Heimskringla - 23.10.1935, Page 1

L. ÁRGANGUR
WlNNiFEG, MIÐVIKUDAGINN, 23. OKT. 1935
NÚMER 4.
Landnema minnisvarðinn afhjúpaður
Síðast liðinn sunnudag var
minnisvarði landnema Nýja-ís-
lands afhjúpaður á Gimli.
Vegna þess að veður var mjög
óhagstætt, blotasnjóhríð og
kuldanepja, fór atihöfnin fram í
lútersku kirkjunni á Gimli, sem
er aðeins spölkorn frá Minnis-
varðanum.
Um 400 manns þrengdu isér
inn í kirkjuna til að hlýða á
ræðurnar og’sönginn er þar fór
frarn.
Dr. Ágúst Blöndal, formaður
minnisvarðanefndar Þjóðrækn-
isfélagsins, stjórnaði athöfninni
og fór það snildarlega úr hendi.
Gerði hann með stuttri og
snjallri ræðu grein fyrir hvað
í efni væri. Að því búnu las
þar til að út úr bílnum varð
að fara til að þurka slydduna,
sem hlóðst á framglugga bíls-
ins.
Fénu til minnisvarðans hefir
verið safnað með almennum
samskotum.
Kosninga-úrslitin
Fullnaðar-úrslit ríkiskosning-
anna, sem fóru fram 14. okt.,
eru eftir síðustu fréttum að
dæma, þau, að liberalar hafa
170 þingsæti, conservatívar 40,
C. C. F. flokkurinn 8, social
cerdit flokkurinn 17; óháðir lib-
eralar eru 4, óháður conserva-
tívi 1, liberal progressívar 2,
, ... , ..... „I Stevens sinm 1, ohaður 1, og
íhann bref og skeyti fra ymsum i,_, . .
.... “ . bænda og verkamanna sinni 1.
herlendum monnum, er ekki T ., , r.,
,. .* . ... , * ; Liberal-stjomin, sem við voldum
gatu venð viðstaddir, er amuðu . , ,
f, , •„ » • tekur þessa viku, hefir því 95
Íslendmgum til bealla með mmn- , . , . . ’ 1
inearathöfnina Var eitt beirra i Þ^gmenn í memhluta fram yfir
mgarathofnma.^ var eitt þenTajalla aðra fk)kka Auk þegs á
hún víst fylgi óháðra liberala og
skoðað minni hluta stjórn. Sig-
ur ihennar er mestur á yfirborð-
inu. Og yforborðsstjóm mun
ihún reynast og ekkert annað
við völd.
JAK08ÍNA SKÁLDKONA
KOMIN
Frú Jakobína Johnson skáld-
kona kom hingað til bæjar úr
íslandsferð sinni á þriðjudags-
morguninn var. Lét hún hið
bezta af ferðalaginu og sagði! t>etur, ef af friði eigi að verða
sér hefði liðið mæta vel. Ferð-
aðist hún víða um land og var
með því að þessir nýju skilmál-
ar, sem Mussolini setur, eru ná-
lega hinir sömu og fyrri skil-
málar hans, hefir Bretland
hafnað þeim.
1 þessum nýju friðarskilmál-
um er farið fram á, að ítalía
fái nokkuð af landi til eignar í
Blálandi, eða hérað sem Amhar-
ic er nefnt. Ennfremur umboð
yfir öllu landinu.
Bretar hafa sent Mussolini
orð um að hann verði að gera
VÆNTANLEGUR TIL BÆJARINS
frá Hon. J. W. Major, dóms-
málaráðherra Manitoba-fylkis
Annað frá dr. D. A. Stewart,
yfirmanni tæringarhæliísins í
Ninette, er mjög hefir lagt j
stund á sögurannsókn frum-' , ,, ,. ..
, . , f. . „ . .i flokks eru talin, verður alt ann-
herja þessa fylkis og landsins í ..... „ , .
i- ■ 7 ■ ■ tÍa ?■ „ n •„ að UPPX a teningi um fýlgi
heild smni. Þá sendi og fylkis- ., . '„ . / °
T „ f „ « „ I stjornannnar. Fullnaðar skýnsl-
stjori W. J. Tupper arnaðar-, _ . . , . , .
. | ur eru að visu ekki enn birtar
S ~'Y‘ „, ,lt , . um atkvæðamagn heirra, en
Séra Runolfur Marteinsson, ....... ,,,,., „. ,
hlutfollm eru fþ° ljos af þvi sem
þegar er kunnugt um og munu
lítið sem ekkert breytast. Er
progressivu liberalanna. Áður
mun ekki stjóm .hér hafa haft
því líkt þingsfylgi.
En þegar atkvæði hvers
las bæn.
Ræður héldu svo Joseph T.
Thorson, K. C., og Jón J. Bíld-
fell, forseti Þjóðræknisfélagsins,
er minnisvarðastarfið hafði með
höndum. Er sú ágæta ræða Oonservatíva ...............1,016,974
atkvæðatala hvers flokks sam-
kvæmt því sem hér segir:
birt á öðrum stað í þessu blaði.
Ræða Mr. Thorsons var flutt á
ensku.
Að þessum ræðuhöldum og
söng loknum fór afhjúpun
minnisvarðans fram. Var frú
Steinunn Sommerville (dr.) til
þess verks valin og aðstoðaði
dr. A. Blöndal hana við það.
Flufcti frú Sommerville nokkur
vel valin ávarpsorð, bæði á
ensku og íslenzku í kirkjunni,
áður en afhjúpunin fór fram.
Athöfninni lauk svo með
rausnarlegri veizlu, er haldin
var í samkomuhúsi' Sambands-
safnaðar á Gimli. Kostaði
Liberala .............1,507,679
C. C. F................ 299,359
Stevens sinna ......... 334,411
Social Credit ......... 100,160
Allra annara ........... 66,848
Allis ..............3,325,431
Eins og tölur þessar bera með
sér, er atkvæðamagn liberal
stjórnarinnar um 818,000 (eða
hátt upp í miljón) minna, en
allra annara flokka. Færi þing-
manna talan eftir öllum greidd-
um atkvæðum, hefðu conser-
vatívar átt að hafa 80 þing-
hvarvetna fagnað. Lengsta við-
dvöl hafði hún í hinum fornu
átthögum sínum í Suður-Þing-
eyjarsýslu þar sem foreldrar
hennar bjuggu um langt skeið
og hún er fædd. Fór hún með
einka-bíl frá Reykjavík norður
en þaðan með fólksflutningabíl
austur yfir fjöll og ofan í Reyð-
arfjörð. Var leið sú farin í
fyrsta skffti í vor og vegur því
ógreiður og erfiður yfirferðar.
Á flestum stöðum þar sem hún
hafði nokkra viðstöðu voru
henni haldin samkvæmi og las
hún þar upp kvæði sín og
kvaðst hún stundum hafa verið
hálf þreytt eftir að vera búin
að ferðast allan daginn. En
sumarblíðan og alúðarviðtökur,
er henni voru hvarvetna sýndar,
drógu úr þreytu tilfinningunni
svo hún fann naumast til svefn-
leysis, þó hvíldartíminn væri oft
stutitur. Segir hún þessa ferð
vera þá yndislegustu er hún
hefir nokkuru sinni farið. Fjöl-
ment samsæti var henni haldið
í Reykjavík áður en hún kvaddi,
sem hún segir að sér verði jafn-
an eftirminnilegt. Alt hjálpað-
ist að til þess að gera för henn-
ar sem bezta, veðrátta, land og
lýður. Enga staði á jörðunni
er skemtilegra að heimsækja
fyrir íslendinga vestan hafs en
Ísland.
menn, liberalar 111 (eða ekki
Gimlibær veizluna, en öll íslenzk fullau ^ming), C. C. F. 22,
kvenfélög tóku þátt í fram-
kvæmdum. Eiga Gimli-búar, og
ekki isízt borgarstjórinn, Krist-
ján Pálsson, mikið þakklæti
skilið fyrir alla þá aðstioð og
umhyggju, sem þeir hafa sýnt
í þessu máli.
Um lagningu minnisvarðans
hefir Mr. Þorsteinn Borgfjörð
'byggingarmeistari að öllu leyti
séð. Er hann fyrst hlaðinn upp
úr smáu marglitu granít-grjóti,
ein 8 fet, í lögun sem fer-
strend varða. En ofan á vörð-
una er svo settur steinn úr
rauðu graníti, um 9 tonn að
þyngd. Alls er hæðin um 14
fet. Ummálið við jörðu er 6x7
fet. Minnisvarðinn er því bæði
mikill til að sjá og veglegur.
Umhverfis hann er grasigróinn
flötur allstór, sem prýddur verð-
ur með trjám og blómum og
haldið sem bezt við. Á vestur
hlið minnisvarðans er skráð á
eirplötu, bæði á ensku og ís-
lenzku: “íslendingar námu hér
land, 21. október 1875.” Frá
því landnámi eru því nú liðin
áo ár.
Milli 15 eða 20 bílar fóru úr
Winnipeg norður að Gimli
hlaðnir fólki til að taka þátt í
þessari minningar-athöfn. —
Hefðu miklu fleiri farið, ef veð-
ur hefði verið betra. Nokkrir
er á stað lögðu sneru aftur,
Snjóhríðin var svo mikil, að
ekki var ekið nema stutitan spöl
25, Social
Stevens-flokkurinn
Credit 6 og aðrir 2.
Þegar svo margir flokkar
sækja, sem raun varð á í þess-
um kosningum, fer ekki hjá því,
að minni hluta stjórn verði við
völd, eins og kosningalögin nú
eru.
Bezta dæmið af því hvað
þingmenn margir, sem
kosningu náðu, hafa mikinn
minnihluta atkvæða, er í
Springfield-kjördæmi í Mani-
toba. En þar var tala atkvæða
hvers þingmanns, sem hér seg-
ir:
Taylor (Cons) ...........2,425
Turner (Lib.) ...........3,240
Sulkers (C.C.F.) ........3,058
Doyle (Rec.) ............1,483
McMurray (Un. Lib.) ...... 488
Zaharychuk (Ind.) ........ 332
Stryck (Un. L. P.) ......2,905
Afríkustríðið
Mussolini býður
nýja friðarskilmála
París, 22. okt. — Um helgina
bárust Laval forsætisráðherra
Frakklands, nýir friðarskilmálar
frá Mussolini. Var ætlast til að
hann legði þá fyrir stjórn
Breta.
Hefir það nú verið gert.
En
Haile Selassie, svarti keisarinn,
gangi aldrei að slíkum skilmál-
um.
Svar frá Mussolini er ekki
komið er þetta er ritað (á
þriðjudag).
Bretar herða í þess stað á
siglinga-banninu og fá nú ítalir
ekki að afferma neinar vistir
eða vopn í neinni höfn í Norð-
ur-Afríku, er Bretar ráða yfir.
Og aðalhafnimar eru í þeirra
höndum.
Enn sem komið er, lítur því ekki
friðsamlega út. Ætla þó margir,
að Mussolini sé farinn að átta
sig á því, að stríð þetta geti
orðið honum dýrt.
Viðskiftabannið
Genf, 22. okt. — Viðskifta-
bannið við ítalíu, sem 52 þjóðir
í Þjóðabandalaginu samþyktu
nýlega, byrjar 7. nóvember.
Hefir Þjóðabandalagið sent
Bandaríkjunum, Japan, Þýzka-
landi og fleiri þjóðum, sem ekki
heyra Þjóðabandalaginu til,
skeyti, og æskja þess, að þær
þjóðir láti vilja sinn í ljósi um
viðskifta útilokunina við ítali.
Bretar segja engin líkindi til
að ítalía vinni Bláland á stutt-
um tíma. Margar þjóðir eru nú
að senda þeim Vopn og í brezka
og franska Somalilandi eru nú
þegar feikna birgðir skotfæra,
sem daglega eru sendar til hers
ins í Blálandi.
Bardagar
Fregnir af orustum hafa bor-
ist frá Blálandi. En það er með
þær sem fréttir úr stríðum fyr,
að á þær er ekki ávalt reiður
að henda. í fyrri vikunni var
sagt, að Blálendingar hefðu á
suðurvígstöðvunum hrakið ítali
burt og hafi jafnvel vaðið inn í
land ítalanna. Er það gömlum
Búáherforingja þakkað. En
byrjun þessarar viku barst
fregn um, að ítalir hafi aftur
gert þama mikið áhlaup og
hrakið Blálendinga af hólmi.
Á norður-vígstöðvunum eru
: tialir að vinna, en fara hægt og
gætilega. Með fréttunum af
friðarskilmálum Mussolini er þó
sagt, að ítalir séu að búa sig til
stórvirkja og muni ætla að
knýja á þær dyr, að komast til
höfuðborgar Blálands, Addis
Ababa. En hvort nokkuð stór-
sigurvænlega horfir fyrir þeim
með það, er bágt að segja. Það
getur eins vel verið skrum-
frétt, sem rætur á að rekja til
jess, að Mussolini er þessa
stundina, að hugsa um hvað
Þjóðabandalagið er að gera, og
að hagkvæmt geti verið nú að
semja frið.
13,931
Liberalinn, sem kosningu
hlaut í þessu kjördæmi, skamm-
ast ekki við að hafa einn fjórða
allra atkvæða.
í Ontario er sagt að 50 liberal
þingmenn af 56 alls, hafi verið
kosnir með minni hluta at-
kvæða.
Þrátt fyrir hina háu þing-
mannatölu, hefir Kingstjórnin
ekki nærri helming kjósenda
með sér og er frá því sjónarmiði
Altaf er einhver að kveðja
Eg hefi við hafið dvalið
í hartnær fimtíu ár,
og hlýtt á harmkvein og ekka,
og horft á sorg og tár.
Því altaf er einhver að kveðja
og annar sem verður kyr,
sem kysi þó sjálfur að sigla
með sama skipi,—og byr. »
Sjá, móðir með útrétta arma
ástríkan kveður svein,
hann verður,—hann verður að fara
hún verður að bíða—ein.—
Og á%stmey sinn elskhuga kveður
með ekka og tárum á kinn,
því fleyið hann ferðbúið kallar,
svo fer hann,-—í þokuna inn.
Og eiginkona sem áður
ástvinar hvíldi við barm,
nú stendur hér einmana eftir,
og enginn sem létti henni harm.
Tveir vinir voru hér áðan
í viðræðum, glaðir á brá.
Sjá, annar er horfinn á hafið,
en hinn,—bíður ströndinni á.
Já, altaf er einhver að kveðja,
og annar sem verður kyr,
sem kysi þó sjálfur að sigla
með sama skipi, og byr.
P. S. Pálsson
ÁSGEIR ÁSGEIRSS0N
fræðslumálastjóri og fyrverandi forsætisráðherra ísliands,
flytur fyrirlestur undir umsjón Þjóðræknisfélagsins, í Fyrstu
lútiersku kirkju í Winnipeg, mánudagskvöldið 4. nóvember.
ÁSMUNDUR P. JÓHANNSSON
kom heim úr ferðalagi sínu til
slands á þriðjudagsmorguninn
var. Lagði hann af stað héðan
snemma á síðastl. vori, tafði
um viku tíma í Lundúnum
meðan á ríkiststjórnanhátíða-
höldunum stóð, hélt svo þaðan
til Kaupmannahafnar og þaðan
eftir stutta dvöl til íslands og
kom til Reykjavíkur 25. maí.
Dvaldi hann um tfma syðra en
ferðaðist svo norður um land.
Veðrátta sagði hann að verið
hefði góð um það leyti sem
hann kom til landsins og fram
undir miðjan júní. Byrjaði
túnasláttur syðra viku af júní.
Upp úr miðjum mánuðinum
gekk í óþurka og kulda er hélst
fram undir höfuðdag (29. ág.),
en þá breytti til hins bezta. —
Héldust eftir það stillur og blíð-
ur um land alt. Nokkuð kipti
kuldinn úr grassprettu nyrðra,
en þó kvaðst hann álíta að telja
mætti sumar þetta gott meðal
ár. Hey nýttust vel og voru öll
hirt og í hús komin fyrir
gangnadag.
Sem vandi Ásmundar er til,
fór hann í göngur með sveit-
ungum sínum Húnvetningum,
og kvaðst hafa skemt sér mæta
vel. Réttuðu saman Vatnsdæl-
ingar, Víðdælingar, Miðfirðing-
ar og Norður Borgfirðingar. —
Veður var hið ákjósanlegasta
gangna tímann og heimtur góð-
ar. Sagði hann að glatt hefði
verið á hjalla við réttirnar. —
Benti hann á, sem rétt mun
vera, að göngurnar séu nú orðið
það eina sem óbreytt hefir hald-
ist, frá því fyrir 50 árum( eða
raunar frá elztu tíð. ÖU önnur
búsýsla og atvinnumál hafa tek-
ið víðtækum breytingum á síð-
ari árum. En göngunum verð-
ur ekki breytt. Þær eru hnit-
miðaðar við ákveðin dag, og
hljóta jafnan að verða hinar
sömu meðan fjáryrkja helzt í
landi.
Líðan manna, sagði Ásmund-
ur, að myndi vera með líkum
hætti og verið hefir, all sæmi-
leg víðast hvar um sveitir. —
Mikinn hnekkir kvað hann
samt útgerðarmenn Norðan-
lands hafa beðið á þessu sumri,
sökum aflaleysis á síld á Eyja-
firði. Aftur sagði hann að síld-
arafli hefði verið talsverður á
Faxaflóa og síldarverð hækkað
að stórum mun svo afkoma út-
gerðarinnar, yfirleitt, myndi
verða hin sama og verið hefir.
Þá heimsötti hann forna
kunningja og vini héðan að
vestan, séra Benjamín Kristjáns
son á Laugaalndi, Björgvin
tónskáld Guðmundsson á Akur-
eyri, séra Friðrik A. Friðriks-
son á Húsavík, séra Ragnar E.
Kvaran í Reykjavík, föður hans
Einar H. Kvaran rithöfund, Sig-
fús TTalldórs frá Höfnum o. fl.
Sagði hann að þeim liði öllum
vel. /
Vel hefir ferðin farið með Ás-
mund og er hann öllu sællegri
en þegar hann fór, enda er
hann orðinn ferðum þessum
vanur, því mú um langt skeið
hefir hann farið heim að jafn-
aði annað og þriðja hvert ár.
Dönsk börn læra:
ó, guð vors lands
Yirstjórn skólamála Kaup-
mannahafnarborgar hefir á-
kveðið að hér eftir skuli kenna
öllum nemendum í barnaskól-
um borgarinnar að syngja ís-
lenzka þjóðsönginn.
Börnin hafa um langt skeið
verið láin læra að syngja þjóð-
söngva ahnara Norðurlanda.
—Mbl.
Framhald frétta á 5 bls.