Heimskringla - 16.11.1932, Page 1

AMAZING NEWS
PHONE DRESSES(f 4
JZÍ5L.CSS. »•> I.
and Pressed up.
PeríKs
MEN! YOURGHANCE
K.patar SUITS(|»1
* * J l Dry Cleaned \ I
* * S- Smartly ^ £
Serviee \ | Pressed
PHOKB 37 M
PerlKs
XLVII. árgangur.
VSTNNIPEG MIÐVIKUDAGINN 16. NÓV. 1932.
NÚMER7
BANDARÍKJAKOSNINGARNAR ATVINNUMÁLANEFNDIN
----- j TEKUR TIL STARFA
Úrslit þeirra eru enn ekki að
fullu kunn, en þessar eru hinar
síðustu tölur, er borist hafa:
Forsetaefnin.
Pranklin D. Roosevelt hefir
nú 472 ríkisatkvæði (Eleotoral
Votes). Almennings atkvæði, er
honum hafa verið greidd, eru
sem komið er um 21 miljón.
Herbert Hoover hefir nú 59
Nefndin, sem kosin var fyrir
I nokkru í þessu fylki, til þess að
sjá ógiftum mönnum á bæjar-
styrk fyrir vinnu, tók til starfa
í gær.
Það sem fyrir vakir með
starfi nefndarinnar, er að afla
öllum ógiftum á bæjarstyrk at-
vinnu með því, að gera þá út
til hinna og annara staða, þar
ríkisatkvæði. Almenningsat- sem þeir gætu unnið fyrir fram-
kvæði hans nema tæpum 14
miljónum.
Norman Thomas, forsetaefni
jafnaðarmanna, hlaut fram að
400,000 almenningsatkvæði, en
með því að hann var hvergi í
meirihluta, hafði hann ekkert
ríkisatkvæði.
Neðri deild þings.
í neðri deild þingsins eru 285
þingmenn úr flokki sérveldis-
manna (Democrats), en 109
samveldissinnar. Þegar þess er
gætt að fyrir kosningarnar
máttu flokkarnir heita jafn-
fjölmennir á þingi, verður ljóst
hvílíkan sigur sérveldismenn
hafa þarna unnið.
Efri deild þings.
Þar skipast nú flokkar þann-
ig, að sérveldismenn hafa 59
þingmenn, samveldismenn 36,
bænda og verkamannaflokks-
sinni 1. Áður höfðu eldri
flokkarnir 47 efri deildar þing-
menn hvor, og bænda- og verka
mannaflokkurnn einn.
Þó tölur þessar sýni ekki
fullnaðarúrslit kosninganna, eru
þær eigi að síður ljós leiðbein-
ing um, hvernig þær fóru. —
Sigur sérveldismanna er svo
stórfengilegur, að til þess eru
fá eða engi dæmi áður. Roose-
velt hlýtur t. d. 8 ríkisatkvæði
á móti hverju einu atkvæði
Hoovers. í neðri deild þingsins
bætir hans flokkur við sig sem
næst 100 þingmönnum. Og í
efri deildinni einnig yfir tug
þingmanna. Sigur sérveldis-
manna er því ens ákveðinn og
almennur og mest er hægt að
hugsa sér.
* * *
í forsetastólinn sezt Franklin
D. Roosevelt 4. marz 1933. Er
það nokkuð langur tími frá
kosningadegi. En þannig hefir
það verið frá því fyrsta í Banda
ríkjunum. Flokkurinn, sem tap-
ar, situr fjóra mánuði við völd
eftir ósigur sinn og heldur
meira að segja áfram þingstörf
um. Hve ópraktist þetta er,
kannast nú orðið flestir við. En
ákvæði þessu hefir ekki ennþá
verið breytt, þó það ætti við þá
tíma að fjóra mánuði gæti tek-
ið þingmennina að komast til
þingstaðar eða stjórnarseturs-
ins, og væri þess vegna lög-
gilt.
færslukostnaði sínum og þannig
létt honum af bænum.
Sem stendur eru 1945 ógiftir
menn á bæjarstyrk. Er gert ráð
fyrir að útgerðin geti séð þeim
öllum fyrir vinnu á þenna hátt.
Þetta getur í sjálfu sér gert
mikið gagn yfir veturinn. Það
eina, sem hætt er við, að verka-
mönnum þyki athugavert við
það er, ef vinnan skyldi
Ferðina til Danmerkur fer
Trotzky á ítölsku skipi. Annars
var því mjög haldið leyndu, er
hann lagði af stað í þessa för,
til þess að olla ekki Stalin og
vinstrimönnum neinnar ógleði,
sem vel gat og orðið til þess,
að útlaginn hefði ekki svo mik-
ið sem mátt leita sér lækninga.
‘HALLSTEINN OG DÓRA’
Leikfélag Sambandssafnaðar
er nú í óða önn að æfa þenna
leik, og verður hann sýndur í
samkomusal safnaðarins mið-
vikudaginn 30. nóvember og
fimtudaginn 1. desember n. k.
Höf. leikritsins er hr. Einar
H. Kvaran. Það út af fyrir sig
er nægileg trygging fyrir því,
að engan mun iðra þess, að
eyða einni kvöldstund til þess
að horfa á þessa leiksýning, því
svo er höf. vel þektur og virtur
vera erfið, eins og t. d. skógar- af öllum, sem íslenzkt mál lesa,
högg, skurðagröftur, eða því að óþarfi er að gefa honum
um líkt, að ekkert kaup er nein sérstök meðmæli.
goldið fram yfir fæði, nauðsyn- Þess má geta samt sem áð-
legan klæðnað og tóbak, sem ur, að hér er um óvenjulega
búast má við að verkamönnum leiksýning að ræða. Eg hefi
og glöggur, að langt megi leita
að jafnsönnum lýsingum á þeim
meginöflum, sem að sál manns
ins steðja.
Aðal viðfangsefni leikritsins
verði séð fyrir. Við skurðgröft- 1 lesið leikritið með aðdáun aft-
inn í Grassmere, bryddi svo ur og aftur, og mér finst að
mikið á óánægju út af þessu,1 skilningur höf. á sálarlífi þeirra
að verkamenn gerðu þar verk- persóna, sem hann dregur fram
fall út af því að ekkert kaup (á sjónarsviðið, sé svo djúpur,
var goldið sem heitið gat.
Um síðustu áramót, höfðu
5,000 ógiftir menn bæjarstyrk.
En þeim fækkaði svo með vor-
inu og yfir sumarið, að nú eru
þeir ekki fleiri en þetta.
Giftir menn eða fjölskyldu-
feður munu vera um 6,000 á
bæjarstyrk. Og eðlilega er
hver þeirra bænum meiri byrði,
en ógiftur maður. En fyrir
flesta þeirra er þessi atvinnu-
vegur ónógur.
Þeir er nefndina skipa, eru W.
H. Carlton, George Norwood og
A. MacNamara.
Útgerð þessi er kostuð af
sambandsstjórninni og fylkis-
stjórninni þannig, að sambands
stjórnin veitir 40 cents með
hverjum manni á dag og fylk-
isstjórnin annað eins, eða það
sem með þarf til þess að út-
gerðin beri sig. Ef hægt væri
að hafa eitthvað það starf með
höndum, er arðberandi væri,
eins og t. d. viðartekju, ætti
þetta ekki að vera fylkinu þung
byrði. Og þá ætti einnig að vera
hægra að gera verkamanninn
ánægðan. En gallinn er sá,
að vinnan verður ef til vill
mest óarðberandi.
in að halda uppi leiksýningum TYRKIR LÆRA AÐ
vor á meðal, er hin virðingar- LESA AÐ NÝJU
verðasta, og fengur er í hverj- \ -------
um góðum liðsmanni, sem við Hvað mundum við hugsa, ef
bætist. | landstjórnin gæfi út skipun
Eftir því sem dæmt verður um það, að við yrðum innan
af því einu, að lesa leikrit þetta, tveggja ára að vera búin að
virðast allmiklir örðugleikar á læra að þekkja kínverskt
því vera, að láta hinar marg- mynd-letur og lesa bækur okk-
breyttu ieiksýningar, — sér- ar prentaðar með því í stað
staklega í fjórða þætti — njóta latneska letursins, sem við
sín, nema á tiltölulega full- höfum lært að lesa bækur okk-
komnu leiksviði með öllum ný- ar á? Okkur myndi að líkind-
tízku tækjum. En hins vegar um ekki líða vel út af því. En
er það kunnugt, að hinn al- þetta hafa nú Tyrkir orðið að
kunni málari og smekkmaður, gera sér að góðu. Mustapha
Mr. Fred Swanson, leggur nú Kemal hefir skipað svo fyrir,
hina mestu alúð við að ráða á að tyrkneska letrið skuli lagt
hagkvæman hátt fram úr þessu, niður, og allar bækur, blöð og
og er honum manna bezt trú- út, vera hér eftir gefin út með
andi til þess að gera það svo, latneska-stafaletrinu, sem tíðk-
að að haldi komi. í ast um allan hinn vestlæga
Eg óska Leikfélagi Sambands heim.
safnaðar allra heilla með þetta Afleiðingin af þessu er sú,
fyrirtæki. Skallagrímur. \ að prentsmiðjur landsins, skól-
---------------- I ar og auglýsinga-letrarar hafa
ursson í þessu máli.
Ritari safnaðarins tók í sama
streng. Var séra Rögnv. greitt
þakklætisatkvæði á fundinum.
Vegna þess að óskir hafa bor
ist frá íslenzkum bygðum vest-
ur um land um að messum frá
Sambandskirkju væri víðvarp-
að, var kosin nefnd á fundin-
um til þess að hafa það mál
með höndum.
Kvenfélag safnaðarins bar
fram kaffiveitingar, og skemtu
menn sér með söng, er fundin-
um var lokið. Að endingu var
sungið “Ó, guð vors lands”,
og skildu menn í bezta skapi og
vongóðir um framtíð safnað-
arins.
F. S.
A. HAYDON DÁINN
Andrew Haydon fyrrum efri
deildar þingmaður í Ottawa dó
ROOSEVELT ÁÐUR | meira að gera í Tyrklandi, en síðast liðinn fimtudag á heimili
f “HVfTAHÚSINU” dæmi eru til áður. Bankar, sfnu f ottawa. Hann var 65
_______ | verzlanir, járnbrautarfélög o. s. ara gaman.
Franklin D. Roosevelt, hinn frv- ver®a öll að breyta skjölum Haydon hafði verið heilsu
nýkosni forseti Bandaríkjanna, /sinum» skýrslum og farseðlum. tæpur síðustu tvö árin. Árið
minnist þess, að hafa áður Skólabækur eru allar endur- 1930 hafði hann aðal umsjón
komið í “hvítahúsið’’, eins og prentaðar, en hinar gömlu lagð- með kosningunum fyrir hönd
stjómarhöllin í Washington er ar ni®ur- ahir læsir menn frjálslynda flokksins í Canada.
nefnd. Var hann þá 5 ára. — 1 landinu verða að læra að lesa Hann var vel mentaður maður
Faðir hans, James Roosevelt, a® nÝju- í*aö ema sem bjarg- Dg vinsæll og mikils metinn hjá
var vinur Grover Cleveland for- ar Þyí» a^ þetta kvalræði er ekki þeim er höfðu mest saman við
seta, og tók Franklin litla með ut af ems víðtækt og ætla hann að sælda. Hann mátti
sér eitt sinn, er hann þurfti á mætti, er það, að fyrir tveim ár- heita næstur King leiðtoga
fund forsetans. 1 um var ekki nema um 10 % af frjálslynda flokksins að áhrif-
Franklin stóð frammi á gólf-, þjóðinni lesandi. um innan flokksins.
er að lýsa hinni hrikalegu bar-1 inu í stjómarhöllinni ,er þeir ( Stjórnin hefir gert sér far um A síðustu árum varð hann
áttu um yfirráðin í sálarlífi hins höfðu lokið samtali sínu. Geng- a® hvetja þjóðina að taka upp bendlaður við Beauharnoismál-
unga bónda — Hallsteins, —
metnaður og taumlaus eigin-
girni gegn endurleysandi áhrif-
um ástarinnar. Hinn betri mað-
ur Hallsteins verður með öllu
undir í þeirri baráttu, alt fram
á stundina, er hann hnígur líf-
vana undir sínum eigin ofsa
og óbilgirni. En í leikriti þessu
er ekki þar látið staðar numið,
ur Cleveland þá til hans, klapp- þessa nýju aðferð. Gamlir menn ið> er hann og flokkur hans
ar á hvíta kollinn á honum og, °S konur hafa gengið á skóla biðu mikið tjón af og til þess
segir: “Eg ætla að óska þér | nieð börnum sínum og barna- leiddi að hann lagði niður þing-
eins, Utli maður, þó einkenni-. börnum, og eftir aðeins 24 mán- menskustarf sitt í efri deild sam
leg ósk megi heita. En hún er a®a reynslu, er árangurinn af bandsþingsins.
að þú verðir aldrei forseti þessu sá, að 30 /a af þjóðinni er
Bandaríkjanna.” ! nu orðið lesandi á þessa nyju
Roosevelt kvaðst ekki nokk-, visu.
urn skilning hafa lagt í þessi! Mustapha Kemal heldur því
orð forsetans, en eftir þreytu- ( fram, að þetta hafi verið nauð-
heldur er lýsing á viðleitni ást- i svipnum á andliti hans man synlegt til þess áð komast f
nánara samband við hinn vest-
læga heim.
arinnar til þess að hefja mann-|hann.
inn, haldið áfram, er Hallsteinn Tímar voru erfiðir í landinu,
vaknar aftur “einhversstaðar í er Cleveland tók við völdum.
tilverunni”. Eru endurfundir
hans og Dóru hinir skáldleg-
ustu, og í þeirri frásögn koma
TROTZKY Á LEIÐ
TIL DANMERKUR
NOBELS VERÐLAUNIN
Bókmenta Nóbelsverðlaunin í
ár hlaut enska sagnaskáldið
John Galsworthy. Hefir Eng-
lendingur alls einu sinni áður
hrept þessi verðlaun síðan Al-
fred B. Nobel, svenski vísinda-
maðurinn sem uppgötvaði dýna-
mít sprengi efnið, byrjaði að
veita þau árið 1901. Hinn Eng-
lendingurinn er hlaut þau var
Rudyard Kipling, árið 1907.
John Galsworthy er 65 ára
gamall og hefir hann nokkrar
ágætar sögur og leikrit skrifað.
Eru hinar hleztu a'f sögum
hans: The Forsythe saga, Joce-
lyn, The Island Pharisees, en
af leikritum má nefna “Loyal-
ties”, “Old English’’, “Escape’
og “Exiled” hin helztu.
Þeir eru það einnig nu, er
Roosevelt tekur við, hvað ann-
að sem sameiginlegt kann að
einkar greinilega fram þær! mega telja með þessum for-
kenningar, og sá skilningur á setum, er fram líða stundir.
lífinu, sem sérstaklega einkenna
höfund leikritsins frá flestum
eða öllum rithöfundum íslenzk-
um.
Leikrit þetta er eitthvert hið
vinsælasta, sem ritað hefir ver-
ið á íslenzku máli. Er því ekki j York. Þar næst fær hann stöðu j ba^ safnaðarins, og árangur
Skemtifundur Sambandssafn-
aðar.
Fjölmennur safnaðarfundur
var settur af forseta safnaðar-
ins, Dr. M. B. Halldórsssyni í
Um það leyti sem Franklin j gaml)an(lskirlíju eftir messu á
D. Roosevelt fæðist, er frændi: sunnUJjagsltvöldið þann 13. nóv-
hans Theodore Roosevelt að ember
Forseti kvað fundinn boðað-
an til þess að heyra skýrslu
byrja stjórnmálastarf sitt. Hans
fyrsta spor er að hann nær kosn
ingu til ríkisþingsins í New j safnaðarnefnclarinnar um fjár
BÆJARKOSNINGARNAR
25. NÓVEMBER.
Frá Miklagarði á Tyrkiandi
berst frétt um það, að Leon
Trotzky og fjölskylda hans séu
á ferð til Danmerkur.
Erindi Trotzkys kvað vera
það að leita sér heilsubótar. —
Hefir liann fengið leyfi Dana-
stjórnar, að dvelja þar við ein-
hverja heilsustöðina úti á lands-
bygðinni um þriggja mánaða
tíma. Fyrstu vikuna dvelur hann
í Kaupmananhöfn og flytur fyr-
irlestur við háskólann. Hafði
Trotzky áður sótt um leyfi til
að dvelja við heilsubrunna í
Ungverjalandi, Tyrklandi og
víðar, en alstaðar verið synjað
um það af stjórnunum.
Eins og kunnugt er, var
Trotzky í æfilanga útlegð
dæmdur frá Rússlandi fyrir það
að gerast foringi hægri manna
f Sovietflokknum, og keppinaut
ur vinstri manna, sem Stalin
stýrði, um völdin. Hefir hann
síðan dvalið á Prinkipo-eyju í
Svartahafi, er Tyrkir eiga, en
þeir veittu Trotzk leyfi til að
búa á.
að undra þótt Leikfélag Reykja-
víkur hefði húsfylli kvöld eftir
kvöld, þegar það var sýnt þarí
mætti einnig nefna hér, að fyrir
ítrekaðar áskoranir færðist
leikfélagið í fang að sýna það
norðanlands — á Akureyri, —
við sama orðstír og sömu vin-
sældir, og mun það vera fátítt
í sögu íslenzkra leiksýninga. —
Var þess getið í heimablöðun-
um, að fólk hefði jafnvel kom-
ið úr fjaríægum sveitum, —
úr Þingeyjar- og Skagafjarðar-
sýslum, eigi síður en úr Eyja-
í sjóhernum, sem aðstoðarrit-
ari. Þá verður hann varaforseta-
efni, ríkisstjóri í New York, og
nemur ekki staðar fyr en í
“hvítahúsið” er komið.
Saga frændanna til vegs og
frama er í þessu efni nákvæm-
lega hin sama. Franklin D.
Roosevelt bjTjar einnig sem
ríkisþingmaður í New York.
verður svo aðstoðarritari í sjó-
hernum, varaforsetaefni, ríkis-
stjóri í New York og síðast for-
seti. Það sannast á þeim að
margt er líkt með skyldum. En
HVEITIÚTFLUTNINGUR
EYKST.
fjarðar, til þess að fá að horfa j sínum stjórnmálafloknum fylgdi
á þetta markverða skáldrit á þó hvor þeirra
ieiksviði.
Nú gefst íslendingum hér
tækifæri á að sjá þenna lei-k
og sannfærast um gildi hans og
bókmentalegt verðmæti. Hefir
Ragnar E. Kvaran haft umsjón
með leikæfingum ,og ieikur
hann aðalpersónuna sjálfur. —
Má og segja að flestir sem þátt
taka í þessum leik, séu íslend-
ingum að góðu kunnir, og mik
ils af þeim að vænta. Um hina,
sem nýir eru á leiksviði í Win-
nipeg, mun vera forvitni nokk-
þann er orðið hefði af starfi
nefndarinnar og annara á síðast
liðnum mánuðum við að safna
fé til þess áð ljúka skattskuld
safnaðarins við bæinn, sem orð-
in var geigvænleg.
Séra Rögnv. Pétursson, sem
starfað hafði með nefndinni um
nokkurt skeið í þessu máli, gaf
fundinum ítarlega skýrslu um
viðskifti safnaðarins við skatta-
skrifstofu bæjarins.
Nokkuð hefði verið ofborgað
af skatti til bæjarins á liðnum
árum, og hefði það fengist end-
urgreitt. — Fjársöfnunin í skatt
skuldina, sem orðin var um
hálft þriðja þúsund dollarar —
gekk svo greiðlega, að skuldinni
var lokið að fullu, þar með tal-
inn þessa árs skattur.
Fjármálaritari safnaðarins, hr.
Páll S. Pálsson, las þá nafna-
skrá gefenda í þenna sjóð. —
Kvaðst hann hafa fengið hinar
beztu undirtektir við f jársöfnun-
Bæjarkosningarnar í Winni-
peg fara frajn föstudaginn 25.
nóvember. Um borgarstjórastöð
una glíma þeir aðallega, núver-
andi borgarstjóri R. H. Webb
og John Queen, leiðtogi verka-
manna á fylkisþinginu.
Einn íslendingur sækir í þess
um bæjarkosningum. Er það
Victor B. Anderson. Sækir hann
í 2. kjördeild. Þar eru íslending
ar fjölmennastir í þessum bæ.
Ætti honum að verða vel til
atkvæðafanga þeirra á meðal,
allra hluta vegna. Að hafa tvo
íslendinga í bæjarráðinu sæmir
mjög vel metnaði og fram-
sækni íslendinga. Paul Bardal
er nú í bæjarráðinu. Var hann
kosinn til tveggja ára í síðustu
kosningum.
BJÖRNSONS-HÁTÍÐIN.
íslendingum boðið að senda
fulltrúa þangað.
Samkvæmt skýrslum Canada
stjórnar yfir októbermánuð, er
útlitið það, að hveitiútflutning-
ur sé að aukast. Yfir þenna á-
minsta mánuð voru 40,195,415
mælar af hveiti sendir út úr ina, þótt fjárhagur margra væri
landinu. Verðið fyrir þetta hveiti nú þröngur sökum kreppunnar.
nam $21,471,209. Þenna sama Allir hefðu gefið það sem efni
mánuð síðastliðið ár nam út- leyfðu með glöðu geði.
flutningurinn aðeins 18,925,303. S. B. Stefánsson féhirðir safn-
ur að sjá, hvernig þeir leysa af mælum hveitis, og verðið $10,-] aðarins mintist hinnar drengi
hendi hlutverk sín. — Viðleitn- 770,981. legu aðstoðar séra Rögnv. Pét
Norska ríkisstjórnin hefir
boðið íslenzku stjórninni að
senda fulltrúa á minningarhátíð
sem haldin verður í Oslo frá
4.—8. des. næstkomandi í til-
efni af 100 ára fæðingardegi
norska skáldsins Björnstjerne
Björnson.
Jafnframt hefir norska stjórn
láti ðþess getið, að henni væri
kært, að þar mættu einnig full-
trúar fyrir bókmentir, fræðslu-
stofnanir, fyrir leiklist og blaða-
menn. Hefir bergenska gufu-
skipafélagið boðið helmings-
lækkun á fari með skipum þess
frá Reykjavík til Bergen og til
baka aftur.
Auk íslands hefir Danmörku,
Finnlandi, Svfþjóð og Tjekkó-
slóvakíu verið boðið að senda
fulltrúa á fyrnefnda hátíð.