Heimskringla - 30.10.1935, Page 4

4 SÍÐA.
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 30. OKT. 1935
H^ítnakringla
(Stofnuð 1886)
Kemur út i hverjum miSvikudegi.
Eigendur:
THE VIKTNG PBESS LTD.
853 oo 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsímis 86 537
VerS blaðsins er Í3.00 árgangurinn borgist
fyrlríram. Allar borganir sendist:
THE VIKING PRESS LTD.
311 viðskifta bréí blaðinu aðlútandl sendist:
Manager THE VIKING PRESS LTD.
853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEPÁN EINARSSON
Utanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winntpeg
"Heimskringla” is publi&hed
and printed by
THE VIKING PRESS LTD.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg Mtm.
Telephone: 86 537
WINNIPEG, 30. OKT. 1935
VÆNTANLEGUR TIL WINNIPEG
Ásgeir Ásgeirsson fræðslumálastjóri og
fyrverandi forsætisráðherra Islands kem-
ur til Winnipeg um næstu helgi. Flytur
hann, eins og Þjóðræknisfélagið hefir
auglýst, fyrirlestur á mánudagskvöldið í
Fyrstu lútersku kirkju. Verður það eina
tækifærið, sem íslendingum gefst kostur
á að hlýða á hann hér í þessari ferð, því
á þriðjudag heldur hann aftur suður til
Bandaríkjanna og heldur áfram fyrir-
lestrastarfi því, er hann ,var þar ráðinn
til með vesturferðinni.
Heimsóknir ágætustu manna heima
þjóðarinnar eru Vestur-íslendingum kær-
ari en alt annað. Á undanfömum árum
hafa þeir við og við átt því láni að fagna,
að njóta heimsókna þeirra. Og það eru
engar ýkjur þó haldið sé fram, að það
hafi verið skemtilegustu stundir Vestur-
íslendinga.
Þjóðræknisfélagið er þessa ekki dulið.
Þessvegna gekst það fyrir því, að hr. Ás-
geir fræðslumálastjóri Ásgeirsson heim-
sækti Islendinga í Winnipeg. Eir og búist
við, að í nærliggjandi bygðum geti menn
einnig notið góðs af því.
Hr. Ásgeir fræðslumálstjóri Ársgeirs-
son er einn af ágætustu mönnum þjóðar
vorrar. Hann er þjóðkunnur maður og
nýtur mikils álits, sem stjómmálamaður,
mentamálafrömuður og drengur hinn
bezti.
Vestur-íslendingar bjóða hann velkom-
inn!
KINGSTJÓRNIN SEZT Á LAGGIRNAR
King stjómin tók við völdum s. 1. mið-
vikudag með vanalegri viðhöfn, eiðtökum,
lúðrablæstri o. s. frv.
Val ráðgjafanna, halda stórblöðin fram,
sem álíta sig vera “raddir undirokaðrar
alþýðu”, að stjórninni hafi tekist allvel.
Um það ætti því ekki að vera að villast.
iSamt eru nú átta af ráðgjöfunum úr
gömlu stjórninni, af flakinu frá 1930; var
þá öllum hafnað. Verið getur að þeir hafi
tekið stakkaskiftum síðan. Ein þar sem
þeir eru allir á aldrinum frá 50—70 ára,
er naumast ástæða að ætla þá í hópi ann-
ara en þeirra, er sakir aldurs mun erfitt
að snotra. I stað þess að minna á nokk-
uð nýstárlegt, er von og trú á bjartari
framtíð veki, mun mörgum fremur detta
í hug, í sambandi við ráðgjafavalið,
hrafnar fijúgandi aftur á hræ.
Fimm ráðgjafanna eru úr Quebec-fylki;
fjórir úr Ontario. Úr vestur fylkjunum
fjórum eru aðeins þrír þeirra, auk King’s
sjálfs, sem þar á ekki og hefir aldrei átt
heima, þó þingsætið sé þangað sótt. Úr
Alberta er auðvitað enginn. í ráðuneyt-
inu er því fáliðað úr Vesturlandinu. Það
er því ekki eins mikilvægt liðið það er til
ráðherra-skipunar kemur, og látið er í
kosningum stundum, er því er haldið
fram, að hagur alls landsins velti á vest-
ur-búum og þeir séu einir salt jarðar.
Enn sem komið er, hefir King ekki
skipað nema 16 ráðgjafa í stöðu. Áður
hafa þeir verið 20 eða 21. Annað hvort
ætlar hann að fækka þeim, eða hann
skipar hina síðar. Er þó helzt talað um
að hann fækki þeim, því hann hefir sam-
einað nokkrar deildir. Ráðgjafa fækkun-
in væri nú góð og blessuð ef hún væri
nema á yfirborðinu. En að hún sé láta-
læti tóm ber alt með sér. í stað þeirra
sem fækkað verður, ef nokkuð verður
af því, verða í hverri deild ráðnir þing-
eða löggjafarritarar, sem fræða og upp-
lýsa eiga deildimar. Og fái nú hver yfir-
maður hvers sérstaks starfs innan deild-
arinnar einnig slíkan ritara, er auðséð, að
þjónum hins opinbera á ekki að fækka,
heldur fjölga. Það er gamla einskis-
verða kákið, sem King er að fi'tja upp á
með þessari breytingu, eins og við mátti
búast. Hann sá að hann gat ekki vígt
nógu marga af fylgismönnum sínum í
stjórnarstöður. Til þess að reisa rönd við
því; brýtur hann upp á þessum nýju
stjóraarstöðum, en til þess a,ð afsaka
það, frestar hann kosningu fjögra ráð-
gjafa, sem að vísu gerir lítið 'til þar sem
þeir hafa ekki nein fastaembætti, en læzt
með því vera að fækka þeim. Hvað King
ætlar sér með þessum nýju embættis->
mönnum, er af honum sjálfum skýrt á þá
leið, að hann sé með því að venja menn
við ráðgjafastarf. Úr hópi þessara á því
framvegis að kjósa ráðgjafa. Þjóðin á
með öðrum orðum, að kosta menn úr
klikku liberala á skóla og skaffa þeim
svo æðstu eða bezt launuðu stöðumar
í landinu að námi loknu.
Þetta er nú fyrsta spor Kingstjórnar-
innar. í hennar augum verður það að
sitja fyrir öllu, að afla vildarsnáðum
flokksins hálaunaðar stöður á kostnað
ríkisins og almennings, sem við því mátti
nú helzt á þessum tímum. Þetta er að
byggja upp pólitískt einræði í landinu.
GRIKKJA-KONUNGUR ENN f LONDON
George Grikkjakonungur, sem nú dvel-
ur í London sagði fyrst er hann kom
þangað árið 1924, eftir að hann hafði
verið rekin frá völdum og lýðveldið var
stofnað, að hann væri viss um það, að
þjóðin mundi bjóða sér aftur að taka við
völdum. Hann afsalaði sér ekki rétti
sínum til konungdóms, er fótum var kom-
ið undir lýðveldið, og hann fór úr landi.
Orð hans hafa nú ræzt. Honum hefir
nú verið boðið af George Kondylis forsæt-
isráðherra Grikklands, að koma heim og
itaka við konungdóminum. Kondylis her-
foringi og konungssinni, orkaði því ný-
lega í þinginu á Grikklandi, að frá meiri
hluta þingmanna til að koma Tsaldaris
forsætisráðherra frá völdum, og til að
samþykkja að Uka aftur upp konungdóm
í landinu, eins og hann var með lögum
frá 1911. Zaimis, forseti lýðveldisins, er
einnig með þessari atkvæðagreiðslu
þingsins, valdlaus eða úr sögunni, þar
sem lýðveldis skipulaginu hefir verið
kallvarpað.
Tsaldaris forsætisráðh. er sagður hafa
verið konungssinni, sem Kondylis, en ekki
eins ákveðinn. Samt fékk hann nú þingið
snemma á þessu ári til að greiða atkvæði
með því, að almenn atkvæðagreiðsla færi
við hentugleika fram um það, hvort land-
ið ætti að taka aftur upp konungsstjóm,
eða halda áfram með lýðstjórnar fyrir-
komulagið. Og atkvæðagreisla sú fer að
öllum líkindum fram. Kvíðir Kondylis
engu um að atkvæðagreiðslan verði sér
eða konungssinnum í vil.
En George konungur II. virðist efa-
blandinn og er kyr í London. Hann tók
boðinu um að koma undir eins til Aþenu
hið rólegasta, og er ekki lagður af stað,
er þetta er skrifað. I Aþenu eru nú her-
lög.
Það er ekkert óeðlilegt, að George II.
sé á báðum áttum. Síðan á stríðsárun-
um hafa verið sjö byltingar í Grikklandi.
Constantine, föður George II. var tvisvar
steypt af stóli. Og fjórar einræðisstjómir
hafa með valdi verið hraktar úr sessi.
Þegar Constantine var af vestlægu
stríðsþjóðunum vikið frá völdum 1917,
var George II. ennfremur hafnað vegna
skoðana hans, en yngri bróðir hans, Alex-
ander, settur til valda. Hann dó skömmu
síðar á veldisstóli. Og áður en Con-
stantine voru þá um stundarsakir falin
völd í annað sinn, fór fram almenn at-
kvæðagreiðsla um það, svo George II.
hafði heldur ekki þá neitt tækifæri. En
þegar Constantine var knúður til þess að
fara frá völdum 1922, varð George II.
konungur. En ríkisstjórn hans varð þá
skammær, því 1924 varð hann að hverfa
úr landi.
Dagar iýðveldisskipulagsins voru sagð-
ir taldir á Grikklandi í marz á þessu ári,
er uppreist Venizelos á móti konungs-
sinnum var bæld niður. Venizelos er nú
útlagi Dg hefst við í París.
George II. er 54 ára gamall. Hann er
skilinn við drotningu sína Elizabetu. Hún
var af Holenzollem ætt, eins og móðir
George sjálfs, er var systir Vilhjálms
Þýzkalandskeisara. Konungshjónin komu
sér saman um það að skilja og dómstólar
Rúmeníu veittu það. Elizabet er systir
Carols í Rúmeníu og er alflutt til heima-
lands síns.
George II. er skyldur konungsfólkinu á
Englandi. Afi hans, George I. sem myrt-
ur var í Saloniki 1913, var bróðir Alex-
öndru Englandsdrotningar. George I. var
annar konungur Grikkja eftir að þeir
brutust undan Tyrkjum. Sá fyrsti hét
Otto og var rekinn frá ríki.
Þannig stendur nú á hjá þjóðinni, sem
einþverja fegurstu lýðveldis draumana
dreymdi í heiminum fyrir mörgum öldum.
En þrátt fyrir það þó stórveldin í Evrópu
hafi nú í heila öld eða meira verið að
reyna að gróðursetja þar konungsvald, er
sagt að alþýðan sé mjög frábitin því og
sé lýðveldissinnuð í eðli sínu. Þó hefir
ávalt farið svo; að þegar lýðveldisskipu-
lagið hefir átt að reyna, hafa óhlutvandir
menn beitt sér þar fyrir, sem þjóðin hefir
ekki getað stutt og hefir steypt jafn-
harðan. Hvort að hún hefir nú bein í nef-
inu til að hafna konungsvaldinu á ný við
atkvæðagreiðsluna, verður fróðlegt að
vita. Kondylis hefir herinn bæði á sjó o:
landi með sér og þykist einn sköpum
þjóðarinnar ráða.
en nokkurt félag var stofnað um um grimd og villimensku í
bömum til vemdar. Og fyrsta! frammi hafða við smábörn. _________
BREYTNI MANNA
(Ræða flutt 26. okt. í Sambandskirkju
af séra Philip M. Péturssyni)
“Með þeim mæli, sem þér mælið
öðrum, mun yður og mælt verða.”
(Lúkas 6:38)
í vikunni sem leið héldum vér þakkar-
gjörðardaginn hátíðlegan. Vér mintumst
alls þess, sem vér erum þakklátir fyrir og
töldum upp í huganum, ef ekki opinber-
lega, alla þá hluti, sem hafa verið oss
gleðiefni á þessu ári. En eins og eg tók
fram á samkomunni á þakkargjörðar-
hátíðinni á fimtudagskvöldið, þá veittum
vér því ef til vill ekki eins mikla athygli,
hvað vér höfum gert, sem öðrum var til
góðs eða gleði á liðnu ári, til þess að þeir
gætu einnig verið þakklátir.
Eg las stutta ræðu eftir séra Magnús
Helgason, þar sem hann lýsti því, hvernig
væri hægt að ryðja steinum úr braut ann-
ara, til þess að lífið yrði þeim skemtilegra
og ánægjulegra, og til þess áð þeir fengju
að njóta sín sem bezt.
Sumum mun ef til vill finnast að táeki-
færi til þess að gleðja aðra séu ekki altaf
auðfundin. En nú í vikunni, fá allir, sem
búsettir eru í Winnipegbæ, tækifæri til
þess að hjálpa öðrum og gleðja þá, —
því þá verður samskota leitað til þess að
styrkja tuttugu og sex stofnanir, sem
starfa að því, að veita munaðarlausum
börnum jafnt sem fátækum og heimilis-
vana körlum og konum skjól og næringu.
Jesús sagði — “ávalt hafði þér fátæka
menn hjá yður.” Vér höfum þá hjá oss
í dag eins og á hans dögum og það er í
samræmi við kenningu hans, að vér reyn-
um að hjálpa þeim.'að gleðja þá, svo að
þeir geti einnig verið þakklátir sem vér
fyrir alt það sem oss hefir verið vei'tt.
Þessi sjóður, sem safnað verður til,
komandi viku, er nokkurskonar borgara-
félagssjóður, og úr honum fá þessar tutt-
ugu og sex stofnanir styrk til þess að
halda uppi starfi sínu, og meðal þeirra
eru barnaheimili, sjúkrahús og gamal-
mennahæli, sem öll starfa að því að
hjálpa bágstöddum, að létta byrði þeirra
og ,eins og séra Magnús komst að orði í
ræðu sinni, að ryðja steinum úr braut
þeirra, sem þurfa hjálpar við.
Sumif munu ef til vill spyrja hvort það
sé ekki hægt að halda uppi því starfi, sem
þessar stofnanir vinna nú að, með nokkr-
um öðrum hætti en þeim sem nú er gert.
Mér finst að það væri æskilegt að stjórnin
tæki þetta verk að sér, í stað þess að láta
leita samskota á ári hverju. Það sem
safnast þannig er oft of lítið til þess að
það megi fullnægjandi kalla. En það
kemur ef til vill með tímanum.
En á meðan að svo er ekki, þá verður
að leita samskota á ári hverju og ættu
menn að taka vel á móti þeim, sem leita
til þeirra, því það er mikið og gott verk,
sem þessar stofnanir leysa af hendi, þó að
það sé ekki að öllu leyti eins fullkomið og
æskilegt væri. En þegar vér íhugum
það, að það eru tiltölulega fá ár síðan að
stofnanir þessar urðu til, þá er það mesta
furða, hvað mikið gagn þær gera og em
fleirum til góðs en vér getum ímyndað
oss. Nú á hverju ári er ótal mörgum
börnum veitt uppeldi og lækning af þeim.
Lög hafa verið samin til þess að afstýra
þjáningu og neyð og illri meðferð á börn-
um og til þess að sjá um það, að börn
njóti skólamentunar og tækifærið til þess,
að verða að góðum og nýtum borgurum.
En eithvað er þetta öðruvísi en það sem
þektist, bæði í þessu landi og flestum
öðrum fyrir aðeins sextíu árum síðan.
Þá þektust engin lög neinstaðar í
heiminum, sem vernduðu börn gegn mis-
þyrmingu eða óréttlæti. í Bandaríkjun-
um var dýravemdunarfélag stofnað áður
barninu, sem bjargað var í
Bandaríkjunum og grimdarfullri
meðferð sætti, var með því gert
að lýsa því sem “litlu dýri” og
með því að senda umboðsmenn
dýravemdunarfélagsins til
heimilis þess, að sækja það
þangað eins og nú er gert, ef
iSem dæmi þess má nefna
manninn, sem leigði son sinn 9
ára gamlan beiningarmönnum,
sem bundu hann við stól til þess
aö hann sýndist vera máttvana
eða afllaus. Með því bjuggust
þeir við að fólk vorkendi
drengnum, og að það gæfi hon-
með hunda eða ketti er illa far- l um og sér fúsara peninga.
ið. Og þetta átti sér stað fyrir
aðeins sextíu árum.
Það var veturinn 1875, að
sjálfboðatrúboði, Mrs. Etta
Wheeler heimsótti konu nokkra
í fátækrahverfi New York borg-
ar, sem var að deyja úr berkla-
veiki. Mrs. Wheeler spurði kon-
una, hvort hún gæti nokkuð
gert fyrir hana. En hún svar-
aði: “Eg á ekki lengi ef'tir að
lifa, en eg dey rólega, ef þú
getur bjargað aumingja barninu
í næstu íbúðinni.” Um leið og
hún talaði þessi orð, heyrðust
þung högg, og hljóð er lýstu
angist og kvölum frá barni. —
Þegar Mrs. Wheeler opnaði
dyrnar, kom stór og viðbjóðs-
legur maður á móti henni og
helti yfir hana bituryrðum og
skömmum og hótaði að henda
henni niður stigann. í einu
horni herbergisins lá lítil stúlka,
sex ára að aldri, klædd í fa'ta-
tötra, með blóð og marbletti á
andliti og handleggjum.
Annað dæmi mætti nefna þar
sem tveggja ára gamalt bam
var leigt hjónum. Barnið var
klætt í fatagarma og látið labba
á undan hjónunum á fjölfarinni
götu. Margir kendu í brjósti
um barnið og fátæku hjónin, og
gáfu þeim þvjí peninga til hjálp-
ar. En það upplýstist seinna
að þessi hjón græddu á þessu
fyrirtæki 60 dali til jafnaðar á
viku, en borguðu einn dal á
dag til foreldra barnsins.
Mörg önnur dæmi mætti
nefna, en þessi duga til þess að
sýna fram á það, að þörf er enn
á bamavernd, stofnunum er ala
önn fyrir börnum og taka að
sér börn sem illa er farið
með. Og það er til þess að
bjarga og hjálpa þeim, að bæta
hag þeirra, og veita þeim tæki-
færi að njóta sín sem bezt, sem
hluti af samskotafénu verður
notaður sem leitað verður á
morgun.
Á sjóðinn, sem safnað verður
fyrir fyrsta lögregluþjóni sem
hún hitti, en hann sagði henni
að hann gæti ekkert gert við
föður, þó hann hýddi barnið
sitt. Hún fór því næst itil dóm-
ara, en hann sagði henni, að
það væru engin lög til, sem
bönnuðu foreldrum að refsa
bömum sínum. Að lokum fór
hún til lögfræðings nokkurs,
sem Eldridge Gerry hét, og sem
var í þjónustu dýravemdunarfé-
lagsins. Hann hugði að það
væri, ef til vill hægt að bjarga
barninu ef það væri kallað “lít-
ið dýr.” Og það var gert.
Embættismenn félagsins brut-
ust inn í íbúðina, tóku með
valdi svipu og skæri sem notuð
höfðu verið til þess, að berja
'bamið með, — og málið var
tekið fyrir hæsta rétt New
York-ríkis. Þar var sá úr-
skurður gefinn, að maðurinn
og konan, sem voru fósturfor-
eldrar barnsins, voru dæmd til
fangelsisvistar fyrir glæpsam-
lega breytni.
Þetta mál vakti athygli fólks,
og rannsóknir voru hafnar til
þess að bjarga öðrum börnum,
sem líkt stóð á með. Barna-
verndarfélag var stofnað og
hafa samskonar félög verið síð-
an mynduð víðsvegar um heim.
Það var þörf á því þá, og þörf-
in er engu minni á vorum dög-
um, að halda þeim félögum við.
Það eru ekki nema örfáir í
mannfélaginu sem leyfa sér að
misþyrma bömum. En þó það
væri ekki nema einn maður sem
gerði það þá væri það samt
einum of margt, og nóg til þess,
að það vekti viðbjóð og gremju
brjóstum manna. En því mið-
ur eru nokkrir til í hverjum
stórbæ og jafnvel víðar, sem
eru svo ómannlundaðir og
grimmir í sér, að þeir sýnast
enga meðaumkvun eða miskun
Mrs. Wheeler kærði manninn til, er mint með orðatiltækjum,
svo sem þessu: “Suppose No-
body Cared?” eða, “Hvemig
færi ef allir væru afskiftalaus-
ir,” eða ef enginn kærði sig um
á hverju ylti.? Og með þessum
orðum minna þeir á það að ef
engin kærði sig um hvað yrði af
þessum börnum*sem nú er séð
um — ef engin kærði sig um fá-
'tæka eða þjáða eða munaðar-
lausa — mundi illa verða á-
statt í mannfélaginu.
Eg hefi komið með nokkur
dæmi sem sýna fram á það,
hvernig væri ástatt ef engin
hefði skift sér af ástandi barna
fyr á tímum. Og svo getum
vér ímyndað okkur hvernig
væri ástatt, ef enginn maður
hefði nokkumtíma hugsað um
aðra — hugsað um velferð
þierra, hugsað um að bæta hag
þeirra eða geía þeim lífsbraut-
ina auðveldari yfirferðar. Ef
hver maður hefði hugsað aðeins
um sjálfan sig, og ekkert um
aðra — þá væri mannfélagið
ekki enn komið á það þroska-
stig sem nú aðskilur það frá
dýrunum.
Allar framfarir manna — eða
þýðingarmestu framfarir —
hafa átt sér stað vegna þess að
einhver kærði sig nógu mikið
um þær, til þess að vinna að
þeim þó að hann fengi engin
önnur laun en þau að málefnið
eða hugsjónin varð að fram-
kvæmd. Á siðferðissviðinu,
hefði engin framför verið, ef
einhver eða einhverjir hefðu
ekki fundið hjá sér löngun til
þess að hjálpa öðrum, og lagt
stundum líf sitt í hættu til þess
að mannkynið öðlaðist hærri og
fegurri hugsanir, og til þess að
það einnig fyndi hjá sér löngun
til þess að hjálpa öðrum og
bjarga þeim úr vandræðum eða
erfiðleikum.
Mestu mennirnir í sögu mann-
semi eiga í hjarta sími gagn-1 kynsins hafa Verið þeir, sem
vart þeim sem hjálparlausir eru
og enga möguleika hafa á að
bjarga sér sjálfir.
Meðferð á bömum á síð-
ustu öld var hræðileg. Á Eng-
landi voru börn frá sjö til tólf
ára að aldri látin vinna í verk-
smiðjum fjórtán og jafnvel fleiri
klukkutíma á dag. Stundum
voru börn tekin á fimta ári, girt
aktýgum, eins og hundar og
beitt fyrir smávagna í kolanám-
um, til þess að draga þá í gegn-
um smáop, sem of lítil voru
fyrir fullorða menn.
En þetta átti sér stað á fyrri
tímum, áður en nokkur bama-
vemdarfélög voru stofnuð. En
þrátt fyrir það að þessi félög
hafa starfað í sextíu ár, þá
fréttum vér enn einstöku sinn-
hjálpuðu öðrum, sem ruddu öðr-
um braut — sem greiddu úr,
erfiðleikum þeirra, sem hugguðu
þá í sorg, linuðu þjáningar og
græddu sár þeirra.
Það var þessi hugmynd sem
séra Magnús Helgason vildi
hugfesta hjá þeim, sem hann
flutti ræðu sína um brautryðj-
andann. Hann kom með dæmi
um Jón Sigurðsson, og um lít-
inn dreng og stúlku, sem hjálp-
uðu öðrum og gerðu þeim lífið
léttara og bjartara. Það var
einnig sama hugmyndin, sem
Jesús hafði þegar hann sagði
lögfræðingnum forðum dæmi-
ösguna um miskunsama sam-
verjann—og einnig þegar hann
sagði: — eins og Jóhannes seg-
ir hann hafa sagt, — “Meiri