Heimskringla - 15.03.1939, Blaðsíða 5

WINNIPEG, 15. MARZ 1939
HEIMSKRINGLA
5. SfÐA
minningardegi Bandaríkjanna,
4. júlí, en þá var “hersveitin” á
staðnum, þar sem hátíðin var
haldin, í blálituðum einkennis-
búningi úr ódýru lérefti, og
hleyptu af byssum sínum púð-
urskoti, um leið og hátíðin var
sett, og svo aftur eftir að lesin
var “Declaration of Indpend-
ence”. Eitthvað fleira sýslaði
“hersveitin” yfir daginn en að-
allega var það að sýna hergöngu
og fylgja slætti bumbunnar er
borin var fyrir henni.
Þessar minmngar rifjuðust
upp fyrir mér, er eg sá láts
Bjarna getið í “Cavalier Chron-
icle” 3. marz s. 1. Bjarni and-
aðist á bæjarspítalanum í Dray-
ton 27. febr. Margar fleiri
minningar gætu þeir sagt, frá
þessum fyrri árum, er eldri eru
og kyntust honum betur.
Árið 1888 misti Bjarni Sigríði
konu sína, frá fjórum ungum
börnum, er svo hétu: Guðmund-
ur, Karl, Jón og Rósa. Undi
hann þá ekki á þeim stöðvum
þar sem hann hafði búið um sig,
seldi land sitt þeim hjónum
Halldóru og ólafi Árnasyni Dal-
man (frá Hamri í Eyjafirði) er
tóku Róísu, yngsta barnið, í
fóstur. Flutti hann þá norður
að Svold, þar sem hann dvaldi æ
síðan. Nokkrum árum síðar
kvongaðist hann aftur: Þóru,
dóttur Þorsteins Jóhannessonar
smiðs, og hagyrðings. Hana
misti hann 1917. Börn þeirra
eru 3 á lífi, ólafur í Grafton,
Þorsteinn í Walhalla og Mrs. J.
Olson við Backoo. Eftir lát
seinni konunnar hafði Bjarni at-
hvarf hjá börnum sínum.
Bjarni heyrði til þess, sem nú
má kalla, hinum gamla skóla,
skóla, landnemanna og fyrri
daga frumbýlinganna. Hann
var glaður og reifur jafnan,
bjartsýnn og kveið ekki morg-
undeginum. Hann var ágætur
íslendingur, fróður og minnugur
um forna hætti, og lipurmenni
hið mesta. Hann var hinn bezti
drengur.
Af afkomendum hans eru á
lífi 7 börn, 36 barnabörn, og 22
barna-barnabörn. Fjórir sonar-
synir hans og tveir dóttursynir
báru hann til grafar. Hann var
jarðsettur að Péturs kirkjunni
við Svold 2. þ. m. Dakota-bygð-
in á honum margt að þakka, og
vinir hans munu minnast hans
með hlýjum huga fram til dæg-
urslita.
R. P.
“MERKIR
SAMTÍÐARMENN”
Merkir samtíðarmenn, eitt
bindið af ritgerðasafni Jónasar
Jónssonar, er fyrir nokkru kom-
ið út. Þessi útgáfa er, svo sem
kunnugt er, á vegum Sambands
ungra Framsóknarmanna. Enda
þótt upplag bókarinnar væri
miklum mun stærra heldur en
venja er til um bækur hér á
landi, er það senn á þrotum;
svo mikið hefir verið sótzt eftir
bókinni og ör salan.
f þessari bók er fjallað um
æfi rösklega þrjátíu manna,
margra hverra hinna fremstu
manna í íslenzku þjóðlífi á sein-
ustu áratugum.
Tíminn vill taka upp úr bók-
inni nokkur ummæli um þessa
menn sem sýnishorn af því, er
þar er sagt:
Ásgeir Finnbogason (gullnem-
inn í Alaska): . . . . Þannig líðúr
æfin fyrir flestum. Lítið fin3t
af gulli, en heilsan bilar, jafnvel
hinn hraustasti líkami lætur á
sjá af slíkum ókjörum. — Eftir
nokkur ár fær Ásgeir tæringu.
Læknar segja að batavon sé eng-
in. Heimþráin magnast enn
meira. Vonin um farsæla heim-
komu hefir haldið honum upp-
réttum öll þessi útlegðarár.
Gestur Einarsson: .... Það
var yndislegt að sjá anda hans
starfa, hrífandi á sama hátt og
fegurð náttúrunnar og ágætra
listaverka seiðir hugann. Við
hverja raun sá hann tíu úrræði,
þar sem meðalmaðurinn sá eitt.
Og út frá hverri leið sá hann ó-
tal sambönd og líkingar, sem
skýrðu málið. Ályktanir ög
dómar urðu til á augnabliki, eins
og eldingablossar í þrumuveðri.
Þá voru innskot og andsvör í
samræðum skjót og skörp, snilli-
yrði og smellin vísuorð á reiðum
höndum. . . . Þessi einkennilega
tegund gáfna gerði Gest að eins-
konar listamanni. Yfirburðir
hans voru fólgnir í skáldlegri
andagift, sem var sístreymandi
eins og fossarnir, sem hann
trúði svo mikið á. . . . En til
hvers er að spá, hvað hefði orð-
ið? Mjúka og stælta stálfjöðrin
er brostin í miðju. Eldingar
Gests á Hæli leiftra ekki lengur.
í hinum fámenna flokki ís-
lenzkra frægðarmanna hefir
fækkað um einn.
Stefán Stefánsson: . . . . En
þegar svo væri komið (að
Möðruvallaskóli yrði viðurkend-
ur mentaskóli), .þá myndu menn
óska að endurheimta til forstöð-
unnar Stefán Stefánsson, eins og
hann var, þegar hann kom að
Möðruvöllum, ungan, hraustan,
mælskan, glæsilegan og áhuga-
saman um að lyfta þjóðinni með
valdi þekkingarinnar og hug-
sjónanna. . . . En sjálfur Baldur
varð eigi endurheimtur úr Helju.
En Norðlingar munu vænta
manns í manns stað. Sá, sem er
fallinn frá, hefir rutt til hálfs
eina braut í uppeldismálum
landsins. Væntanlega lætur nú-
lifandi kynslóð merkið ekki falla
niður á miðri leið.
Hallgrímur Kristinsson: . . . .
Menn, sem hafa mikið slfapandi
afl, sjá 1 huga sér fagrar mynd-
ir, sem ekki eru til í hinum sýni-
lega heimi. Ef þeir, sem sjá
þessar myndir, eru skáld, verða
myndirnar að fögrum ljóðum,
leikritum eða myndasmíðum,
verða sýnir andans. En ef feg-
urð sú, sem þeim birtist, snertir
mannlegt líf, verða þeir endur-
bótamenn og brautryðjendur
nýrrar og hærri menningar. —
Þessa listagáfu hafði Hallgrím-
ur á háu stigi. Hann sá í and-
ans heimi nýtt og betra skipu-
lag, og gerði það að veruleika.
En þegar verkið var fullgert,
hrifu nýjar sýnir hug hans. . . .
André Courmont: . . . . Að lok-
ákvað hann að flytja heim, og
gera föður og móður þá ánægju
að vera í nánd við þau hin síð-
ustu ár þeirra. Stjórnin hafði
haft við orð að flytja hann suð-
ur .í lönd til meira starfs og
hærra valds. Laust fyrir miðjan
október fór hann alfarinn héðan
heim. Bókasafn hans, eitt hið
stærsta, sem einstakur maður
átti hér á landi, og hin dýru
málverk Ásgríms, voru komin á
undan til Frakklands. Faðir
hans hafði ætlað honum fyrir þá
hluti mikil húsakynni í stórhýsi
á æskustöðvunum við Marne. En
dvölin heima hjá foreldrum og
systur hefir varla verið nema
hálfur mánuður. Heimkomni
sonurinn hafði eignast tvö fóst-
urlönd, en verið að hálfu leyti
gestur og framandi í báðum. En
nú hefir sterkara vald en stjórn
Frakklands gefið honum hið
þriðja föðurland.
Sigurður Jónsson: .... Sig-
urður var karlmenni mikið, um
þrjár álnir á hæð, beinvaxinn og
rammur að afli, höfuðstór, enn-
ið hátt og hvelft, augun blá. —
Svipurinn í einu drengilegur og
gáfulegur. Enginn maður hefir
með okkar litlu þjóð mint meira á
Abraham Lincoln en Sigurður í
Yztafelli, hvort sem litið er á
vöxt og yfirbragð eða gáfur,
uppeldi, lífsvenjur, miklar mann-
bætandi hugsjónir, traust góðra
samtíðarmanna og veraldlegan
frama. . .
Magnús Kristjánsson: . . . .
Magnús Kristjánsson og Friðrik
bróðir hans efndu til innlendrar
verzlunar á Akureyri og fóru vel
og drengilega með vald sitt í þessu sambandi að nefna Hannes
verzlunarmálum. Dæmi, sem Hafstein, Björn Jónsson, Skúla
kom fyrir síðar, sumarið 1914, Thoroddsen, Jón Magnússon,
sannar, að í verzlun “Eldri
bræðra”, eins og hún oft var
kölluð, ríkti ekki algengt milli-
liðasiðgæði. Þegar heimsstyrj-
öldin skall á í byrjun ágúst 1914,
hækkuðu nálega allir kaupmann
á íslandi vörur sínar þegar í
stað og sumir stórlega. En Mag-1
nús Kristjánsson, er þá sat á
þingi, símaði í þess stað norður
til Akureyrar og bað að breyta
í engu verðlagi í sinni búð, hvað
sem aðrir kynnu að gera. . . .
Hólmfríður Pálsdóttir: ....
Það verður með sanni sagt, að
Hólmfríður Pálsdóttir hafði.
barnalán. Fáar íslenzkar mæður
hafa alið svo marga þýðingar-
mikla sonu. Sjálfri fanst henni
það ekki sérlega þýðingarmikið,
að eiga fræga sonu, ef til vill
ekki einu sinni verulega æski-
legt. En hitt þótti henni mestu
skifta, að eiga góða sonu og
drengilega. Henni varð þar að
ósk sinni. . . .
ólöf Bjarnadóttir: .... Ólöf
Bjarnadóttir horfir nú til baka
yfir hina miklu kvikmynd, er
liður fyrir augu hennar, sögu
heillar aldar. Ef til vill sér hún
að lokum eldlegan vagn, sem
líður mjúklega yfir tjaldið. Hún
finnur að henni er þar boðið til
sætis og að vagninn ber hana
sviflétt áfram, inn í annað land
— til þeirra, sem hún óx upp
með starfaði með, þjáðist með
og gladdist með. En á Héraði,
og miklu víðar, geymist minn-
ingin um hina sterku konu, sem
með starfi sínu og lífi sannaði
lífsmátt þeirrar þjóðar, sem
vaknaði eftir aldalanga hvíld.
Jón Þorláksson: .... Annað
séreinkenni í framkomu Jóns
Þorlákssonar mátti rekja til
hinna stærðfræðilegu gáfna og
verkfræðináms. Honum var tamt
að beita stærðfræðikendum rök-
semdaleiðslum og að álykta út
frá föstum lögmálum hinnar
dauðu náttúru um mannleg mál-
efni. En það átti ekki altaf við.
Mannssálin er kvikul, lítt þekt
og torskilin, og gátur hennar
torleystar með kaldri glögg-
skygni. Var þessi eðlismunur
mjög skýr í fari þeirra samherj-
anna Jóns Magnússonar og Jóns
Þorlákssonar. Jón Magnússon
var minni stærðfræðingur og
hvergi nærri jafn markviss. En
hann þekti dularheima manns-
sálarinnar flestum betur, og átti
gengi sitt að þakka glöggri inn-
sýn í skapgerð manna. Jón
Þorláksson leit á mannfélagið
eins og óbrúað fljót, þar sem
eingöngu þyrfti að beita þekk-
ingu á náttúrulögmálunum til
að sigra efnisheiminn.
Guðrún Björnsdóttir: . . . . f
þessum hópi voru hin mörgu og
efnilegu systkini frá Grafar.
holti í fremstu röð. Og í þeirra
hópi var ein systirin beinlinis
foringi í málum æskunnar. Það
var Guðrún, þriðja barnið í röð-
Bjarna frá Vogi, Jón Þorláks-
son og nú síðast Tryggva Þór-
hallsson. . . .
Jón Árnason: . . . .Það myndi
hafa verið mikið happ fyrir
Skagafjörð, ef J6n Árnason hefði
tekið sér þar bólfestu á ungum
aldri í fylkingu bændanna. En
það var enn meira happ, að hann
fékk ekki þá bújörð, sem hann
vildi þá fá. Vegna þess hefir
hann fengið tækifæri til að
vinna sitt mikla starf, ekki ein-
göngu fyrir Skagfirðinga, held-
ur fyrir landið alt. . . .
i
Karl Finnbogason: . . . . Karl!
Finnbogason var alveg óvenju-
legur maður. Hann var fríður
sýnum og vel vaxinn, hárið
hrafnsvart og fór vel, augun
dökk og fjörleg, svipmót og alt
yfirbragð hlýtt og drengilegt.
Hann var hinn mesti atorkumað-
ur við alla vinnu, mesta skytta í
sýslunni, ræðumaður í bezta lagi,
hvort heldur sem reyndi á rök-
fimi eða orðríki. Hann var
hagsýnn og listrænn, skáld-
hneigður en ekki skáld, og rit-
fær í bezta lagi. f hæfileikum
hans virtust flestar góðar gjaf-
ir vera sameinaðar. Hann var
manna fremstur bæði í starfi og
við gleðileika. . . .
Ingólfur Bjarnarson: ....
Minning Ingólfs Bjarnasonar
mun lengi verða hugstæð vin-
um og samherjum. Áhrifa hans
mun lengi gæta, þar sem hann
lagði fram orku sína. En æfi-
saga hans er þó þýðingarmest
fyrir bændastéttina. Hann lifði
á þeim tíma, þegar stétt hans
lendir í harðri samkepni við nýj-
ar atvinnugreinar. Margir byrja
að efast um gildi bóndans og
mátt hans til að verða sterkur
menningaraðili í landinu. En á
þessari öld efagirninnar, sýna
hjónin í Fjósatungu styrk hinn-
ar nýju bændastéttar, sem notar
alla tækni nútímans. Sameinar
hana við sveitalífið, starfrækir
fyrirmyndarbúskap í afskektum
dal, finnur þar hið hugstæðasta
verkefni. En samhliða þessu er
starfið út á við. Bóndinn í
Fjósatungu er í æskunni glæsi-
legur íþróttamaður, sameinar
beztu eiginleika hins starfsama
bónda og fágun veraldarmanns-
ins, eins og hún var bezt og mest
í samtíð hans. f þessu liggur
meginþýðing þessa forustu-
manns samvinnustefnunnar, sem
nú er látinn. Hann hefir sýnt,
að það takmark, sem hann og
samher^'ar hans stefndu að, er
ekki fjarlæg draumsjón. Hann
hefir sýnt að enn er hægt að
sameina lífsbaráttu þjóðarinnar
við mikla menningu |og mikla
manngöfgi.—Tíminn, 11. feb.
ALDÍS MAGNÚSSON
(Æfiminning)
Þann 24. sept. síðastliðinn
andaðist á almenna spítalanum í
inni. Hún var ,há og fallega Winnipeg ungfrú Aldís Magnús.
vaxin, fríð og sköruleg, gáfuð, son fr£ Lundar, eftir stutta en
vel mentuð og áhugasöm. Allir,
sem kyntust henni, vissu að hún
gat ekki lifað án,hugsjóna. . ..
þjáningarfulla sjúkdómslegu.
Aldís var fædd á Efri-Brú í
Grímsnesi í Árnessýslu á íslandi
Tryggvi Þórhallsson: .... ís- þ. 11. sept. árið 1887. Foreldrar
land er heimkynni mikilla hennar voru hjónin Magnús Ól-
storma. Sjómennirnir eiga í afsson og Eygerður Egilsdóttir,
daglegri baráttu við óveðrin ,— sem bæði voru komin af góðum
Sum árin farast tiltölulega jafn- bændaættum þar í sýslunni. Hún
margir íslendingar af slysförum | ólst upp á íslandi þar til hún var
á sjó, eins og stórar þjóðir missa þrettán ára gömul, þá fluttist
í grimmum styrjöldum. En á fjölskyldan vestur um haf. —
íslandi eru fleiri en sjómenn, I Fyrstu þrjú árin hér vestra
sem eiga skamma æfi vegna1 dvaldist hún í Siglunesbygðinni
mikilla storma. Ef litið er yfir1 og við Narrows við Manitoba-
sögu íslands síðan þjóðin fékk | vatn, en árið 1903 settist hún að
innlenda stjórn og þingræði,! vestarlega í Grunnavatnsbygð-
laust eftir aldamótin, kemur í inni, sem svo var nefnd, hér um
ljós, að nálega allir helztu leið- bil fjórar mílur fyrir austan
College. Síðan var hún við barna-
kenslu nokkur ár og vann svo
sjö ár í pósthúsinu á Lundar.
Um það leyti veiktist móðir
hennar, svo að hún gat ekki ann-
ast um heimili sitt lengur. Fór
Aldis þá heim til foreldra sinna
og vann á heimilinu eftir það í j
þrettán ár, eða þar til hún dó.
Móðir hennar andaðist skömmu
eftir að hún kom heim, en faðir
hennar lifði þar til fyrir rúmu
ári; var hann blindur orðinn og
mjög farinn að heilsu hin síð-
ustu árin.
Systkini Aldísar voru fjögur,
bræður þrír og ein systir. —
Tveir eldri bræðurnir, Jón og
Ólafur að nafni, eru dánir fyrir
löngu; féll annar þeirra í stríð-
inu en hinn dó skömmu eftir að
hann kom heim úr því. Yngsti
bróðirinn, sem Ámundi heitir,
var altaf heima, þar til hann
brá búi eftir dauða systur sinnar
á síðastliðnu hausti. Hann er
nú til heimilis að Narrows. Syst-
irin, Þorkelína, er gift Ragnari
Eyjólfssyni, nuddlækni, og eiga
þau heima í Prince Rupert. Var
hún, ásamt börnum þeirra, nokk-
ur ár til heimilis'hjá systkinum
sínum.
Aldís sál. var sérlega vel gef-
in, hún hafði skarpa námshæfi-
leika og las mikið. Hún var ein-
beitt, viljaföst og framúrskar-
andi skyldurækni, sem sýndi sig
einna-bezt í því, að hún tók að
sér hússtjórn á heimili foreldra
sinna, þegar mest lá á, enda þótt
hún yrði að sleppa góðri atvinnu,
sem frá hagsmunalegu sjónar-
miði var henni meira virði, til að
geta gert það. Systur sinni og
börnum hennar reyndist hún á-
gætlega meðan þau dvöldu á
heimilinu. Hún tók mikinn þátt
í félagsmálum og var með af-
brigðum dugleg og skyldurækin
í hverju starfi, sem hún tók að
sér að leysa af hendi. Hún var
meðlimur Sambandssafnaðarins
á Lundar og tók einkum mikinn
iþátt í starfsemi kvenfélags hans.
Fjölskyldan öll heyrði frá önd-
verðu til Unitarasöfnuðinum í
Grunnavatnsbygðinni og svo
Sambandssöfnuðinum á Lundar,
eftir að hann var myndaður.
Eitt af því sem Aldís heitin
lagði nokkra stund á, eftir því
sem ástæður leyfðu, var leiklist;
tók hún oft þátt í sjónleikum á
Lundar og fórst það vel úr
hendi, enda hafði hún mikla
hæfileika í þá átt, sem henni
auðvitað gafst ekki tækifæri til
að þroska nema að mjög litlu
leyti. Annað, sem hún hafði
mikla skemtun af, var blóma-
rækt. Stundaði hún hana heima
fyrir af miklu kappi og bar mjög
gott skyn á alt þar að lútandi.
Eins og margar aðrar konur,
sem hingað komu með fátækum
foreldrum á landnámsárunum,
gat hún ekki notið sín til fulls,
vegna erfiðra lífskjara, en hún
hafði óvenjulega góða hæfileika.
En það sem mest og bezt^ ein-
kendi líf hennar var skyldurækn-
in við foreldra og heimili og alla
sér skylda, og þá ekki síður við
þau málefni og þann félagsskap,
sem hún léði fylgi sitt með alúð
og sannfæringu. Minning henn-
ar lifir í þákklátum huga allra,
sem með henni störfuðu og
þektu hana bezt.
G. Á.
UM UTANRÍKISRÁÐ-
HERRA ITALÍU
togar þjóðarinnar í stjórnmálum
hafa fallið frá fyrr en vænta
mátti, eftir áratölu. Og svo að
segja allir þessir menn hafa bor-
ið með sér í gröfina merki eftir
hin pólitísku óveður í heimi ís-
lenzkra félagsmála. Það nægir í
Lundar, og þar bjó hún í þrjá-
tíu ár, eða þar til á síðastliðnu
hausti.
Eftir að Aldís hafði lokið al-
þýðuskólanámi, stundaði hún
nám um tíma við Collegiate In-
stitute í Winnipeg og Wesley
Ciano utanríkisráðherra ítalíu
heitir fullu nafni Galeazzo Ciano
de Cortelazzo. Hann er hálf-
fertugur að aldri.
Hann er kominn af einni elstu
aðalættinni í ítalíu. Faðir hans
var einn fyrsti aðalsmaðurinn,
sem gerðist fylgismaður Musso-
lini. Sjálfur gekk Ciano korn-
ungur í flokkinn. Eftir að hann
hafði lokið lagaprófi varð hann
blaðamaður um skeið og ritaði
aðallega um bókmentir og leik-
sýningar. Árið 1925 hætti hann
blaðamenskunni og starfaði
nokkur tíma á ítölsku sendi-
sveitarskrifstofunni í Peking. Er
hann kom heim aftur var hann
skipaður sendiherra ftala í páfa-
ríkinu. Á þessum árum byrjaði
kunningsskapur hans og Eddu,
elstu dóttur Mussolini, fyrir al-
vöru og leiddi af sér giftingu
þeirra. Nokkru eftir giftinguna
varð Ciano aðalræðismaður ítala
í Shanghai og fór Edda þangað
með honum. Þau dvöldu þar
ekki lengi, því að Mussolini
gerði tengdason sinn að útbreið-
slumálaráðherar. Þegar Abes-
siníu-styrjöldin hófst fór Ciano
þangað og1 var þar stjórnandi
helstu flugsveitarinnar. Stjórn-
aði hann fyrstu flugárásinni,
sem gerð var á Addis Ababa.
Að styrjöldinni lokinni gerði
Mussolini hann að utanríkisráð-
herra og þeirri stöðu hefir hann
gegnt síðan.
Þó það sé ljóst, að Ciano greifi
á tengdum sínum fyrst og fremst
að þakka hinn skjóta frama
sinn, dylst ekki að hann hefir
marga ágæta hæfileika sem
stjórnmálamaður. Hann er
starfssamur í bezta lagi, virðist
vera athugull og skjótráður, er
fyrirmannlegur í útliti og fram-
göngu og er málamaður góður.
Eins og nú standa sakir er hann
talinn líklegasti eftirmaður Mus-
solini.
Edda kona hans er sögð hafa
gáfur og skaplyndi Mussolini og
telja margir að hún hafi mikil
áhrif á föður sinn og mann.
Bezta skemtun Cianos er sögð
sú, að aka bíl með miklum hraða.
Mussolini iðkar sömu íþrótt.
—Tíminn, 11. feb.
Lögreglustjórinn í Búkarest
hefir bannað að hafa útvarps-
tæki í bílum. Segir hann að bíl-
stjórarnir truflist við aksturinn
við að hlusta á útvarp.
Verið Velkomin
A Laugardags spilakvöldin
í Sambandski-kjusalnum
Næsta spilaskemtunin verður laugardagskvöldið 18.
marz. Byrjar á slaginu kl. 8!
Takið eftir: Spilaðar verða 20 hendur.
Verðiaun veitt á hverju kvöldi fyrir hæztu vinninga.
Að Bridge-spilinu loknu, verða frambornar kaffi-
veitingar. Þar á eftir fara fram ýmiskonar skemtanir.
Munið eftir hvað vel þér hafið skemt yður undan-
farna vetur á þessum spilakvöldum.
Undir umsjon yngri deild kvenna í Sambandssöfnuði.
The Saturday Night Club