Heimskringla - 10.08.1932, Síða 2

2 Bl.AÐSlÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG 10. ÁGÚST 1932.
BRÉF TIL HKR.
Herra ritstjóri!
Fyrir nokkru síðan fýsti mig
að kasta að þér fáeinum ónot-
um, fyrir afstöðu þína í stríðs-
skuldamglinu, sem fávitar stór-
þjóðanna, er málið meðhöndla,
eru nú að leitast við að ráða
fram úr, sér og sínum þjökuðu
þjóðum t'.l bjargar. En kunningi
minn, Sigurður Jóhannsson, er
virðist eiga þann kost að vera
vitsins og sannsýninnar megiu
í hverju máli, tók af mér ó-
makið.
En af því að þú ritstjóri
góður, hefir nú hreyft málinu
á ný, og rekið árásina frá nokk
uð annari hlið en var, langar
mig til að koma fáeinum at-
hugasemdum að.
í fvrri grein þinni er því hald-
ið fram, að það sé hvorki nauð-
syn né gustuk, að gefa upp
skuldirnar, því þeir, sem upp-
tökin að stríðinu hafi átt, eigi
fullkomlega skilið ' að boijga
brúsann. En af því nú er búið
að margjáta, að engin ein þjóð
bafi átt upptökin, og eins sök-
um hins, að frá öndverðu var
bersvnilega engin leið til þess
að láta hina seku gjalda —
enda aldrei til þess ætlast —
fellur sú vörn um sjálfa sig.
Þegar bagginn er bundinn, ekki
einungis á hina saklausu og
afvegaleiddu alþýðu samtíðar-
innar, heldur og á alla óborna
þræla framtíðarinnar, verður
orettlætið engum allsgóðum
manni hulið. Hinir seku, stór-
fésýslumenn allra landa, ganga
e;ns og verið hefir og til var
ætiast, lausir allra mála; en
hirðsveinar þeirra, grannvitrir
uppskafningar í embættisálög-
u.n, þvæla málin og villa fólki
sýn.
í síðari grein þinni er ákær-
an aðallega sú, að Evrópuþjóð-
irnar hafi með Lausannesamn-
ingunum, verið að leitast við
að velta allri byrðinni yfir á
Bandaríkin, og að allur kær-
leikurinn og fórnfýsin hafi ekki
verið annað en blekkingar og
yfirskyn, og afrekið alt, ekki
nema skollaleikur einn og ejnsk
is nýtur.
Eg er þér samdóma um það,
að jafnvel þótt Bandaríkin sam-
þykki tillögurnar, og fyrirgefi
sín eigin lán, muni gerðimar
lítil sem engin áhrif hafa á
heimskreppuna og framtíð þjóð
anna. Bú tilraun er um seinan
orðin og ekki nema eins og
íormlegt dánarvottorð á und-
an greftrun. Allir heilvita menn
skilja, að nálega allar milli-
landskuldir, eru óborganlegar
hvernig sem á stendur — hvað
þá þegar hinn seki er gjald-
þrota og lánveitandinn neitar
að þiggja annað en gull.
Aumingjar þeir, sem Versala
ákvæðin (misnefnd samning-
ar) fæddu — þar á meðal Wil-
son - forseti — voru álíka börn
og þau, sem nú eru að reyna
að afmá þau í varnarskyni, eft-
'r þrettán óár. Afkoma þessa
máls, eins og þú segir, þýðir
Víki neitt. En það, að með
besskonar gerðum sé hægt að
-kerða hag Bandaríkjanna, nær
ekki nokkurri átt. Það er ó-
mögulegt að eyðileggja það.
-em ónýtt er og aldrei hafði
neitt gildi. Peningarnir (rétt-
ara sagt vörurnar, sem þeir
tákna) voru tapaðir um leifj
)g þeir voru af hendi látnir, og
ég fæ ekki betur séð en að það
kæmi vel á vondan, því Banda-
ríkin með yfirgangi sínum og
verzlunargræðgi, voru sízt
minna en samsek hinum þjóð-
unum í upptökum og áfram-
haldi stríðsins mikla. Það var
ekki alt eins og sýndist eða
3agt var.
Auðvitað væri það mikill
góðs viti, ef það skyldi satt
reynast, að þjóðirnar vildu hver
annari vel. En ennþá meiri góðs
viti væri í því, að þær sæju sinn
eigin hag í þeirri velvild. Því
miður eru enn engin tákn þess
hugarfars fyrir hendi. Ekkert
nema óttinn og neyðin virðist
knýja þá, sem með valdið fara,
til vonVænlegra framferðis, og
þó oftast ekki fyr en í óefni
ér komið. Við það auðvitað
missir máttinn sú mannúð, sem
öllum vitrum ráðum ósjálfrátt
fylgir. Menn eiga skilið, og fá,
lítil laun fyrir þá mannúð, sem
þeir fá ekki umflúið af óttan-
um frá afleiðingum síns eigin
haturs og heimsku. Þjóðverjar
og Rússar ganga þess ekki
duldir, að ósigur illúðarinnar er
ýtill þeirrar kurteisi, sem að
þeim réttir nú loksihs sína
visnu og hikandi hönd.
Þjóðræknin svonefnda, sem
nú á dögum er orðin lítið ann-
að en ambátt fésýslunnar, er
ein af verstu úlfúðarkveikjum
heimsins. 1 skjóli hennar vaxa
samskiftarígur, afbrýðissemi og
hatur, og hennar vegna fá ó-
prúttnir auðkýfingar egnt fólk-
ið út í hin ægilegustu stríð, ef
á liggur. f höndum þeirra er
hún það eiturlyf, sem æsa má
hina háttprúðustu menn til
^rimmilegs hugarfars og at-
'iafna, og fáir eru þeir nú, jáfn-
vel meðal Vestur-íslendinga,
sem líta vildu sína eigin mynd,
eins og hún var um og rétt eft-
•r stríðsárin sælu — og þó eru
margir þeirra mjög sýrðir enn.
Vitanlega er réttmætt og
nauðsynlegt að hefja og virða
sitt eigin hérað og sitt eigið
!and, og vel sé þeim, sem það
geta og gera að verðugu; en
bað má á angan hátt verða á
kostnað annara landa, og þjóð-
um þeirra til storkunar og falls.
Uppskeran verður eins og til
er sáð. Vísindin hafa orðið þess
valdandi, að nú er ekki lengur
nein þjóð sjálfri sér nóg. Heim-
urinn er að verða okkar land,
og meinin, hvar sem þau fyrir-
finnast. hafa sín áhrif á allan
mannfélags líkamann. Þjóðrækn
in verður því, svo fljótt sem
unt er, að víkja fyrir mann-
-ækninni, sem samvinnu- og
safheignarhugsjónin stefnir að.
Ekki “Canada fyrst’’ eða “ís-
land fyrst”, heldur mannkynið
alt. Fremd á leið þeirrar hug-
sjónar er hverjum þjóðflokki
sæmd og gifturík viðleitni til
varanlegrar velferðar. Samein-
ing um eitt einfalt, allsherjar
tungumál, eins og Guðm. Finn-
bogason ræðir um nýverið,
hlýtur að verða eitt af fyrstu
sporum þeirrar hreyfingar. Við
kynning og þekkinguna, sem af
henni flýtur, hverfur óttinn og
sundurleitnin þróast upp í sam-
tak.
Mér hefði þótt gaman af að
rabba við vin minn J. A. Reyk-
dal í tilefni af greininni hans
til mín, sem birtist fyrir skemstu,
en það yrði of langt mál. Svo
eftir að þakka J. S. frá Kaldbak
fyrir ágætan lestur undir fyr-
irsögninni “Hvers má vænta”,
vil eg enda með því, að venda
r
Bíðið við og
Athugið
það borgar'sig
að
“VEFJA
SÍNAR
SJÁLFUR”
með
Það borgar sig í ánægju—og
það borgar sig i peningum.
Því Turret Fine Cut er ilmandi
og bragðsætt Virginia tóbak og
sérstaklega fallið til þess að
vefja það upp í ánægjulegar
Cígarettur. Þér getið vafið upp
að minsta kosti 50 cígarettur
úr 20c pakka
ÓKEYPIS Chantecler
cigarettu pappir með
hverjum pakka.
í 15c og 20c pökkum
—einnig í V; pd. loftheldum
baukum
TURRET
F I N E C U T
Cígarettu Tobak
nokkrum orðum að herra Þ. G.
ísdal, sem tvívegis hefir gert
mig og mál mitt að umtalsefni.
í byrjun skal geta þess, að
eftir ritum hans að dæma, virð-
ist Þ. G. í. búa yfir töluverð-
um eðlisgáfum, og óefað er
hann í tölu þeirra, sem öllu og
öllum vilja vel. Þótt hann sé
mér mjög ósammála að mörgu
leyti, og segi meðal annars:
“Eg hygg að Sig. Jóhannesson
hafi frekar orðið fyrir stundar-
hrifning af vini sínum (P. B.)
en meðfæddu athyglisleysi’,
breytir það ekki skoðun minni
hið minsta, Sigurður þekkir mig
aðeins af sömu ritunum, og
þar eð Þ. G. í. viðurkennir dóm-
greind hans, og hann aftur
míná, vegur framtakið á því
sviði nokkurnveginn salt. En
hvort sem væri, stæði álit mitt
að svo stöddu óhaggað.
Eg hygg að Þ. G. í. sé nokk-
uð eldri maður en eg og því
eðlilega trénaðri í hugsunar-
hætti. Æfalangur vani hefir oft
orðið mikluni vitmönnum ofur-
efli. Kapítalisminn þekkir vel
þann veikleika og rær öllum
árum að viðhaldi hans, en í-
haldið, hverju nafni sem nefn-
ist, er forsvari þess hugarfars.
Þ. G. í. álítur að eg sé ofstæk-
isfullur uppreisnarmaður, sem
öllu vilji umsteypa með blóðs-
úthellingum og gauragangi; en
þar yfirsést honum heildlega.
Eg vil reyna að gera mitt til
þess að benda þeim, sem ekki
sjá, á hina einu réttu leið, svo
þeir megi í friði og samúð stilla
til betra fyrirkomulags áður en
til uppreisnar dregur, sem ó-
umflýjanlegt er, • ef kapítalist-
ar og hálfdrættingar eiga að
annast framfarirnar, eins og
verið hefir. Væri nokkur milli-
vegur til, skyldi eg fúslega að-
hyllast hann; en því miður er
ekki því að heilsa. Þ. G. í. er
í hópi þeirra, er öll stríð og
styrjaldir skapa, þó hann aldrei
verði þess áskynja, og því ber
okkur á milli. Þeir eru ekki van-
ir að hreinsa sín eigin bæli,
sem í þau láta, og eg hefi enga
trú á kapítalismanum, hvorki
heilum né hálfum, að dæma sig
til dauða. Hann fyrirfer sjálf-
um sér að vísu, en ekki vís-
vitandi. Eðli hans er öllu lífi
andvígt.
Misskilningur er það af Þ.
G. í., að Sósíalismi (Kommún-
ismi) hafi enn verið innleiddur
á þessari jörð. Rússar ætla sér
þá tilraun og eru eftir beztu
föngum að menta fólkið og
efna til þess ástands, og virðist
sú hugsjón ætla að takast,' þrátt
fyrir undirróður og áhlaup ann-
ara þjóða. Misskilningur eða
missögn er það einnig, að sósí-
alistabyltingin þar hafi kostað
miklar óeirðir. Fyrri byltingin,
sem var kapítalista bylting, var
sú ,sem rann rauð í blóði, eins
og þær eru vanar; en heimur-
inn, eins og hann er líka van-
ur, varpar skuldinni á hina sak-
lausu. Alt í alt voru rússnesku
hildarleikirnir ekki nema eins
og dropi í sjóinn, samanborið
við strfð og glæpahryöjur kap-
ítalista, og nú til langs tíma
hefir Soviet samftandið senni-
lega verið eitt af hinum frið-
sömustu ríkjum á jörðinni, eins
og vænta mátti, þar sem mest
er þjóðræði. Þ. G. í. hefir enda
skifti bæði á sannleikanum og
sinni eigin dómgreind, þar sem
hann segir: “En hafi sú að-
ferð (hryðjuverk) verið nauð-
synleg við hina þrælkuðu og
marghýddu Rússa, við hverju
mætti *þá ekki búast að beita
þyrfti við fólk, sem vant er
frelsi og sjálfræði’. Hann get-
ur til, að þess meiri, sem menn
ingin er, þess voðalegri verði
byltingin, og ennfremur að hér
sé nú frelsi og sjálfræði. Hann
augsjáanlega veit ekki að sjálf-
ræðið í Soviet héruðunum er
komið svo langt á undan því,
er viðgengst í bankaríkjum
heimsins, að jafnvel betrunar-
húslimir þar stjórna algerlega
sínum eigin stofnunum — kjósa
verði og ráðsmenn úr sínum
eigin hópi og samábyrgjast alla
afkomu. Ef brotlegustu mönn-
um þjóðarinnar er gefið þvílíkt
sjálfsforræði, hvað mun þá um
hina, sem skylduríkir og sam-
hendastir eru?
Samt er ekki svo að skilja,
að eg sé ánægður með allar
aðferðir Rússa. Þeir voru óupp-
lýstir og áhaldalausir og illa
fyrir það kallaðir að öllu leyti,
að efna til samvinnu. Flest önn-
ur lönd, þftr á meðal Canada,
gætu það miklu fremur án
nokkurra óþæginda eða óeirða,
ef aðeins nógu margir fengju
öðlast þá djörfung, er svo heil-
brigðan skilning útheimtir. Sé
þess ekki kcstur, má búast við
þeim styrjöldum og hörmung-
um, sem allflestir skyrrast við
að íhuga-
— P. B.
* * *
Aths. ritstj.:
Við ofan skráðá grein höfum
vér margt að athuga. Skal hér
þó ekki bent nema á það helzta.
Það er misskilningur hjá P. B.
að Heimskringla sé á móti eftir-
gjöf á stríðsskuldum yfirleitt.
Ef til þess kæmi, að þær yrðu
strikaðar út, virðist mjög tíma-
bært og í sjálfu sér sjálfsagt,
að allar þjóðir heimsins hættu
að veita fé til herbúnaðar, eða
að eftirgjöf skuldanna væri
bundin því skilyrði, að þjóð-
irnar afvopnuðust. Hkr. virð-
ist alt skraf um eftirgjöf á
stríðsskuldum harla fánýtt,
nema með því sé um leið bund-
inn endi allan vopna-útbúnað
Til hvers væri eftirgjöf stríðs-
skuldanna, ef það yrði aðeins
til þess, að gefa þjóðunum
meira svigrúm tll frekari her-
úthúnaðar? Oss virðist góðu
tækifæri slept, ef eftirgjöf stríðs
skuldanna yrði ekki notuð til
þess, að reyna að afmá þennan
svarta blett og svívirðilegasta á
heimsmenningunni, stríðin.
Spor í þessa átt virtist oss
stigið, er Bandaríkin lögðu til
að vopnaútbúnaður væri tak-
markaður eða minkaður að ein-
um þriðja. En jafnvel þó ekki
væri fram á meira farið en
þetta í afvopnunar-áttina, vildu
Evrópu þjóðirnar ekki að því
ganga. Hvað geta P. B. og Sig-
urður Jóhannsson, sem báðir
hafa athugasemdir gert við
skoðanir Hkr. í þessu máli, fært
Evrópu-þjóðunum til afsökunar
í þessu efni? P. B. minnist á í
ofanskráðri grein, að þeir sem
séu ekki sömu skoðunar og
hann, “séu í hópi þeirra er
öll stríð og styrjaldir skapa,”
hvort sem þeir séu sér
þess meðvitandi eða ekki. En
ef P. B. er ekki með því að
mæla framkomu Evrópu þjóð-
anna bót í að neita afvopnunar-
tillögu Bandaríkjanna, í hópi
þeirra, er muna í stríð eins og
þann næsta, sézt oss illa yfir.
Og að þetta geri þeir P. B. og S.
J. að íhuguðu máli, ætti ekki
að þurfa að efast um þar sem
þeir segja hvor um ánnan að
þeir hafi þá yfirburði yfir aðra,
er við ritmensku fást, að vera
“vitsins og sannsýninnar” meg-
in í hverju máli!
P. B. játar, að það gerði heim
inum að líkindum hvorki gott
né ilt, þó stríðsskuldirnar væru
strikaðar út, eða eins og hann
kemst svo haglega að órði: “Þó
Bandaríkin fyrirgefi lán sín!’’
Ef með þessu er átt við, að
eftirgjöf stríðsskuldanna komi
því aðeins að verulegum not-
um, að þær væru bundnar skil-
yrði um afvopnun, ber P. B. og
Hkr. minna á milli en ætla
mætti. En að ástæðum fyrir
hinu orðmarga bréfi P. B., verð-
ur þá annarstaðar að leita.
P. B. minnist á þjóðræknis-
málið í sambandi við orsakir
stríða. Og hann er ekki sá
fyrsti sem það gerir. En á því
máli höfum vér aðra skoðun.
Gerðum vér ítarlega grein fyrir
henni í erindi á Frónsmóti í
vetur, en með því að oflangt
yrði að taka það mál alt upp í
þessari athugasemd, skal aðeins
bent á niðurstöður þær, er þar
var komist að, án þess að tína
upp allar ástæðhr fyrir þeim.
Þær geta menn hvort sem er
fundið eða íhugað sjálfir.
Hvað 'sem því veldur,, er
menningarstig þjóðanna mis-
jafnt. Það virðist, sem einni
þjóð sé meðskapað að þroskast
meira en annari og á annan
hátt. Ein þjóðin virðist vissra
skilyrða vegna leggja sig meira
eftir menni\igu í eina ákveðna
átt, en önnur. Og hún reynir að
efla hana og hlúa sem bezt að
þenni. Hún verður <ef svo
mætti að orði kvéða, nokkurs
konar sérfræðingur þeirrar
menningar. Þetta má um flest-
ar þjóðir heimsins segja. Þær
hafa hver að einhverju leyti
sína sérstöku menningu. Þær
auðga heiminn hver á sinn hátt
að einhverju. Og þá er spurning-
in, yrði heimsmenningin eins
fjölþætt Og hún er, án hinna ó-
líku þjóðerna? Hvar hefði t. d.
þroskast menning í heiminum
á grundvelli forn-norrænnar-
menningar annarstaðar en á ís-
landi? Vér berum dr. Sigurð
' Nordal fyrir því, að forn-ger-
mönsku menninguna vissn
menn ekkert um, ef íslendingar
hefðu ekki bjargað henni og
haldið henni við og þroskað. Og
þar sem að þar er að finna
grundvöllinn að þjóðlífi flestra
Norður álfu þjóðanna, liggur.
oss við að segja ,að þar hafi, að
fögru menningarblómi verið
hlúð af þjóðinni ‘á eyjunni hvítu
í ægi blám.’
Vér fáum ekki betur séð, en
að mannkyninu sé eins eðlilegt
að skiftast í þjóðflokka og
það er gróðri jarðar að deilast í
mismunandi og ólíkar tegundir.
Fer því fjarri að menningar
gróðurinn sé fjölbreyttari fyrir
það, að til er fleiri en ein þjóð-
menning, eins og jörðin er fyrir
hinar mörgu tegundir jarðar-
gróðursins fjölskreyttari og feg-
urri á að líta?
Þetta ætlum vér nú hina
sönnu mynd þjóðrækninnar. Að
segja hana orsök stríða, er eitt-
hvað svipað og að kenna sjálfri
hugsjón kristindómsins um stríð
in í heiminum. Og hvar kemur
þjóðræknin til greina, er innan
lands stríð eru háð?
Nei, stríð eiga rætur að rekja
til viðskifta þjóðanna. Það eru
flest stríð bæði innbyrðis og
útá við verzlunarstríð. Þó reynt
sé að leggja helgi-blæju yfir
stríðin,' með því að telja þau
hugsjónum þjóðrækni e ð a
kristindóms til eflingar er það
sá barnaskapur, sem fáum
dylst. Þau eru sprottin af við-
skiftagræðgi sem alt heil-
brigt og fagurt ber ofurliði og
MENN MINNAST VÖRUGÆÐANNA LÖNGU-
EFTIR AÐ ÞEIR GLEYMA VERÐINU.
MODERN
HREIN MJÓLK OG RJÓMI
tákna æðstu vörugæðin sem fáanleg eru, á
hinu lægsta verði eftir tímum kostamestu
mjólkur vörur.
Símið 201 101
MODERH DAIRIES LIMITED
“Þér getið slegið rjómann en ekki- skekið mjólkina.”
I