Heimskringla - 17.08.1938, Blaðsíða 1

THE PAR-T-DRINK
W|8í®Ia
Good Anytlme
In the 2-Glass Bottle ^ ®
SNÚIÐ A MELINU!
Komið loðfatnaði og vetrar-
kápum yðar til geymslu hjá
oss í mel og eldtryggum
skápum
SÍMI 37111
AVENUE
DYERS and CLEANERS
LII. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 17. ÁGC'ii 1938
NÚMEK 46.
HELZTU FRETTIR
Winnipeg höfuðborg
Canada
Blöðin “Vancouver Sun” og
“Ottawa Journal” hafa verið að
kapræða það mál, hvort ekki
væri ráðlegt að sambandsþingið
yrði flutt frá Ottawa til Winni-
peg. Er British Columbia blaðið
með því. Telur það engan stað
hentugri fyrir stjórnarsetur
landsins, en sléttuborgina í
miðju Canada-ríki. Winnipeg-
borg sé nú þegar miðstöð allra
viðskifta vesturlandsins af eðli-
legum ástæðum og þroski þess
hvíli á vexti þeirrar borgar; þar
eigi því þing landsins heima. —
Aftur á móti sé Ottawa í afdal
og úrleiðis og með því að hafa
þing þar mæli ekkert, nema að
það sé styttra að fara þangað
fyrir iðnaðar- og fjármála hölda
Ontario og Quebec-fylkis til þess
að hafa áhrif á löggjafana. En
þeir þjáist af “superiority com-
plex” og haldi að þeir séu öllum
framsýnni í því er að stjórn
landsins lýtur. Af þessum hugs-
unarhætti leiði fáfræði og aftur-
hald, er eigi sjái þroskaskilyrði
vesturlandsins, en isem vöxtur
þessarar þjóðar hvíli á, að til
greina séu teknir. “Ottawa
Journal” segir að það mæli að
vísu sumt með Winnipeg sem
stjómarsetri, en kostnaðurinn sé
svo mikill að flytja þingið vest
ur, að það muni seint borga sig.
Og blaðið vill auðsjáanlega eyða
málinu.
En máli þessu ætti að halda
vakandi. Það getur farið svo, að
Canadastjórn ráðist í að bæta við
eða stækka stjórnarbyggingarn-
ar í Ottawa þegar minst varir,
þó ekki sé til annars en að bæta
úr atvinnuleysinu. Áður en til
þess kæmi, ætti að vera búið að
íhuga þetta mál rækilega um
að flytja þingið til Winnipeg.
Vaxtarskilyrði og framtíð þess
arar þjóðar og lands liggja í
vesturlandinu. Þegar hér verða
um 30 til 40 miljónir íbúa, verð-
ur það Vesturlandið sem fæðir
þá. Aðalstarf stjórnarlnnar
verður þá, að sjá um að auðs-
lindir Vesturlandsins séu starf-
ræktar og séu réttilega notaðar.
Með þinginu í Winnipeg er meiri
trygging fyrir þessu, en, meðan
það er inni í afdal iðnaðar og
fjármálakónga Ontario og Que-
bec-fylkja,
Hættir Nautarækt
Hertoginn af Windsor ætlar
að hætta nautpeningsrækt á búi
sínu í Albertafylki. Segir W. L.
Carlyle, stjórnandi búsins, að
hjörðin verði boðin upp 30. sept.
n. k. Nautin eru alls 135. Jörð-
ina sem er um 3,000 ekrur, ná-
lægt High River, á samt ekki að
selja, en hafa þar hesta og sauð-
fé eingöngu.
Japanir reiðir
T. Takahashi majór, sem til-
heyrir sendiherrasveit Japana í
London, var handtekinn af lög-
reglunni s. 1. mánudag, fyrir það
að rífa af kvenmönnum ritlinga,
sem þær voru að útbýta, en efni
þeirra laut að því, að eggja menn
til að selja Japönum ekki gasolíu
og skifta ekkert við þá. Konurn-
ar höfðu efnt til kröfugöngu í
því skyni, að fordæma fram
ferði Japana eystra. Takahashi
var brátt slept; hann sagðist í
bræði sinni hafa lent í áflogum
við konurnar út af pésunum.
Konungur og drotning
Bretlands heimsækja
Canada á næsta ári
Það er talið víst, þó engu hafi
verið lýst yfir um það, að
George VI. og drotning Bret-
lands, heimsæki Canada á næsta
ári.
Það er haft eftir landstjóra
Cannada, Tweedsmuir lávarði, að
fyrir konungshjónunum muni
vaka að takast á hendur ferð
hingað einhverntíma á árinu
1939 og heimsækja þá Bandarík-
in jafnframt.
í gær sigldi Stanley lávarður,
nýlendumálaritari frá South-
ampton áleiðis til Canada. Kemur
hann á fund Mackenzie King for-
sætisráðherra og er ætlað, að
ferð hans sé í sambandi við und-
irbúning heimsóknar konungs-
hjónanna.
Hakakrossinn í Cardiff
f þeim hluta bæjarins Car-
diff í Wales, sem Gyðingar búa
mest í, voru s. 1. mánudagsmorg-
un víða máluð á húsveggina orð-
in: “Drepið Gyðinga”. Undir á-
letruninni var hakakross-merkið.
Frá Spáni
í Ebro-árdalnum í suðurhluta
Catalóníu á Spáni hefir nú stað-
ið óslitinn bardagi að heita má í
22 daga milli uppreistarm. og
stjórnarliðsins. Hefir bardaginn
aldrei verið harðari en síðustu
daga. Uppreistarmen höfðu þar
í gær 42 þýzk og ítölsk flugskip
og stjórnin að minsta kosti annað
eins, í fréttum í gær var sagt
að 34 herskip alls eða af báðum
aðilum hefðu verið skotin niður.
Hvor aðili tapaði meira, verður
ekki sagt um því fréttunum ber
ekki saman; þykjast báði^aðila
vera að vinna. Það eitt er víst,
að stjórnarherinn er nú farin
að gjalda líku líkt og1 gerir
óskunda með flugssprengj u--'
rásum á herlið á bak við skot-
grafirnar og líklegast bæi einn-
ig. Stjórnarhernum virðistí hafa
gengið heldur betur, eftir síð-
ustu fréttum að dæma.
Spánverjar kváðu nú, hvort
sem þeir eru stjórnarmegin eða
ekki vera farnir að skrafa mikið
um það, að landið verði útlend-
ingum að bráð með þessu áfram-
haldi og að Spánn verði ekki
hvernig sem stríðinu lýkur fram-
ar'fyrir Spánverja. Franco upp-
reistarforingja kvað svíða það
einnig þó hann sé maðurinn,
sem um er að kenna hvernig
komið er með þetta.
Sáttir
Sættir urðu með Japön-
um og Rússum s. 1. fimtudag
um skærurnar í Changkufeng.
Eins og frá var skýrt í síðasta
blaði, leit út fyrir að byrjað væri
alvarlegt stríð milli þessara
þjóða. En þær sakir hafa verið
jafnaðar, að minsta kosti í svip.
Rússar virtust ekki hafa neitt
upp úr árás sinni. Japanir voru
þeim ofurefli hvar sem þeir leit-
uðu a. En auðvitað höfðu þeir
ekki fullreynt með sér. Hitt er
líklegra, að Rússum hafi ekki
þótt tíminn hentugur vegna
standsins í Evrópu, að halda út
í stríð eystra. Það skygði skjótt
yfir vestra, er Rússar voru farn-
ir af stað í Asíu. Það er mögu-
legt, að fyrir Rússum hafi aðeins
vakað, að sjá hvað Hitler gerði
með árás sinni á landamærum
Síberíu og Koreu. Þeir eru eí
til vill orðnir þess áskynja nú.
Tékkóslóvakar sem í sléttu-
fylkjum Canada búa, hafa und-
anfarna mánuði verið að biðja
stjórnina í Ottawa að leyfa ætt-
ingjum þeirra í Tékkóslóvakíu
að flytja til Canada. Þeir telja
víst, að Tékkóslóvakía verði
Þýzkalandi fyr en síðar að bráð. j
Innflutningnum mun ekkert til
fyrirstöðu, ef trygging er gefin j
fyrir því, að innflytjendurnir,
þurfi ekki á stjórnarstyrk að
halda að minsta kosti tvö fyrstu
árin í Canada.
* * *
Á síðastliðnum 15 mánuð-
um, hafa Japanir sent 346 miljón
dollara virði af gulli til Banda-
ríkjanna. Að líkindum hafa þeir
keypt hernaðarvörur fyriri mest
af þessu, því þær eru nú hemað-
arþjóðum erfitt að fá, nema fyr-
irfram sé greitt fyrir þær í gulli.
* # *
f loftárás sem Japanir gerðu
nýlega á Hankow varð þeim ekk-
ert ágengt. Flugskip Japana
voru 58 er þátt tóku í árásinni,
en Kínverjar hröktu þau burtu.
En nærri lét að þeir hittu flóð-
garð í Changkung. Hefði Jap-
önum hepnast að rjúfa hann,
hefði illa, flætt á borgina. —
Flestum flugskipum Kínvérja
sem þátt tóku í þessari skæru,
stýrðu Rússar.
Á HALLORMSSTAÐ
Á Jónsmessudag.
Góða “Heimskringla”.
Lít eg og sé hvernig sólin sindr-
ar,
Sit hér í skóginum við Hallorms-
stað.
Ljómandi fegurð! í ljósi tindrar
Limið á kvistum, en skelfur
blað! (M. J.)
Eg sit hér í skóginum á Hall-
ormsstað og er að búa “Hlín”
undir prentun og uni hag mín-
um hið bezta. — Skógurinn er
yndislegur, stór breiða af ilm-
andi ljósgrænu, birki (Birch).
Sum trén eru yfir 30 fet á hæð,
innan um er nokkuð af greni
(Spruce) og reynivið (Mountain
Ash). — Skógurinn er ríkiseign,
og því nokkurskonar þjóðgarður
á ameríska vísu og fyrir löngu
algerlega friðaður og engin sauð-
skepna er friðhelg innan vé-
banda hans.
Skógarvörðurinn býr á Hall-
ormsstað og elur hann upp ó-
grynni af skógviðarplöntum ár-
lega, sem eru send víðsvegar um
landið til sölu, og svo gerir hann
tilraunir með ýmsar tegundir
skógviðar.
Aðalástæðan til að eg tók mér
fyrir hendur að skrifa íslenzku
blöðunum héðan frá, Hallorms-
stað er sú, að mig langaði til að
segja ykkur frá Húsmæðraskól-
janum hérna, sem nú hefir starf-
^að síðan 1930. — Sérstaklega
'sný eg máli mínu til Austfirð-
! inga vestra, sem mintust skólans
jsvo fallega með minningargjöf-
inni 1930. Eg var að yfirfara
nafnabókina, sem gjöfinni
fylgdi, og hafði gaman af að
finna þar skráð margt af nöfn-
um fólks, sem eg hafði að góðu
kynst vestra. Rifjaðist þá upp
fyrir mér hvað af þessu góða
fólki voru Austfirðingar. Nöfnin
voru 4—500. Það er gaman að
sjá, hve almenn þátttakan hefir
verið um þetta góða og gagnlega
málefni. — Þökk <sé þeim fyrir
það!
Úr sjóðnum, sem mun hafa
verið um 2,000 dalir (8,000 kr.),
er árlega veittur styrkur til
námsmeyja í efri deild skólans,
(200 kr. á ári af vöxtunum)-. Þá
er hátíðlegur haldinn minningar-
dagur fslendinga vestan hafs um
leið. Að líkindum er þetta eini
skólinn á landinu, sem það gerir,
en það ættu þeir fleiri að gera,
já allir. Býst líka við að fleiri
muni á eftir koma.
Minningardagurinn er valinn
6. febr. (afmælisdagur Mrs.
Guðrúnar Finnsdóttur Johnson,
Winnipeg, sem mun hafa átt
frumkvæði að sjóðsöfnuninni).
Skýrir þá forstöðukonan frá
landnámi íslendinga vestra, frá
starfi þeirra þar og framgangi.
Þá eru lesin upp ljóð og sögur
vestan að, sungin kvæði og
stundum hafa verið leiknir kafl-
ar úr æfintýrum J. M. Bjarna-
sonar. — í lok samkomunnar er
svo styrknum útbýtt.
Skólinn stendur á gullfallegum
stað í skógarbrekkunni spotta-
korn fyrir ofan bæinn, rétt neð-
an við fossinn fagra. Niður hans
berst til manns hvar sem maður
er staddur í landareign skólans.
Útsýnið er ljómandi fallegt frá
skólanum yfir Fljótið, Snæfell
og vítt og breitt yfir hið fagra
Hérað. Skógurinn veitir gott
skjól og skólinn liggur vel við
sólu. — f hvamminum uppi við
fossinn er margbreyttur gróð-
ur. Eg vildi að þið væruð horf-
in að sjá þennan fagra stað, sjá
hve mikið er búið að framkvæma
hér þessi árin, úti og inni. Það
er búið að rækta mikið, bæði
gras- og garðrækt, nýlega búið
að fullgera stóra og myndarlega
úthúsbyggingu. Skólinn tók til
starfa 1930. Byggingin er úr
steinsteypu, 3 burstir, sóma
hvítu burstirnar sér vel í ljós-
grænum skóginum. í einni
burstinni er súðarbaðstofa eftir
endilöngu, og fer þar fram vefn-
aðarkensla á vetrum, eru þá 8
vefstólar í gangi á stundum. —
Niðri er kenslustofa, skrifstofa
og íbúð skólastjóra. f annari
burstinni er mjög rúmgóð “Hall”
með arineldi og er það sam-
komustaður skólans. f 3. burst-
inni er borðstofa og eldhús. Þar
fer fram kensla í matargerð,
sem er önnur aðal námsgrein
skólans, en saumaskapur sú
þriðja. Á loftum eru svefnhús
stúlkna. í kjallaranum er
smiðahús, spunavélahús, þvotta-
hús, mjólkurhús, baðhús og
geymsla. Skólinn er tveggja
vetra skóli og stúlkur fá þarna
ágæta fræðslu, einnig bóklega.
Skólinn tekur 24 nemendur og
er náttúrlega sérstaklega ætlað-
ur Múlasýslu. Frú Sigrún Páls-
dóttir Blöndal frá Hallormsstað
hefir stýrt skólanum frá byrjun
með hinum mesta skörungsskap.
Maður hennar, Benedikt Blöndal,
kennir líka við skólann, og dríf-
ur búskapinn og framkvæmdirn-
ar út á við með hinum mesta
dugnaði.
Fyrir tveim árum var áin, sem
fellur nálægt skólanum, virkjuð,
og hefir skólinn síðan gnægð
rafurmagns bæði, *til ljósa og
suðu og nokkuð til hitunar.
Mér þykir sérstaklega vænt
um Hallormsstaðaskólann og
Guðmundur og Guðbjörg Freeman
GULLBRÚÐKAUP
Guðmundar og Guðbjargar
Freeman
í Upham, N. Dakota
Það var risið snemma úr
rekkju í Upham, N. Dakota á
sunnudagsmorguninn 26. júní og
það var gleðibragur á öllu þar og
í grendinni, því þetta var gull-
bruðkaupsdagur hinna vel þektu , , . ,
f ?., „ * j Iverkahrmg kvenfelagsms og
nrr morlni n inr\o ( ^nnrrmnHíir*
annara mannfélagsmda, og í
aðrir ættingjar.
Eins og flest íslenzk samsæti
af svipuðu tagi, hófst það með
því að allir sungu “Hvað er svo
gatt sem góðra vina funduv”. —
Flutti þá William sonur þeirra
ræðu fyrir hönd barnanna. Mrs
S. S. Einarson talaði fyrir hönd
kvenfélagsins og beindi hún orð-
um sínum sérstaklega til gull-
brúðarinnar, lýsti starfi hennar i
og merku hjóna Guðraundar
Freeman og konu hans Guð-
bjargar Helgadóttur og skyldi
dagurinn hátíðlegur haldinn í
tilefni af þessum merkilega at-
burði.
Mér datt í hug er dagurinn
rann upp, “að það gefur svo
hverjum sem hann er góður til,”
því dagurinn var fagur; veðra-
guðinn tjaldaði því bezta sem
til var: glaðasólskin, stilt veður
og mátulega heitt. Fólk dreif að
úr öllum áttum. íslendingar úr
nágrenninu voru þar allir og
fjölmargir víðsvegar úr ríkinu
og víðar að, og þó nokkrir norð-
an úr Canada. Auk þess var
fjöldi af hérlendu fólki, því þessi
heiðurshjón eiga vlíða ítök í
hjörtum manna.
Athöfnin hófst með því að
gengið var til kirkju kl. 11. Var
þar vel skipað. Séra Egill H.
Fáfnis, tengdasonur gullbrúð-
hjónanna, stýrði messuformi, en
séra Kristinn K. ólafsson, for-
seti kirkjufélagsins prédikaði;
flutti hann fagra og skörulega
ræðu með málsnild eins og hon-
um er lagið; mintist hann þess
atburðar og talaði hann til gull-
brúðhjónanna áMðeigandi hátt
hinum mikla verkahrin.g á heim-
ilinu. Hr. S. S. Einarson talaði
tvisvar, með því ræðumanna-
sniði sem er svo eftirtektarvort
og honuni svo ejgir.iegf. 'If.Lði
hann fyrst fyur hönd Metank-
ton-safnaðar, og síðar fyrir eigin
hönd. Ásmundur Benson, lög-
maður frá Bottineau, tengdason-
ur heiðursgestanna, mælti fyrir
hönd tengdabarnanna, talaði
hann af tilfinningu og málsnild;
er Kann maður prýðisvel máli
farinn. Hr. Guðmundur dómari
frá Rugby, talaði fyrir hönd
kirkjunnar hérlendu í Upham og
heimahéraði og afhenti heiðurs-
gestunum að gjöf vandaða Biblíu
með skrautlegri áletran. Hr.
Niels Johnson, lögmaður frá
Towner, flutti snjalla ræðu; var
hann heiðursgestunum kunnur
frá blautu barnsbeini; djáðist
hann mjög að mannkostum
þeirra og manndómi.
Margrét L. Benson frá Bottin-
eau, dóttur-dóttir þeirra, mælti
fyrir hönd barna-barna þeirra,
og fórst myndarlega. G'. J. Ole-
son, frá Glenboro, flutti heiðurs-
gestunum vinarkveðju frá Can-
ada og hinum brezka heimi, og
• ° ö --------------------------------------~---
Var kirkjan blómum skrýdd og meðal annars þakkaði þeim fyrir
athöfnin hin hátíðlegasta. að hafa gefið Canada ágæta
Eftir að menn höfðu jafnað prestkonu. Fjölmörg skeyti ti'
sig að lokinni messugerð, hófst | gullbrúðhjónanna víðsvegar frá
hið virðulega samsæti; fór það j voru lesin, þar á meðal fagurt
fram í kirkjunni, er það geysi-jkvæði frá Dr. Richard Beck, við
mikill salur, en hvert sæti var háskólann í Grand Forks, N.
skipað. Séra Kristinn var kjör- Dakota.
inn til að stjórna skemtiskrá,
sem var bæði löng og fjölbreytt.
Einsöngva sungu þau Miss
Bergþóra Einarsson frá Upham
og fórst honum það með þeirri (og séra Egill H. Fáfnis frá
risnu og myndarskap, sem bezt ^ Glenboro og var að gerður góður
getur verið. Séra Kristinn er rómur, en Guðm. F. Thorleifsson
handgenginn þeim Frfeem,ai^s- og Wm. M. Freeman sungu duet,
hjónum og þekkir þau frá fornu1 sem lét vel í eyrum. Undir spil-
fari, og var það á öllu auðséð, að ] uðu þær Mrs. Lawson og Mrs.
honum var það náttúrlegt gleði- Fáfnis.
efni 'að beita sér eins og bezt
getur verið. Gullbrúðhjónin sátu
fyrir miðjum stafni, en um-
hverfis þau í hvirfingu voru
börn, tengdaböm, barnabörn og
hefi oft verið þar um tíma mér
til mikillar ánægju, fylgist með
starfi hans og gleðst yfir við-
gangi hans( og vexti.
Nú vildi eg láta vini íslands
vestra frétta um þessa merku
mentastofnun. — Við óskum
henni alls góðs í bráð og lengd.
Halldóra Bjamadóttir
Áður en skemtiskrá lauk, las
forsetinn, séra K. K. ólafsson,
æfisögu Freemans hjónanna,
sem hann hafði samið á ensku
að tilhlutan barnanna. Var það
ítarlegt og prýðisvel samið og
verðskuldar að vera geymt og
varðveitt fyrir komandi kynslóð-
ir, og verður óefað gert. Að af-
loknu prógrammi voru veitingar
til reiðu fyrir alla; var öllum
veitt af rausn og var öll frammi-
taðan hlutaðeigendum til hinnar
mestu sæmdar. Auk þess, sem
Frh. á 5. bls.