðlingr,
— áa þinna,
velborinna, vitni!
Enn búa Svífar,
sifjar þínir,
þögla norðrs þröm.
Þess skal ok biðja
þjóða dróttinn:
Búi þar enn of aldir
hugspakir menn
með hjarta gott,
efldir ægi ok snævi.
Þat harmak eitt
at hlut svá skarðan
Frón frá borði bar,
þér at týna,
ok þínum niðjum
vestr of víðisdjúp.
Þó er hitt ok,
at Alfaðir
lýða rökum ræðr.
Dreyfast þjóðir,
deyja frændr;
geymist sigr ok sál.
Alfaðir hárr,
sem ýta gæðir
lífi ok lánsgengi,
blessi þik enn
ok þitt egtavíf,
aldr, fé ok frændr.
En er hérvist,
at hinsta stig,
lokast dulardurum,
fagni Ijósvangr
lífs ok þroska
öðling. heimtum heim.
Friðrik A. Friðriksson
ÞÝÐINGAR Á ÍSLENSKU
Eftir Kristján Albertson
I.
Vort unga ríkisforlag, sem
hlotið hefir nafnið Bókadeild
menningarsjóðs, hefir gefið út
tvö^ söfn þýðinga úr erlendum
málum, sem fagurlega sýna
hvers menning vor og tunga
mega af því vænta ef því verð-
ur giftusamlega stjórnað.
Hið fyrra er annað bindi af
ljóðaþýðingum Magnúsar Ás-
geirssonar, hins unga snillings,
sem ekki verður framar í þess-
um efnum til annara jafnað en
þeirra höfuðskálda, er af mestri
og fyrirmannlegastri orðsnild
hafa þýtt á tungu vora erlend
Ijóð. Hann er nú þegar í
fremstu röð þeirra skálda, er
neytt hafa yfirburðaljóðgáfu
til þess að auðga bókmentir
vorar að þýðingum erlendra
úrvalskvæða, en um brigðlausa
vandvirkni verður honum vart
til annara jafnð en Einars
Benediktssonar og Sigurðar
Sigurðssonar (sem því miður
hefir þýtt of fátt, en alt með
ágætum).
Bók M. Á. hefir því orðið eitt
hið fegursta kvæðasafn sem
til er á íslensku, þar er hvert
ltvæði gott, sum stórfögur, og
hvergi þýðingarblær á einni
línu. Hvort sem hájttur er
kátur, léttur, lausbeislaður eða
meitlaður og strangur, hvort
alegið er á þýða 'strengi í
mjúkum hendingum, rík og dul
tilfinning byrgð í orðfáum lín-
um eða spakri hugsun þjapp-
að í kjarnyrði, hvergi bregst
honum braglist né orðfæri, auð-
ugt og hitmiðað. Hvort sem
hann þýðir græskulaust gam-
Þú segir satt/
þaðjborgar sig að
“VEFJA
SÍNAR
SJALFUR” með..
A
''nrr^
1
^. ■* /,
y/j 9 i
S/jr
r m/
Þúsundir neytenda segja þetta, því
þeir hafa reynt það, upp aftur og aftur.
Þér getið vafið upp að minsta kosti 50
cígarettur úr 20c pakka af Turret Fine
Cut, cígarettu tóbaki.
Og yður mun geðjast að hverri cíga-;
rettu sem þér vefjið upp. Þess fleiri ’
sem þér vefjið upp, þess meiri nautnar
njótið þér af þeim.
15c og 20c pakkar
—einnig í i/2 p’d. loftheldum
baukum
ÓKEYPIS Chantecler cígarettu
pappír fylgir hverjum pakka.
TURRET
F I N E
Cigarettu
C U T
T o b a k
an eða napurt háð, djarforða
lýsing úr daglegu lífi eða ró-
mantíska sögu frá horfnum
tímum, lyriska aðdáun, ró eða
þrá eða kvöl hjartans, blossa
geðsins eða djúpa íhygli, alt er
jafnlifandi, hvarvetna nær hann
tón og blæ og skapi hinna fjar-
skyldustu anda, hvergi bregst |
þessum fjölkunnuga manni
smekkur, vald né gáfa.
Eg tel hann hiklaust meðal
þeirra yngri skálda sem mestu
hafa afrekað og fegurstar von-
ir vekja. Nýsloppinn úr skóla
gaf hann út lítið Ijóðasafn
(“Síðkvöld”, 1923), sem hvorki
var mjög þroskað né mjög
sjálfstætt, en þó víða nýr
hreimur í stefjum hans, hug-
sanir, sem báru vott um sér-
kennilegt tilfinningalíf og skáld
lega lund. Síðan hefir hann
numið í skóla erlendra snill-
inga, og þroskað braggáfu sína
á því að þýða verk þeirra. Þess
verður beðið með óþreyju að
hann aftur gefi út safn af
frumsömdum kvæðum.
II.
Síðan ljóðlist vor hófst til
vegs að nýju með Jónasi Hall-
grímssyni, hefir aldrei alment
verið eins vel ort á íslandi og
síðustu áratugi. Framför í
smekk og braglist er auðsæ,
jafnvel andlausustu hagyrðing-
ar láta nú ekki frá sér fara
viðlíka hnoð og leirburð og
víða má finna í bókum hinna
eldri þjóðskálda. Blöð vor og
tímarit eru full af Ijóðum,
sléttrímuðum, lýtalausum, —
og efnislausum. Sumir þess-
ara hagyrðinga yrkja svo ve!,
að manni finst synd að þeim
skuli ekkert detta í hug, —
nema gamlar hugmyndir. Sum-
ir þeirra eru jafnvel svo nærri
því að vera skáld, að maður
gæti búist við góðu kvæði frá
þeim, ef þeir af hendingu dyttu
ofan á eitthvert yrkisefni, sem
ekki allir aðrir eru að yrkja
um allan ársins hring, eftir
fyrirmyndum þeirra skálda, er
farið hafa frumlega með þessi
sömu efni. —
Það sem hvað mest háir ljóð-
list vorri nú, og ekki eingöngu
hinum smærri spámönnum, er
hugmyndafátækt og slitin yrkis
efni. Þess vegna ætti bókment-
um vorum að geta orðið hollur
fengur að þýðingum M. Á.,
þeim margháttuðu tilj^inning-
um, því fjölbreytta efni sem
þar kemur fram í ólíku ljóð-
formi. Þeir sem ekki geta ann-
að en stælt' fá þar að minsta
kosti ný skáld til að stæla, og
verða þar með aðnjótandi þess
besta greiða sem þeim er hægt
að gera. Aðra gætu þær losað
úr fjötrum vanans, opnað þeim
heima nýrra viðfangsefna. Þær
ættu að geta haft þau áhrif
sem kynni af ágætum erlendum
bókmentum alt af hefir með
öllum þjóðum: Að beina hug-
um skáldanna inn á nýjar braut
ir í formlist, efnisvali og við-
horfi til lífsins.
III.
Svipaðra áhrifa má vænta
af hinu öðru safni þýðinga er
ríkisforlagið sendir nú á mark-
aðinn, “Úrvalsgreinum”, ís-
lenskuðum af Guðmundi Finn-
bogasyni, dálitlu sýnishorni af
bestu enskum og amerískum
ritgerðum (essays). Enda kem-
ur Ijóst fram í formála þýð-
andans að hann ætlast til þess:
“Það er mikil list að gefa í
stuttri grein skemtilega útsýn
yfir vandasamt efni, en engir
kunna það betur en Englend-
ingar. Sú list á sérstakt erindi
til vor, sem getum ekki eign-
ast á voru máli heilar bækur
um fjölmörg efni, sem menu
þó fýsir að vita um. Vér eig-
um nokkurn vísi til hennar á víð
og dreif í tímaritum vorum, en
fá sjálfstæð greinasöfn h^fa
komið út á íslensku. Þeim
ætti að fjölga og snild í þeim
efnum vera jafnmikils metin og
Always ask for
“Canada
Bread

Builds body, bone and musde
PHONE 39 017
í öðrum greinum bókmenta’’.
Þetta er vel og réttilega mælt.
Ritgerðin er bókmentagrein sem
nauðsyn er að nái þroska á ís-
Iandi, og auk þess sérstök skil-
yrði til að ritfærir menn leggi
kapp á að stunda, því að hún er
vinsæl, eins og best sést á út-
breiðslu tímarita í svo fámennu
landi (hin víðlestnustu tíma-
rit vor hafa 1 eins marga kaup-
endur og þær bækur sem besc
seljast). Þessi grein bókmenta
er ung, á fyrir sér mikinn
þroska að list og fjölbreytni,
og ekkert er betur fallið til þes^
að glæða áhuga fyrir henni og
verða til fyrirmyndar en ein-
mitt slík bók sem G. F. hefir
nú þýtt á íslensku.
“Úrvalsgreinar’’ ’er með af-
brigðum læsileg og skemtileg
bók, veigamikil bók, mentandi
bók. Allar eru greinarnar eftir
ágæta ritsnillinga, og efni þeirra
margháttað: Gömul og ný
menning, skáldskapur, tónlist,
myndlist, byggingarlist, sálar-
fræðilegar og heimspekllegar
hugleiðingar, lærdómur og
skáldlegt hugarflug. Þessi bók
verður lesin af gáfaðri æsku
og mentafúsri alþýðu og lærð-
um mönnum um land alt, og af
fleiri kynslóðum en einni.
IV.
En meira en alt annað gladdi
mig þýðingin á bókinni.
Islensk tunga stendur enn í
dag á öðru þroskastigi en önn-
ur evrópisk mál, svo sem eðli-
legt er: íslenskt líf er annað,
fábreyttara og einfaldara en j
lífið úti í heimi, skilyrðin fyrir,
vexti og blóma í hugsun og
bókmentum og þar með alhliða j
þróun tungunnar margfalt örð- j
ugri og verri á flestan hátt.
Kafla úr bók eða grein á þýsku
eða frönsku, sem hver mentaður
Dani eða Norðamður getur við-
stöðulaust snarað á tungu sína,
er oft svo vandasaft að þýða
á íslensku, að telja má á fingr-
um sér þá menn, sem til þess
væru færir, stundum svo erfitt,
að það virðist með öllum ó-
mögulegt, ef hvort tveggja á
að forðast: Brjálun eða rýrn-
un þeirrar hugsunar er þýða
skal, og misþyrming eða flekk-
un íslensks máls.
Fyrir 40 árum skrifaði Ein-
ar Benediktsson í Sunnanfara
(í grein um íslenska orðmynd-
an) : “Það mun óhætt að full-
yrða, að enginn mentaður mað-
ur talar svo eða ritar á íslensku
máli nú á dögum, að hann
finni ekki sárt til þess, að tunga
vor hefir ekki auðgast að orð-
um, að því skapi, sem nýjar
hugmyndir og ný orð hafa orð-
ið til úti um heiminn..........
Svo ramt kveður að þessari
orðafátækt að varla er hægt,
án þess að beita hjákátlegum
dönskuslettum eða “evropisku”,
að orða nokkra hugsun á ís-
lensku, sem gengur út fyrir al-
faraveg daglegrar ræðu . . . .”
Svo sterkt verður ekki leng-
ur að orði komist um vanmátt
tungu vorrar. Hún er enn að
verða til, en henni hefir fleygt
fram á síðustu áratugum, hún
hefir “aukist að íþrótt” og á
bersýnilega fyrir sér að verða
heimsmál að nýju, þ. e. mál,
sem getur tjáð, eðlilega og
glæsilega, æðstu hugsun og
þekking samtímans. Fáar bæk-
ur veit eg sanna þetta betur
en þessar nýju þýðingar G. F.t
sem eg hiklaust tel í fremstu
röð þeirra verka, sem birta ný-
íslenska ritsnild. En bók hans
er ekki einasta fagur vottur
um vaxandi vald tungu vorrar
til þess að flytja, réttilega,
skarplega og með látlausum
karfti, andríka og mentaða
hugsun um hin fjarskyldustu
og erfiðustu efni. Það eru í
henni kaflar íslenkaðir af þeirri
list, að Ieit mun á fegurri stíl í
bókmentum vorum.
Þýðingar G. F. brýna fyrir
ríkisforlaginu eina af höfuð-
skyldum þess við menning vora
og tungu. Það hlýtur að vera
eitt af fremstu hlutverkum
þess að gefa ritfærustu mönn-
um kost á að fást við að þýða
erlend afbragðsrit, meðal ann-
ars vegna þess, að þróun tungu
vorrar er það nauðsyn. Við
frumsamning skrifa allflestir,
og líka oftast hinir ritfærustu
og mentuðustu menn, á þeirri
íslensku sem þegar er tiL
Hugsunin samlagast eðlilega
þeim orðaforða, sem tiltæftur
er við skjóta umhugsun, og
fer á mis við nákvæmni, fyll-
ingu og kraft, vegna þess að
það mál sem hún leitar sér
búnings í er ófullkomið. En
vandaðar þýðingar á úrvalsrit-
um úr nútímabókmentum verða
ekki af hendi leystar án mik-
illar leitar að orðum og orða-
tiltækjum, án þess að orðaforði
tungunnar sé prófaður fram
og aftur, af fylstu þekkingu,
og án þess að hugkvæmni og
skapandi málgáfa komi til og
auðgi tunguna þar sem henni
er áfátt.
Gildi þýðinga fyrir þróun
tungu vorrar hefir alla tíð ver-
ið önnur höfuðhvöt pkálda
vorra og rithöfunda til þess að
leggja út í íslenskun erfiðra
verka. Þannig kemst t. d. Einar
Benediktsson svo að orði í
formála fyrir þýðing sinni á
Pjetri Gaut: “Eg vildi reyna að
koma einmitt þessu riti á ís-
lenska tungu, iþví eg hefi aldrei
séð neitt erlent skáldrit, sem
betur gæti reynt og treyst á
hæfileika tungu vorrar til þess
að vera lifandi þjóðmál, jafn-
hliða öðrum málum heimsins,
fært í allan sjó og fallið til
þess, að taka öllum þeim fram-
förum vaxandi menningar, sem
nútíminn heimtar og veitir”.
Það er haft eftir Konráð
Gíslasyni, að honum hafi þótt
íslenskan meiri tunga og magn-
aðri eftir Manfredsþýðingu
Matthíasar Jochumssonar. Svip
að hefir vafalaust mörgum
fundist við lestur þýðingar E.
B. á Pjetri Gaut. Og mér finst
íslensk tunga meiri og færari,
en eg vissi hana áður, eftir
lestur “Úrvalsgreina” G. F.
Allar þroskaaðstæður ís-
lenskra skálda og rithöfunda,
og þá líka allrar sjálfstæðrar
innlendrar ritmenningar, eru
þannig, að vonlaust er að tung-