Heimskringla - 26.09.1934, Qupperneq 6

6. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WNINIPBG, 26. SEPT. 1934
Jane Eyre
eftir
CHARLOTTE BRONTE
Kristján Sigurðsson, þýddi
B LL
“Hún var höfð í gæzlu, enginn fékk að
sjá hana, og enginn vissi fyrir víst hvernig á
henni stóð. Það var sagt, að Mr. Edward hefði
komið með hana frá útlöndum og sumir héldu
að hún væri hans fylgikona. En f fyira, fyrir
réttu ári síðan kom nokkuð undarlegt fyrir,
mjög svo undarlegt.’”
Mig grunaði að nú fengi eg að heyra sög-
una af því, þegar eg hvarf, svo eg segi fljótt:
“Og sú fylgikona?”
“Sú kona reyndlst vera eiginkona Mr.
Rochesters! Það komst upp með undarlegu
móti, því að Mr. Rochester feldi ástarhug til
ungrar stúlku, sem kendi------”
“Hvað um upptök eldsins?” spurði eg.
“Eg kem að því ungfrú; Mr. Edward fékk
hug til þessarar stúlku', eftir því sem vinnu-
fólkið segir, þá var hann friðlaus, alla tíð á
hælunum á henni, sótti eftir henni eins og
hann vær heillaður. Ekki var þó fegurðinni
fjrrir að fara, eg sá hana aldrei og get ekki
um það borið, en fólkið sagði, að engum hefði
þótt hún fríð, nema honum. Leah sagði mér
frá þessu,' innistúlkan, henni féll fullvel við
stúlkukindina, lítil hafði hún verið og varla
tvítug, en Mr. Rochester um fertugt, og þegar
herramenn á þeim aldrí fá hug til ungra
meyja, þá ráða þeir ekki við ólmandann í sér.
Það komst svo langt, að hann ætlaði að
giftast henni”.
“Segðu mér þessa sögu seinna. Svo stend-
ur á að eg vil fá að vita sem mest um brunann.
Er haldið, að sú brjálaða Mrs. Rochester hafi
valdið honum?”
“Þú hittir á það, ungfrú, enginn annar en
hún kveikti þann eld. Mrs. Poole hét konan
sem gætti hennar, en þá stöðug væri og henni
vel treystandi, þá hafði hún þann breyzkleika,
að þykja sopinn góður.’líklega af því hvað verk
hennar var leitt og erfitt, en ofstóru sopamir
koma sér illa, eins og sýndi sig, því að þegar
Mrs. Poole svaf sem fastast af brennivíni, þá
tók sú vitskerta lyklana af henni og fór um alt
húsið og gerði hvað kom í hennar brjálaða
huga. Það er sagt, að eitt sinn kveikti hún í
rúmi manns síns, þó eg viti ekki sönnur áþví,
en það er víst, að hún fór laus þá nótt sem
húsið brann, kveikti í stofunni sem hennar
herbergi var næst og í stofunni sem kenslu-
stúlkan hafði sofið í, en þar var þá enginn
sem betur fór, því stúíkan hafði horfið tveim
mánuðum áður. Og þó að Mr. Rochester léti
leita að henni, rétt eins og hún væri það dýr-
mætasta sem til væri í viðri veröld, þá varð
hann einskis vísari; hann var aldrei mjúklátur
en eftir að þetta kom fyrir, þá keyrði um þver-
bak. Hann sagði Mrs. Fairfax upp vistinni, en
vel gerði hann við hana að öðru leyti, það má
eg segja, lætur hana fá ríflegan lífeyri, sem
hún heldur til æfiloka. Og flest alt vinnufólk-
ið lét hann fara og hætti að umgangast fólk,
stúlkubamið Adela var send burt í heimavistar
skóla og svona gekk alt til. Hann kom aldrei
undir bert loft nema á kveldin, reikaði þá um
tún og aldingarð, aleinn eins og hann hefði
ekki vita sinna not; tapað sér hafði hann, því
að fjörmeiri, framari og hvassari herramann
til hvers sem var, áður en hann komst í færi
við kenslustelpuna, hefir aldrei borið fyrir þig,
jómfrú. Ekki var hann fríður, og ekki var
hann fyrir vín né spil né hrossahlaup eins og
sumir, en hann vissi hvað hann vildi og kjark
hafði hann, á við hvem sem var. Eg þekti
hann frá blautu barnsbeini, sérðu til og eg
hefi oft óskað þess að þessari Miss Eyre hefði
sökt verið í saltan sjó áður en henni skaut upp
í Thornfield Hall.”
“Mr. Rochester var þá heima, þegar höllin
brann?”
“Víst var hann heima og hljóp upp á
efsta loft að vekja upp, þegar farið var að
brenna uppi og niðri og hjálpaði þeim ofan, og
fór svo upp aftur að sækja vitfirringinn, og
þá hrópuðum við til hans að hún væri upp á
þaki; þar stóð hún og veifaði handleggjunum
og hrópaði svo hátt að það heyrðist langar
leiðir, eg var þá kominn og sá þetta og
heyrði. Hún var stór með svartan hárlubba,
við sáum Mr. Rochester koma upp á þekju,
kalla “Bertha!” og færa sig að henni, en þá
tók hún viðbragð og þeytti sér út af brúninni
og á næsta augnabliki lá hún niðri á stétt, öll
mölbrotin.”
“Dauð?”
“Dauð eins og hellumar, sem blóð hennar
og heili slettust um.”
“Guð minn góður!”
“Vel máttu segja svo, jómfrú, það var
hryllileg sjón.”
“Hvað gerðist svo?”
“Svo brann höllin, þangað til ekki var
annað eftir en rústin sem nú stendur eftir.”
“Fórust fleiri í ,brunanum?”
“Betur að svo hefði verið, finst mér.”
“Hvað kemur til?”
“Mr. Edward, vesalingur, átti væntanlega
skilið, það sem henti hann, segja sumir að
minsta kosti, fyrir að leyna sínu fyrra hjóna-
bandi og ætla sér að taka aðra konu meðan
hin var á lífi, en eg fyrir mitt leyti vorkenni
honum.”
“Þú sagðir hann á lífi?”
“Jú, jú, lifandi er hann, en honum væri
betra að vera hvíldur til fulls.”
“Hvað kemur til? Hvemig stendur á
því?” Eg kólnaði öll upp. “Hvar er hann?
Er hann á Englandi?”
“Ja, jú, jú, víst er svo, hann getur ekki úr
landi komist, ímynda eg mér, hann verður þar
að vera, sem hann er settur, héðan af.”
Hvaða kvöl var þetta! Og mannskepnan
virtist vilja láta hana haldast sem lengst!
Á endanum segir hann: “Hann er blindur.
Stéinblindur svo er nú komið fy,rir Mr. Ed-
ward.”
Eg kve.ið fyrir því sem verra var, að hann
hefði orðið brjálaður og náði kröftum til að
spyrja, hvernig það hefði viljað til.
“Það kom af því hvað hann var kjark-
mikill og, eg held maður megi segja af því
hvað hann var góður í sér; hann vildi ekki
skilja við bálið fyri en allir væru komnir út.
Þegar hann fetaði niður stóra stigann í gegn-
um svæluna, þá hrundi loftið; hann náðist.
undan bjálka, sem hafði hlíft honum þegar
alt hrundi, en þá var hann blindur á öðm
auga og vinstri' hendin svo sködduð að læknir-
inn varð að taka hana af þann sama morgun;
hitt augað var svo meitt, að hann misti sjónina
á því líka. Hann er nú illa staddur, bæði
sjónlaus og handarvana.”
“Hvar er hann nú?”
“I Femdean, þrjátíu mílur héðan, sem er
fomt setur með erfðafestu býli, afskekt og
fornfálegt.”
“Hver er hjá honum?”
“Gamli John og kona hans, annað fólk
vildi hann ekki, hann kvað vera hrumur orð-
inn og allur annar en hann var.”
Eg svaraði ekki öðm en því, að kveðja
hann til að hafa vagn til reiðu og lofa honu'm
tvöfaldri borgun ef það fartól gæti flutt mig
til Ferndean fyrir rökkur þann sama dag.
XXXVII Kapítuli.
Femdean hafði eg oft heyrt nefnt, húsið
var lágt og æði mikið um sig, gamalt og við-
hafnalaust; Mr. Rochester hafðist þar stund-
um við á sumrin, til' dýraveiða og því hafði
faðir hans keypt býlið, að skógar vora þar
miklir og veiðidýr, en enginn fekst til að
taka það á leigu, því að staðurinn þótti ekki
heilnæmur, nokkrar stofur vora' vel búnar og
altaf íbúðarfærar, vegna þess að eigandinn
hafðist þar við endrum og eins um veiðitím-
ann.
Að þessu setri kom eg skömmum fyrir
rökkur, í stormi og kalsa rigningu, steig úr
vaginum svo sem mflu frá því, og röti grasi
gróna götutroðninga innan um þykkan skóg;
hlið með steinstöplum sýndi mér hvar leiðin
lá inn á grundimar eða túnið, en ekki linti
skógar þykninu með þéttri laufa breiðu, svo
að dimt var þar sem eg gekk. Eg hélt áfram
æði lengi þar til girðing varð fyrir mér og í
rjóðri allviðu, í því gerði, blasti húsið við, af
gráum steini, grænt og mórautt af mosa, líkt
og skógartrén, með tveim stöfnum á framhlið,
rifjuðum gluggum, löngum og mjóum; útidyr
voru þröngar með einu hellu þrepi, þessi staður
var sannarlega afskektur og fomfáleguí og
svo hljóður, að ekkert hejTðist nema drop-
amir á skógarlaufinu.
“Hefst nokkuð lifandi hér við?” hugsaði
eg.
í því bili var útihurð lokið upp hægt og
hægt og einhver mannsmynd, næsta seinfara,
kom út í rökkurskímuna. Hann hafði aðra
hendina innanfata á bringunni, hinni hélt hann
frá sér, til þess að vita hvort rigning væri. Þó
skuggsýnt væri, þekti eg að það var húsbóndi
minn.
Eg stóð við og hélt niðri í mér andanum,
og aðgætti hann vel, þó ekki gæti hann, því
miður, séð mig. Sá fundur okkar var með
meiri kvöl en fagnaði. Hann var til að sjá
eins kraftalegur og hraustlegur og áður, alls
ekki lotegur og hárið hrafnsvart ennþá. Hann
var ekki tekinn í framan, hans karlmenska
hefði ekki látið sig fyrir eins árs kvölum né
hvatlegur þroski, samfara broddi lífsins, breg-
ast látið af sárum söknuði. Að vísu sá breyt-
ingu á svip hans, hann var þungbúinn og
hörkulegur, sem minti mig á óarga dýr til
bráðs voða búið, þó í búri sé, því líkur var sá
maðu'r, sjónlaus og sollinn trega.
Ef þú, lesari minn, heldur að eg hafi ótt-
ast hann með þeirri sjónlausu grimd, þá ertu
mér ókunnug. Harmi mínum fylgdi blíð
von, að eg fengi bráðum þor til* að kyssa
mjúklega á þá ægilegu yglibrún og á varimar,
þó kuldalegar væru, en ekki strax; eg ætlaði
mér ekki að gefa mig fram við hann strax.
Hann fetaði sig fálmandi meðfram hús-
vegg og þaðan á hlaðvarpann. Hvar var nú
hans hvatlega göngulag? Hann stóð við,
svo sem hann vissi ekki hvert snúa skyldi, tók
hendinni til augnanna og lyfti augnalokunum,
rýndi fast á loftið og á trén alt í kring, en það
var au'ðséð, að frá honum að líta var alt dimt
og tómt; í annað sinn rétti hann út hendina,
svo sem hann vildi þreifa fyrir sér og átta sig
með því móti, en hann greip í tómt, því að
< hann átti nokkur fet ófarin til trjánna, hætti
þá við ferðalagið, krosslagði handleggina á
bringunni og stóð kyr og þögull og berhöfðað-
ur í rigningunni. Þá bar John að, hann sagði:
“Viltu ekki styðja þig við mig, sir? Nú
er skúr í aðsígi, ætla væri ekki betra að
leita húsaskjóls?”
“Láttu mig vera,” var svarið.
John fór sína leið og varð mín ekki var.
Nú reyndi Mr. Rochester að ganga um, en
lítið varð af því, alt var dimt um of, loks náði
hann húsveggnum, gekk inn og lokaði á eftir
sér.
Skömmu seinna barði eg að dyrum; kona
Johns lauk upp. “Sæl vertu Maria”, sagði eg.
Henni brá, eins og hún hefði séð vofu.
“Ert það virkilega þú, miss, hingað komin á
þennan eyðistað?” Eg svaraði með því að taka
í hendina á henni og fór svo á eftir henni út
í eldhús; þar sat John við glaðan eld. Eg sagði
þeim í fám orðum, að eg hefði frétt alt hvað
gerst hefði frá því eg fór og væri komin að
finna Mr. Rochester. Eftir það bað eg John að
nálgast ferðakistu mína, er eg hafði skilið eftir
í hliðskoti, og á meðan eg tók af mér höfuðfat
og yfirhöfn, inti eg Maríu eftir, hvar hún ætlaði
mér næturstað, því að eg ætlaði mér ekki á
burt. Rétt í því hringdi bjalla innan úr stofu.
Eg sagði við Maríu: “Segðu húsbóndanum að
það sé komin manneskja, sem vilji finna hann,
en varastu að láta hann vita, hver hún er.”
“Eg býst ekki við, að hann láti þig ná
fundi sínum, fremur en aðra sem hér koma,”
sagði hún.
Þegar hún kom aftur, flutti hún þau skila-
boð að eg ætti að segja til nafns og erindis.
Þar næst rendi hún vatni í glas og setti á
bakka með tveim logandi kertu'm.
“Var hann að hringja eftir þessu?”
“Já, hann lætur altaf kveikja á kertunum,
þó hann sjái ekki ljósin.”
EJg tók bakkann af henni og lét hana vísa
mér á stofuhurðina; bakkinn var óstöðugur í
höndunum á mér, vatnið skvettist úr glasinu
og hjartað í mér skalf og nötraði. Maria lauk
upp hurðinni og lokaði á eftir mér.
Stofan var ekki vistleg, við óríflegan eld
sat hinn blindi maður og studdi enni að syll-
unni yfir hlóðu'num. Pilot lá út við vegg í
hnypri, hann brá við þegar hann varð mín var,
spratt upp og flaðraði upp um mig og gall við.
Eg setti bakkann á borðið og sagði í hálfum
hljóðum: “Legstu!” Mr. Rochester snerist að
hljóðinu, svo sem hann vildi sjá hvað um var
að vera, en er hann mátti einskis verða var,
stundi hann við og sagði:
“Fáðu mér drykkinn, María.”
Eg gekk til hans með glasið, Pilot fylgdi
mér og lét kætilega.
“Hvað gengur á?” spurði hann.
“Legstu, Pilot,” segi eg þá aftur. Hann
hætti við að drekka og virtist hlusta, rendi svo
af glasinu' og segir: “Þú ert þetta, María, er
ekki svo?”
“María er í eldhúsinu?” svaraði eg.
“Hver er þetta? Hvað er að tama? Hver
talar?”
“Pilot þekkir mig og John og Maria vita
að eg er hér.”
“Góði guð! — hvaða óráð er komið yfir
mig? Hvert er það brjálaða dálæti, sem sækir
á mig?”
“Ekki er það óráð né brjáiæði; hugur
þinn, herra, er of hraustur fyrir óráð og
heilsa þín of sterk fyrir æði að vinna bug á.”
Hann þreifaði fyrir sér, eg tók um hönd
hans með mínum báðum.
Hin þreklega hönd sleit sig af mér, tók um
handlegg minn, öxl, háls, mitti, eg var gripin
og föðmuð.
“Jane Eyre! Jane Eyre!”
“Já, kæri herra minn, Jiér er Jane
Eyre komin, búin að leita þig uppi, finna þig
og er nú komin til þín aftur.”
“Ljúfan mín lifandi! Er þetta þú sjálf, í
sannleika lifandi?”
“Taktu á mér, herra, haltu mér, taktu’ á
mér nógu fast! Er eg köld eins og nár?
Grípurðu í tómt, eða hvað?”
Hann gat varla trúað að sæluvonir sínar
hefðu ræzt, og kveinaði að hann hefði svo
oft dreymt að hann hefði mig í fanginu, eins
og nú og kyst mig eins og nú, og verið viss
um að eg elskaði sig og treysti sér og færi
aldrei frá sér. “En svo vaknaði eg við og
greip í tómt og eg var einmana og yfirgefinn,
líf mitt myrkvað, eyðilagt, vonlaust, sál mín
þyrst og svölun firt, hjartað fult af svíðandi
þrá, sem engin lækning var við. Ó, þú blíði,
ljúfi draumur, sem nú hreiðrar sig í fangi
mínu, þú munt flýja mig, álíka og allar systur
þínar á undan þér. Kystu mig áður en þú
hverfur — faðma þú mig, Jane.”
Eg kysti á augu hans er áður voru svo
frán og fögur, strauk hárið upp af enni hans
og kysti á það líka. Hann raknaði skyndilega
við og segir:
“Þú ert þá komin til mín aftur, Jane. Og
liggur ekki kaldur nár í elfar botni eða síkis?
Og ert ekki útskúfaðu'r og kvalinn aumingi
meðal ókunnugra?”
“Nei, herra, eg er öllum óháð og sjálfrar
mín.”
“Óháð! Hverju sætir það?”
“Móðurbróðir minn, sem eg átti í Madeira,
arfleiddi mig að fimm þúsund pundum.”
“Þetta dreymdi mig aldrei, þetta er veru-
leikanu'm líkt, þetta er sannverulegt. Svo er
þetta hennar málrómur, sér einum líkur, svo
fjörgandi og egnandi og mjúkur þó; mitt visna
hjarta lifnar við að heyra þann róm. — Hvað,
Janet! Ert þú öðrum óháð? Ríku'r kvenmað-
ur?”
“Bara rík. Ef þú vilt ekki lofa mér að
vera, þá get eg látið smíða mér hús fram af
þínum dyrum og þá máttu koma og sitja í
stofu minni, á vökunni, Hann þagði við, virt-
ist alvarlegur og annars hugar, varpaði önd-
inni, brá sundur vörum til að segja eitthvað,
hætti svo við. Feimni sveif að mér. Kannske
eg hafi verið framhleypinn um of, ekki gætt
venjulegs háttalags nægilega vandlega, og
honum hafi farið eins og St. John, þótt hvat-
vísi mín ósæmileg. Eg setti mitt tilboð fram
af því eg gekk að því vísu, að hann óskaði og
ætlaði að biðja mín fyrir konu' — sú vissa von
setti kjark í mig frá byrjun, að hann mundi
strax biðja mín eða láta sem hann ætti mig
vísa. En nú ympraði hann ekki einu sinni á
því og gerðist svipþungur, svo að mér kom
skyndilega í hug, að eg hefði farið vega vilt og
ef til vill hlaupið óvart á mig og gert mig að
bjána; því tók eg til að losa mig varlega úr
fangi hans, en þá greip hann fastara um mig.
“Nei — nei — Jane! Þú mátt ekki fara.
Nei, eg hefi þreifað á þér, heyrt til þín, fundið
yndi af þinni nærveru og Ijúfa huggun; þeirri
unun get eg ekki slept. Eg á lítið eftir af
sjálfum mér — þig má eg til að hafa. Veröld-
in kann að hlægja, kalla mig frávita og sérgóð-
an, það læt eg mig engu' skifta. Sál mín
heimtar þig, Það yndi vill hún hafa, leggur
bana refsing á gerfi sitt, að öðram kosti.”
“Jæja, herra, eg skal vera hjá þér, eg er
búin að lofa því.”
“Já, en okkur sýnist sitt hvoru um þína
hérveru. Þú kant ef til vill að ráða við þig,
að vera væn, lítil fóstra mín (því að þú ert
góð í þér og lagið að leggja að sjálfri þér'til
þess að bæta fyrir þeim sem þú vorkennir) og
Það ætti að vera mér nóg, sjálfsagt. Eg þyk-
ist vita að eg ætti ekki framar að bera annan
hug til þín en föðurást —\heldur þú það?
Nú — segðu mér það.”
“Eg vil hugsa eins og þér líkar, herra. Eg
er ánægð með að hjúkra þér, ef þú vilt svo
vera láta.”
En þú getur ekki alla tíð verið fóstra mín,
Janet, þú ert ung og verður að giftast.”
“Eg kæri mig ekki um að giftast.”
“Þú ættir að kæra þig ,úm það, Janet. Ef
eg væri þvílíkur sem eg var, þá skyldi eg reyna
að fá þig til — en — sjónlaus drumbur!”
Þungsinnið færðist yfir hann aftur. En
eg fekk kjark á ný og gerðist glöð í sinni. Af
orðum hans skildist mér hver fyrirstaðan var,
og með því að eg kendi engrar fyrirstöðu af
minni hálfu, þá hvarf mér vandinn, er svifið
hafði að mér. Eg brá talinu til gamans.
“Það er kominn tími til að einhver taki
Þér tak,” sagði eg, og skifti hári hans í vang-
anum; það var þykt og alls ekki nýlega snotr-
að; “Það þarf að setja á þig mannsmót upp
á nýtt, þú ert að verða Ijóni líkur eða ein-
hverju þess háttar; eins og þú hefðir tekið þér
snið eftir Nebuchadnezar á víðavangi eða úglu-
ham, svo er þitt hárafar, hvort neglumar á
þér hafa breyzt og orðið líkar klóm, hefi eg
ekki aðgætt ennþá.”
“Hér hefi eg hvorki hönd né nögl,” mælti
hann og sýndi mér stúfinn. “Hér er ekki ann-
að en stúfurinn, og er hræðileg sjón. Finst
þér ekki svo, Jane?”
“Það er bágt að sjá og augun þín og
bruna örið á enninu á þér; en bágast af öllu
er, að það er hætt við að þér verði of mikil
elska í té látin vegna alls þessa og of mikið
við þig haft.”
“Eg hélt þér byði við, Jane, að sjá stúfinn
og örið.”
Hélztú það? Láttu mig ekki heyra það,
annars kann eg að segja nokkuð niðrandi um
vitsmuni þína. Sleptu mér nú dálitla stund,
eg ætla að glæða eldinn og láta sópa kringuto
hlóðin. Sér þú eld, þegar hann brennur
glatt?”
“Já, með öðru auganu sé eg bjarma, eða
roða af bjarma.”
“Og ljósin á kertunum?”