Heimskringla


Heimskringla - 30.10.1935, Qupperneq 3

Heimskringla - 30.10.1935, Qupperneq 3
WINNIPEG, 30. OKT. 1935 HEIMSK.RINGLA 3. SÍÐA og jörðin illa undirbúin, þegar í iiana var sáð. En jafnframt lýsa þau trú á framtíðar mögu- leikunum og gæðum landsins. Bréfin eru öll hin fróðlegustu fyrir þá sem vilja kynna sér líf þessara fyrstu íslenzku innflytj- enda hér í Manitoba. Þegar maður lítur svo á lífs- kjör þessara manna á fyrstu ár- unum, vakna,r sú spuming í huga manns, hvort ekki hafi verið mjög misráðið að flytja þennan hóp út í óbygðir undir1 vetur. Náttúrlega hef'ir það ver- ið það að sumu leyti. En hins verður líka að gæta, að ekki var frá neinu að hverfa; at- vinnu var ekki að fá og fram- tíðar velferð hefir virst örugg- ari, ef komist yrði þangað sem einhver skilyrði til sjálfsbjarg- ar væru fyrir hendi. Mikið af ágætu akuryrjulandi var þá ó- numið í Manitoba og það þar sem auðveldara var með rækt- un og samgöngur heldur en í Nýja-íslandi. En íslenzkir inn- flytjendur voru óvanir akur- yrkju og kunnu ekkert til henn- ar. Að hinu leytinu voru þeir margir vanir fiskiveiðum og það var fljótteknara bjargræði úr vatninu en á landi. Enda hefir f'iskiveiðin ávalt verið og er enn í dag annar aðalatvinnu- vegur þéirra, er í Nýja-íslandi búa; og hefir eflaust gefið af sér meiri arð en nokkur annar atvinnuvegur, sem þar hefir ver- ið stundaður, einkum meðan gnægð fiskjar var í vatninu. i Mestu bágindi landnemanna' stöfuðu af því að þeir komu þangað fyrsTá óhentugum tíma, á áliðnu hausti, og svo af sjúk- dómum þeim, sem geysuðu yfir nýlenduna. Yfir höfuð hefir hagur fólks þar mátt heita góð- ur, þegar frá eru talin þessi fyrstu landnámsár. Og víðar en þar hafa þau orðið mönnum erfið. Nú á síðustu árum má óhætt segja að' liagur manna hafi verið betri ar en víða ann- ars staðar, þar sem þá var álit- ið að væri miklu bjargvænlegra. Enda hefir svo farið, að sumar þær íslendingabýgðir, sem áður voru álitnar rýrastar að lands- gæðum hafa einna bezt þolað kreppu þessara síðustu ára. Og nú, er við minnumst þessa landnáms fyrir sextíu árum, þá höfum það hugfast, að þeir sem fyrstir hafa komið hafa orðið að ganga í gegnum mesta örðug- leika; það hefir reynt mest á þeirra kjark og þrautseigju. — Þegar við berum saman kjör þeirra við kjör okkar sjálfra, verður ljóst að munurinn er mikill. Það getur varla átt fyrir neinum okkar, sem hér erum, að koma á landnámsstöðvarnar, þegar önnur sextín ár verða lið- in, en eflaust verður þá margt breytt frá því sem' nú er. En það er líka margt breytt frá því sem var fyrir sex- tíu árum. En hvernig sem alt fer, eiga þessir landnámsmenn skylda þökk og^ virðingu allra afkomenda sinna og allra Vest- ur-íslendinga, hvort sem þeir hafa dvalið hér lengur eða skemur. Okkur er öllum ljúft að minnast þeirra, minnast þess að þeir voru brautryðjendurnir, og að þeir stigu fyrstu og erfið- ustu sporin í landinu, sem nú er orðið fósturland okkar allra. (Heimildir: Almanak O. S. Thorgeirssnar, 1926; Tímarit Þjóðræknisfélagsins, 7. ár.) “SAGAÖEN” íslandssaga fyrir danska skóla eftir Gunnar Gunnarsson Kaupm.höfn í sept. “Sagaöen”, hin nýja bók Gunnars Gunnarssonar, kemur út 4. október hjá Bókaútgáfu Miartins í Kaupmannahöfn. Þessi bók fjallar um sögu ís- lands fram til líðandi stundar. Bókin er þáttur í bókaflokkn- um “Viden or Virke”, sem staklega er ætlaður til lesturs við lýðháskóla í þeim tilgangi, að kynna meginþætti annarra þjóða og landa, gefa stutt yfir- lit yfir sögu þeirra og þróun. Mér hefir gefist kostur á að lesa bókina meðan hún er enn í próförk. Hún er 158 blaðsíð- ur að stærð, með um 80 mynd- um og teikningum eftir kunna listamenn innlenda og útlenda og auk þess uppdrætti af ís- landi. Gefa myndir þessar góða hugmynd um ísland að fornu og nýju — náttúru og þjóð, fram- kvæmdir og atvinnuhætti. En 'þó mun hin snjalla framsetning Gunnars Gunnarssonar mestu orka til að kynna landið, ekki sízt hinar öru framfarir síðari ára. “Sagaöen” er skift í 10 kafla. í tveimur fyrstu köflúnum, “Ul- time Thule” og “Eyjan í haf- inu” er skýrt frá jarðfræði landsins og legu. Forsagnir hinna kaflanna bera með sér hvað þar um ræðir: “Siglingar hefjast”, “Eandnámsöldin”, “F'yrsta þing Norðurlanda og frjálst ríki”, “Saga og kirkja”, “Fimm myrkar aldir”, “ísland aftur fullvalda ríki”, “Island nútímans” og síðast “Niður- lagsorð” þar sem höfundurinn gerir grein fyrir starfi sínu og getur þess, að hann hafi ekki getað haft bókina eins ítarlega og hann hefði kosið, því að form “Viden og Virke” leyfði það ekki. j Gunnarsson. “Óll hin frjálsa | verzlun leggur það í einelti og ásakar það fyrir einokunar- stefnu, en samt er það í stöð- j ugum vexti og þrátt fyrir erfiða tíma óx verzlunarumsetning þess um miljónir á síðastliðnu ári og nam alls um 13| milj. kr., sem ekki mun vera fjarri lagi að sé einn sjöundi hluti allrar um- setninar landsins”. — “S. í. S. er kerft sem skapast hefir af nauðþurft þjóðarinnar til varn- ar gegn hverskonar ásælni. Og þrátt fyrir mistök, sem vitan- lega eru ekki nema ma,nnleg, má segja, að velferð þjóðarinn- ar sé fast hnýtt við framtíð þess og þróun”. Ennfremur er sagt frá því, að samvinnufélögin hafi stofn- að skóla, sem sé undir stjórn Jónasar Jónssonar fyrv. dóms- málaráðherra. I “Á síðari árum hefir verið sagt”, segir höfundurinn, “að þegar þrír eða fjórir íslendingar hittist, líði ekki á löngu þar til talið berist að Jónasi. Og þetta er sjálfsagt rétt. Enginn Islendingur, og allra sízt nokk- ur ungur Islendingur, hefir get- að isbaðið hlutlaus gagnvart þessum manni, sem um langan tíma hefir verið meginstoð og nú er foringi Framsóknar- flokksins, sem að vísu er fyrst og fremst bændaflokkur, en hef ir sett markið hærra en að berj- ast fyrir landbúnaðarmálum einvörðungu, nefnilega frelsi þjóðarinnar og að gengr hennar sé trygt við sæmileg kjör. Og að hún varðveiti sérkenni sín. Þess vegna var það áríðandi við stofnun lánsbanka, að efla jafn- réttið og gera hinum fátæku bændum nokkumveginn mögu- legt að byggja upp býli sín. — Þess vegna varð að leggja vega- kerfi um landið og brúa árnar, sem gerði mögulegt að stofna hin fyrstu mjólkurbú og yfir- leitt skapaði verzlunarmögu- leika fyrir landbúnaðinn. Það er fullkomlega eðlilegt, að verzl- unin, sem þjóðfélagsmál, væri tekin á þessa stefnuskrá.” Prestur er í heimsókn í fang- 5Í. — Hversvegna ertu hér aur minn, spyr hann fangann yrsta klefanum e^ hann kem- í? — Vegna þess að eg kemst :ki út. * * * Úr bindindisræðu: Eg hefi t heima í þessari borg alt mitt '. Hér eru fimtíu og fimm nveitingahús og eg er stoltur því að geta sagt, að eg hafi drei komið inn á eitt þeirra. Áheyrandi: Hvaða veitinga- is er það? ísland nútímans Þess má vænta, að mönnum leiki mestur hugur á því að vita, hvað Gunnar Gunnarsson segir um “ísland nútímans”. — Hann hefir máls með svofeldum orðum: “Þær framfarir, sem hafa átt sér stað á íslandi áj síðustu tímum, eru svo víðtæk- ar, að það gegnir engri furðu, j þótt einstaka þátttakendur hinnar örstígu viðreisnar sundli,! þannig að örðugt verði að halda j jafnvæginu og leiða framfarim- ar inn á heilbrigðar og rólegar brautir. Þrátt fyrir þetta má | segja, að undrafá og vonandi ekkert hættulegt víxlspor hafij verið stigið, svo enn megi vænta, að land og þjóð mótist með sérstæðum einkennum og efldu sjálfstæði úr þeirri ‘deiglu’ sem einn ágætur sænskurj mentamaður og Islendsvinur hefir — því miður með alt of miklum rétti — fullyrt að vér værum nú í”. Til þess að varpa ljósi yfir hinar stórkostlegu framkvæmd- ir getur Gunnar Gunnarsson um íbúafjölgunina í Reykjavík. — Ræðir ennfremur um helztu byggingar bæjarins, fjármál, atvinnulíf og stærri fyrirtæki eins og t. d. Eimskipafélag ís- lands. Þar næst er sagt frá þróun sjávarútvegsins og getið um Akureyri og aðra merkilega bæi. Þá er sagt frá því, hve kaupfélögin eigi mikinn þátt að fjárhagslegri viðreisn þjóðarinn- ar. 4 Umsögn Gunnars Gunn- arssonar um Jónas Jóns- son og Fnamsóknarflokk- inn. Hinn mikli þáttur Jónasar Jónssonar að framförum landsins. “Þá komum við að mikilvæg- asta fyrirtækinu í nútímasögu fslands, Sambandi íslenzkra samvinnufélaga”, segir Gunnar- Áhrif Jónasar Jónssonar á íslenzk skólamál. “Og þó hefir enn ekki verið getið um hið merkilegasta mál- efni, sem Jónas Jónsson hefir persónulega átt mestan þátt að”, segir Gunnar Gunnarsson ennfremur. “Stofnun hinna ís- lenzku alþýðuskóla víðsvegar um sveitir landsins, sem eiga að bæta upp biskupsetrin gömlu. Mentun þjóðarinnar var vitanlega ekki neitt smámál í augum þessa ágæta skóla- manns, heldur mikilvægasti lið- ur þjóðlífsins. Hann sá að ís- lenzkri alþýðumenningu stafaði hætta af fólksstraumnum til bæjanna og strandarinnar. Sem gamall nemandi frá Askov sá hann ráð: Alþýðlega skóla með heimilisbrag skipað í fylkingu um landið, bygða mitt í sveitum þess, þannig, að sambandið við landið og líf fólksins verði einn- ig verndað að skólanámi loknu. Hér átti að uppfræða hina ungu kynslóð til að verða íslending- ar — og þar með borgara í mannfélaginu. Glæða skilning unga fólksins og löngun til gagnlegra athafna, samkend þess og ábyrgðartilfinningu gagnvart þjóðfélaginu. Og skól- arnir áttu fyrst og fremst að vera í fullu samræmi við kröfur tímans, ekkert mátti til þess spara. Það átti að hita þá upp með ónotuðum veröfnætum heitra uppspretta og lýsa þá með afli fossanna. Það átti m. a. að kenna æskúnni að gera kröfur. Samtímis átti að sýna henni, að hægt væri að uppfylla þær. Því að það voru ekki kröfur um óhóflega lifnaðar- hætti, sem hjá henni voru vakt- ar, aðeins kröf'ur um frjálsræði og mannkærleika, samtímis því að möguleikarnir til að lifa í landinu ykjust og ástin til þess styrktist.” Þar næst talar Gunnar Gunn- arsson um skólana á Laugar- vatni og í Reykholti. Þá far- ast honum svo orð: “Þær byltingákendu framfarir sem orðið hafa á Islandi síðasta mannsaldurinn, eru vitanlega engan veginn, eins manns verk. En Jónas Jónsson hafði kjark til að eiga mikinn þátt í þeim. A. m. k. innan vissra takmarka, eins og t. d. í samvinnufélags- skapnum og öllu sem við hann er tengt, í vegagerðum og brú- arbyggingum síðari ára, í heil- brigðismálum o. s. frv. Og al- þýðu skólarnir eru að öllu hans verk, auk þess sem hann hefir líka með öðru móti komið ís- lenzkum skólamálum í betra horf.” Gunnar Gunnarsson nefnir auk þess aðra menn, sem mest hafa komið við sögu hinna ör- stígu framkvæmda og lýsir bún- aðarháttum á íslandi, fiskveið- um, brúa- og vergagerðum, símasambandi, vitabyggingum, hafnargerðum o. s. frv. Síðustu orðin í “Niðurlags- orðum” hans hljóða svo: “Og svo vona eg, að ókunnur lesandi, sem les þessa bók yfir, ekki sízt vegna myndanna, geti gert sér ofurlitla hugmynd um ísland og örlög þess frá land- námstíð og fram til vorra daga — þetta land, sem með jökul- hjálma sína virðist geta flogið af stað yfir hið ólgandi haf, er eins og svanur milli landa — villisvanur fljúgandi í fjarSka.” Eins og áður er getið, er “Sagaöen” fyrst og fremst ætl- uð lýðháskólunum, en gert er ráð fyrir, að hún nái mikilli út- breiðslu utan þeirra —< verði heimild hinnar dönsku þjóðar og nágrannaþjóðanna um ís- land. Það mun og auka á vin- sældir hennar, að hún er skrif- uð af snild orðsins meistara. B. S. —Nýja Dagbl. BRÉF TIL HKR. Árborg, Man., 26. okt. 1935 Mr. S. Einarsson, Winnipeg, Man. Kæri vin: Sem erindsreki í mentamála- deild Manitoba fyrir bændaflokk fylkisins (U. F. M.) leyfi eg mér að gera nokkrar athuga- semdir við grein þína “Ellefta bekkjar prófin” í síðasta blaði Heimskringlu og vona að þú birtir þessar línur þar. • Vil eg þá telja aðal ástæðuna fyrir því að helmingur bama fellur við próf í skóla þá að Gr. IX, X og XI ættu að vera deilt niður í fjögur ár en ekki þrjú, en ekki lélegri kenslu eða of hörðum kröfum við próf að kenna. Verkið sem börnum er ætlað að gera á þremur árum hér í Manitoba og vesturfylkj- unum er deilt niður í fjögur ár, í Ontario og British Columbia, og eru miklar líkur til þess að í j náinni framtíð verði það gert hér líka, þar sem kennaraþing út um fylkið senda inn beiðni þess efnis til mentamáladeildar- innar. Þetta getur ekki látið gerast í einum vetfangi, þar sem svo margt verður að íhuga áður en sú breyting getur geng- ið í gegn. Þetta verður tekið til greina og alvarlega íhugað. Eg fyrir mitt leyti held að þó að börnin verði ekki stimpluð sem “tossar eða aulabárðar” fyrir útkomu prófanna, þá hafi það samt sem áður óheilbrigð áhrif á hugarfar barnanna, þar sem það gerir þau sterkari kærulaus, en þau veikari kjarklaus og er óþarfi, vísvitandi, að bæta við erfiðleika ungdómsins. Hitt að prófin séu svo úr garði gerð, að aðeins svo mörg standist þau er ekki heilbrigður hugsunar- háttur og ætti' ekkl að vera á- stæðulaust birt í opinbenim blöðum. Væri leitað í skýrslum skólanna í Winnipeg undanfarin ár, kæmi það í ljós, að meðal- tala barna sem ekki hafa sig í gegn, er um 20%, og er því út- koman nú engu verri en hún hefir verið. Börn sem eru skörp fara í gegnum prófin á þremur árum, en hin sem eru vanaleg- um gáfum gædd þurfa fjögur ár. Mætti líka taka til greina allar þær kröfur, sem utan að koma til þess að trufla og tefja tímann barnanna nú og fyr. Að lokum vildi eg benda á að í öllum þeim nefndum sem sett- ar eru til þess að undirbúa prófin, eru (outstanding) kenn- arar í þeirri grein, sem á að prófa og kennandi það ár í sagðri grein, og ættu þeir sann- arlega að vita hvað þeir ættu að mega eigá von á frá nem- endum og það sama má segja um þá, sem prófarkirnar lesa. Börn útskrifast úr barnaskóla tiltölulega yngri nú en var og er því nemandinn ekki eins þrosk- aður nú eins og‘ áður var. Fyrir rúmum 4 til 5 árum innrituðust um 800 nemendur í XI bekk, en nú rúm 2,000. Er þetta ekki af því, að fleiri ungl- ingar séu í bænum, heldur að ekkert ef' hægt fyrir þau að gera og vilja því foreldrarnir heldur vita af þeim í skóla en út á víða vangi. Ekki að það sé nein sérstök framtíðarvon í því eða að barnið skari fram úr í nokkurri grein, heldur hitt að reyna að brúka eitthvað af þess- um tíma sem nú er svo ákaflega mikið til af og ekkert hægt að gera með. Vinsamlegast, Andreia Johnson Lyklasafn Fluggarpurinn Charles Lind- bergh á ýmsa merkilega hluti, sem hann hefir eignast á ferð- um sínum. Meðal annars á hann allmarga lykla úr ýmsum málmum og af ýmsum stærðum og gerðum. Þetta eru hinir svo- nefndu “borgarlyklar”, þ. e. þeir sem gerðir eru heiðursborgarar einhverrar borgar, eru sæmdir slíkum lykli. Stærsti lykillinn, sem Lindbergh hefir hlotið á þennan hátt er frá bænum Buf- falo, U. S. A. En sá minsti er frá París. Hann er líka úr skíru gulli.—Dvöl. * * * — Læknirinn er búinn að banna konunni minni að búa til nþat. — Er hún veik? —Nei, en það er eg. INNKOLLUNARMENN HEIMSKRINGLU í CANADA: -^rnes.............................Sumarliði J. Kárdal Amaranth.................................j j} Halldórsson Árborg..................................(j O. Einarsson Baldur.............................................Sigtr. Sigvaldason Beckville........................................Björn Þórðarson Belmont.................................... J. Oleson Bredenbury...............................H. O. Loptsson Brown...............................Thorst. J. Gíslason Calgary..............................Grímur S. Grímsson Churchbndge......................................Magnús Hinriksson Cypress River.......................................PáH Anderson B?Lfoe:................................. S. S. Anderson .................................S. S. Anderson Enksdale................................ ólafur Hallsson Foam Lake............................................John Janusson ^lml1................................... K. Kjernested Geysir...............................................Tím. Böðvarsson Glenboro..................................G. j_ oieson Hayland................................sig. g Helgason Becla................................Jóhann K. Johnson Hnausa....................................Gestur S. Vídal Hove.............................................Andrés Skagfeld Husavik............................................John Kernested Innisfail...........................Hannes J. Húnfjörð Kandahar................................s. S. Anderson Keewatin..........................................Sigm. Björnsson Kristnes............................................Rósm. Ámason Langruth................................................3 Eyjólfsson Beslle..............................................Th. Guðmundsson Lundar....................................sig. Jónsson Markerville..........................Hannes J. Húnfjörð Mozart..................................s. S. Anderson Oak Point.......................................Andrés Skagfeld Oakview.......................................Sigurður Sigfússon Otto................................... Björn Hördal Piney....................................S. S. Anderson Poplar Park.............................Sig. Sigurðsson Red Deer............................Hannes J. Húnfjörð Reykjavík..................................Arni Pálsson Riverton..............................Bjöm Hjörleifsson Selkirk...............................g. M. Jóhansson Steep Rock.........................................Fred Snædal Stony Hill..........................................Björn Hördal Swan River............................Halldór Egilsson Tantallon.............................Guðm. ólafsson Thornhill..........................Thorst. J. Gíslason Víðir..............................................Aug. Einarsson Vancouver............................Mrs. Anna Harvey Winnipegosis...k...................................ingi Anderson Winnipeg Beach.......................................John Kernested Wynyard..................................s. S. Anderson f BANDARIKJUNUM: Akra...................................Jón K. Einarsson Bantry..................................E. J. Breiðfjörð Bellingham, Wash......................John W. Johnson Blaine, Wash...................Séra Halldór E. Johnson Cavalier...............................Jón K. Einarsson Chicago: Geo. F. Long, 2428 Hamlin Ave., Logan Square Sta. Edinburg....................................Jacob Hall Garðar................................s. M. Breiðfjörð Grafton...............................Mrs. E. Eastman Hallson............................. Jón K. Einarsson Hensel.................................J. K. Einarsson Ivanhoe..............................Miss C. V. Dalmann Los Angeles, Calif....Thorg. Ásmundsson, 4415 Esmeralda St. Milton..................................F. G. Vatnsdal Minneota.............................Miss C. V. Dalmann Mountain............................„Th. Thorfinnsson National City, Calif......John S. Laxdal, 736 E 24th St. Point Roberts..........................Ingvar Goodman Seattle, Wash.........J. J. Middal, 6723—21st Ave. N. W. Svold.................................Jón K. Einarssop Upham.................................E. J. Breiðfjörð The Viking Press, Limited Winnipeg Manitoba

x

Heimskringla

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Heimskringla
https://timarit.is/publication/129

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.