Heimskringla - 28.11.1934, Blaðsíða 4

4. Sfi)A
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 28. NÓV. 1934
llieimsln'ingla
(StofnuS 1886)
Kemur út á hverjum miðvikudegi.
Elgendur:
THE VIKING PRESS I/TD.
853 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsímis 86 537
VerS blaðslns er $3.00 árgangurlnn borgist
fyrlríram. Allar borganir sendist:
THE VIKING PRESS LTD.
öll viðakifta bréf blaðinu aðlútandi sendist:
Manager THK VIKING PRESS LTD.
853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFÁN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg
“Heimskringla" is published
and printed by
THE VIKING PRESS LTD.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg Man.
Teleptoone: 86 537
WINNIPEG, 28. NÓV. 1934
BÆJARKOSNINGA-ÚRSLIT
Montagu© Williams hét mjög frægur
lögmaður á Englandi á sinni tíð. Einu
sinni átti hann að verja mál, sem honum
virtisft engin von um að vinna. Hann
ráðlagði því sakborningi, að meðganga
og hann skyldi reyna að fá dómarann til
að vera vægan um sektargjöldin. En sá
sakborni var nú ekki á því og sagði við
lögfræðinginn, að það vissi enginn hvað
hann gæti fyr en hann reyndi. Fyrir rétt-
inum fór málið þannig lögfræðingnum til
undrunar að hinn sakborni var sýknað-
ur. Að dóminum kveðnum upp gekk sá
sakborni til lögfræðingsins og sagði hróð-
ugur: “Sagði eg þér ekki, að menn vissu
aldrei hvað þeir gætu fyr en þeir reyndu!”
Það mun ekki fjarri, að John Queen,
borgarstjóranum nýkosna í Winnipeg,
hafi komið eins á óvart dómur kjósenda
síðast liðinn föstudag og lögfræðingnum
fræga úrskurður réttarins, er frá var
greint.
Þetta var í fjórða skifti, sem John
Queen sótti um bæjarstjórastöðuna. —
Þrisvar hafði hann áður tapað. Það er
og mælt, að þegar óháði verkamanna-
flokkurinn vakti máls á því við hann, að
bera fána sinn í kosningunum, hafi hann
lengi færst undan því og bent á fyrri ó-
sigra sína. En flokksmenn hans vissu, að
aðrir flokkar áttu ekki fimari stjórnmála-
leiðtoga en þeir, og hvað hann gæti, væri
ekki enn til hlítar reynt.
í bæjarkosningunni varð þeim að þeirri
trú sinni. Bardagann hóf Mr. Queen með
þeim röskleik, að andstæðingur hans, J.
A. McKerchar, sem í 36 ár hefði verið
bæjarráðsmaður og marga hildi hafði því
háð og aldrei tapað kosningu fyrri, átti
nú fult í fangi með að verjast, aldrei
þessú vant. Um sókn af hendi þess æfða
skilningamanna var nú litla ræða.
Að nokkru er sigur Queens þakkaður
því, að margir kjósendur, eða um 3000,
sem vænta mátti að atkvæði greiddu,
sátu heima. En því er alment trúað, að á
því soði brenni fylgismenn verkamanna-
flokksins sig ekki, eða miklu sjaldnar en
aðrir. Var því haldið fram í þessum
kosningum af einu bæjarfulltrúaefni
verkamanna, að þeirra flokkur væri sá
eini, er stefnuskrá hefði. En það þarf ekki
að Vera ástæða til flokksfylgis eða kosn-
ingasigurs. Fylgið er oft mest, þegar
um sem minst er að ræða. Og úm það
sem víðtækt er og mikilsvert í sjálfu sér,
er miklu erfðiara að sannfæra kjósendur
en smámunina. Það mun með sanni mega
segja um úrslit flestra kosninga, að sigur-
vegararnir viti sjaldnast sjálfir hverju
verið er að fagna með þeim. Þessar ný
afstöðnu bæjarkosningar eru engin und-
antekning frá því. Við erum eftir kosn-
ingarnar engu vísari um hverju fram
vindur, en við værum þó þær hefðu
engar verið.
Af báðum dagblöðum þessa bæjar er
gert ráð fyrir að engra verulegra breyt-
inga sé að vænta af kosninga-úrslitun-
um. Og borgarstjóranum nýja er jafnvel
bent á, að hann hafi lítinn meiri hluta og
sanngjarnt sé, að hann hafi óskir and-
stæðinga sinna í huga í öllu sem hann
tekur sér fyrir hendur, eigi síður en
þeirra, er hann naut síns kosningsfullting-
is hjá. Þetta er sú óþarfa lexía, sem mest
má verða. Af kosningaloforðum sínum
hefir Mr. Qúeen að vísu óbundnar hendur
og þarf ekki að reka borgarstjómarstarf-
ið neitt öðru vísi en áður. En hvenær
er tækifærið og þörfin á að sýna í verki,
að verkamannasttjórn sé hagkvæmari og
heiJlavænlegri en stjórn annara flokka, ef
ekki einmitt nú? ótal þjóðeignalindir
eiga eftir að verða teknar af þessu bæjar-
félagi í sínar hendur, íbúunum og bænum
í heild til liagsmuna. Aðrir flokkar hafa
í því efni áður sýnt sig þjóðeignahug-
myndinni fylgjandi með því að stofna City
Hydro-ljósa og raforku kerfið; einnig
neyzluvatnsreksturinn. Ætlar nú verka-
mannaflokkinum, að vaxa í augum að
hafast nokkuð að í þessa átt, svo sem að
gera sjúkrahús að þjóðeign eða bruna-
vátryggingar svo eitthvað sé nefnt? Skilji
þessi verkamannabæjarstjóm ekki eftir
nein slík spor við tímanc sjá, er lítil á-
stæða fyrir flokkinn sem hún er fulltrúi
fyrir að vera að hampa þjóðeignamálum
framan í kjósendur við hverjar kosningar
í bæjar-, fylkis- eða landsmálum. Hún
verður að sýna, að annað og meira en
varafleipur eða löngun til embætta, sé
það sem undir niðri býr, ef hún á að
halda því fylgi og því trausti og þeirri
virðingu, sem henni hefir hlotnast með
kosningaúrslitunum.
Verkamaður sagði um úrslit kosning-
anna, að þaú væru hin beztu sem hægt
væri að hugsa sér. Eftir er aðeins að
vita, hvað gott það bezta er.
ROOSEVELT OG BANKARNIR
Á fundi er bankarar í Bandaríkjunum
héldu nýlega, samþyktu þeir tillögu, er að
því laut, að biðja þingið í Washington eða
öldungadeild þess, að krefjast þess, að
stjómin hagaði fjárrekstrinum svo að
ekki yrði tekjuhalli á reikningúm næsta
árs. Segja þeir tekjuhalla á undanfarandi
20 mánuðum sem Roosevelt hefir verið
við völd svo gífurlegan, að hann hái við-
reisn og viðskiftum landsins.
Bæði af þessu og eins hinu, að Roose-
velt virðist heldur vera að hægja á fjár-
austrinum úr fjárhirzlu landsins, spyrja
ýmsir, hvort stefna hans hafi reynst ver
en ætlað var.
Það er engum blöðum um það að flétta,
að forsetinn hefir verið óspar á fé
landsins. Á 20 mánuðúm hefir hann eytt
$10,733,045,968. En tekjumar hafa á
sama tíma verið $5,122,297,880, eða sem
svarar tæpum helmingi útgjaldanna. —
Annar eins tekjuhalli er nýr í sögu lands-
ins.
Tekjur og útgjöld á vanalegum stjóm-
arrekstri stóðst nokkurn veginn á. Tekju-
hallinn er því eingöngu að kenna útgjöld-
um til atvinnubóta og beins framfærslu-
styrks. Sumt af þessu fé eru því óarðbær
útgjöld með öllu, en af nokkrú af því fær
stjórnin stöðugar tekjur.
Nýlega hefir stjórnin lýst því yfir, að
hún ætli að ábyrgjast um 2—3 biljón
dollara fjárhæð til húsabyggingar. Um
3 miljónir nýrra heimila býst hún við að
reist verði. Og til bankanna fór stjórnin
og sýndi þeim tækifærið, sem þarna væri
til að ávaxta um 2 biljónir dollara. En
bankarnir tóku því dauflega og sögðu
trygginguna því aðeins góða, að stjómin
hægði á sér að leggja fé fram eins og
hún gerði.
Svar Roosevelts við því var ákveðið. —
Hann kvað stjórnina en ekki bankana
stjórna fjármálum landsins og kjörum á
lánsveitingum til hvers starfs sem væri.
Og ef þeir legðu ekki féð fram, til þess-
arar byggingarstarfsemi gerði stjómin
það. í þessu hefir lítið gerst ennþá.
Auðsætt er að bankarar og lánveitend-
ur eru ekki ánægðir með kjörin sem þeirn
bjóðast til þess að ávaxta fé sitt. Og hvað
lengi getúr það gengið, að þessi tvö öfl
séu á öndverðum meið, stjórnin og pen-
ingamenn eða lánveitendur?
Ekkert er sýnlegra en að stjómin geti
sjálf haldið áfram að leggja fram fé með
því, að taka æ meira og meira af viðskift-
unum í sínar hendur. Svo að því hlýtur
að koma, að bankarnir verði að sætta sig
við reglugerðir hennar.
Það eru ýmsir dómar um stefnu Roose-
velts og ýmsu spáð um framtíð hennar.
En eftir því sem hún er lengur reynd,
verður það auðsærra en áður, að hún
er á hagfræðislegum grundvelli reist. —
Þegar alls er gætt, er það mismunur
verðs eigna og peninga, sem viðskiftun-
um háir mest. Eignir, vömr og störf og
alt er í lágu verði borið saman við verð
peninganna. Eftir því sem stjómin gefur
meira út af peningum lækka þeir í
verði. Þegar þeir hafa fallið eins og
varan eða eignir, eða vöruraar hækkað
°g ^ignimar, svo að í meira samræmi sé
við fyrri tíma, þá greiðist fram úr við-
skiftunum. Fyr en þessi verðmunur
hverfur getur pengingamaðurinn ekki
fremur gert sér von úm viðskifti við al-
menning, en Bandaríkin eða Canada um
sölu á hveiti til Kína, af því að vinnulaun
og lifnaðarhættir hér eru svo miklu hærri
en þar. Að jafna verðmuninn virðist uppi-
staðan og ívafið í viðreisnarstarfi Roose-
velts, og að það sé á þeim grundvelli bygt,
er að rótum meinsins heggur, sem krepp-
an stafar af, er ekki þeim efa orpið, sem
ýmsir halda fram. Jafnvel svæsnustu re-
publikablöðin syðra, viðurkenna að við-
reisnarstarfið hafi að ýmsu leyti orðið til
góðs. Þó hitt megi ef til vill segja, að
það hafi orðið til bjargar landinú, minn-
ast þau ekki enn á það.
ER STRfÐ YFIRVOFANDI?
. Réttasta svarið við þessari spurningu
er ef til vill, að maður skuli vona hið
bezta, en búast við því versta.
Hvort sem stríð er fjarri eða nærri,
bera orð og athafnir Evrópuþjóðanna, að
minsta kosti, það með sér, að við stríði er
búist.
Til dæmis lét Mussolini sér þau orð um
munn fara nýlega, “að annað Evrópu
stríð sé fyrirsjáanlegt”. Og hann bætti
við, að ítalía ætlaði sér að hafa meira
upp úr því en síðasta stríði. Mussolini
ætti að vita þetta, þó hann viti ekki alt,
enda er hann að búa þjóð sína undir það.
Átta ára drengir eru önnúm kafnir við að
nema hernaðar-íþróttina á Italíu.
Og svo er haft eftir Lloyd George, að
hann “eygi nú stríð út við sjóndeildar-
hringinn”. Hann veit og nokkuð líka og
var ekki ókunnugt um hnútana í síðasta
stríði, sem Þjóðverjar hefðu unnið, ef
ekki hefði verið fyrir hann og Clemencau.
Hann segir orðum sínum til ferkari stað-
festingar, að menn skuli reyna að fara til
lífsábyrgðarfélaganna og fá sig vátrygða
gegn stríði. Hjá Lloyd’s-lífsábyrgðarfé-
laginu segir hann að svo miklir peningar
séu ekki í boði, að hægt sé að kaupa vá-
tryggingu fyrir gegn stríði — að minsta
kosti ekki innan 10 komandi ára.
í byrjun þessarar vikú eru fréttirnar frá
Evrópu ófriðvænlegri en nokkru sinni fyr.
í Yugoslavíu logar óslökkvandi heiftarbál
til Ungverjalands og Austurríkis út af
konungsmorðinu. Er fullyrt að það ríki
sé að mynda hersambandi við öll sín
fyrri sambandsríki og að Smáríkjasam-
bandinu (The Little Entente) sé hætta
búin af því. En það er álitið að hafi
haldiö Mið-Evrópu ríkjunum í skefjum
síðan á stríðsárunum.
Þá vakti yfirlýsing Leon Archimbaúd
s. 1. laugardag með fregninni um fjárlaga-
áætlun Frakka, ekki litla athygli, en hún
var um það, að Frakkland hefði eignast
voldugan samherja, þar sem Rússland
væri, og sem því hefði heitið ótvíræðu
fylgi, ef Frakkland ætti í höggi við
nokkra þjóð í Evrópu.
Ekki er sagt að blöð í Rússlandi mint-
ust neitt á frétt þessa, sem þó birtist
samtímis í blöðum út um allan heim. —
Þykir það eftirtektarvert og álíta flestir
að sú þögn'þýði samþykki.
Aftur á móti var talsvert rætt í rúss-
neskum blöðum, hvort Bretland mundi
taka í strenginn með Bandaríkjamönnum
í málinu um stærð herflota stjórþjóðanna
þroiggja, Bretlands, Bandaríkja og Jap-
ans, og vera á móti kröfu Japana um
eflingu síns flota að jöfnu við hin tvö
stórveldin, eða hvort að Bretland mundi
endurnýja sitt gamla hemaðarsamband
við Japan. Brezk blöð svara því á þá
leiö, að samband við Japan sé óhúgsandi.
En Rússum er það áhugamál, að. vita
hvernig Japan farnast í þessu sjóhers-
máli.
En óánægjuefnin milli þjóðanna eru svo
mörg og flókin að fæst af þeim verða
talin.
Eitt af því sem mikilli æsingu veldur
þeirra á milli, er atkvæðagreiðslan sem
13. janúar fer fram í Saar. Enginn efi er
á því talinn, að héraðið sameinist Þýzka-
landi aftur. Að Frakkland nái því, þykir
óhugsanlegt. Og það er það sem þeim
svíður og öllum sambandslöndum þess,
svo sem Smáveldasambandinu og Rúss-
landi. Telja Rússland og Frakkland nauð-
synlegt að nýi Locarno-samningurinn
verði samþyktur, ef svo fari, að Saar
héraðið sameinist Þýzkaiandi. En með
honum var húgmynd Frakka, að ná
Þýzkalandi, jafnframt Póllandi og Rúss-
landi á sitt band.
Yugoslavía er óánægð við Frakkland
og þykir það hafa verið afskiftalaust
gagnvart Ungverjalandi út af morði Alex-
anders konungs. Telur Yugoslavía það
stafa af sambandi FYakklands við þetta
óvinaland sitt og Tjekkóslóvakíu og Rú-
meníu, sem öll eru í Smáríkjasamband-
inu.
Milli Frakklands og |talíu hefir og ávalt
verið grunt á því góða. Veldur því nokk-
uð metningur út af Miðjarðarhafsflota
Frakka og yfirráð þeirra á norður strönd
Afríku. Það er ekki sízt vegna andúðar-
innar milli þessara landa, að j
Mussolini gengur miklu ógreið-
ara en hann æskir að tryggja
sambandið milli ítala og annara
þjóða.
Pólland er smátt og smátt að
draga sig nær Þýzkalandi og er
bæði Frakklandi og Rússlandi
bölvanlega víð það.
Þannig mætti lengi halda á-
fram að sýna fram á, hve langt
er frá því, að friður sé tryggur í
Evrópu. Öll þessi hernaðar-
sambönd þjóðanna sem á hefir
verið minst, eru leynimökk að ^
því leyti, að þau gerast öll í
trássi við og án vilja og sam-
þykkis þjóðabandalagsins.
Og af þessum hernaðarsam-
tökum öllum er það einnig ljóst,
að fari stríð af stað, verður
ekki um neitt smástríð að ræða,
eða einstakra þjóða á milli. Það
verður alheimsstríð.
Má innbyrðis friðarskraf ein-
stakra þjóða sér nokkuð á móti
þessúm vélabrögðum þjóða
heimsins? Líkindin eru lítil til
þess. Það eru meira að segja
ekki mikil líkindi til að þjóða-
bandalagið sjálft ráði mikið við
þau. Þó ilt sé til þess að vita,
er hætt við, að sú verði raunin
á, að máttaröfl ófriðarins megi
sín meira.
Á þessu byggist alt skrafið
um stríð. Og getur maður sagt,
með þetta fyrir augum, að það
sé ástæðulaust?
Minningin um síðasta stríð,
vekur að vísu hrylling enn í
hugum þeirra, sem þátt tókú í
því. En þeim fækkar óðum og
ný uppvaxandi kynslóð kemur í
þeira stað, sem engar minning-
ar á um þær hörmungar. Jafn-
vel það mætti líta á, sem eitt af
því, er ugg og ótta vekur um að
stríð vofi yfir heiminum.
Og svo allur vopnabúnaður
þjóðanna. Þó fjárhagur flestra
eða allra þjóða heimsins sé sá,
að þeim liggi við gjaldþroti, og
eftir hverjum eyri sé séð, er
varið er til heillavænlegustu og
réttmætústu starfa, em útgjölrl
til hers og vopna viðbúnaðar
bæri hjá hverri þjóð en nokk-
ur önnur ein útgjaldagrein, og
á móti því heyrast ekki nema
einstöku og hjáróma raddir á
iöggjafarþingum þjóðanna. ■—
Þannig er þetta í reyndinni,
hvemig sem við, sem einstakl-
ingar, lítum á það, eða æskjum
að það sé.
Til hvers er aliur hervopna-
útbúnaðurinn? Það getur vel
verið, að hagfræðinni skeiki hjá
þeim, sem þá iðju reka, en á það
er þó valt að reiða sig. En
hag sínum sjá þeir því aðeins
borgið, að vopnin séu notuð.
Eins lengi og vopnasmíði á sér
stað, er erfitt að telja sér trú
um annað, en að með þeim
skúii menn vega. Þó hugsjón-
in sé ekki kristileg er hún ná-
tengd þessum iðnaðarrekstri,
vopnasmíðinni. Og meðan hún
blómgast, eins og hún gerir, eru
stríð ekki úr sögunni.
KRINGLUR
Annað dagblaðið í Winnipeg
spurði nýlega: “Eiga skáldin að
svelta?” Svar Hkr. er, að sum-
um þeirra væri það mátuiegt.
* * *
Séra fakob Jónsson flutti er-
indi á ensku á samkomu í Sam-
bandskirkju s. 1. viku. Vestur-
íslendingar, sem talsvert hafa
verið upp með sér af því, að
kunna ensku betur en landar
heima, erú nú ekki eins drjúgir
og áður út af þessum yfirburð-
um sínum.
# # #
Það getur verið að verWefn-
um sálnahirðara eða kirkna sé
að fækka, en í ræðu sem Hon.
H. H. Stevens hélt nýlega, sagði
hann að fjöldi vinnuveitenda í
Canada virtist hkfa týnt sálum
sínum.
* * *
Lawes, fangavörður í Sing
Sing, segir að skólalýður og
mentað fólk séu beztu fangam-
ir. Auðvitað mælir ýmislegt
fleira með mentun en þetta.
t fuúan aldarfjórðung hafa Dodd’s
nýrna pillur verið hin viðuikenndu
meðul við bakverk, gigt og blöðru sjúk-
dómum, og hinum mörgu kvilla er stafa
írá velkluðum nýrum. — pær eru til
sölu i öllum lyfjabúðum á 50c askjan
eða 6 öskjur fyrir $2.50. Panta má þær
beint frá Dodds Medicine Company Ltd.,
Toronto, Ont., og senda andvirðið þang-
að.
ÆFIMINNING
Jóhann Breiðfjörð Jónsson
Að kvöldi þess 26. sept. 1934,
lézt á Burns Lake spítala í
Burns Lake, B. C., Jóhann
Breiðfjörð Jónsson 60 ára að
aldri.
Jóhann var fæddur 1. sept.
1874 að Breiðabólstað á Skóg-
arströnd á íslandi. Foreldrar
hans voru þau Jón Jónsson úr
Miðdólum og Þorbjörg Gúð-
mundsdóttir ættuð úr Breiða-
firði, nú bæði dáin. Eftirlifandi
systkini Jóhans erú, Björg, kona
Jóns H. Jónssonar fiskikaup-
manns í Burns Lake; Guðjón
í Los Angeles, Calif., Guðmund-
ur, ókunnugt um verustað og
Ólafur Valdimar, Buras Liake,
B.C.
Jóhann fluttist með foreldrum
sínum til þessa lands árið 1885.
Settust þau að í Mikley, þar
sem kallað er á Borðeyri. Höfðu
Jón og Þorbjörg greiðasölu á
Borðeyri um langt skeið og
munu margir eldri Ný-lslend-
ingar kannast við þau heiðurs-
hjón.
Jóhann fór snemma að vinna
út eins og. títt var með unglinga
á þeim frumbýlingsárúm. Vann
hann við skógarhögg og al-
menna bændavinnu, en mest af
æfinni stundaði hann fiskiveiðar
bæði á Winnipeg og Manitoba
vötnum og síðast við Burns
Lake.
Jóhann giftist eftirlifandi
konu sinni Ingibjörgu Árnadótt-
ir þann 8. október 1901. Eign-
uðust þau 2 börn, Björgu er dó
á unga aldri og Árna Valtýr
sem nú býr með móðir sinni við
Bums Lake, Einnig tóku þau til
fósturs dreng á unga aldri, sem
nú vinnúr norður við Churchill
og heitir Carl Bjami.
Árið 1902 fluttu þau hjón til
Grunnavatnsbygðar sem þá var
að byggjast og voru þar á ýms-
um stöðum, en þó lengst við
Oak Point. Árið 1929 fluttu
þau alfarinn til Bums Lake og
hafa dvalið þar síðan.
Fyrir hálfu öðru ári síðan
kendi Jóhann þessa innvortis
sjúkdóms er leiddi hann til
bana. Fór hann þá til Winni-
peg að leita sér lækninga og
gerði Dr. Thoriáksson uppskurð
á honum og virtist honum
batna fyrir tíma. En síðastlið-
inn vetúr fór hann að finna til
aftur og fór þá til Prince Rup-
ert, þar sem honum var ráðlagt
helst að fara til Rochester. —
Brugðu þau hjón þá strax við
og fóru til Winnipeg og þaðan