Heimskringla - 28.11.1934, Blaðsíða 3

WINNIPEG, 28. NÓV. 1934
HEIMSKRINGLA
S. SÍÐ4
hugaða mann, þegar tækifæri
býðst.
Það er margt fleira um Huey
Long að segja, bæði með og
mót, en þeir sem þekkja hann
og hafa séð hann í pólitískum
hamförum, láta sér ekki detta í
hug að hann verði lengi ánægð-
ur með að sitja í Washington
sem aðgerðalítill Senator. En
hvert hann stefnir, kemur
mönnum ekki saman um, því
verður framtíðin að svara.
G. E. Eyford
VESTFIRSKAR ÞJÓÐSAGNIR
eftir Guðmund Gíslason Hagáiín
Framh.
Allir kannast við hina gömlu
lýsingu á fólkinu í fjórungum
landsins. Samkvæmt henni eru
mangarar og kaupmenn fyrir
sunnan, bændu'r fyrir austan,
hofmenn fyrir norðan og vís-
indamenn fyrir vestan. Þó að
ekki sé hægt að taka þetta sem
neina fullgilda lýsingu, þá ber
það, sem sagt er um Vestfirð-
inga, að sama brunni eins og
umsagnir Eggerts: Vestfirðing-
ar hafa yfirleitt verið gefnir fyr-
ir að líta alvöruaugum á til-
veruna, skygnast inn í fylgsni
hennar og öðlast þekkingu á
lögmálum hennar og dulardóm-
um. Sumum gæti nú virst, að
trú Vestfirðinga á yfirnáttúrlega
hluti mælti á móti þessu'. En
það virðist mér ekki. Galdra-
iðkanir þeirra voru alþýðleg leið
til svölunar ríkri tilhneigingu
til að ná valdi á öflum tilver-
unnar ,og trú og hjátrú á háu
stigi hjá mönnum lítt upplýst-
um um raunhæf efni virðist mér
yfirleitt bera vott um ríka löng-
un til að skilja og skýra þau
áhrif, sem þeir verða fyrir frá
umhverfinu ,og þau' iöfl, sem
þeir geta ekki þreifað á, en
eru örlagavaldar lífs þeirra að
meira eða minna leyti.
Yfirleitt er vestfirsk náttúra
hrikaleg og víða feiknleg. Und-
irlendið er lítið, víðast stuttir
og þröngir dalir, umgirtir há-
um, bröttum og svo að segja
gróðurlausum fjöllum. Milli dal-
anna eru svo grýttar hlíðar.
Efst er oftast hengiflug, síðan
brattir aurar með bleikum gras-
geirum hér og þar. Þá taka við
sjávarhamrar, sem víða ganga
í sjó fram. En oftast er neðan
við þá mjó og stórgrýtt fjara,
og eftir henni liggu'r leiðin.
Eins og eðlilegt er, er þarna
stjálbýtt, og meðan engin sjáv-
arþorp mynduðust, var langt á
milli fjölskyldnanna. Lífið var
sbarátta við grýtta jörð og mis-
lyndan og harðleikinn sjó í fá-
sinni — og hjá flestum fátækt.
Þetta mun hafa sveigt hugi
manna að leyndardómum nátt-
úrunnar umhverfis og að
fylgsnum mannlegrar sálar.
Þá hygg eg, að vestfirsk
þjóðtrú hafi yfirleitt hneigst
meira að því tröllslega en þjóð-
trúin víðast annars staðar á
landinu. Það mun t. d. hafa
gætt lítið á Vestfjörðum hinna
blæþýðu æfintýra um karl og
kerlingu' í koti og kóng og
drotningu í ríki. Eins mun
huldufólkstrúin hafa verið á-
hrifaminni í vestfirskri þjóðtrú
en trúin á galdra, drauga og
sjóskrýmsli. Er mjög líklegt,
að þetta standi í sambandi við
tröllskap og hrikaleika náttúr-
unnar. Eg gat þess hér á und-
an, að skrýmslatrú hafi verið
algengt í Amarfirði á bernsku-
árum mínum. Eg ólst þar upp
við venjuleg störf unglinga, og
var eg oft einn langt frá öðr-
um mönnum. Aldrei varð eg
var við ófreskjur, en hins vegar
fann eg svo glögglega oft og tíð-
ám hin magnþrungnu og stund-
um feiknlegu áhrif vestfirskrar
náttúru, að eg get vel gert mér
í hugarlund, hvernig þau hafa
skapað trúna á sjóskrýmsli.
Drenghnokki er á ferð um
hhð að kvöldi dags í skammdeg-
inu. Hann gengur fjöruna. Það
er frost, og fjaran er klökuð.
Brimið drynur á skerjum og'
böngum, og sums staðar skúta
sjávarhamrarnir fram yfir sig
og varpa dimmum sku'ggum á
fjöruna. Annars varpar tunglið
fölvum og dularfullum bjarma
á blágræna klakaströnglana,
sem hanga ofan úr hömrunum,
glitar hélaða fjöruna, þangið á
skerjunum, votar skeljamar í
flæðarmálinu og bárufalana,
sem veifa rauðbrúnum þang-
flyksum, er þeir velta gnýþung-
ir að landi.
Drengurinn finnur það ó-
venju greinilega í þessu um-
hverfi, hve hann er smár og
máttarlítill. Og hann skelfur,
ef lætur óvenju hátt í bám,
sem brotnar, eða ef klakastöng-
ull dettur úr klettunum. Hann
skimar í kringum sig með ó-
eðlilegri varkámi — og upp fyr-
ir honum rifjast ýmsar kynja-
sögur, sem hann hefir heyrt.
Alt í einu rekur hann tæmar í
stein og dettur áfram. Hugar-
jafnvægið raskast. Drengurinn
stendur skjálfandi, heitur og
kaldur til skiftis. Hann hreyfir
annan fótinn. Steinn veltu'r til,
og drengurinn hrekkur við. —
Bára hnígur að landi, brotnar
á löngum, ávölum steini, sem
sýnist eins og dökk, maurilduð
ófreskja með ljósan og gljáandi
skeljaklasa beggja megin
hryggjar. ófreskjan öslar
þama upp í fjöruna, og dreng-
urinn tekur á rás, afmyndaður
í framan. Frosnir steinarnlr
glamra undir fótunum á hon-
um, og brimið fræsnir og dryn-
ur. Hann heyrir líka sjó-
skrýmslið þjóta á eftir sér, heyr-
ir það mása og hvæsa. Nú ligg-
ur leið hans nærri þröngri
skvompu, sem brimið fellur upp
í, og þegar hann hefir hana að
baki, þeytist upp í hana ólag.
Og saltur, ískaldur sjórinn dríf-
ur um hnakka og herðar
drengnum. Nú er skrýmslið að
spúa á hann ólyfjan. En hann
hefir þó heyrt, að það sé mest-
megnis sjór í fyrstu gusunni,
sem úr þeim komi. Það sé eins
um þau' og smokkfiskinn. En
drengurinn herðir enn á hlaup-
unum, og til allrar hamingju er
hann nú kominn þangað, sem
leiðin liggur upp úr fjörunni,
Svo er þá skamt heim. Skrýmsl-
ið hættir að elta hann, en hann
heldur sprettinum alla leið heim
á hlað, kemur af sér genginn
af hræðslu, þreytu og mæði.
Hann kastar upp, eins og menn
gera hér um bil æfinlega, þegar
þeir hafa séð ókindur, og móð-
ir hans háttar hann og leggur
hann upp í rúm. Hann getur
ekki sagt frá neinu, en allir
sjá, að eitthvað hefir komið
fyrir hann. Hann sofnar og
dreymir ókindina, og þegar
hann vaknar um morguninn, sér
hann hana greinilega fyrir sér.
Hann lýsir henni fyrir fólkinu,
og ímyndunaraflið bætir fúslega
við stærð og tröllskap skepn-
unnar, því nú er drengurinn
miðdepill allrar athgyli á heim-
ilinu.
. . . Að lokum vil eg geta
þess, að í sögu minni, Þáttur af
Neshólabræðrum ,hefi eg lýst
nokkuð áhrifum vestfirskrár út-
nesjanáttúru á lítt upplýst, en
þó þrekmikið og sæmilega
greint fólk, og sýnt fram á
sambandið milli hamfara höfuð-
skepnanna, einmanaleikans og
mykursins annars vegar og
þjóðtrúarinnar hins vegar.
m.
Þrátt fyrir þjóðsagnaauðinn
á Vestfjörðum var það lengi vei
svo, að enginn tók sér fyrir
hendur að safna þjóðsögum um
allar sveitir þar vestra. í ýms-
um þjóðsagnasöfnum eru vest-
firzkar sögur á strjálingi, og
þjóðskáldið Þorsteinn Erlings-
son fann fljótlega, þegar hann
dvaldi vestra, hve miklum auð
var af að taka og safnaði þá
og síðar því, sem hann náði til.
Þá réðust þeir í þjóðsagnasöfn-
un Oddur Gslason bókbindari á
ísafirði, nú í Reykjavík, og
Arngrímur Bjarnason prentari,
nú ritstjóri Vesturlands.. Gáfu
þeir út eitt þjóðsagnahefti, en
svo varð ekki meira úr útgáfu
Annars mun Arngrímur hafa
undir höndum þó nokkurt vest-
firskt safn.
Svo kemur þá Helgi Guð-
mundsson til sögunnar. Hann
hefir tekið sér fyrir hendur að
safna sögum um alla Vestfirði,
og af sögum hans eru komin
út tvö 6 arka hefti. Það þriðja
mun koma út í haust. Þar-
sem marga mun fýsa að vita
nokkur skil á Helga, mun eg
nú skýra frá helztu atriðum æfi
hans, áður en eg vík að þjóð-
sögum þeim, sem hann hefir
safnað og út hafa verið gefnar.
Framh.
i -----------------
FRÁ ISLANDI
OFSAROK OG ÆDIBRIM
NORÐANLANDS
Akureyri 27. okt.
Brim og brimtjón við Eyjafjörð
meira en menn vita dæmi til.
I gærdag var hvast hríðarveð-
ur hér norðanlands, og herti
veðrið eftir því sem leið á dag-
inn. Um kvöldið var komið rok,
og spáðu þá veðurfregni kl. 19
í gærkvöldi vaxandi veðurhæð.
Varð sú spá að sönnu; síðari
hluta nætur var komið ofsarok
um útnes öll og annarstaðar,
þar sem vindur náði sér á stryk.
Ganga mátti að því vísu að
tjón hlytist af, enda tóku fregn-
ir um það að berast að hvaðan-
æfa sem til náðist, þegar um
rismál. En símalínur eru slitnar
austur og vestur, svo að ekki
verður greinOega vitað um
skemdir nema helzt innfjarðar
og þó sennilega ekki til hlítar,
er blaðið fer í prentvélina.
Frá Hrísey
“Dagur” átti tal við tvo Hrís-
eyinga, Hrein Pálsson og Odd
Ágústsson, bónda í Yztabæ. Bar
þeim fullkomlega saman um
veðrið og brimið.
Hreinn Pálsson kvað veður
hafa verið á norðvestan og ill-
stætt, en þó eigi hvassara en
menn myndu endranær, en
brimið langmest í manna minn-
um.
Þrír sjóskúrar höfðu brotnað
sunnan til á eyjunni, í þorpinu,
ólög slegið í gegn um veggina,
brotið alt og bramlað og fleytt í
burtu flekum og fiskistökkum.
Þessa skúra áttu' Svanberg Ein-
arsson ,Steinþór Guðmundsson
og Síldarstöðin í Hrísey. Skúr
Steinþórs var úr steini og gam-
all, og stóð svo, að engum
myndi hafa dottið í hug brim-
hætta. Ein “trilla”, eign Gunn-
ars Helgasonar, sökk eða týnd-
ist af höfninni. Allar minni
bátabryggjur og síldarplön eru
brotin og á burt skolað; “plan-
ið” hjá síldarstöðinni hefir sjór-
inn brotið og tekið þaðan tunn-
ur.
Stórtjón í Yztabæ
Þar segir Oddur Ágústsson,
að brimið hafi tekið nýjan skúr
með um 20 skpp. af fiski og
mörgum tonnum af salti, fisk-
“planið” alt og það sem eftir
stóð af bryggju. Ennfremur
fjórróinn árabát og mikið af
trjáviði. Gizkaði Oddur laus-
lega á að tjónið myndi nema
4-5000 krónum. — Auk þess var
í hættu annar skúr, sem í eru
geymd veiðarfæri og um 5 tonn
af kolum, o. fl. Kvað hann skúr-
inn hanga framan á klöppum,
og ólögin leika svo um hann,
að ekkert viðlit sé að bjarga.
Kvað Oddur viðbúið að hann
færi alveg með flóðinu. Bar
þeim Hreini og Oddi saman um
J að brimið færi aftur vaxandi
með aðfallinu, þótt veðurhæð
væri orðin minni þegar “Dagur”
átti tal við þá, en hún var í
nótt.
Lending eyðilögð
Hafrótið kvað Oddur vera
með algeröum eindæmum. —
Klettahlein norðan við vörina
hefir brimið brotið og rótað svo
um öllu þar, að hann telur hæp-
ið, að þar verði lending framar.
Stóreflis björgum, er legið hafa
þar frá ómunatíð hefir hafrótið
þeytt til og skolað burtu sem
leiksoppar væru, og telur Oddur
að brjótburðurinn á land, hafi
átt sinn þátt í því að brjóta
skúrinn. — í gækvöldi, er Odd-
ur sá fram á stórviðri, bjargaði
hann hinu og þessu úr skúrnum
þangað er hann taldi fullkomið
öryggi vera, jafnvel gegn verstu
ólögum. En í morgun hafði
sjórinn tekið alt þetta.
Skemdir á Dalvík
“Dagur” átti tal við Stefán
Hallgrímsson á Dalvík. Kvað
hann þar allar bryggjur brotnar
og skemdar að meira eða minna
leyti, nema nýja bryggju Þor-
steins Jónssonar, kaupmanns
(“Valesku” bryggjuna í krókn-
um). Kaupfélagsbryggjan væri
næstum öll brotin nema hausinn
og Höepfnersbryggjan öll farin,
að undanteknum fáum grjót-
hlöðum. Utan við Brimnesá.
hefðu báðar bryggjur farið, er
þar voru, Hólsbryggjan og
bryggja Jóhanns í Jaðri. Einn
“trillu”-bátur, eign Ögmundar
Friðfinnssonar, hafði sokkið a
höfninni. Er hann sennilega
ónýtur, því að eitthvað af hon-
um var farið að reka í land. —
Allmargir bátar hafa brotnað
þar meira eða minna og báta-
og fiskiskúrar taldir í hættu
með flóðinu.
“Kongshaug” strandar
á Siglufirði
Síldartökuskipið ‘Kongshaug’,
með 6000 tunnum af síld, hafði
rekið inn á leirur á Siglufirði.
Um skemdir á skipi eða farmi
er enn eigi vitað. Afskaplegt for-
áttuVeður hafði þar verið, sjö-
gangur og vatnsagi. Kjallarar
flestir á eyrinni hálfir og fullir
af vatni. — Bryggjur skemmast,
en yfirlit ekki fengið, er síma-
samband slitnaði.
Á Litla-Árskógssandi
hefr orðið stórtjón. Hefir
sjór þar brotið 5 skúra, með
fiski, veiðarfærum og allmiklu
af kolum og matvælum. Mun
þetta alt vera einstakra manna
eign.
Stórtjón á Grenivík?
Til Grenivíkur slitnaði sími í
morgun, en áður en það varð
fréttist þaðan um stórtjón. Brim
og veður hafa eyðilegt mótor-
bátinn “Hauk”, og sagt er að
allar bryggjur og allar “trillur”
séu þar brotnar, og fiskiskúrar
margir laskaðir.
Frá Húsavík
hefir á svipaðan hátt og frá
Grenivík frétzt utn stórtjón: að
fimm bátar hafi brotnað í spón
og byrggja skemmzt.
En um þetta verður ekki vit-
að með vissu áður en blaðið fer
nú í prentun.
“Hræðilegur sjór”
Póstbáturinn “Drangey” kom
frá rímsey hingað í gærkvöldi
um kl. 19.—“Dagur” átti tal við
Jón skipstjóra í morgun og þótti
rösklega og heppilega stýrt hjá
öllu tjóni í slíkum sjó. Kvað
skipstjóri sjó eigi hafa verið
orðinn með ódæmum, fyrr en
kom inn í fjarðarkjaftinn. En
þá hefið hann verið orðinn blátt
áfram hræðilegur. Til austur-
lándsins alla leið utan frá
Gjögri og inn að Kljáströnd,
hefði verið að sjá svo skelfilegt
hafrót og hamslausan brim-
skafl, að annað eins hefði sér
aldrei fyrir augu borið nema í
hroðafengnustu útsynningum á
Stokkseyri og Eyrarbakka. —
Þótti honum því eigi undarlegt,
er hann heyrði fréttirnar, utan
úr firði., að mikið hefði orðið
undan að láta. —
Hér á Akureyri hafa síma- og
rafveitustaurar brotnað, og varð
þó veðurhæðin hér ekki svipað
því, sem víða annarstaðar um
fjörðinn.—Dagur.
* * *
Dómurinn í Bankamálinu
Rvík. 20. okt.
Dómur í ávísanasvikamálinu
var kveðinn upp kl. 10 í morgun
af Gústav A. Jónassyni lög-
reglustjóra.
Ákærðir í þessu máli voru
eins og kunnugt er: Guðm. Guð
mundsson fyrverandi aðalgjald-
keri Landsbankans, Eyjólfur Jó-
hannesson framkvæmdastjóri
Mjólkurfélags Reykjavíkur, —
Steingrímur Bjömsson, fyrver-
andi aðstoðargjaldkeri Lands-
bankans og Sigurður Sigurðs-
son bankaritari.
Dómu'rinn hljóðar svo:
“Ákærður, Sigurur Sigurðs-
son á að vera sýkn af ákæru
réttvísinnar í máli þessu.
Ákærður, Guðmundur Guð-
mundsson sæti fangelsi við
venjulegt fangaviðurværi í 6
mánuði.
Ákærði, Steingrímur Björns-
son sæti fangelsi við venjulegt
fangaviðu’rværi í 4 mánuði.
Ákærði, Eyjólfur Jóhannesson
sæti fangelsi við venjulegt
fangaviðurværi í 60 daga.
En fullnustu fangelsisrefsingu
allra hinna dómfeldu skal fresta
og þær falla niður eftir 5 ár
frá uppsögn dóms þessa, ef skil-
orð laga nr. 39, 1907 verða
haldin.” — Alþbl.
Hárspíritus verður manni
að bana
Akranesi 1. nóv.
Skafti Árnason frá Háu hjá-
leigu í Innri Akraneshreppi lést í
morgun. Hann hafði verið
drukkinn tvo undanfama daga
og veiktist í gærkveldi og var
dáinn kl. 9 í morgun.
Við réttarrannsókn í dag kom
í ljós, að hann hefði drukkið
eitraðan hárspíritus og dáið af
því.
* * *
Frá ólafsvík
Ólafsvík 1. nóv.
í dag kl. 2—3 kviknaði í bát
héðan. — Báturinn var í róðri
er slysið vildi til.
Vélarhús brann að mestu og
vélamaður, Lýður Skarphéðins-
son, brendist á höndum og and-
liti, en ekki telur læknir sár
hans hættuleg. Skipverjar voru
um klukkustund að slökkva eld-
inn.
Togarinn Gulltoppur kaupir
bátafisk í Ólafsvík og á Sandi.
Afli er fremur tregur .
INNKOLLUNARMENN HEIMSKRINGLU
I CANADA:
Árnes................................................F. Finnbogason
Amaranth..............................J. B. Halldórsson
Antler....................................Magnús Tait
Árborg..................................G. O. Einarsson
Baldur............................................Sigtr. Sigvaldason
Beckville.............................Björn Þórðarson
Belmont..................................G. J. Oleson
Bredenbury..............................H. O. Loptsson
Brown...............................Thorst. J. Gíslason
Calgary..............................Grímur S. Grímsson
Churchbridge...................................Magnús Hinriksson
Cypress River............................Páll Anderson
Dafoe....................................S. S. Anderson
Elfros.............................J. H. Goodmundsson
Eriksdale............................. ólafur Hallsson
Foam Lake..........................................John Janusson
Gimli....................................K Kjernested
Geysir...............................Tím. Böðvarsson
Glenboro.................................G. J. Oleson
Hayland...............................Sig. B. Helgason
Hecla.................................Jóhann K. Johnson
Hnausa...................................Gestur S. Vídal
Hove................................ Andrés Skagfeld
Húsavík.............................................John Kernested
Innisfail.......................... Hannes J. Húnfjörð
Kandahar..................................S. S. Anderson
Keewatin...........................................Sigm. Björnsson
Kristnes............................... Rósm. Ámason
Langruth.............................................B. Eyjólfsson
Leslie..............................................Th. Guðmundsson
Lundar.............................................Sig. Jónsson
Markerville..........................Hannes J. Húnfjörð
Mozart...................................Jens Elíasson
Oak Point......................................Andrés Skagfeld
Oakview............................ Sigurður Sigfússon
Otto..............................................Björn Hördal
Piney.....................................S. S. Anderson
Poplar Park..............................Sig. Sigurðsson
Red Deer..............................Hannes J. Húnfjörð
Reykjavík...........................................Árai Pálsson
Riverton............................. Bjöm Hjörleifsson
Selkirk.................................G. M. Jóhansson
Steep Rock.........................................Fred Snædal
Stony Hill........................................Björn Hördal
Swan River............................ Halldór Egilsson
Tantallon.........................................Guðm. ólafsson
Thornhill............................Thorst. J. Gíslason
Víðir...............................................Aug. Einarsson
Vancouver............................Mrs. Anna Harvey
Winnipegosis.....................................
Winnipeg Beach.....................................John Kernested
Wynyard................................S. S. Anderson
I BANDARIKJUNUM:
Akra...................................Jón K. Einarsson
Bantry..................................E. J. Breiðfjörð
Belingham, Wash.........................John W. Johnson
Blaine, Wash.........................................K. Goodman
Cavalier...............................Jón K. Einarsson
Chicago: Geo. F. Long, 2428 Hamlin Ave., Logan Square Sta.
Edinburg...................................Jacob Hall
Garðar................................S. M. Breiðfjörð
Grafton...............................Mrs. E. Eastman
Hallson................................Jón K. Einarsson
Hensel..................................J. K. Einarsson
Ivanhoe............................Miss C. V. Dalmann
Milton.................................E. G. Vatnsdal
Minneota...........................Miss C. V. Dalmann
Mountain............................Th. Thorfinnsson
Point Roberts.........................Ingvar Goodman
Seattle, Wash.........J. J. Middal, 6723—21st Ave. N. W.
Svold..................................Jón K. Einarsson
Upham................................E. J. Ilreiðfjörð
The Viking Press, Limited
Winnipeg Manitoba