Heimskringla - 25.04.1934, Blaðsíða 4

4. SlÐA
HEIMSKRINCLA
WINNIPEG, 25. APRÍL 1934
|.ictmskrinj|la
(Sto/nuO 1888)
Kemur iít á hverjum miOvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS LTD.
853 oo 855 Sargent Avenue, Winnipeo
Talsimi: 88 537_______
VerB blaSsins er $3.00 árgangurinn borglst
fyrlrfram. AUar borganir sendist:
THE VIKING PRESS LTD.
RáðsmaOur TH. PETURSSON
853 Sargent Ave., Winnipeg
Uanager THE VIKING PRESS LTD.
853 Sargent Ave., Winnípeg
Ritstjóri STEPAN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg.
"Heimskringla” is published by
and prlnted by
The Viking Press Ltd.
853-855 Sargent Avenue, Wínnipeg, Man.
Telepbone: 86 537
WINNIPEG, 25. APRlL 1934
FRA OTTAWA
Fulltrúum sambandþiiígsins er ekki til
siéjtu boðið eftir páska-fiská;tið. Það
mun sjaldan hafa legið fyrir Ottawa
þinginu annað eins starf og nú.
Síðast liðinn miðvikudag las Hon. E. N.
Rhodes fjármálaráðherra upp í þinginu
fjárlaga frumvarp stjórnarinnar. Er það
ávalt með mestu tíðindum á þingum talið,
er ársreikningamir eru birtir. Útdráttur
úr þeim er birtur á öðmm stað í þessu
blaði. Yfirleitt bera þeir með sér, að
heldur sé að rætast fram úr hag landsins
og að kreppan sé að réna. Tekjuhalli er
að vísu á liðnu ári, en hann er 221/2
miljón dölum minni en árið áður. Nú er
hann um 135 miljónir dala en var á síð-
ustu reikningum (1932-33) 157 miljón.
Og um flest atriði reikninganna má svipað
segja. Viðskiftin hafa aukist innan Breta-
veldis, tekjur einnig. Að öðru leyti hafa
útgjöld dálítið lækkað fyrir sérstakar
spamaðar-ráðtsafanir. Tekjuhallinn nem-
ur svipuðu og stjórnin hefir lagt til vegna
atvinnuleysisins. Og þó hefði þessi tekju-
halli orðið ennþá minni, ef viðskiftin
hefðu verið eins fyrri mánuði ársins og
þau hafa verið síðustu fjóra mánuðina.
Virðist þá hafa verulega farið að horfa
til hins betra.
Fyrir nýjum sköttum er ekki gert ráð
nema 10% skatti á gulli. Aftur er sykur-
skatturinn lækkaður um helming, úr 2
centum í 1 cent. Á nokkrum vörum er
tollur einnig lækkaður.
Til atvinnubóta gerir stjórnin ráð fyrir
að verja 50 miljónum dala á þessu nýbyrj-
aða fjárhagsári. Hvemig verkinu verður
skift milli fylkjanna, er enn ókunnugt um.
Ný lög verða samin um gjaldfrest á
skuldum bænda. Ætlar stjórain sér með
því, að semja við lánfélögin um greiðslu
með sanngjörnum afslætti á skuldunum.
Hafi bændur ekki féð, mun stjómin lána
þeim það eða ábyrgjast það.
Auk alls þessa er svo stofnun miðstöðv-
arbanka og söluráðs, sem með höndum
verður haft á þessu þingi.
Um stofnun söluráðsins urðu snarpar
umræður á þinginu s. 1. viku. Er mjög í
frásögur fært, að Mr. Mackenzie King,
leiðtogi liberala, hafi með áfergju og
reiði snúist á móti því, að söluráðið yrði
stofnað. Telur hann lýðræðið týnt og
tröllum gefið með stofnun þess, svo mikil
völd, sé stjórninni í hendur lagt með því.
Hann kvað og stofnun þess ‘landslögum
ósamkvæma og lagði til, áð enda þótt
eftirlit með viðskiftum væri ekki fjarri,
væri atriðið um valdið sem vissum ó-
nefndum mönnum væri veitt til að leika
sér með viðskifti landsins eftir vild óhaf-
andi, og að það væri felt úr frumvarpi
stjórnarinnar.
Ræða þessi fékk hálf daufar undirtektir
og aflar máli Kings ekki fylgi. Mr. J. S.
Woodsworth mælti með frumvarpi stjórn-
arinnar, þó agnúar myndu á því vera,
sem hann hirti þó ekki að greina frá
hverjir væm. Ennfremur var Mr. Gard-
ner, Alberta-bændaflokksmaður með
stofnun söluráðsins og frumvarpinu. —
Flokkarnir á þingi virðast því allir ætla
að verða með stjórninni í þessu máli,
nema liberalar.
Sláturhús og þeir er bændavöru kaupa,
að samlögunum undanskyldum og flestir
stærri viðskiftahöldar, em gallharðir á
móti stofnun söluráðsins. Telja þeir Mr.
Bennett jafnvel orðinn viðsjálann bol-
shevika, eins og blaðið Fress Press gaf og
eigi alls fyrir löngu í skyn. Er slík grýla
broslegri, en hvað hún er hættuleg.
Við bankarannsóknina í Ottawa, er það
ávalt að koma betur og ótvíræðara í ljós,
að bankaeigendur eru og að snúast móti
stjórninni. Þeim er auðsjáanlega illa við
stofnun miðstöðvarbankans. Er þó lítil
hætta á, að Mr. Bennett fari ekki sínu
fram fyrir því. Honum hefir stundum
verið um það brugðið, að hann væri óráð-
þægur og færi sínu fram við hvern sem í
höggi ætti. Mun það af færrum harmað
að minsta kosti ekki í þeim efnum, sem
hér um ræðir.
Á Indlandi drápu menn á árinu 1933,
1,068 tígrisdýr, en 1,033 menn voru drepn-
ir af tígrisdýrum.
LESTUR
Grein þá er hér birtist, skrifaði Bogi
Bjarnason útgefandi blaðsins “Treherae
Times’’ nýlega. Hún er stfluð til Mani-
toba búa, en á eigi síður erindi til íslend-
inga en annara. Því er henni hér snúið
á íslenzku:
“Ýmsir af lesendum þessa blaðs munu
hafa heyrt söguna af stúlkunni, sem gefin
var bók í afmælisgjöf, en tók gjöfinni
þurlega af því að hún átti bók áður.
Þessi saga er að sjálfsögðu eins dæmi,
en hún vekur samt sem áður athygli á
máli, sem ýmsum mun. áður hafa búið
ofarlega í huga og þess er vert að íhugað
sé.
Hvað er um mentun íbúa þessa fylkis
yfirleitt? Skýrslur eru við hendina er
sýna að viss tala — og hún há — af
hverju hundraði þeirra, sé læs og skrif-
andi. En því miður er ekki í frásöguna
fært hvernig hæfileikar þessir eru notað-
ir. Það er þó sitt hvað að geta lesið og
hitt hvað mikil rækt er lögð við lestur.
Oss leikur forvitni á að vita, hvað margir
af hundraði lesa eina bók á ári, því hið
fornkveðna, að, “blindur sé bóklaus mað-
ur”, mun enn þá sannleikur. Sá er ekki
leggur talsverða stund á lestur, er ekki
mentaður maður, hvaða önnur menta-
skilyrði, sem verið geta við hendina. —
Hreyfimyndirnar, útvarpið, samkvæmislíf-
ið o. s. frv. eiga sinn þátt í að útbreiða
og efla mentun. En öll slík fræðsla lítur
þó að daglegum viðburðum, en getur ekki
heitið að bjóða drykk af Mímisbrunni.
Stöðugur og gaumgæfilegur lestur góðra
bóka frá fyrri og síðari tímum allra þjóða,
er óbrigðulasta ráðið og hið eina til þess,
að maðurinn öðlist þá þekkingu, er sönn
mentun getur heitið.
Því er stundum haldið fram í alvöru, að
útvarpið og hreyfimyndirnar séu framtíð-
ar mentastofnanir mannkynsins og að
lestur bóka þverri og verði óþarfur, er
tæki þessi verði fengin mentamálastjóm-
um þjóðanna í hendur. Tíminn á nú eftir
að leiða í Ijós hvernig um það fer. Fyrir
þá reynslu sem fengin er af þessu, verður
ekki sagt, að þetta hafi neitt líkt því ræst,
eða að það geti heitið ígildi bóka eða
komið í þeirra stað.
Hvað margar bækur lesa menn nú yfir-
leitt á ári, eina, fimm, tylft eða fimtíu?
Að lesa eina bók á viku getur ekki hei):-
ið mikið, en þó efumst vér um að mar^ir
leggi jafnvel það á sig. En til þess að
fylgjast með því, sem hugsað er og vert er
að vita um, nægir þó ekkert minna en
þetta. Mörgum væri þetta hægðarleikur.
ef þeir hefðu bók á borðshorninu við rúmið
sitt og læsu á hverju kvöldi í 30—50 mín-
útur áður en þeir færu að sofa. Eigum
vér þar við eins og vanalega er lesið. Ein-
stöku menn hafa tamið sér að lesa þann-
ig, að þeir líta yfir bókina og grípa að-
eins niður í að lesa þar sem feitast er á
stykkinu og ná á þann hátt öllu efni
bókarinnar á mjög stuttum tíma, einu
kvöldi eða minna. Þetta verður að list,
eins og hvað annað sem leikið er, og þeir
njóta efnis bókarinnar fyllilega. Auð-
vitað lesa þessir menn sér til fróðleiks en
ekki til dægrastyttingar eins og oft er
gert. Og þeir munu því aðeins geta það,
að þeir séu að einhverju leyti orðnir
kunnugir hverju því efni, er þeir lesa um.
Um bókmentafrömuð einn, T. E. Law-
rence að nafni, er sagt, að “hann hafi á
einu ári étið kjarnan úr fimtíu þúsund
bókum”. Auðvitað er slíkt ekki nema
fáum hent, en það breytir þó ekki eða
hrekur neitt þann sannleika, að menn
yfirleitt lesa miklu minna en ætla mætti
og þeir hafa nægan tíma til.
Athygli er hér að þessu dregin af því,
að án lesturs góðra bóka er ekki hægt að
öðalst þá þekkingu, sem nauðsynleg má
heita hverjum manni. Það getur stund-
um virst svo, sem menn er lítið lesa beri
all-gott skyn á það sem er að gerast
í heiminum af því sem þeir heyra um það
talað af öðrum. En reynslan mun verða
sú, að það er ekki nema yfirborðs-fróð-
leikur sem þeir hafa öðlast við þetta. Sé
talað við þessa menn um efnið rækilega.
eða það skoðað niður í kjölinn, kemur
oftast í Ijós, að þá brestur skilning sjálfa
á því og þeir vita oft ekki það, sem ef til
vill rriestu varðar. Þeir hafa aldrei hugsað
sjálfir um efnið og ekki heyrt minst á
nema sérstök atriði þess og sem alt getur
þá einnig verið til um að skýrt hafi verið
með sérstakt markmið, efninu tjarskylt, í
huga. Ef þessu væri ekki að skifta, ef
menn hugsuðu yfirleitt sjálfstætt um
málefnið mundi hver bók um það vera
lesin með áferju um leið og um útkomu
hennar spyrst. Lestrarhneigð er vanalega
til hjá þeim, sem sjálfstætt hugsa, en ekki
hinum.
Sjálf skólamentunin er oft til lítils, ef
menn að lokinni skólagöngu leggja niður
að lesa.”
Þegar byrjað var fyrst að nota gafla
við borðhald, komst prestur nokkur svo
að orði um það í stólræðu, að þetta væri
skaparanum til skammar og skapraunar,
sem gefið hefði okkur finguma til að
borða með.
Tvent er það sem maðurinn þráir mest.
Annað er að eignast gott heimili, hitt að
eignast bfl, til þess að komast í burtu frá
heimilinu.
HVERJIR ERU HINIR KONUNGBORNU?
í fréttum af óeirðunum í Frakklandi
var oft minst á að konungssinnar hefðu
tekið þátt í þeim með sósíalistum og
kommúnistum á móti stjórninni. En
hvernig á þeirri þátttöku konungssinna
stendur, hefir ekkert verið sagt um. Og
þegar að því er gætt hvað langt er síðan
að konungsstjón var á Frakklandi, verður
það mörgum ráðgáta, hvað konungssinn-
ar þessir séu að fara.
En ættir konunga Frakklands eru ekki
útdauðar, þó langt sé síðan að lýðveldið
var stofnað. Eru einkum tveir, er aldrei
hafa kastað frá sér von um að taka við
konungsdómi. Er annar þeirra hertoginn
af Guise (Duc de Guise) afkomandi Louis
Philippe, þess er til konungs var tekinn á
Frakklandi eftir Karl tíunda og ríki réði
þar til 1848. Var þessi síðasti konungur
Frakklands sonur hertogans af Orleans og
frændi Karls tíunda. Hertoginn af Guise
var rekinn úr Frakklandi, er svo var
komið að hann stóð til að erfa konung-
dóminn og hann gaf til kynna, að hann
ætlaði ekki að afsala sér honum. Hefir
hann síðan verið í Manois d’Anjou, í
grend við Brussel.
í Frakklandi var hann vinsæll og mikils
metinn og var um tíma í stjórnarþjón-
ustu. En þegar hann varð ríkiserfingi,
var því öllu lokið. Fylgismenn hans í
jfrakklandi eru margir mikilsmetnir menn
og áhrifamiklir. Verði lýðveldinu koll-
varpað, er sagt að hertoginn af Guise
standi talsvert vel að vígi með að ná í
konupgdóm.
Þessi ríkiserfingi Frakklands kvað gáf-
aður maður og hinn tiginmannlegasti.
Böm sín hefir hann öll gift konungafólki.
Sonur hans, prins Henri, Comte de Paris,
er flugmaður og garpur sagður og styður
fÖður sinn af öllum mætti. En án þess
að óeirðir verði svo miklar í Frakklandi,
að lýðveldið hrynji, era ekki sagðar nein-
ar líkur til að þessi Jean III. ráði þar
nokkum tíma ríki.
Hinn náunginn sem til mála kemur
sem ríkiserfingi, er Louis Napoleon prins.
Hann er ungur, aðeins tvítugur, og al-
ment lítið þektur á Frakklandi. En hann
er nú höfuð ættar sinnar og ef alt hefði
að óskum gengið, hefði hann einnig nr
getað verið konungur Frakka að lögum.
Jerome konungur Bonaparte er langafi
hans.
Vini á hann og nokkra og er sagt, að
einn þeirra sé mjög nafnkunnur og mátt-
ugur herforingi. En annars er hljótt um
störf .hans og miklu hljóðara en um her-
togann af Guise, er menn sem Leon
Daudet (sonur söguskáldsins fræga) og
heimspekingurinn Charles Maurras berj-
ast með, og báðir eru ritstjórar áhrifa-
mikils blaðs, L’Action Francaise. En
hitt segja menn, að Bonaparte skorti
ekki skildinga, ef á þurfi að halda.
Hérna eru þá nefndir höfðingjar kon-
ungssinnanna. Bandalag þeirra við sósí-
alista og kommúnista, er aðeins í því
fólgið, að steypa lýðveldinu. Verði það
ekki gert, er von þeirra lítil um völd. Með
þessum mönnum eiga kommúnistar auð-
vitað ekki leiðina heldur léngra en þetta,
því þeir hugsa ekki um annað en setja á
laggirnar kommúnistastjóm, ef fótum
yrði kipt undan núverandi stjórnskipu-
lagi. Hvað fyrir sósíalistunum, sem í
raun og veru eru hermanna-l vagninn .... 3.00
flokkurinn, vakir, er bátt að Afferming við sölu-
vita. Nokkrir eða ef til vill meiri
hluti þeirra eru sagðir all-sterkir
þjóðemissinnar. En eftir fram-
komu þeirra að dæma í seinni
tíð og loforðum um að styðja
stjómina, virðist ekki fyrir þeim
hafa vakað að bylta lýðveldinu,
heldur hafi þátttaka þeirra í
uppþotinu, eingöngu átt rætur
að rekja til Stavisky-fjársvik-
anna.
kosti hafa dregið úr óeirðunum
af þeirra hálfu að Doumergue
stjómin hefir orðið vel við kröf-
um þeirra um rannsókn í því
máli.
torg ....
Sótthreinsun
1.00
.75
Alls ....$50.95 eða 4.7%
Sölutorgsgjald og
fóður ..... 20.25 “ 1.9%
Sölulaun og jöfn-
unarkostnaður 20.00
Forstjóra sölu-
laun ...... 26.40
Það virðist að minsta; Vátrygging (ekki
skuldbundin .. 5.30
1.8%
2.4%
.5%
RITGERÐ
eftir Inga Ingjaldson
Forstöðumann Canadian Live-
stock Co-Operative (West-
em) Lámited og skrifara
Manitoba Co-Operative Live-
Stock Producers Limited, um
búpenings framleiðslu og
markað.
Þegar maður fer að leita sér
upplýsinga í sambandi við fram-
leiðslu og sölumarkað búpen-
ings þá rekur maður sig á erfið-
leika að fá fullnægjandi sann-
anagögn sem nauðsyn ber á, og
þessvegna eru þær upplýsingar
semj hér eru framsettar að
mestu leyti dregnar úr óbrot-
inni þekkingu og reynslu í sam-
bandi við búpenings samvinnu
félag okkar og starfrækslu þess
á St. Boniface markaðinum.
Þá er fyrsta spumingin,
hvaða prósentur af hverjum
dollar er neytandi vörunnar eyð-
ir kemst til framleiðanda?
Það eru engar áreiðanlegar
skýrslur í Canada og hefir aldrei
gangskör verið gerð að fá þær,
um hvað virkilega skeður frá
þeim tíma er framleiðandi selur
skepnu sína og þar til hún er
komin sem fæða á borð neyt-
anda.
Eg tek sem dæmi geldneyti
af bestu tegund, og selt til
neytanda í september 1933. —I
Eins og kjötverð var þá, þá
borgar sá sem notar, $58.20
fyrir þenna grip í smásölu, og
virðing á úrganginum úr skepn-
unni eftir markaðsverði var
$8.30, svo heildar verðlag í smá-
sölu verður $66.50. Bóndinn
eða framleiðandinn fekk fyrir
þetta geldneyti $39.20 og verð-
ur þá niðurstaðan sú að neyt-
andi borgaði $27.30 meir en
bóndinn fékk, og hefir þá mis-
munuiinn farið í flutning til
markaðar, s.ölulaun, sölutorgs-
gjald, siátrun og smásölu kostn-
að.
Árið 1932 gerði búnaðarskól-
inn í Illinois ríkinu rannsókn á
þessum mismun og komst að
Alls ........$122.90 “11.3%
Þessi tafla sýnir að 11.3%
gangi í að koma búpening til
almennra sölutorga, og koma
öðrum afurðum til markaðar.
Hveiti á 65c mælirinn kostar
20% að koma til hafnstaðar. Á
Englandi er kostnaðurinn $4.00
á hausinn eða 25% og inni-
bindur ekki sjálfan flutninginn.
Að sundurliða hinn mismun-
andi kostnað verður sölutorgs-
gjald 25c á hausinn, fyrir full-
orðna gripi, 15c fyrir ungvíði,
7c svín, 6c fé, skepnufóður $1.15
hver ausa af heyi og $1.65 poki
af söxuðu korni. Fóðurgjald er
ekki í samræmi við virkilegan
kostnað á því. Sölulaun eru
að jafnaði $15.00 á hvert vagn-
hlass. Jöfnunarkostnaður er fyr-
ir að gera skilagrein beint til
bænda og fer eftir því hvað
margir hafa átt hlut í vagn-
hlassinu. Forstjóra sölulaun
fara til þess manns er sér um
flutning og allan undirbúning í
því sambandi og fer eftir því
hvaða nauðsynja verk þarf að
gera.
Minst vigt í hverju vagn-
hlassi er fyrir gripi 20,000 pund
og fyrir svín og lömb 16,000
pund. Fyrir hér um bil 2 árum
síðan settu jámbrautarfélögin
í gildi tollskrá til að mæta sam-
kepni frá vöruflutningsbflum,
!og lækkaði hún lágmarkið
á vigt, en mér finst að flutn-
ingstaxtinn á slíkri vigt vera of
Til dæmis að taka taxtann
á 22c hundraði frá mismunandi
stöðum í Manitoba, ef 12,000
pund eru send 1 vagnhlassi kost-
ar það 281/2C hundraðið og ef
6,000 pund eru send þá 39%c
hundraðið.
Sparnaðurinn á 12,000 punda
vagnhlassi er mjög lítill en á
6000 punda vagnhlassi er hann
meiri þegar tekið er til greina
að áður þurfti að borga fyrir
20,000 punda lágmarksvigt á
nautgripum og 16,000 punda
lágmarksvigt á vagnhlassi af
svínum og kindum. Það er
enginn efi ef taxtinn væri lækk-
aður á léttari vigtinni að meira
yrði sent með járnbraut en á
þeirri niðurstöðu ”að ‘framleið- Í v&rufliitningsbflum. - 14,000
andinn fengi 43%% af d0lIar punda íágmargsvigt ætti að vera
neytandans og hin 56%% gengi í á vaSnhlassi af svínum á viss-
til heildsala, smásala, slátrara 1 um timum ars °S alls ekki meir
og markaðskostnaðar. ien 10’000 tn 12’000 ^ lömb'
Sannarlega ætti að rannsaka i F1utningur með vörubílum
þenna mismun hér í Canada, íhefir stórkostlega aukist á síð-
ef hagur framleiðanda er nokk-
urs virtur.
x
Kostnaður við flutning búpen-
ings frá framleiðenda
á sláturhús
Tafla þessi sýnir kostnaðinn á
heildarsölu á 257 vagnhlössum
af búpening er seld voru á St.
Boniface markaðnum í janúar
1934. ,
257 vagnhlöss seld heildar-
sölu á $279,000.00 eða $1,086.00
hvert.
Kostnaður á vanalegu vagn-
hlassi frá mismunandi stöðum
í Manitoba með flutningsíaxta
er nemur 22c á hundraðiið, yrði
$122.90 eða 11.3% af heildar-
verðleika. í því felst flutning-
ur, sölutorgsgjald, fóður, sölu-
laun, jöfnunar kostnaður ef 13
eða fleiri sem senda vagnhlass
saman, og vátrygging, sem þó
er ekki skuldbundin.
Sundurliðuð tafla
Flutningur á 22c hundr-
aðið ......$46.20
Viðstaða að fylla
ari árum og sérstaklega á sumr-
um. Taxtinn er afar mismun-
andi ait frá 35c upp í 90c
himdraðið. Einhver tflraun ætti
að vera gerð að jafna þenna
taxta líkt og jámbrautirnar
gera, eftir mílufjölda.
SöluJaun á gripum er 80c á
hausinn og sölutorgsgjald 25c
alls $1.05. Á ungvíði 25c og 15c
alls 40c, á svínum 20c og 7c
alls 27c og á fé 20c og 6c alls
26c á hausinn.
Eigendur vöruflutningsbílanna
setja sinn taxta til að innibinda
sölulaun og sölutorgsgjald en
flytja svo skepnurnar beint á
sláturhúsin og hafa gróða sjálf-
ir.
Flutningur beint til sálturhúsa
Það er erfitt að sanna hver
áhrif beinn flutningur á bú-
pening til s!áturhúsa, hefir á
markaðsverð. Það er alment
viðurkent að á sölutorgunum
sé verðtaxtinn settur. Sölu-
torgin eru einu staðirnir þar
sem samkepni í sölu á sér stað,
þangað koma kaupmenn til að