Heimskringla - 15.03.1939, Blaðsíða 6

6. SíÐA
HEIMSKRINCLA
WINNIPEG, 15. MARZ 1939
“Þá er eg viss um að haun er vitlaus. —
Þegar hann fær þér peningana þá sannfærist
þú um að það eru suðurríkja seðlar, sem hann
lánar þér. Því skoti með fullu viti lánar jafnt
sVona mikið fé án þess að hafa meiri tryggingu
fyrir því og hann lætur sarga á mænuna í sér
með beina sög.”
Bryce hló. “Félagi,” sagði hann. “Ef þú
og eg höfum nokkra heila í höfðinu, þá hljóta
þeir að hringla eins og högl í blikkskál, og
snúast hringinn í kring. Hér höfum við setið
í þrjá mánuði og sogið á okkur fingurnar, eða
legið andvaka og reynt að finna leið út úr
vandræðunum, en ef við hefðum þá skynsemi,
sem guð gaf gæs, ihefðum við fundið ráðning-
una fyrir löngu síðan og hætt að bera áhyggjur
út af þessu. Hlustaðú nú á mig eins vel og þú
getur. Þegar Bill Henderson bygði jámbraut-
ina sína, sem síðar var seld Pennington, og
sem Pennington notar nú fyrir barefli á okkur,
hafði hann þá fé til að byggja hana?”
“Nei”
“Hvar fékk hann peninga til þess?”
“Eg lánaði honum þá. Hann þurfti ekki að
byggja nema átta mílna langa braut, svo eg gat
hjálpað honum.”
“Hvernig borgaði hann þér.”
“Nú, hann flutti stofnana mína, og borg-
aði brautina með flutningsgjöldum smátt og
smátt, höfuðstól og vöxtu.”
“Jæja, fyrst Bill Henderson gat borgað
jámbraut á þann hátt, því förum við þá ekki
eins að og byggjum okkar eigin braut við hlið-
ina á Penningtons brautinni ?”
John Cardigan sat nú alt í einu uppréttur
í stólnum. “Þrumur og eldingar!” tautaði
hann, það voru mestu stóryrðin, sem hann not-
aði nokkurntíma. “Þrumur og eldingar! Það
datt mér aldrei í hug! En eg er orðinn of
gamall, og margt, sem eg gat séð fyrir tuttugu
árum síðan, er mér nú dulið.”
“Gott og vel, John Cardigan. Eg fyrirgef
þér. Hlustaðu nú á. Fyrir norðan hið mikla
skógarsvæði, sem þið Pennington eigið, eru
skógar Trinidad rauðviðarfélagsins.”
“Hefi aldrei heyrt um þá fyr.”
“Skógarnir þar inn í landinu hafa aldrei
verið auglýstir mjög vegna þess, að það þótti
ógemingur að ná til þeirra. Með því að lengja
járnbrautina sína og fjölga vögnunum gæti
Pennington náð til þeirra, en hann vill ekki
gera það. Hann hugsar sér að kaupa alla þessa
skóga fyrir gjafvirði, þegar hans tími kemur,
vegna þess að Trindad félagið getur ekkert
gert við þá fyr en jámbraut tengir þá við um-
heiminn. Þeir geta haldið þessu þangað til
félagsleyfið þeirra er uppi, en þessir skógar
aukast ekki að verði, svo að þeir borgi skattana
sem á þá falla.”
“En því keyptu aumingja flónin þessa
skóga ?”
“Þegar þeir keyptu þá, leit ekki svo illa út.
Þú manst eftir að járnbrautarfélag eitt var
stofnað til að byggja jámbraut gegn um
Grants skarðið í Oregon frá Suður-Kyrrahafs-
brautinni, suður gegn um Oregon, Californíu-
ströndina og rauðviðarbeltið.”
“Já, eg man það. Það stóð mikið til, en
þetta varð ekkert nema hávaðinn. Verkfræð-
ingarnir fundu það, að kostnaðurinn varð of
mikill.”
“Jæja, en áður en félagið dó út, héldu
þeir Gregory og félagar hans, að þetta fyrir-
tæki mundi lifa. Þeir ákváðu því að nota sér
þær upplýsingar, sem þeim höfðu verið gefnar
og þeir keyptu því, svo að lítið bar á, þrjátíu
þúsund ekrur af góðum skógi og biðu svo
eftir járnbrautinni. Og þeir bíða ennþá. —
Gregory er forseti Trinidad rauðviðarfélagsins.
Hann er frá Edinborg. Hinir amerísku félag-
ar hans fengu hann til að leggja fram féð fyrir
skóginn,' og veðsettu honum sinn hluta til
tryggingar. Hann innheimti þetta veð fyrir
fimm árum síðan.”
“Og nú situr hann með verðlausa eign,
aumingja skozka flónið,” tautaði John Cardigan
hugsandi.
“Hann er enginn aumingi. Féð sem hann
lagði í þessi kaup munaði hann engu. Hann er
niðursuðu kóngur. Skjólstæðingur konungsins
og alt mögulegt, en hann langar til að selja
þessa eign, og þar sem hann er Skoti vill hann
auðvitað iselja hana með ágóða. En til þess að
geta það verður hann að geta bent á möguleika
til að koma viðnum á markaðinn. Þann mögu-
leika getum við veitt honum með hans hjálp;
og hvað kemur þá fyrir? Þúsund fetin í skóg-
unum hans stíga úr hálfum dal upp 1 hálfan
þriðja dal og kannske meira.”
Cardigan gamli sneri sér við í stólnum og
leit blindum augunum á son sinn. “Og svo,”
sagði hann óþolinmóður.
“Lánar hann okkur fé til að leggja járn-
brautina okkar út í skógana okkar og hans.
Tryggingin, sem við gefum er tuttugu og fimm
ára samningur að flytja trjábolina hans niður
að sjó, fyrir hálfan annan dal þúsund fetin og
tuttugu og fimm cent sem aukaborgun fyrir
hver þúsund fet næstu fimm árin eftir þann
tíma, auk tryggingar fyrir því að samningamir
verði endurnýjaðir, er þeir renna út, með sömu
skilmálum og þeim er nú eru taldir. Einnig
tryggjum við honum nóg land niðúr við sjóinn
fyrir viðinn og sögunarmylnur og bryggju þar
sem dýpið er nóg.”
“Þannig öðlast Gregory það, sem hann
hefir ekki nú, fluntninga fyrir viðinn sinn á
heimsmarkaðinn, eftir sjónum frá Sequoia og
þegar járnbrautin kemur hingað að sunnan
tengist hún við þessa braut okkar norður á
bóginn, svo að hann getur notað járnbrautina
líka. Hann getur auðveldlega fengið sér góðan
umsjónarmann og rekið fyrirtækið sjálfur,
þangað til hann finnur kaupanda, en við borg-
um honum smátt og smátt með flutningnum.”
“Hefir þú talað við þennan Gregory?”
"Já, eg hitti hann í San Francisco. Hann
kom á félagsfund timbursalanna þar og eg
hremdi hann eins og uglan músina.”
Carigan gamli lagði hendina bliíðlega 1
hendi sonar síns. “Þetta hefði verið dásam-
legt fyrir ári síðan,” hvíslaði hann raunalega.
“En þú gleymir því, sonur minn, að við getum
ekki haldið áfram fyrirtæki okkar og höfum
því ekki nægan tíma til að leggja þessa járn-
braut, jafnvel þótt Gregory legði fram féð.
Renturnar af lánum okkar falla í gjalddaga
fyrsta----”
“Við getum borgað þær.”
“Já, en við getum ekki goldið fimtíu þús-
und dalina, sem við höfum lofað að greiða sem
afborgun á lánum okkar, og þetta fellur í
gjalddaga fyrsta júlí hvert ár. Með því að
neyta allra bragða tókst okjtur að gjalda helm-
inginn þetta ár og höfum lofast til að greiða
eftirstöðvarnar innan sex mánaða.”
“Það er aðferð Penningtons, hann leikur
með okkur eins og köttur að mús til þess að
gleypa okkur þegar hann þreytist á leiknum.
Og nú þegar skuldirnar eru meiri en nokkru
sinni fyr, og viðar verðið lægra en nokkru
sinni á hinum síðustu fimtán árum, þá er það
mér um megn að vonast eftir því, að við getum
staðið við loforð okkar um greiðsluna, því að
það verður ómögulegt, Bryce. Járnbrautin
yrði aðeins hálfgerð þegar við verðum gjald-
þrota, Pennington mundi meira að segja ráðast
á okkur samstundis og hann sæi, að við legðum
járnbraut samhliða hans járnbraut. Þú mátt
trúa mér að þetta er ómögulegt.”
“Þetta er hægt,” svaraði Bryce alvarlega.
“Gregory veit ekkert um fjárhagsástæður okk-
ar. Mannorð okkar í viðskiftaheiminum er
eins hreint og það hefir alt af verið. Og maður
er aldrei gjaldþrota fyr en einhver verður var
við það.”
“Því segir þú það?”
“Eg á við, að ef við förum af stað með
þessia járnbrautarlagningu og höfum hana
hálfgerða, þegar Pennington ræðst á okkur,
verður Gregory neyddur til að bjarga fjárhag
okkar. Hann hefir engin önnur úrræði. Eg
mun sjá um það er vi<5 semjum um þessi atriði
að hann megi til.”
John Cardigan lyfti upp hendinni. “Nei,
eg leyfi þér ekki að fara þannig að. Þetta er
aðferð Penningtons. Ef við förum á höfuðið,
sonur minn, skulum við fara það eins og heið-
ursmenn, en ekki eins og þorparar. Við skul-
um ekki nota okkur vanþekkingu þessa Greg-
orys. Gangi hann í samband við okkur skal
hann fyrst fá að vita alt um ástæður okkar.”
“Þá gerist hann aldrei félagi okkar.”
“Við erum ekki með öllu uppgefnir ennþá
sönur minn. Ein leið er okkur opin og hana
tek eg þín vegna. Ennfremur veit eg að
móðir þín mundi óska þess.”
“Þú átt við----”
“Já, eg ætla selja Pennington Risadalinn.
Til allrar lukku heyrir hann ekki til félaginu
okkar, en er séreign mín og óveðsettur. Pen-
nington getur aldrei tekið hann, og á meðan
eru skógarnir hans á bak við ónýt eign. Hann
þarf dalsins með og eg veit að hann kaupir
hann á góðu verði.”
Hann vildi ekki heyra nein mótmæli, sem
sonur hans reyndi að bera fram. “Leiddu mig
að símanum,” sagði hann við Bryce og sá hann
að fyrirætlan gamla mannsins var óhagganleg.
“Fyndu númer Pennigtons og hringdu í
hann fyrir mig.” Er hann hafði fengið sam-
band við ofurstann, mælti hann með hásum
rómi: “Pennington, þetta er John Cardigan
að tala. Eg hefi ákveðið að selja þér Risadal-
inn, sem hamlar þér leiðina að skógunum þín-
um.”
“Er það svo,” tautaði ofurstinn rólega.
“Eg hélt að þú ætlaðir að gefa ríkinu hann
fyrir trjágarð.”
“Eg hefi breytt um áætlun og hefi á-
kveðið að selja þér hann fyrir það verð, sem
þú bauðst síðast.”
“En eg hefi breytt áætlan minni líka og
ákveðið að kaupa hann ekki á því verði, sem eg
bauð síðast. Góða nótt.”
John Cardigan stóð hægt upp frá símanum
og fálmaði eftir hendi sonar síns. Er hann
fann hana, faðmaði hann son sinn að sér rétt
sem snöggvast, að því búnu, sagði hann:
“Leiddu mig upp á loftið, sonur minn. Eg er
þreyttur og ætla að fara í rúmið.”
Þegar Seth Pennington ofursti sneri sér
frá símanum og leit framan í frænku sína, Shir-
ley, sá hún sigurhrósið skína í andliti hans.
“Cardigan gamli lét loksins undan,” sagði
hann glaðlega. “Við biðum og unnum. Hann
símaði mér rétt núna og sagðist taka tilboði
mínu að kaupa Risadalinn hans, eins og þetta
gamla flón kallar skógartoppinn í dalnum,
sem liggur að skógunum mínum.”
“En þú ætlar ekki að kaupa hann. Þú
sagðir honum það, Seth frændi.”
“Auðvitað ætla eg ekki að kaupa hann á
því verði, sem eg bauð síðast. Undir venjuleg-
um kringumstæðum er hann aðeins fimm þús-
und dala virði, og eg bauð honum einu sinni
fimtíu þúsund fyrir hann. Nú skal eg gefa
honum fimm.
“Hversvegna skyldi hann vilja selja hann,”
sagði Shirley. “Bryce Cardigan sagði mér einu
sinni, að faðir hans hefði ást mikla á þessum
bletti. Konan hans er jörðuð þar, og þetta er
— eða réttara sagt var helgur blettur í huga
þessa gamla herra manns.”
“Hann selur hann vegna þess að hann er í
slæmri klípu. Ef hann riðaði ekki á barmi
gjaldþrotsins, léti hann mig aldrei leika svona
með sig,” sagði Pennington gleiður mjög. “En
það verð eg að segja um þennan gamla mann,
að hann kemur til dyranna eins og hann er
klæddur. En þar sem eg veit upp á hár hvern-
ig fjárhagsástæður hans eru, þá álít eg það
heimsku af mér að kaupa Risadalinn hans
núna. Eg ætla að bíða þangað til að hann er
kominn á höfuðið og spara tuttugu og fimm eða
þrjátíu þúsund dali.”
“Eg held að þú seilist um hurð til lokunn-
ar, Seth frændi. Laguna Grande timburfélagið
þarf þessa dals með. Hvers virði.er hann fyrir
félagið ?” •
“Ef eg vissi ekki að eg fengi hann frá
Cardigan eftir fáeina mánuði, þá mundi eg
gefa hundruð þúsund dali fyrir hann í kvöld,”
svaraði hann kuldalega.”
“Fyrst svo er ráðlegg eg þér að kaupa
hann nú fyrir fimtíu þúsund. Það er hræði-
lega þungt fyrir Mr. Cardigan gamla að selja
hann, jafnvel fyrir það.”
“Þú skilur ekki þessi pnál, Shirley. Reyndu
það ekki heldur. Og ekki skaltu eyða með-
aumkun þinni á þetta gamla flón. Hann þarf á
fimtíu þúsund dölum að halda fyrir afborgan-
irnar og gengur örðugt að ná í þá. Hann er að
klóra í bakkann, en hann tapar samt.”
Ofurstinn dró stólinn sinn að arninum eins
og til að sýna að þessu máli væri lokið, tók upp
tímarit og fletti því eins og í hugsunarleysi.
Shirley horfði á hnakkann á honum svolitla
stund og tók svo útsauma sína og vann að þeim
um hríð. Er hún saumaði, datt henni atriði í
hug, sem fyrst í stað var mjög óljóst og þoku-
kent, en skýrðist smám saman, uns hún sagði
við sjálfa sig svo hátt að ofurstinn heyrði það:
“Eð skal gera það.”
“Gera hvað ?” spurði Pennington.
“Góðan greiða þeim, sem mér gerði gott,”
svaraði hún.
“Er það McTavish stúlkan ?” spurði hann.
“Aumingja Moira! Er hún ekki yndisleg
Seth frændi? Eg ætla að gefa henni svarta
kjólinn minn. Eg hefi varla komíð í hann----”
“Þetta hugsaði eg,” sagði hann og geisp-
aði. “Jæja, góða mín, gerðu hvað sem gerir þig
hamingjasamari. Til þess eru peningarnir, og
til einskis annars.”
Eitthvað klukkan tvö eftir hádegi næsta
dag reikaði yfirdómarinn, hinn aldraði Moore
inn í skrifstofu Bryce Cardigans, settist niður
óboðinn og rétti löngu skankana upp á næsta
stól.
“Jæja, Bryce, drengur minn,” sagði hann.
“Eg hefi hlerað það einhverstaðar, að faðir
þinn ætli að selja Risadalinn sinn. Er það
satt?”
Bryce horfði á hann spyrjandi svolitla
stund og kvað það satt vera ef nægilegt verð
fengist fyrir hann.
“Jæja, fyrst svo er svaraði dómarinn þá er
eg hér í þeim erindum að ræða um kaup á hon-
um. Hvert er verðið?”
“Áður en eg segi það, langar mig til að þú
svarir spurningu minni,” svaraði Bryce.
“Láttu hana koma,” svaraði Moore dómari.
“Ert þú beinlínis eða óbeinlínis að vinna
fyrir Pennington ofursta?”
“Það kemur þér ekkert við, ungi maður.
Að minsta kosti kæmi þér það ekkert við, hvort
eg væri beinlínis eða óbeinlínis í þjónustu þess
þjófs, sem því miður gengur ódæmdur ennþá
sem komið er. En eftir því sem eg bezt veit,
þá kemur Penningaon ofursti hvergi við þessi
kaup, beinlínis né óbeinlínis, og eins og þú veist
hefi eg verið vinur pabba þíns í þrjátíu ár.”
“En Bryce var nú samt ekki sannfærður,
þótt hann hinsvegar hefði þorað að leggja
heiður sinn að veði, hvað sannsögli dómarans
snerti. Bryce var það öllum mönnum kunnug-
ast hvaða krókaleiðir ofurstinn gat farið, til
að ná hinum fagra tilgangi sínum.
“Jæja,” sagði hann. “Þetta erindi þitt
kemur dálítið flatt upp á mig, dómari, en verð-
ið get eg samt sagt þér, þótt eg búist við að þér
þyki það of hátt. Við höfum nokkrum sinnum
neitað að selja ofurstanum Risadalinn fyrir
hundrað þúsund dali.”
“Auðvitað er þessi skógartoppur honum
meira virði en nokkrum öðrum. En samt sem
áður hefir skjólstæðingur minn falið mér að
bjóða alt að hundrað þúsund dölum fyrir hann.”
“Hvað?”
“Eg sagði það. Eitt hundrað þúsund dali
góða og gjaldgenga og löghelgaða af ríkinu.”
Þessi yfirlýsing dómarans vék öllum efa úr
huga Bryce. Hann þurfti engrar frekari sönn-
unar með, þótt hann vissi ekki hver skjólstæð-
ingur dómarans væri, því að það gat ekki verið
Pennington, sem kvöldið áður hafði neitað að
kaupa dalinn fyri helming þessa verðs. Bryce
starði á gestinn, en áttaði sig svo strax.
“Seldur,” hrópaði hann næstum og rétti
viðskiftavin sínum hendina, eins og venja er til
í vestrinu er menn slá kaupum.
Dómarinn tók alvarlega í hendi hans. —
“Drottinn elskar þá, sem fljótir eru í kaupun-
um,” sagði hann og seildist ofan í stóra vasann
sinn í diplómat frakkanum. “Hérna er kaup-
málinn klappaður og klár, gerður út á mitt
i' nafn sem meðráðanda,” sagði hann og drap
titlinga framan í Bryce.
“Mér finst þetta vera óframfærinn skjól-
stæðingur,” sagði Bryce. “Heldur en ekki. Eg
er auðvitað að geta mér þessa til, en eg giska á
að skjólstæðingur minn standi sig við að leggja
fram þetta fé, og langi til að vera Pennington
til ógreiða, þótt hann mundi síðast búast við
honum þaðan. Svo eg sleppi öllu rósamáli, býst
eg við að ofurstinn eigi þarna ráðningu í vænd-
um frá einhverjum, sem hefir horn í síðu
bans.”
“Megi hamingjan styrkja það horn,” sagði
Bryce með miklum fjálgleika. “Ef skjólstæð-
ingur þinn þolir langa bið getur hann hrept
skóga Penningtons fyrir lítið verð þegar þar
að kemur.”
“Mér skilst nú að það sé tilgangurinn.”
Bryce seildist eftir samningnum og hatt-
inum. “Ef þú vilt gera svo vel og bíða hérna,
dómari, þá ætla eg að bregða mér heim og
sækja föður minn til að skrifa undir samning-
inn. Risadalurinn er einkaeign hans og var
ekki löggiltur ásamt öðrum eignum Cardigans
rauðviðarfélagsins.
Stundarfjórðungi síðar kom Bryce aftur
með samninginn undirstkrifaðan og vottfest-
an, og því næst fleygði dómarinn vottfestri á-
vísun, sem hljóðaði uup á hundrað þúsund dali
á borðið og hélt síðan af stað blístrandi. Bryce
tók símaáhaldið og hringdi upp Pennington
ofursta.
“Það er Bryce Cardigan, sem er að tala,”
sagði hann, en ofurstinn tók fram í fyrir
honum.
“Minn kæri ungi vinur,” sagði hann í
smeðjulegum uppgerðarrómi, “hve oft þarf eg
að segja yður að eg er ennþá ekki við því búinn
að kaupa þennan skógartopp?”
“ó, eg hringdi yður upp, bara til þess að
segja yður, að allir dalirnir sem þér eigið í
þessum heimi og ekki blóðið í æðum yðar gæti
keypt Risadalinn frá okkur nú.”
“Á? Hvað þá? Því ?”
“Af því, minn alt of varasami vinur og
algerlega samvizkulausi óvinur, að Risadalur-
inn okkar var seldur rétt áðan fyrir hundrað
þúsund dali, og ef þér trúið mér ekki, þá komið
hingað yfir á skrifstofuna og sjáið vottfesta á-
Vísunina yður til ánægju og gleði.”
Hann heyrði að ofurstinn saup hveljur,
en vonum bráðar náði hann sér . “Eg sam-
gleðst yður,” sagði hann alúðlega. “Nú býst eg
við að eg verði að bíða svolítið lengur. Er
ekki svo? Jæja, seinna nafnið mitt er þolin-
mæði, svo eg get beðið. Au revoir.”
Ofurstinn hengdi áhaldið upp og hið hörku-
lega andlit hans var öskugrátt af reiði. Hann
starði á mánaðardagana á vegnum, með hinum
kuldalegu nöðru augum sínum. En þrátt fyrir
alt vantaði hann ekki bjarsýni. “Einhver hefir
heyrt um hve hart er í búi hjá Cardigans fé-
laginu og notað sér það til að ná þessu út úr
gamla manninum. Þeir ætla svo að selja mér
þetta með góðum hagnaði. Eg spilaði heldur
en ekki af mér í gærkveldi. En nú er ekkert
annað til ráða, en að bíða og vita hvað þessi
nýi eigandi gerir næst.”
En á þessari stundu var glatt á hjalla í
herbúðum Caddigans. Bryce dansaði um alla
skrifstofuna, en Moira McTavish stóð upp við
háa borðið sit og horfði á hann með aðdáun og
ást í augunum, en mjúkur roði breiddist yfir
hið fríða andlit hennar.