Heimskringla - 01.11.1939, Qupperneq 1

LIV. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 1. NÓV. 1939
NÚMER 5.
HELZTU FRETTIR
Quebec-kosningarnar
Fyrir rúmum mánuði vaknaði
Maurice Duplessis, forsætisráð-
herra Quebec-fylkis einn morg-
uninn með þá hugmynd í höfð-
^nu, að nú væri tími fyrir sig að
efna til fylkiskosninga.
Og svo tilkynti hann að kosn-
ingar færu fram 25. okt.
Hvernig á því stóð að nú var
tíminn kominn til þessara kosn-
inga áttuðu menn sig ekki á í
fyrstu. Union Nationale stjórn-
in, var kosin 1936 og gat því set-
ið ein tvö ár lengur í ró og næði.
Hún hafði yfirfljótanlegan
nieirihluta þingatkvæða, eða 76
(árið 1936), en andstæðingar
hennar sem aðallega voru liber-
alar aðeins 14. Union Nationale
stjórnin samanstóð af íhalds-
mönnum og liberölum, sem yfir-
gefið höfðu þáverandi liberal-
stjórn, Taschereau stjórnina,
Vegna óreiðu. Duplessis var í-
haldssinni.
En þegar út í kosningarnar
Var komið, hélt Duplessis og
Hokkur hans fram, að lög sem í
stjórnarráðinu í Ottawa hefðu
Verið löggilt, riðu bág við vald
Quebecfylkis eftir stjórnar-
skránni og hvað kjósendur fylk-
föins hefðu þar um að segja,
V0eri bezt að kosningarnar skæru
úr.
Sambandsstjórnin skoðaði sér
skorað á hólm með þessu og und-
lr forustu Mr. Lapointe, dóms-
^alaráðherra sambandsstjórnar
^yrjaði einn hinn harðvítugasti
kosningabardagi í fylkinu sem
sögur fara af. Allir frönsku
J'aðherrarnir í Sambandsstjórn-
lani, óðu fram í kosningunum.
Héldu þeir fram, að Duplessis
^ær á mót herráðstöfun sam-
andsstjórnar og skoraði á landa
sina í Quebec, að láta ekki spyrj-
a?t, að þeir væru á móti því að
^auada veitti Bretlandi og
andaþjóðum þess að málum. —
Qaebec sinti ekkert herskyldu í
S'ðasta stríði. En með hermálin
®fst á blaði, að því er kjósendur
éídu, unnu liberalar stórkost-
egan sigur í fylkinu. Fyrir
lokki þeirra var Hon. Adelard
odbout. Fylgismenn hans urðu
T 1 þessum kosningum, en
niop Nationale aðeins 16. Tap
aplessis-flokksins er því afar
aiikið.
Hrslitin í Quebec-ifyllki jeru
Pökkuð Mr. Lapointe aðallega.
Mr. King forsætisráðherra
anada, fagnaði útkomunni
^tur á hana sem sigur fyrir
stefnu sína í hermálunum.
^r- Godbout lítur á úrsltin
sem velþóknun á liberalstjórn í
fylkinu.
Liberal blöð á Englandi og
'rakklandi flytja mynd af Mr.
lng brosandi með greinum sín-
j111! um úrslitin í Quebec og telja
au sigur fyrir bandaþjóðirnar
1 stríðinu.
Mr. Duplessis er orðlaus, segir
e kert. En einn af fylgismönn-
Uln hans sagði: “Við buðum
y kur frelsi, en þið kusué helsi.”
rslitin sýna þó, að fjöldinn
e5lr ekki litið þeim augum á
Pialin.
^*na Sæmundsson sæmd
Hunnar Björnsson í Minne-
ls hefir sent Hkr. blað frá
i ?s -^ngeles í Californíu, sem
rr®tt flytur að ungfrú Nína
v^ndsson myndhöggvari hafi
Uð sæmd riddarakrossi af
Va°ri? ^s^an(ts- Heiðursmerkið
r henni afhent í Los Angeles,
þar sem hún á heim, á Leifs
Eiríkssonar-deginum, en hann er
lög-ákveðinn 8. október í Banda-
ríkjunum. Greinin í Los Ang-
eles blaðinu er skrifuð fyrir
þann dag, en segir frá því, að
þetta hafi verið í vændum og
að danskur kvennaklúbbur (Dan-
ish-American Women’s Club)
hafi haldið ungfrú Sæmundsson
veglegt og fjölment samsæti urn
sama leyti í tilefni af þessum
heiðri.
Síðan listakonan kom vestur
um haf, hefir hún ekki haldið
kyrru fyrir. Er nokkuð af verk-
um hennar til sýnis bæði á sýn-
ingunni í New York og San
Francisco. En eitt af hennar
nýrri verkum er stytta af Leifi
Eiríkssyni, er sett var upp á
“Leif Erikson Square” í Los
Angeles í október á síðast liðnu
ári.
fsland hefir keypt þrjár eða
fjórar af höggmyndum listakon-
unnar.
Dr. Beck heiðraður
A. J. Johnson, vara-konsúll
Norðmanna í Fargo í Norður
Dakota, tilkynti 23. október að
dr. Richard Beck hefði verið
sæmdur af Hákoni Noregkon-
ungi með því að vera veitt St.
ólafs orðan, sem er eitt mesta
heiðursmerkið, sem Norðmenn
hafa að bjóða.
Dr. Beck hefir verið yfirkenn-
ari í skandinaviskum málum á
háskóla Norður Dakota ríkis í 10
ár. Hann hefir einnig skrifað
mikið um bókmentir Norðmanna
í blöð og tímarit og flutt fyrir-
lestra um norrænar bókmentir
oftar en tölu verði á komið.
f félagslífi Norðmanna hefir
hann einnig tekið góðan þátt og
er formaður margra félaga
þeirra. Hann er forseti þjóð-
ræknisfélags þeirra “The Sons
of Norway”.
Hann hefir verið í móttöku-
nefnd hvenær sem norsk stór-
menni hafa að garði borið í
Norður Dakota eins og t. d. er
Ólafur krónprins og Martha
krónprinsessa heimsóttu ríkið s.
1. sumar, eða þegar C. J. Ham-
bro, forseti norska þingsins var
þar á ferð.
íslendingar árna hinum at-
orkusama landa sínum, dr. Beck
heilla með heiðurinn.
Að sambandskosningar í Can-
ada verði í maí eða júní á kom-
andi vori, er talið mjög líklegt,
nema að eitthvað sérstakt hamli
áhrærandi stríðið. Þingið kem-
ur saman í janúar og það er síð-
asta þing stjórnarinnar. Til
þess að stjórnin haldi áfram,
þarf að sækja um samþykki
brezka þingsins fyrir því. En
það er haldið, að það verði ekki
gert.
SAMANDREGNAR
F R É T T I R
»
f ræðu, er V. Molotoff, sem
bæði er forsætis og utanríkis-
málaráðherra Rússa, hélt í þing-
inu (Supreme Soviet Russian
Parliament) í gær í Moskva,
lýsti hann því yfir, að óhugsandi
væri að Pólland yrði endurreist
og átti þar við þann hlutann, er
Rússlandi féll í skaut. Þess-
vegna væri stríðið sem Bretar
og Frakkar héldu uppi ástæðu-
laust og fávitalegt. Menn héldu
að ráðherrann mundi við þetta
tækifæri skýra stefnu Rússa í
utanríkismálum, lýsa yfir hvort
að þeir ætluðu í stríðið með
Þjóðverjum eða vera hlutlausir.
En hann gerði hvorugt af þessu.
Af sumum ummælum hans um
Breta, mátti þó ráða, að honum
lá ekki góður hugur til þeirra.
Hitlerisma líkti hann helzt við
andlegar hreyfingar, sem glæpi
eða að minsta kosti miðaldar-
hugsunarhætti gengi næst, að
ætla sér að kveða niður með
sverði. Stefnu Rússa í málum
Finnlands, kvað hann þó hina
sömu og í málum Eystrasalts-
landanna.
♦ ♦ ♦
Liberalar höfðu aðeins 55%
allra atkvæða í kosningunum 25.
október í Quebec-fylki.
♦ ♦ *
Hitler skipaði fyrir nokkru
þriggja manna nefnd til að
rannsaka, hvaða hug þeir beri
til nazistastefnunnar, sem í
fangelsum og vinnuverum eru á
Þýzkalandi. Er sagt, að síðan
12. október hafi árangurinn af
því orðið sá, að 1,000 manns hafi
verið líflátnir.
♦ ♦ ♦
Á ftalíu var í gær að miklu
leyti nýtt ráðuneyti myndað.
Fjöldi ráðgjafanna, yfirmanna
í hernum og í ýmsum stjórnar-
stöðum, hafa orðið að rýma,
fyrir nýjum embættismönnum.
í stjórninni mega fáir heita eftir
aðrir en Mussolini og tengdason-
ur hans Ciano. Er álitið að á-
stæðan fyrir þessari breytingu
sé sú, að afstaða stjórnarinnar
til Hitlers sé algerlega breytt og
ftalía sé að slíta sig úr lest
öxulsins og ætli sér að ráða sín-
um ráðum óháð hér eftir. Mack-
ensen, sendiherra Þjóðverja, fór
um hæl til Þýzkalands, að láta
Hitler vita um þetta.
ik sk
í gær voru fyrst birtar tölur
yfir mannfall Rússa, er þeir
tóku Austur-Pólland. Það hefir
verið haldið, að þeir hafi tekið
landið þegjandi og hljóðalaust
og án þess að beita vopnum. —
Tala fallinna rússneskra her-
manna er 737, en 1862 særðust.
Það var í Vestúr-Ukraníu, sem
Rússar mættu harðastri mót-
spyrnu.
* * *
Eftir blaðinu Yorkshire Post
á Englandi var haft í gær, að
Walter von Brauchitsch yfir-
manni alls þýzka hersins, verði
ekki falin herstjórnin á vestur-
vígstöðvunum, heldur ætli Hitl-
er sjálfur að taka hana að sér.
Hitler er sagt að verði aðstoð-
aður af Wilhelm Keitel herfor-
ingja og ráðherra í nazi stjórn-
inni.
* * *
Með nýrri aðferð við kælingu
véla í flugskipum, sem í Banda-
ríkjunum hefir verið uppgötvuð,
er haldið fram að auka megi
hraða loftskipa um helming, eða
upp í 500 mílur á klst. Að finna
ráð til þess að leiða hitan nógu
skótt burtu frá vélunum, er
sagður allur galdurinn við þetta.
Elizabeth Englandsdrotning
er sagt að flytji ræðu í útvarpið
á vopnahlésdaginn, 11. nóv. —
Ávarpar hún aðallega kvenþjóð-
ina innan Bretaveldis. Ræðuna
flytur hún kl. 2 e. h. og stendur
hún yfir í 5 mínútur.
* * *
Carol konungur í Rúmaníu
hefir boðið Búlgaríu landshlut-
ann sem áður heyrði henni til og
Búlgaría hefir stöðugt krafist.
Héraðið heitir Dobruja. Rú-
manía náði í það eftir stríðið
mikla. Þetta er horn af landi
við Svarta hafið.
* * *
Rússar eru að fara fram á
það við Búlgaríu, að fá þar land
fyrir flugstöð. Er ítalíu illa við
þetta, sem fram á svipað hefir
farið í ríkjunum á Balkanskaga.
* * sH
G. H. Williams, sambandsþm.
frá Regina, hefir skrifað Hon.
Norman Rogers bréf og farið
fram á, að sambandsstjórnin
myndi vátryggingarfélag fyrir
hermenn og fjölskyldur þeirra.
Nokkuð af gjaldinu greiði
stjórnin sjálf, en hermennirnir
nðkkuð og verði það tekið af
launum þeirra á hverjum borg-
unardegi. .
* * *
Snemma í októbermánuði, gaf
vísiráð Breta á Indlandi, mark-
greifinn af Linlithgow, til
kynna, að Bretar ætluðu eftir
þetta stríð að íhuga sjálfstæðis-
kröfur Indlands, en Indverjar
höfðu áður farið fram á, að í
því máli væri eitthvað nú þegar
gert. Lýsti Gandhi strax yfir
ónægju sinni út af þessu. Hafa
nú nokkur ráðuneyti í Congress-
sambandinu sagt af sér í mót-
mælaskyni.
* * *
Frétt barst frá Noregi um
það í gær, að bandaríska skipið
City of Flint, sem Þjóðverar eru
með á leiðinni frá Murmansk til
Þýzkalands, hafi staðið við út
of Trömsö í Noregi í gær og í
það hefði vélbátur flutt mikið af
matvælum úr landi að fara með
til Þýzkalands. Með skipinu er
haldið að tvö þýzk herskip hafi
verið. Inn á höfn þorði það
ekki, enda ólöglegt, en það kom
all-nærri landi. Það hafði þýzkt
flagg uppi.
♦ ♦ ♦
Nýja herskipið sem verið er
að bæta við flota Canada á að
heita H. M. C. S. Assiniboine,
eftir Assiniboine-ánni í Mani-
toba. Er fylkið og Winnipeg-
borg upp með sér af þessu og eru
að hugsa um gjöf einhverja til
skipsins fyrir nafnið. Þau skip
sem við flotann bætast kváðu
eiga að heita eftir ám í Canada.
♦ ♦ ♦
Her Hitlers á vesturvígstöðv-
unum, er nú sagður þessi: 12
herdeildir við landamæri Sviss-
lands, 18 á landamærum Hol-
lands og Belgíu og 75 herdeildir
á móti Ma„ginot-varnarvirkjun-
um. Við miklu áhlaupi hefir
lengi verið búist og er ennþá, þó
veður fari nú og hafi þegar aftr-
að því. Bardagar hafa sama
sem engir verið á orustusvæðinu
s. 1. viku.
* * *
Col. Charles Lindbergh er sagt
að hafi í hyggju að heimsækja
Canada og ferðast hér um. —
Erindi hans telja blöð syðra að
muni vera að ræða um stríðsmál-
in. Sambandsstjórnin var hissa
á fréttinni, og trúði henni varla;
kvaðst enga vitneskju hafa af
þessu frá Lindbergh. Færi hann
að tala hér í sama anda og syðra,
væri ekki efi á hvernig færi; lög-
in væru skýr er að því litu.
Eitt af því sem Duplessis
kvartaði undan í kosningunum
við sambandsstjórnina var að
Quebec gæti ekki tekið lán í
New York vegna ráðsins, sem
sambandsstjórnin skipaði til að
líta eftir peningaviðskiftum
landsins (Dominion Exchange
Control). Fyrir fleiri fylkjum
getur verið og er líkt ástatt. Þau
þurfa á margvíslegum fjárvið-
skiftum við Bandaríkin að halda,
bæði lántökum og greiðslum á
lánum. Stingur blaðið Winni-
peg Tribune upp á því, að Sam-
bandsstjórnin og öll fylki lands-
ins efni nú til fundar og greiði
fram úr þessu máli.
♦ ♦ ♦
Efri-málstofa Bandaríkja-
þingsins samþykti s. 1. föstudag,
að afnema hlutleysislögin, er
bönnuðu sölu á hernaðarvörum
til þjóða í stríði. Atkvæða-
greiðslan fór þannig að með af-
námi laganna voru 63, en 30 á
móti. Á nú neðrideildin eftir að
greiða atkvæði um málið, en
það er sagt, að þar hafi afnám
lagana ávalt haft gott fylgi.
Eftir lagabreytingu þessa
geta stríðsþjóðrinar keypt alt
sem þær girnir í Bandaríkjun-
um, en þó ekki nema fyrir pen-
inga út í hönd. Ennffremur
verða þær sjálfar að sjá um
flutning vörunnar yfir hafið.
Bretar og Frakkar eru ánægð-
ir með þessi úrslit málsins, en í
þýzkum blöðum var ekki á frétt-
ina minst.
♦ * *
í New Brunswick fara fram
fylkiskosningar 20. nóv. n. k.
Þar er liberalstjórn við völd, en
forsætisráðherrann A. A. Dy-
sart, er ekki sagður sem ánægð-
astur með alt sem sambands-
stjórnin gerir. íhaldsflokkur-
inn í New Brunswick telur kosn-
ingarnar óþarfar og kveðst hæst
ánægður rtieð starf sambands-
stjórnarinnar.
* * *
í Prag í Tékkóslóvakíu urðu
uppþot s. 1. laugardag og um 800
manns hneptir í varðhald. Tékk-
arnir voru að minnast 21 árs af-
mælis ríkis síns og höfðu kröfu-
göngur og aðra viðhöfn. Þýzka
stjórnin hafði bannað þetta;
lenti því brátt í ryskingum út af
því, er lauk þannig að hundruð
manna voru hnept í varðhald.
* * +
S. 1. föstudag tóku Bretaf 2
skip hlaðin olíu (tankers) er
voru á leið frá Mexikó til Þýzka-
lands. Skipin voru sögð á leið
til Svíþjóðar, en Bretar halda
þeim þar til hið sanna kemur í
Ijós um það. Sá er skipin sendi
heitir W. R. Davis; hefir hann
verið qð koma á vöruskiftum við
Þýzkaland undanfarið.
♦ ♦ ♦
Þýzkur flugmaður, úr flugfari
sem skotið var niður s. 1. föstu-
dag, staðfesti söguna um það,
að af 12 flugskipum, sem gerðu
árás á brezk skip á Norðursjón-
um 21. okt., hafi 7 verið skotin
niður.
* * *
Fréttir s. 1. föstudag frá Mos-
kva, geta um vöruskort í borg-
inni. T. d. virtist erfiðleikum
háð að fá mjólk, kjöt og sykur.
Er þó slæmum og óreglulegum
samgöngum innanlands um
þetta kent, fremur en að það sé
ekki til í landinu.
Við lærum það af sögunni, að
af henni verður ekkert lært.
Georg W. F. Hegel
* * *
Lok mannkynsins verða þau,
að það deyr af menningu.
R. W. Emerson
BAHÁ’U’LLÁH
f fjarveru séra Philips Pét-
urssonar síðasta sunnudag mess-
aði séra Eyjólfur Melan að
kvöldinu í Sambandskirkjunni
í Winnipeg, en við morgun guðs-
þjónustuna prédikaði ungur
Englendingur frá Chicago, sem
heitir Rowland Estall og er út-
breiðslustjóri nýrr^r trúar-
bragðahreyfingar sem Mahá’u’-
lláh er nefnd, sem uppruna sinn
átti í Persínu fyrir áttatíu ár-
um síðan, og sem að sumu leyti
minnir á upprunasögu Kristn-
innar.
1844 kemur Persi af göfugum
ættum er síðan hefir verið kall-
aður Báb (Hliðið) fram á sjón-
arsviðið og boðar að hann hafi
orðið fyrir nýrri guðlegri opin-
berun og að hann sé fyrirrenn-
ari annars og meiri manns sem
eftir sig muni koma. Hann var
auðvitað ofsóttur frá byrjun og
líflátinn þegar hann var 31 árs
gamall 1850. Hann var skotinn
til dauðs. Líkama hans náðu
lærisveinar hans og komu hon-
um eftir mikla hættuför og
þrengingar til landsins helga.
Loks var honum komið fyrir í
grafhvelfingu í Haifa.
Spádómur Bábs rættist 1863.
Þá auglýsti annar ríkur og vel-
borinn Persi að hann væri eftir-
maður Bábs og stofnaði trúar-
hreyfinguna. Hann var ekki
íflátinn en eignir hans gerðar
upptækar og hann sjálfur hrak-
inn úr einum stað í annan. And-
aðist hann loksins í Akka í Gyð-
ingalandi 1893. Hann hefir af
fylg’jendum sínum verið nefndur
Bahá’u’lláh, sem þýðir Guðs
dýrð og það nafn hefir trúar-
hreyfingunni verið gefið.
Eftir Bahá’u’lláh tók við for-
stöðu trúar-hreyfingarinnar son-
ur hans Ábdu’l-Baba sem fylgst
íafði með föður sínum í útlegðar
hrakningum hans. Lifði hann
sangað til 1921. En þá tók við
sonar sonur hans Shogi Effendi
sem enn er forstjóri hreyfingar-
innar.
Enga nýja guðfræði hafa þess-
ir menn boðað, þeim er nóg trú-
in á alföðurinn, enda voru þeir
upphaflega Múhameðstrúar, sem
aldrei -hefir gert sig seka í fjöl-
gyðistrú á nokkurn hátt. Ekki
hafa heldur fylgjendur þeirra
reynt að gera þá að guðum enda
ekki eins hægt um vik í því til-
liti sem fyrir 1900 árum síðan.
Þeir eru frámunalega víðsýnir,
halda því fram að öll trúarbrögð
eigi sama guðlega upprunann, og
eigi að sameina mannkynið í
staðinn fyrir að sundurdreifa
því. * Undirstaða kenningar
þeirra er sem fylgir:
1. Eining mannkynsins.
2. óhindruð rannsókn allra
sanninda.
3. Sami uppruni allra trúar-
bragða.
4. Nauðsyn sameiningar allra
trúarbragða.
5. Nauðsyn þess að trúar-
brögð séu ekki í mótsögn við rök
eða vísindi.
6. Jafnrétti karls og konu.
7. Nauðsyn þess að allir
hleypidómar séu niðurlagðir.
8. Algerður friður á allri
jörðu.
9. Almenn mentun.
10. Andleg úrlausn hag-
fræðislegra vandamála.
11. Alþjóða tungumál.
12. Alþjóða réttur.
Með ellefta atriðinu er átt við
að hver maður sem nokkra ment-
un hefir læri fyrir utan sitt móð-
urmál tungu sem sé sameign
allra þjóða eins og Latínan var
Frh. á 5. bls.