Heimskringla - 25.07.1934, Qupperneq 2

2. SÍÐA.
HEIMSKRINCLA
WINNIPEC, 25. JÚLÍ, 1934
ÆFIMINNING
GÍSLI JÓNSSON BREIÐDAL
Fæddur 8. nóvember 1854
Dáinn 20. ágúst 1933
Gísli heitinn var fæddur að
Miðhúsum í Eiðaþinghá í Norð-
ur-Múlasýslu á íslandi. Foreldrar
hans voru þau Jón Gíslason,
ættaður úr Eyjafirði, en lengi
póstur Austan- og Sunnanlands,
og Guðríður Jónsdóttir frá Jór-
vík í Breiðdal. í>aú Jón og
Cuðríður eignuðust alls 10 böm
sem öll munu hafa náð háum
aldri; sex af þeim bömum flutt-
ust hér til Ameríku, en munu nú
látin að undantekinni Björga
ekkju P. Gíslasonar í Belling-
ham. Um þau systkyni Gísla
er ekki íiúttust til Ameríku er
mér ókunnugt, hvort lifa.
Árið 1881 giftist Gísli heit’nn,
Kristínu Björasdóttur frá Þor-
grímsstöðum og byrjuðu búskap
árið eftir (1882) að Randvers-
stöðum í Breiðdal og bjuggu
þar þar til 1887 að þau fluttu
hingað til lands og settúst að í
Breiðuvík í Nýja íslandi en það-
an fluttu þau 1889 til Akra-
bygðar í Norðúr-Dakota.
Þau GísJi og Kristín eignuðust
alls 7 börn, hvar af 3 dóu í
æsku en eftir lifa: Jón kaup-
maður Breiðdal í Foam Lake,
Sask., I»óra, gift T. L. Ledding
í Minneapolis, Björn, bóndi við
Kristnes, Sask., og Elías, véla-
aðgerðarmaður í Wlynyard,
Sask.
Árið 1895 varð Gísli fyrir
þeirri sáru sorg að missa konu
sína. Árið eftir brá hann bú-
skap; kom bömunum — sem
öll voru úng — vel fyrir, en
vann sjálfur í rúm 20 ár á ýms-
um stöðum f Akra og Garðar-
bygðum í N. D., að undantekn-
um 3—4 árum sem hann ásamt
Birni syni sínum bjuggu saman
við Milton, P.O., N. D., Árið
1917 fluttist Gísli heitinn hingað
til Saskatchewan og settist þá
fyrst að hjá Birni syni sínum,
sem þá hafði byrjað búskap hér
í Kristnesbygð, og var hann þar
þar til 1926 að hann flutti til
sonar síns Jóns kaupmanns í
Foam Lake.
Gísli sál. var meðalmáður að
hæð, vel vaxinn og vel fylginn
sér til allrar vinnu, fljótur í
hreyfingum og hugsaði þó vel
verk sitt áður en gerði. Hann
var sérstakur iðjumaður og
hirðusamur með afbrigðum,
enda sóttust allir eftir verkum
hans þann tíma sem hann vann
fyrir aðra.
Gísli hafði sem fleiri á hans
uppvaxtarárum hlotið litla
mentun, én bætti það upp með
góðum og farsælúm gáfum; las
hann talsvert og hugsaði og
hagnýtti sér það sem fyrir augu
bar og daglega lífið getur kent.
— Lítt mun hann hafa lesið
annað en það sem var prentað
á íslenzku eða skrifað; en það
las hann alt sem hann náð;i til,
og því fylgdist hann vel með
því sem var að gerast heima á
gamla “Fróni”. Hann elskaði
ísland og bar kjör þess og þjóð-
arinnar mjög fyrir brjósti og
gladdist yfir öllum framkvæmd-
um til þjóðþrifa, en illa líkaði
honum, þessi nýmóðins flokka
skiftng í stjómmálum og leit á
það — sem fleiri — að landið
væri ekki svo stórt eða mann-
margt að ekki væri hægt að
koma sér saman um að vinna í
einingu til heillar fyrir land og
þjóð, án þess að viðhafa nútíma
“brauðpólitík” eða berjast um
völdin, án tilHts til vemlegra
og varanlegra þjöðþrifa.
íslendingasögur og íslenzk
ljóðagerð, var úppáhald Gísla til
lesturs. — í ljóðagerðinni mat
hann mest, þá: Jónas- Matthías
og Bjama, en mestan kraftinn
fann hann hjá Grími Thomsen
og Þorsteini Erlingssyni.
í Islendingasögunum fann
hann, framkvæmd, drenglyndi
og dáðir, samfara hyggju og
iðjusemi. — Þar fann hann
sjálfan sig og sínar hugsanir. —
Gísli sál. var hófsemdarmað-
ur í hvívetna, orðvar og umtals-
góður, en þótti lítið til þeirra
koma sem fleipruðu um alt og
höfðu það sér til gamans að bak
bíta náungann. Hann var vina-
vandur, en vinfastur, skemtileg-
ur í samtali við góðkunningja og
orðheppinn með afbrigðum. —
Hann otaði aldrei sjálfum sér
fram en var ætíð framarlega í
flokki, þar sem hægt var að
koma fram til einhvers góðs.
— Gjálífi og skemtanafýsn nú-
tímans var honum ekki að
^ skapi, kendi hann það að mörgu
skólunuqj, sem voru að reyna
að troða í börnin óþarfa bók-
legu viti sem fáum kæmj að
gagni í lífinu; en gerðu lítið
eða ekkert til að kenna nein
I vnnubrögð eða ýmislegt annað
sem gæti komið ungdómnum
vel, þegar hann kæmj^t
þeirra ára að þurfa að sjá fyrir
sér sjálfur.
Að klæðast, éta eða kaupa
það sem ménn ekki sæú sér
fært að borga þá þegar, eða á
næstunni, áleit hann eina af
höfuð syndum mannkynsins.
Banamein Gísla sál var inn-
vortis “krabbi”, bar hann sjúk-
dóm sinn með geðprýði og still-
ingu. Fötum fylgdi hann fram
að síðustu viku fyrir andlátið,
sjón og heym hafði hann góða
en minnið var farið að sljógast.
— Hann andaðist sem fyrr seg-
ir þann 20. ágúst hjá Jóni syni
sínum í Foam Lake hvar hann í
banalegunni var aðnjótandi allr-
ar þeirrar alúðar hjúkrunar sem
frekast var hægt í té að láta,
bæði frá syninum og hans á-
gætu konu Kristínu Sigurðar-
dóttir og börnum þeirra.
Gísli heitinn var jarðsúnginn af
séra G. P. Jónssyni, þann 22. |
ágúst að viðstöddum fjölda
skyldmenna og vina, fór kveðju-
athöfn fram frá hemili sonar
hans í Foam Lake og Kristnes
skólahúsi og líkamsleifar hans
lagðar til hvfldar í Kristnes
jgrafreit; syrgja hann og sakna' stund annars hugar. En hans
sárt áðuraefnd böra hans og erindi var lokið og bað hann
f jöldi barnabama. mig að vera blessaðan og sælan.
Friður drottins fylgi þér fram- l>að er óþarfi að eg lýsi mínu
liðni vinur. umhugsunarefni eftir á.
Einn af vnum hins látna.' Mörgum árum síðar, eða sum-
----------------- arið 1927, varð eg fyrir því á-
ENDURMINNINGAR
Eftir Fr. Cuðmundsson
i takanlega áfalli, er fellibylur fór
1 yfir heimili mitt, sem öllum
i þeim er minnisstætt, er eitthvað
Framh.
^kannast við mig. Rétt um þær
Ef við eigum að læra að munöir höfðu bæði fslenzku
þekkja mennina af verkum kirkjufélögin, ársþng sín í Win-
þeirra, ef lífemi . þeirra og mPeS- úrá Únítara þ(jngilnu
framkoma, á að bera vitni um fehlí eS fallegt og bróðurlegt
yfirburði og gildi þeirra trúar- ávarP> ásamt 25 dollara ávísun.
bragða sem þeir tilheyra, þá Hitt ÞinSið fann minna til, sá
ber mér skylda til að sýna gagn-, enSa ástæðu eða gleymdi mér.
legan samanburð við það sem' Það var eins og Únítarar
hér að framan er sagt, með því hefðu skilið betur dæmisoguna
að tilfæra nú næst á eftir, af tollheimtuinanninum ,seI".for
fyrstu persónulega viðkynningu um og rakst a ut en ing
Framh.
mína við foringja þess trúar-
inn yfirfallinn og særðan, flutti
en lærðum mönnum. Og það er ekki komist hjá leiðinlegum á-
mín tilfinning og skilningur að rekstri. Hversvegna var kirkju-
fjöldi fullorðinna manna, þráði félagið í frumvarpi til safnaðar-
meira Ijósið en léttúðina. Þegar laga út um landið að sitera í
svo hér var komið þá var þessi móðurkirkjuna heima? Kanske
trúvarnar stríðshugur svo mik- það haf átt að vera bundið við
111, hjá almenningi. Hættulegir tímann, áður en ljósin fjölguðu í
trúarhragða óvinir í öllum átt-1 kirkjunni heima? En bendir
um. Það var eins og sjálfstæð það ekki vægast sagt á kyr-
eftirgrenslan væri ekki til, en stöðu hér?
trúarbragðaleg hugsun og skiln- J
ingur heldur falið yfirstjóm
kirkjufélagsins, svo menn hefðu
frið til að yrkja jörðina. Þetta1 -------
ástand var mér tilfinnanlegt og sitt sýnist hverjum og skiftar
mjög áberandi og vakti eg máls eru skoðanir á menn og málefni.
á þessu við greinda menn. Þá Svo hugsaði eg er eg las rit-
frétti eg að kirkjufélagsstjórnin dóm M. B. H. í síðasta tölubl.
hér væri annarsvegar hrædd Heimskringlu 18. júlí, “Mein-
um, að ef nokkur ný ljós féllu særi”. Höfundur greinarinnar
inn á alþýðuna, þá losnaði hún virðist afskaplega hneykslaður
í sætunum og hlypi út úr kirkj- yfir þvf að “stjórnarformaður-
unni. Hinsvegar væri kirkjufé- inn” skui hafa sloppið frá fjár-
ATHUGASEMD
bragðaflokksins sem eg gaf hann 1:11 gestgjafahúss, bað að agsstjórnin sannfærð um, að alt útlátum samkvæmt kröfum sem
minstan gaum og hafði jafnvel ala onn fyrir honum> og borgaði j væri rétt skilið, og engar nýjar | geröar vorU fyrir lánið á
ýmigust að ’sem eg Vegna sjálfur reikninginn. Vorum við upplýsingar né sannar breyting- um kvenmanni; gem fullnaðar
J s ’ vs’ ekki strax bömin tiissa af því ’ • - ■ >-
hleypidóma og að ósönnuðum
, ... . ..... . , að presturinn skildi fara fram-
gognum, hafði þráfalt litilsvirt. ... . . .
° Z. ’ hjá aumingja særða manninum.
Það var haustið 1920 að Únítar- J .... ... _.
ar lögðu homsteininn að Sam- '
Eg þekti litla stúlku sem sagði
bandskirkju sinni í Winnipeg.
Við það tækfæri flutti séra
Röngvaldur Pétursson ræðu,
sem rétt á eftir kom út í Hkr.
Eg var þá nýkomin til Winni-
peg, ef vera mætti að læknarnir
gætu hjálpað við sjóninni minni,
hálfgrátandi, þegar hún las
þessa dæmisögu. Því var ekki
presturinn rekinn burtu? En,
er ekki prestur í hjörtum mann-
! anna, þegar þeir sjá ekki þá
særðu? Nú geta lesendurair
haldið á þessum tveimur frá-
sögnum mínum, eins og þeim er
ar, gætu átt sér stað. Þannig borgun. (Sennlegt að hann hafi
fór eg þá smásaman að skilja eitthvað greitt meðan vinfengið
kyrstóðuna her, a sama tima stoð yfir). M. B. H. segir: —
sem búið var að semja og sam- j “Dæmdi kviðdómur bætur, en
þykkja lög um utanþjóðkirkju- dómarinn kastaði kviðdóminum
menn á íslandi; fríkirkju söfn- f ruslakörfuna og stjónar for-
uði og margt fleira eftirgefið í manninn sýknan saka”. Það er
áttina að trúarbragðafrelsi. En 'óhætt að' fullyrða að skiftar
kyrstaða, hvað er það? Hafa þá verði skoðanir um það, að mað-
gömlu Ijóðlínurnar og áður við- ur þessi hafi komist sýkn saka
urkendi sannleikurinn, fallið úr út úr þessu hneykslis máli En
gildi,? — Mönnunum V4ðar,
það mun verða nokkurnvegin
vflTðÞLree°ræðiia séra^R Apðí hentast' Báðar eru þær sann' annaðhvort aftur á bak ellegar samróma álit að f kviðdómum
v tað ías eg ræöu séra K. r. í ^ enda mö núlifandi vitni að
blaðinu en man það eitt að eg báðum þeim Qg þær Bjálfar
nei s a íst þv , a ann vitnigburður trúareinlægninnar,
sagði, að allir væru velkommr i ]íf.nu Qg andans f trúnni> &
þenna nyja sofnuð þeirra, hverr- þeim tíma ^ þær gerðugt> Qg
ar truar ^m þeir væru. Eg með þeim taönnum gem þá réðu
held eg hafi hlegið upphátt, og megtu á umræddu sviði.
köldum svita slegið út um mig., Þggar eg fyr8t kom U1 þessa
Veðrið var gott og eg ranglaði landg> Qg vegtur { þegga gtóru
eitthvað út f bæinn, eg var að fslenzku bygð> 45 ára gamallt
rekast á einn og annan heið- Qg þá húinn f 22 ár að vera sam-
virðann öldung ,og skiftast á starfandi heimaþjóðinni í öllum
fáum orðum við þá flesta, allir félagsmálum> þá má nærri geta
bjuggum við yfir sama áhyggju hve eiginlegur og auðveldur
efninu, stikluðum órólegir, eins mér yar allur samanburður á
og skinnleistafullir fjársmalar, bögum Qg háttum manna hér
og töluðum helst um hrak- Qg þar gððir og greindir
verasnandi viðhorf truarlífsins. nágrannar mfnir> vöruðu mig
Eg bjó skamt frá kirkjubygg- við únítörum á trúarbragða
ingunni, sem þá var daglega að sviðinu> þá tok eg þvf vel> gagð.
rísa frá jörð.eg var því stöðugt igt ekki hafa farið til Ameríku
mintur á þessa stofnun. Seinast Ui að skifta um trúna mína,
réði eg það af að skrifa fáeinar þvf mér hafði frá bamdómi inn-
Hnur um þetta fyrfrtæld, í til- ræst sú skoðun, að Únítarar af-
efni af ræðu séra R. P. Greinin neituðu Kristi Eg leitaði því
var strax ferðafær, og eg sendi ekki mikið u'pplýsinga um þá,
Lögberg hana. Það var sjálf- en obeðið var már sagt það að
sagt dálítil kvefsni. þeir strykuðu yfir alla sálma í
Einkum gerði eg gaman að bókinni okkar þar
sem
þyí, hvert Únítarar mundu vera ;Krigtur yæri nefndur> en Bjálfir
búnir að finna prestinn, sem ættu enga sálmabók. Þá
ætti að þjóna söfnuðinum,nógu var þyí Qg haldið að mér &
alvörulausann og kæringarlaus-, sumum stöðum að séra Fr.
ann, til þess sama daginn að Bergmann, væri þeim þó máske
skýra og ferma böra, í Búdatrú I rri Qg hættulegri> því hann
Muhamedstrú, kaþólskri trú, o. j væri svo undirförull, þættist
s. frv. Grein mín var ^ fyrir ( hafa okkar gomlu og goðu
nokkrum dögum komin út í |barnatrú en kendl þó alt annað.
blaðinu, á hentugasta stað til Þessu tók eg ekki með góðu
nokkuð á leið. Ef mennirnir sitja nú orðið a)|ar sortir af
ekki halda beint aftur á bak, monnum> hyggnir og fávísir,
þá verða þeir þó eftir af því réttsýnir og rangsýnir, vilhallir
aðrir halda áfram. Var það og oháðir 0- s frV- gvo þar eru
ekki í Viðeyjar prentsmiðju, að náttúrlega ýmsir ágallar, sem
hann fyrst var gefin út þessi verður að breyta ef d6marinn
sálmur: Hver guðsorð geymir er m þesg hæfur> hann
eigi? Annað versið í þeim virðigt einmitt f þessu tilfelli
[ hafa verið. Þess vegna er auð-
sálmi hljóðar svona.
Sá rétttrúaði sannar
sína trú kærleik með.
Ef þú veist betur en annar,
auðsýn þá betra geð.
Trúin í verkum hlýtur hrós
því fagrar dygðir dafna
og daglega koma í ljós.
Fyrir 150 til 200 árum síðan,
átt^ skáldfð von á trúarlífs
vitað dómaravald.
í fomöld vom aðeins spek-
ingar og djúvitrir menn, sem
skipuðu kviðdómsnefnd. Nú í
seinni tíð er orðin nokkur fljóta
skríft eða hvað annað, sem við
eigum að kalla það á kosningum
í þessar kviðdómsnefndir.
Svo eg komi að því aftur að
þessi “stjórnarformaður” eins
framför. Hann segir að trúin og M' B' H' nefnir hann *>eSar
vitni um sjálfa sig f verkunum. hann hefir mest^ð’ hefir engan
Dygðirnar þroskist altaf í trú- vegin komist sýkn saka ut ur
manninum, og komi daglega *e8su hneyksh' Þeim augum
betur og betur í ljós. getur engin litlð svo> aðr,r en
Ee hefi áður saet bað oe cet *)e,r* sem vllia nota Peningana
það, að eg sé naumast framför- lftt sjáanlegt að kvenmaðúr sá,
ina í trúarlífinu, síðan fyrir sem hér er um að ræða’ hefðl
hartnær þúsund árum síðan, að getað keyi>t aftur heiður sinn
kristnin var lögtekin heima. Það *>° Þessi samverkamaður henn-
er þó ekki af því, að lifandi ar hefði verið dæmdur til fjár-
kirstni, hafi ekki á öllum öldum útláta’ gleðin var á enda;
átt sér talsmenn, heldur af því, 0g Þegar hun svo bætir Þv'
að alþýðan óttaðist allan nýjan hneyksli ofan á að fara í opm-
skilning, lagðan í ritningar- bera málsokn gagnvart þe.m
greinarnar manni, sem hún hefir lifað með
Með Krist fyrir augunum sjá- *.fleiri ár aoðvitað með fúsum
um við, að hann útleggur ritn- vilía- Það Seta varla verið
íCntmtecí&L
VINDLINGA PAPPÍR
1V
þess að allir tækju eftir henni. g athugasemdalaust> þvf eg ingarnar fyrir lærisveinum sín- margir svo skyni skroppnir fyrii
Litlu seinna var eg á ferð aust- hafði vandlega lesið hvert hefti'um. Hversvegna? Af því hann utan Þefsa kviðdómsmenn, sem
aí Breiðablikum og þekti því treystir ekki bókstafnúm til að ekki sJá tilgang Þessarar ma -
afhenda þeim rétta mynd af söknar. Þau fara að verða var-
hugsuninni sem í greinunum hugaverð. kvennamálm fyrir
býr. Og við heyrum áhrifin, karlmennina sem og einu gildir.
heyrum lærisveinana segja: — Ættu þeir að reyna að læra eitt-
Brann ekki í okkur hjartað. — hvað af slíku ágæti> sem svona
Eitthvað skildu þeir betur en mál færa Þeim- En Þ° er annað
áður. Við tökum eftir því að enn nú meir athugavert enn
hann kendi lýðnum í dæmisög- gönuhlaup kalmannanna í þessu
um, einmitt af sömu ástæðu, sambandi:
hann treysti ekki bókstaf ritn- Þegar kvenfólkið fer fyllilega
ur Sargent Ave., að sunnan-
verðu> og þekki eg þá að það er
séra Rögnvaldur sem gengur
vestur sama stræti að norðan-
verðu, sé þá líka að hann stekk-
eins vel og nokkur annar trú-
málastefnu séra F. Þá lengdist
samtalið þó vinsamlegt væri, og
í kyrþey fóru menn að gruna
ur út á strætið og stefnir beint mig um ^003^ f trunni Fýr-
TVÖFALT SJÁLFGERT BÓKARHEFTI
á mig. Jæj'a, fyrsti timi beztur, irhafnarlaust fann eg það að
og það út í frjálsri náttúrunni. J fjoldi manna var minna hugs-
Þó eg sæi illa, þá var það lengur! andi f þessum efnum en heima.
ekkert vafamál, að hann var j,að er hægt að segja að þetta
brosandi, en það eru allir hættu- j sé sleggjudómur. Eg verð því J
legustu menn, þegar þeir eru ^ að gera betri grein fyrir þessari ingarinnar, að láta hinn lifandi að skilja, hvað réttháar þær eru
ráðnir í því að hleypa djöflinum tilfinning minni og skilningi. j anda upplýsa hugskot á lesenda f slíkum málum sem þessu. Ef
úr kvíum. Hann hélt á gljá- J Það ieyndi sér ekki á nokkrum | hennar. Að kyrstaða og aftur- samband milli manns og konu
fögrum silfurdósum í hendinni,1 seinustu árunum sem eg var för trúarlífsins í kirkjufélaginu fer út um þúfur, sem oft vill
og bauð mér danskt rjóltóbak í heima, að fjöldi manna var stað-1 hafi orðið mér tilfnnanleg þeg- verða og maður sá sem hún
nefið, þetta var einkennilegur, ráðin f því að hætta við alla ar hér kom, það er mér hægt deilir við, ef laglega er áhaldið,
formáli, eg tók vel á móti, en kirkjugöngu, meiri andleg upp-J að sanna. 1910 og hvað eftir verður undantekninga lítið
beið þó eftir því að hann sigi lýsing bærist ekki inn í kirkj-' annað uppfrá því, koma útlærð- dæmdur í fjársektir, er þá ekki
sjálfur fast í nefið og þá var líka una. Kirkjubaekurnar hljóta að ir guðfræðingar að heiman, hægt að hugsa að undir slík-
erindið komið fam á varirnar. bera þessu vitni, frá þeim tím- j samkvæmt umbeiðni nýguð- um kringumstæðum á þessum
Þeir höfðu frétt að eg væri um. Samt er þægt að segja að: fræðinga hér. Allir eru þeir atvinnuleysis tímum, að slík at-
kominn í borgina til að setjastjmenn hafi ekki þráð andlegt kirkjufélaginu óvelkomnir, og vinnuleit fari að tíðkast? Mundu
að yfir veturinn að minsta kosti,, Ijós, heldur léttúð. En eg má enginn þeirra treysti sér til að fáar mæður óska eftir slíkri at-
vissu líka að eg tilheyrði Þjóð- J til að segja það, að eg finn ekki hafa nokkra samvinnu með því. vinnu fyrir dætur sínar eða þá
ræknsfélaginu, sagði mér að að hér sé neinn vitnisbærari en Einn þessara guðfræðinga er sonum sínum að verða setta í
núverandi kennari við guðfræð- slíka gildru eða ánetjaða í þess-
isdeild íslenzka háskólans, séra konar yeiðarfærum. Varðar því
Ásmundur Guðmundsson. Bar ekki hvað minst að svona mál
ekki eitthvað á milli? Gat það hljóti réttmætan úrskurð, ef til
ekki orðið mér tilfinnanlegt ný-jdómsstólanna kemur. Á konan
komnum, þó eg ekki væri guð-jrétt á þeim heiðri að njóta sjálf-
fræðingur? Hér verður heldur1 stæðis síns, að hvorki almenn-
þeir hefðu fyrst fund í deildinni
Frón, þenna dag sem hann tiltók
hvert eg vildi ekkj gera svo vel
og koma þar og ganga í deildina
ef mér litist svo á. Eg tók þessú
eg, sem bjó með alþýðunni og
tók allan þátt í kjörum hennar.
Eg var líka í mörg ár, að mér
fanst, vinsæll fulltrúi míns safn-
aðar í kirkjumálum, og var mér
líklega en leiddist eftir sjálfri | sem jafningja miklu meira trúað
eldingunni, og var alla þessajfyrir umbrotum hugsunarlífsins