Heimskringla - 24.02.1937, Qupperneq 2

2. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINÍsíIPEG 24. FEBRÚAR 1937
BANDARIKJAFRÉTTIR
Eftir H. E. Johnson
Framh.
Þriðja orsökin — og áreiðan-
lega ekki sú sízta — er þjóðfé-
lagsleg. Það er tæpast auðið að
hugsa sér þvílíkan gróðurreit
fyrir glæpi sem skuggahverfi
(slums) stórborganna. Senator
Wagner, frá New York, segir að
þrefalt fleiri glæpamenn komi
frá þeim borgarhlutum en þeim
sem betur megandi borgararnir
byggja. Hér hjálpast alt að,
ömurlegt umhverfi, óhollur fé-
lagsskapur örbyrgð og aumingja
skapur og sú æsandi vitund að í
þriðju götu lifi auðugt fólk við
alsnægtir og óhóf þar sem dýrt
vín er drukkið í drabbara veizl-
um. Einn miljónamæringurinn
eyddi núna í haust fimtíu þús-
und dollurum á einni nóttu. Öll
virðing glatast fyrir lögum og
rétti í þvílíku umhverfi. Því
miður er sú tilfinning óðum að
verða almenn að lögin og lögregl-
an sé aðeins fyrir þá ríku. Sjálf-
sagt er þessi hugmynd stórum
ýkt í meðvitund manna en margt
undarlegt gerist nú í landinu. —
Rétt sem dæmi vil eg tilfæra
ofurlítið sýnishorn úr réttarfar-
sögunni. Tuttugasta og fyrsta
febr. árið 1933 var 71 þúsund
dollurum rænt úr pósti sem Tex-
as og Pacific járnbrautin flutti.
Fyrir ráninu stóð auðmaður, O.
D. Stevens að nafni. En til að
framkvæma verkið notaði hann
tvo menn Jack Sturdivant og
Harry Rutherford. Til þess að
þurfa ekki að greiða þeim gjald
fyrir vikið, myrti hann þá í höll
sinni að Handley í Texas. með að-
stoð vinnumanns síns W. D. May.
May var snauður og dæmdur til
dauða fyrir glæpinn. Stevens
var auðugur og fékk sig fríkend-
an við þennan glæp. (Inside De-
tective, febr. 1937)
Hversu skaðlegur að uppreisn-
ar andinn getur reynst í hugum
hálf sturlaðra ólánsmanna nægir
að benda á spillvirki Driscolls
nokkurs frá Spokane er brendi
verkstæði og vöruhús upp á sjö
hundruð þúsund dollara til að ná
sér niðri á auðvaldinu er hann
sakaði um örbyrgð sína og at-
vinnuleysi. (True Detective)
Aðeins eitt til viðbótar. Mr.
Richard Carran, bæjar-lögmaður
í Ludlow, Kentucky, bendir á
erfiðleikana sem mæta einstakl-
ingnum vilji hann halda öll lög.
í hans ríki eru þau þrjátíu þús-
und að tölu og þeir einstakling-
. ar munu færri er þekkja þau
öll. En reynslan sýnir að ef
menn venjast á að brjóta ein lög
dvínar virðing þeirra fyrir þeim
öllum.
Ráðið? — já eg er bara að
segja fréttir en samt vík eg
kannske síðar að því sem mér
virðist ráðvænlegast, þótt auð-
vitað séu það aðeins hugmyndir
mínar og hafi að sjálfsögðu enga
þýðingu til endanlegrar úrlausn-
ar. Maður gerir sér svo margt
til gamans í skammdeginu. Nei,
verið róleg, eg er ekki haldin af
neinni stórmensku vitfirru (Ego-
mania) og ætla mér ekki per-
sónulega að endureisa vorn af-
vegaleidda heim eins og aftur-
hvarfs prédikari eða einkalyfja
sali. Mín meining er aðeins að
greina frá gróðrarmerkum hvar
sem þau hittast í heimi þessum.
Þegar þjóðin hætti að hugsa
um Hauptmann og íllræðisverk-
in yfirleitt, tók hún að gefa
gaum að stjórnmálum, því for-
setakosningarnar fóru í hönd.
Útkoman er nú öllum kunn og
engar fréttir framar. Þess-
vegna engin ástæða að fjölyrða
um það. Þó vil eg, í fáum orð-
um, geta um helstu tildrögin að
hinum glæsilega kosningasigri
Roosevelts forseta.
Þegar flokkarnir háðu flokks-
þing sín í júní mánuði gat eng-
um slík úrslit til hugar komið.
Að vísu virtist líklegt að Roose-
velt mundi endurkosin en þó var
það hvergi nærri víst. Flest
stórblöðin voru honum andvíg og
tókst að innræta fólkinu ótta við
stjórnarhætti hans. Menn ótt-
uðust skuldirnar, sem hækkuðu
stöðugt. Menn voru óvanir allri
íhlutun um verðlag og verzlunar-
hætti og skildu ekki að slíkar
reglur voru settar til að vernda
þá sjálfa fyrir eyðilegging
grimmrar og gjöreyðandi sam-
kepni. Þeim blöskraði að sjá
eyðilegging verðmætanna meðan
fjöldin bjó enn við skort þótt
þetta væri nú reyndar hin við-
tekna venja hjá sjálfum auðkýf-
ingunum er víttu það mest. —
Þannig stóðu nú sakir er republi-
kanar komu saman á sínu als-
herjar flokksþingi til skrafs og
ráðagerðar, útnefndu Landon og
sömdu sína stefnuskrá. Þjóðin
tók Landon yfirleitt vel því blöð-
in voru búin að básúna göfgi
hans og gáfur. Fjöldanum var
hann gersamlega óþekt stærð og
þessvegna tiltölulega auðvelt að
auglýsa hann fyrir lýðnum. Sam-
kvæmt því sem The Bureau of
Public Opinion segist frá — hún
reynist einatt furðu nákvæm að
greina afstöðu alménnings til
mála — stóð Roosevelt einna
tæpast um það leyti sem Landon
var útnefndur. Hafði hann þá,
að því er séð verður, aðeins lið-
ugan helming allra atkvæða.
Hvað olli þá þessum breyting-
um er gerðust frá því og fram til
kosninganna. Ástæðurnar eru
margar og sjálfsagt fleiri en eg
get greint.
Fyrst á blaðinu verður stefnu-
skrá republikana. Þeir sem geta
nokkuð botnað í því plaggi hljóta
að vera mér fremri að skilningi.
Næstum því hver einasta máls-
grein byrjar á skömmum um
demókrata fyrir alt sem þeir
hafa aðhafst en svo dregur alt í
einu niður í þeim og þeir viður-
kenna að eitthvað svipað verði
þó til bragðs að taka. Þeir telja
gagnskifta samningana við aðrar
þjóðir ganga landráðum næst en
segja þó í sama andartaki að þeir
séu með því að verzlunar samn-
ingar séu gerðir við önnur lönd.
Þeir úthella sér yfir NRA en
segjast þó vilja setja skorður við
skaðvænlegri samkepni. Þeir út-
húða Roosevelt fyrir afskifti
hans af búnaðarmálum en kváð-
ust þó mundu bæta úr nauð-
þurftum bænda. Þeir óskapast
yfir eyðslunni en segjast þó ekk-
ert vilja spara til að aðstoða alla
nauðleitarmenn. Þeir ætla að
spara peninga með því að slengja
allri byrðinni á ríkin og sveitirn-
ar. Þeir eru til með að gera
margvíslegar umbætur en vilja
bíða með þær þangað til öllum
48 ríkjunum kemur saman um
hvernig eigi að gera það.
Nú jæja, þótt stefnan væri ó-
neitanlega óljós á pappírnum
vonuðu menn að hún upplýstist
eitthvað við ræðuhöldin, en því
fór fjarri. Alt sem þar var að
heyra voru endalausar skammir
um stjórnina er mintu á Morg-
unblaðs ritstjóragreinir er þær
ræða um Jónas og hans ráðs-
mensku. öll rök rugluðust í þess-
um vaðli. Roosevelt var sakað-
ur um einveldis æði en svo var
það nú eiginlega ekki hann held-
ur helvískur Rússinn sem var í
þann veginn að taka við völdum
í landinu. Roosevelt var alt of
fljótfærin og flanaði út í ýmsar
ófærur, en þó var það versta
flanið að stefna saman fræði-
mönnum til að rannsaka málin
og láta þá leggja plönin sem
einna líklegastir voru til þess að
skilja málavexti; eða var það
nokkurt vit að leita ráða hjá pró-
fessórum þótt þeir væru ómiss-
andi til að uppfræða lýðinn? —
Og var það nú annars ekki hel-
ber barnaskapur að vera nokkuð
að bjástra við þessar umbætur
úr því upplýsingasnauðir en
sjálfsagt velviljaðir menn höfðu
skrifað stjórnarskrána, eða part
af henni, fyrir 150 árum síðan.
í allri baráttu er mikið undir
foringjunum komið. Þeir ættu
að vekja aðdáun og traust meðal
liðsmanna sinna. Eg sá Landon
nokkrum sinnum á kvikmyndum
og eg get naumast hugsað mér
mann er miður virðist til for-
ingja fallinn. Mér dettur ekki í
hug að lítillækka manninn um
skör fram, en eg kendi í brjóst
um hann. Mér kom hann fyrir
sem miðlungs gáfaður miðstétt-
ar maður er mundi reynast um-
hyggjusamur faðir, trúfastur
eiginmaður og góður nágranni.
Hann virtist bókstaflega skelk-
aður í ræðustólnum og minti á-
takanlega á krossbera er hefir
ekkert þrek til að bera þjáning-
ar. f ræðum sínum tönlaðist
hann- jafnan á fáeinum auka-
atriðum. í Minneapolis talaði
hann um þau undra kynstur af
osti sem kæmi frá Canada til
bölvunar fyrir bændur. í Cleve-
land kvað hann það óhæfu að
leggja skatt á stórgróða fyrir-
tækin (The Corporation Tax).
Það var kátlegt að sjá stórblöð-
in. Þau fluttu ótal myndir-af
Landon og fjölskyldunni og
sögðu frá ferðum hans, en þau
gátu sjaldnast um hvað hann
segði.
Roosevelt lofaði þeim að ausa
úr sér en sat rólegur í Washing-
ton, enda sýnilegt að því meir
sem þeir mæltu þess minna voru
þeir metnir. Sáust greinileg
merki um þverrandi hylli á re-
publikana enda áður en Roose-
velt lagði á stað í kosningaleið-
angurinn, rúmum mánuði fyrir
kosningarnar. Þegar Roosevelt
tók til máls fuku hin léttvægu
rök andstæðinganna, sem fis í
vindi.
Hann þurfti ekki að eyða
miklum tíma til andsvara heldur
aðeins framsetja stefnu sína í
fáeinum viðvarps-ræðum. Hann
mintist aldrei á samband sitt við
sovétana né læriföður sinn Stal-
in, þurfti þess naumast því aft-
urhaldsliðið var búið að klína
kommúnista nafninu á hvern ein-
asta einstakling er eitthvað vildi
aðhafast til að bæta hag hinna
bágstöddu. Svo af því mátti
ráða að “bolsar” væru ekki svo
bölvaðir.
Fáir jafnast við Roosevelt á
ræðupalli. Hann hefir lag á að
komast að kjarnanum í fáum
fastmótuðum setningum. Minn-
ir það nokkuð á ræðumensku
Lincolns en framsetningin er
fágaðri hjá Roosevelt og málfar
hans vingjarnlegt, næstum ást-
úðlegt eins og vinur mæli við vin
hjá arineldinum. Þó mun það
fremur stefna hans en málsnild
er aflar honum vinsældar. Þeg-
ar ræða skal um stefnu hans er
sjálfsagt að veita honum sjálf-
um orðið. (Fara hér á eftir
nokkrar setningar úr ýmsum
ræðum Roosevelts). “Við þurf-
um ekki að auka auðlegð hins
ríka heldur efni hins snauða”.
Frelsi án efnalegs sjálfstæðis er
aðeins skynvilla. Hugsjónir ættu
ekki að notast sem leikfang lífs-
leiðra manna, heldur uppörfun til
göfugra framkvæmda. Til þess
skildi lífinu varið að gera hug-
sjónirnar að veruleika. Fram-
sóknin getur reynst hættuleg en
það er þó hættulegra að hafast
ei að. Þegar eg tók við völdum
komu auðmennirnir á hækjum
sínum og báðu mig að bjarga
sér; undir eins og þeir gátu
gengið staflaust köstuðu þeir
hækjunum í læknirinn. ( Engin
þjóð er svo auðug að hún megi
við að sóa manndómi þegna
sinna. Engin dáindis maður
getur unað því að þriðjungur
þjóðarinnar klæðist tötrum og
búi við skort í hrörlegum hreys-
um. Þetta kýs eg helst að
sagnaritarar framtíðarinnar
segðu um mig.” Á fyrsta stjórn-
artímabili Roosevelts hittu auð-
kýfingarnir þann er hopaði
hvergi á hösluðum velli en á
hinu síðara hrakti hann þá af
hólmi. í ýmsu getur jafnvel for-
setum yfirsézt en guð lítur öðr-
um augum á glappaskot hins góð
hjartaða en yfirtroðslur hins á-
gjarna. Vér erum harla fjærri
takmarkinu en eg er líka nýbyrj-
aður að berjast.”
Þessi orð hljómuðu sem her-
hvöt og menn vöknuðu til vit-
undar um að Ameríku hafi eitt
sinn verið ætlað veglegra hlut-
verk en framleiða fáeina miljón-
era, sem geta sér syni er gerast
landeyður og verða sér til
skammar á Riviera því leikara
menningin er langtum eldri í Ev-
rópu og hefir öðlast sérstaka
skynhelgishætti er Vestmenn
hafa ennþá ekki alment tamið
sér. Eitt sinni hafði þetta dá-
samlega land verið vonar heimur
þeirra miljóna er leituðu að tæki-
færum frelsis og frama og það
gátu ekki allir gert sig ánægða
með þann þjóðframa er veitist
fyrir fáeinar auðmannadætur er
giftast fátækum en sællífum
aðalsmönnum yf’rí gömlu menn-
ingarlöndunum. Menn fundu að
til hærra markmiðs var stefnt
og hristu af sér doðan sem deyf-
andi afturhald hafði lagt á ame-
ríska framsóknarhyggju. Það
var þessi endurvakning, sem réði
úrslitum kosninganna; og sjá
afturhaldið lá gjörsigrað í valn-
um. Fyrir þeim föllnu, er enn-
þá áttu augu til að sjá með, rann
nú upp mikið ljós. Þeir gáfuð-
ústu þeirra á meðal, svo sem
Walter Lippman og Hamilton
Fish opnuðu sinn munn, sögðu
eins og satt var að samveldis-
flokkurinn væri úr sögunni ef
hann gæfi engan gaum að kröf-
um tímanna.
Forsetinn hefir kvatt þjóð
sína til erfiðrar baráttu fyrir
verðugu málefni. Sá sem fyrir
slíkum hugsjónum berst, með
hetjudug, þarf aldrei að kvíða
þeim leiðindum er tilgangslaus
tilvera skapar. Reynist foringinn
jafn dáðríkur til framkvæmda
sem hann er djarfur í ræðu mun
hann fá fylgi allra einlægra föð-
urlandsvina og innvinna sér eft-
irsóknarverða frægð meðal kom-
andi kynslóða.
Margt þarf að laga því satt
bezt að segja hefir Vínland hið
væna fallið í hendur ræningja er
rúðu það inn að skyrtunni.
Hver mundi hafa trúað því á
þeirri tíð sem séra Jón sálugi
Bjarnasan reit ritgerðina “ísland
að blása upp”, að álíka örlög
mundu bíða þessa blessaða lands
þar sem bylgjur rísa á grænum
ökrum eins og til úthafs sjái, þar
sem mörkin bíður fullhugans er
vill berjast til landa og dýrir
málmar, í móðurskauti Iandsins,
brýna menn til dirfsku og dáða.
Hvað var nú líklegra en ættar-
slóðin við norður hjarann mundi
eyðast og hyljast af aur og
sandi en Vínland eflast og auðg-
ast frá öld til aldar til blessunar
fyrir alda og óborna. Samt horf-
um við með hrylling til þeirrar
staðreyndar að einnig hér eru
eyðingaröflin að verki. Rán-
yrkjan er nú þegar langt komin
með að velta því í flag sem land-
neminn ræktaði og um hinar
breiðu sléttur miðríkjanna renn-
ur nú ekki framar lifandi korn-
stanga móða, heldur blasa þar
við berar auðnir undir dimmum
foksands skýjum er byrgja alla
sólar sýn. f þessum hamförum
eyðilegst uppskeran á stórum
svæðum þótt aldrei hafi meir að
því kveðið en á síðast liðnu sumri
sökum þurkanna er vöruðu mán-
uðum saman. Ekki nóg með
það, við land fokið berast ósköp-
in öll af mold í árnar er verður
að leðju og farvegur þeirra
grynnist. Af því stafa vetrar-
flóðin.
í þessum frétta píslum hefi eg
leitast við, eftir beztu getu, að
grenslast um orsakir viðburð-
anna fremur en greina aðeins frá
atvikum. Vona eg að þann veg
veiti þeir meiri fróðleik.^
Nú vill einmtit svo vel til að
tildrög þessara ógna eru öllum
kunn. Fyrst er að nefna eyðing
skóganna er áður veittu skjól og
jarðvegnum festu. Þar næst er
að athuga breytinguna á búnað-
arháttum. Á landnámsárunum
var yfirleitt um það eitt hugsað
að brjóta sem allra mest land til
ræktunar og efnast fljótt. Þetta
lánaðist Sumum, en varð aftur
til þess að þessir bændur veittu
börnum sínum betri mentun en
aðrir. Þar af leiddi að öll fjöl-
skyldan flutti til borgarinnar er
bauð unglingunum betra tæki-
færi. Jarðirnar voru stundum
seldar en oftar leigðar. Hinir
frumbýlingarnir sem minna
höfðu þrekið eða meir af óhöpp-
um mistu aftur á móti bújarðir
sínar í hendur lánveitinga er
seldu þær eða leigðu. Er nú svo
komið að aðeins rúmur helming-
ur hérlendra bænda eru sjálfs-
eignar bændur kallaðir en í raun
og veru eru þeir langtum færri,
því magir lafa aðeins á jörðum
sínum fyrir náð lánardrotnanna
er að vísu mun að mestu stafa af
örðugleikunum á því að selja
sveitarbýlin sem stendur. Allir
þessir beinu eða óbeinu leigulið-
ar verða að erja úr jörðinni alla
þá uppskeru sem þeir geta út úr
henni pínt, en hafa hvorki efni
né áhuga að viðhalda frjósemi
hennar fyrir framtíðina. Gróðr-
armátturinn fer þevrrandi; skor-
dýrin, er önnuðust um efna-
breytinguna í verksmiðju nátt-
úrunnar, viðhaldast þar ekki
framar; jurtirnar deyja og ræt-
urnar, er trefjuðu svörðin, visna
svo moldin verður að þurru, líf-
lausu dufti er fýkur í vindi. Og
bóndans bíða álíka örlög. Hann
fýkur líka rótlaus og ráðalaus
út í veður og vind.
ÞESS BETRI
pappírs-blöð
ÞESS BETRI
eru vindlingarnir
VEFJIÐ Ávalt YÐAR
EIGIN í
VOGUE
HREIN HVÍT
Vindlinga
Blöð
TVÖFALT
SJÁLFGERT
Stórt bókarhefti
5*
Gagnvart slíkum aðstæðum
stendur einstaklingurinn ráð-
þrota, stjórnin ein getur viðnám
veitt en nú þarf hún í mörg horn
að líta því þessi sóun á náttúru
auðæfunum, er engan vegin ein-
skorðuð við landbúnaðinn. Fróð-
ir menn segja að 15% af kolum
eyðist að þarflausu við uppgröft-
in, að 25% af olíu fari í súginn
og alt að 40% af skógarvið. —
Þetta nemur fleiri biljónum doll-
ara á ári og er það ægileg eyðsla
er ábygðarlausir braskarar baka
þjóðinni. Hitt er þó ennþá al-
varlegra að náttúru auðæfin eru
als ekki ótæmandi. Skógarnir
eru óðum á förum og olían endist
fráleitt meir en 15 ár. (Skýrslur
teknar úr tímaritinu Science Di-
gest fyrir febrúar mánuð þessa
árs). Ný íhaldsstefna er nauð-
synleg. Þegar gamlir íhalds-
menn tala um sparnað meina
þeir æfinlega peningana. Hér
eftir mun standa hörð barátta
milli þeirra er vilja halda í auð-
lindirnar og þeirra er girnast
peninga. Saga menningarinnar
er frásögnin um stöðugt aukið
um eigin kaup. Samtímis þyrfti
öllum almenningi að skiljast að
þetta kaup skapar kaupgetu en
sú kaupgeta ræður að miklu
leyti verðlagi á öllum fram-
leiðsluvörum. Það er hlálegt að
heyra, til dæmis bændur, ílskast
yfir auknu kaupi þar sem verka-
maðurinn ver nálega öllu sínu til
að kaupa hveitið, ketið, eggin og
smérið sem búandinn framleiðir.
Því færri sem centin verða í
vasa verkamannsins, þess minni
verður hlutur bænda. Nú er það
einnig deginum ljósara að sem
samnings aðilji verður verka-
maðurinn að eiga kost á að
ganga að eða frá tilboðum vinnu-
gefandanna, með öðrum orðum
að vinna eða hefja verkfall. Það
er engin stoð að óskapast yfir
þessu; svona hlýtur það að verða
meðan þjóðin skiftist í auðmenn
og alsleysingja, í fámenna
eignastétt er hefir öll umráð yfir
framleiðslutækjunum og vinnu-
menn er ekkert eiga til að selja
nema sjálfa sig. Efnamennirn-
ir vilja græða en hinir girnast að
lifa.
eftirlit stjórnarinnar á athöfnum J Versta verkfall ársins er á með-
einstaklinganna, til verndar al farmanna og þeirra er vinna
heildinni. Ræningjar einir fara að ferming skipa. Hefir það nú
ekki að lögum. Um slíka sagði staðið um marga mánuði. Það er
Lincoln þessa dæmisögu. “úlfur- annars gráthlægilegt að heyra
inn kvartar yfir afskiftasemi suma tala um þetta verkfall sem
hjarðmannsins er aftrar honum önnur. Sé um ágirnd rætt hjá
að éta hjörðina.” j stórgróða mönnum gerast marg-
Þá er að minnast á verkföllin ir guðhræddir og segja sem svo:
er fara vaxandi til tjóns og erfið- “Nú, nú, þetta er nú bara mann-
leika á ýmsa lund. Nú hefir legt eðli að vilja eignast sem
stjórn Roosevelts að fullu viður- mest, en fari fátækur sjómaður
kent réttindi verkalýðsins til fram á að kaup sitt sé hækkað úr
samtaka enda er það öllum hugs- 60 dollurum í 70, glata þeir allri
andi mönnum Ijóst að því aðeins guðrækni og verða vondir.” ___
geta verkamenn einhverju ráðið Þetta er óbilgirni og bölvaður
Have the Business
POINT OF VIEW
?
•
Dominion Business College students have the advantagi
of individual guidance in the all-important factors of
business personality, conduct, and approach.
■No matter how thoroughly you know the details of
office work, you must be able to sell your services,
and this is now just as much a part of Dominion
training as Shorthand, Typewriting, Bookkeeping, or
any of the other courses in which Dominion leader-
ship has been recognized for over twenty-five years.
Business is better! Employment is increasing!
Prepare for it.
DOMINION
BUSINESS COLLEGE
On The Mall
and at Elmwood, St. James, SL John’s