Heimskringla - 01.11.1939, Side 3

WINNIPEG, 1. NÓV. 1939
HEIMSKRINGLA
3. SÍÐA
enda var það áður álit lækna, að
í dökka kjötinu væri meira af
“krafti” (ekstraktiv efnum),
sem væru óholl fyrir líkamann.
Nútíma læknavísindin gera eng-
an greinarmun á dökku og ljósu
kjöti í mataræði, nema því að
eins, að um sé að ræða mjög við-
kvæmt fólk, sem hefir sjúkdóma
í maga eða þörmum. Báðar teg-
undirnar eru jafn ágætar. Þegar
um hollustu er að ræða, er eigin-
Iega eingöngu hægt að gera mun
á því, hvort kjötið er af ungu
eða gömlu. Kjöt af ungum dýr-
um er ákjósanlegra, af því að í
því er minna af bandvef, og er
því meirara og meltanlegra. Það
kemur líkamanum að betri not-
«m yfirleitt, en seigt, bandvefs-
ríkt kjöt af gömlum skepnum.
Þá er sú skoðun einnig al-
menn, að fiskur sé hollari eða
léttari en kjöt. Þetta er að því
leyti rétt, að fiskurinn hefir
ekki eins þéttan bandvef og
spendýrakjötið og er því lausari
í sér. Hann er því léttari, bæði
að tyggja og melta. Fiskur er
því yfirleitt tekinn fram fyrir
kjöt við meltingarsjúkdóma. —
Við alla aðra sjúkdóma standa
kjöt og fiskur jafnfætis með öðr-
um orðum, kjötið er jafn heil-
næmt og fiskurinn.
Þar sem andúð hefir verið
móti sláturafurðum, hefir hún
altaf verið einna mest móti inn-
ýflunum. Því hefir verið haldið
fram um þau, að í þeim væri
sérstaklega mikið af purinefn-
um, og myndi því þvagsýran
aukast í líkamanum ef þau væru
®tin. Heilbrigðu fólki geta eng-
in óþægindi af því stafað að
^orða lifur, nýru, lungu eða önn-
ur innri líffæri dýranna. Við
vitum nú, að innri líffærin hafa
í sér fólgna dýrmæta fitu og
bætiefni. Mega þau því teljast
mjög dýrmæt að næringargildi.
Pisklifur og fiskhrogn hafa öld-
um saman verið dýrmæt fæða
vegna bætiefna sinna, einkan-
iega hér á Norðurlöndum. Þegar
^apparnir halda veizlur á merg
°g lifur hreindýranna, þá neyta
Þöir bætiefnanna í óhófi, sem
hlýtur að vera þeim mikill afl-
gjafi á hinum sólskinsvana slóð-
Um þeirra. Það er ástæða til að
^tla, að heilbrigðar eðlishvatir
leiði Lappana til óhófs í þessum
efnum. Á sorphaugum þeirra
fínnast vanalega eingögu bein,
er klofin hafa verið til mergjar.
Sú trú, að óholt sé að éta inn-
ýfli dýranna, tekur til þjóðar-
hagsmuna. Meiri hagsýni í
notkun á þessum líffærum hefir
°g þýðingu fyrir heilbrigði þjóð-
nninnar. Ef litið er á næring-
argildið, þá eru innýflin ódýrari
en kjötið. Eg hefi orðið þess
Var í starfi mínu sem læknir
víðsvegar um land vort, að al-
múginn hefir víða enga þekk-
iugu á að hagnýta sér innýfli
úýranna eins og þau eiga skilið
eftir næringargildinu. Fræðsla
i tessum efnum er nauðsynleg.
Mótstöðumenn kjötáts hafa
um langan aldur borið fram þær
röksemdir, að ýmiskonar efni
uiynduðust í líkamanum við
bruna kjötsins, sem eitrað gætu
hann, einkum nýru, æðakerfi og
hjarta gætu orsakað kölkun,
aukið blóðþrýsting og yfirleitt
gert menn skammlífa. Einkum
hefir gigtin verið talin sá draug-
Ur> sem fylgdi kjötáti, vegna
hess að í kjötinu eru þessi svo-
hölluðu purinefni. En þau breyt-
ast í þvagsýru, sem er lokaefnið
I þeim efnaskiftum og skilst úr
líkamanum aðeins gegnum nýr-
Uu- Hjá einstaka manni vantar
uýrun getuna til þess að losna
við þvagsýruna. Safnast hún
þá fyrir í líkamanum og veldur
g^gt með bólgu og verkjum í liða-
mótum og hitaveiki. (Eg skal
geta þess til skilningsauka, að
Uer er átt við ^lt aðra tegund
glgtar, en það, sem við í daglegu
tali köllum gigt — og heldur svo
Prófessorinn áfram).
um þessa gigt má það segja,
að hún er mjög sjaldgæf hjá
°ss, og þar Sem hún sýnir sig, þá
valda því ætíð meðfæddir gallar.
Hún er svo sjaldgæf, að á lyf-
læknisdeildinni í Lundi, en þang-
að koma um 9000 sjúklingar ár-
lega, þá hefir gigtveiki þessi
ekki fundist með vissu oftar en
einu sinni til tvisvar á ári. Sama
er að segja víða annarsstaðar.
Hið aukna kjötát, sem orðið hef-
ir á síðustu áratugum, hefir því
ekki aukið gigtina. Kenningin
um að kjötát skapi sýrueitrun í
líkamanum, eins og haldið hefir
verið fram af einum prófessor í
Þýzkalandi, hefir sýnt sig að
vera hreinar öfgar. Samkvæmt
reynslu læknanna höfum við því
enga ástæðu til að hafa nokkra
ótrú á kjötáti, sízt þeim skömt-
um, sem venjulega eru riotaðir í
einu til matar. Þegar menn í
ræðum og ritum eru að andmæla
kjötáti, þá verður að gá að því.
að það getur aldrei komið til
mála, að almenningur geti nokk-
urn tíma gert sig sekan um ofát
af kjöti.
▲
Merkir læknar hafa nú alveg
nýlega ritað, að kjötmeti sé “æs-
andi” matur fyrir líkamann, en
jurtafæðan saklausari. Einnig er
ritað um það, að kjötmeti eigi
að “æsa” eða erta taugaveiklað
fólk, gera það ennþá viðkvæm-
ara og geðverra, yfirhöfuð að
auka sjúkdómseinkennin, en
jurtafæðan hafi aftur á móti ró-
andi áhrif á taugarnar. Slíkar
kenningar ganga áreiðanlega alt
of langt og mega alment séð,
teljast óleyfilegar. Eg hika ekki
við að lýsa yfir, sem minni
sannfæringu, að víða eru tauga-
veiklaðir sjúklingar beinlínis
kvaldir, af því farið er eftir slík-
um einhliða kenningum. Það er
fjölda af taugaveikluðum sjúkl-
ingum, sem líður ágætlega, þó
þeir neyti fæðu úr dýraríkinu 1
ríkum mæli, minsta kosti mikl-
um meirihluta þeirra, ef þeir þá
ekki áður hafa þjáðst af ofáti.
Það er því ekki rétt að segja
að kjötát eigi að sjálfsögðu að
telja með ýmsum óhollum lífs-
venjum, svo sem ofáti, tóbaks-
og áfengisnautn. En þetta er
þó oft gert.—Mbl.
KLETTAFJÖLL OG
KYRRAHAF
Eftir Sig. Júl. Jóhannesson
Framh.
Fegursti bletturinn í öllum
Klettafjöllum er talinn dalur,
sem Yoho heitir. Er það Indí-
ánanafn og þýðir “fegurð”. —
Þessi dalur liggur frá norðri
suður í Kicking Horse dalinn.
Þessi fagri þverdalur blasir við
þegar lestin er á leiðinni á milli
álmanna á tölunni 8, þegar
brautin myndar skrúfugöngin.
Hundrað þrjátíu og sex mílur
fyrir vestan Calgary er bær, sem
Field heitir. Þar breytist tím-
inn frá fjallatíma til sjávartíma.
Þrjátíu og fjórar mílur þar fyrir
vestan er smábæ, sem Golden
heitir. Er sá bær kunnur fs-
lendingum úr kvæðinu hans
Steph. G. Stephanssonar: “Á
ferð og flugi.” Þar átti heima
íslenzk stúlka, sem Ragnheiður
hét og var söguhetjan í þessu
langa og merkilega kvæði. Hún
var tæld og afvegaleidd af manni
og eftir það ofsótt og fyrirlitin;
flýði úr bænum Golden, þar sem
hún 'hafði unnið. En svo vildi til
að skáldið (samkvæmt efni
kvæðisins) var í sama jám-
brautarvagninum. Hann hafði
þekt Ragnheiði þegar hún var
barn og kannaðist við hana aft-
ur þegar hann sá hana þarna.
Hún hafði verið að leika við ung-
barn á lestinni en “heldri” kona,
móðir þess, tók það frá henni
með þótta og vildi auðsjáanlega
ekki láta það koma nærri henni.
Skömmu síðar verður slys á
lestinni og móðir barnsins er
frá sér numin og hamslaus af
sorg þar sem hún sér að barnið
hennar er í dauðans greipum.
En Ragnheiður bjargar lífi
barnsins, en deyr sjálf í slysinu
við þá björgun. Skáldið sagðist
hafa verið staddur í sama bæíloops, milli járnbrautarinnar og
tveim árum síðar og gengið út í
reitinn þar, sem Ragnheiður var
grafin og þá segir hann þetta:
“Til framandi landa eg bróður-
hug ber,
Þar brestur á viðkvæmnin ein.
En ættjarðarböndum mig grípur
hver grund,
Sem grær kring um íslend-
ings bein.”
Mér fanst eg sjá hreyfimynd
þar sem fyrir augum svifi öll
sorgarsaga íslenzku stúlkunnar
hennar Ragnheiðar litlu þegar
lestin fór hjá stöðinni Golden.
Var það virkilega satt að þarna
vestur í Klettafjöllum lægju
jarðneskar leifar eins af oln-
bogabörnunum sem litla þjóðin
okkar hefir glatað í þessu mikla
meginlandi? Hver veit. —
Þegar lestin fer eftir Kicking
Horse dalnum, fer hún framhjá
fjalli, sem Hunter heitir og þar
niður í djúp gljúfur; þau dýpka
skyndilega og lestin brunar á-
fram í heljardjúpri gjá með
Suður-Thompson sjást nokkurs-
konar jarðhús; eru það leifar af
æfagömlum Indíánabústöðum;
eru þar miklar gull-, kopar- og
járnnámur. Lestin fer fram hjá
V AKA
Tímarit Vökumanna íslands.
Þetta rit hefir nú komið út í
tvö ár, og er það í raun og sann-
útskipunarstöð; þaðan eru flutt- j le*aásrftÍS rit *>að er uháð, 1
politik, þar sem að þvi standa
ir allskonar málmar og renna
þeir niður úr fjöllunum í gegn
um þúsund feta langar pípur.
Þegar lestin kemur vestur fyrir
Kamloops íbreikkar Thompson
áin og verður eins og vatn, er sá
hluti hennar nefndur Thompson-
vatn. Þegar horft er norður yfir
þetta vatn blasir við berkla-
veikrahæli stjórnarinnar í Bri
leiðandi menn úr þremur aðal
stjórnmálaflokkum íslands. —
Vaka hefir flutt og flytur marg-
ar ágætar greinar um helstu á-
hugamál þjóðarinnar og einnig
um viðhorf í heiminum yfirleitt.
Hún beitir sér aðallega til þess
að kveða niður erlendar ofbeldis
og öfgastefnur, sem fáeinir ó-
tish Columbia, sem Tranquil riappamenn^hafa^reynt að^gróð
heitir (Friðarstaðir). Við þetta
hæli minnir mig að Dr. Baldur
Olson væri yfirlæknir meðan á
stríðinu stóð. Thompson áin
rennur lengi í þröngu gljúfri;
er þar járnbrautin, áin og ak-
vegurinn samhliða hvort öðru,
þótt tæplega sé rúm fyrir þau
öll. Er straumurinn í ánni af-
skaplegur því stórgrýti og háir
klettar eru í botninum; vatnið
gusast og ólgar yfir klettana
snarbröttum hamraveggjum. — með hvl heljarafli að á eirmm
stað er kallað Dauðagm (The
Há)vaðinn er afskaplegur þar
sem áin brýst fram í beljandi
fossaföllum; hamraveggirnir
skjálfandi og titrandi margfalda
hávaðan með drynjandi berg-
máli og járnbrautarlestin legg-
ur til eina röddina í þennan stór-
fengilega söng. Þessu heldur á-
fram þangað, til komið er út
úr gljúfrinu rétt hjá Golden; þá
stöðvast söngurinn, alveg eins
og allar raddir þagni og þagg-
ist niður af lotningu fyrir gröf-
inni hennar Ragnheiðar litlu. Á
þessu svæði hverfur Kickfrg
Horse áin í Columbia ána, sem er
1400 mílna löng.
Rétt fyrir vestan Golden að
norðanverðu við brautina er
þorp, sem heitir Edelweiss. Þar
er alt bygt með svissnesku sniði.
C. P. R. félagið bygði þorpið fyr-
ir svissneska leiðsögumenn, sem
það hafa fyrir atvinnu að leið-
beina ferðamönnum sem klifra
upp fjöll. Áður fóru þessir menn
altaf heim til Svisslands að
haustinu, nú eru þeir kyrrir
árið um kring og eiga þarna
heima.
Sex mílur vestur af Golden er
staður, sem Moberly heitir; —
hann dregur nafn af fjalli, sem
þar er í grendinni, afar hátt.
Tvær mílur J suður frá Moberly
er elzti mannlegur bústaður í
fjöllunum. Landmælingamenn
stjórnarinnar bygðu þar skýli
undir umsjón manns er Moberly
hét; þeir mældu landið fyrir
járnbrautina og voru þarna vet-
urinn 1871—72.
Um fjörutíu mílur fyrir vest-
an Golden er staður, sem Stoney
Creek nefnist. Þar eru heljar-
miklir fossar og geysileg gljúf-
ur. Yfir þá fossa liggur hæsta
brúm á leiðinni; hún er 270 fet
uppi yfir fossunum; er þar svo
fagurt útsýni að því hefir verið
valið nafnið: “The Surprise”.
Þegar komið er vestur í lægri
hluta fjallanna, liggur brautin
um stað sem Craicellachie heit-
ir; er það sögulegur staður. Þar
er steinvarði til minningar um
það að brautin var fullkomnuð
frá hafi til hafs 7. nóvember
1885. Þar mættust stálin frá
austri og vestri. Fór fyrsta
lestin eftir brautinni af stað frá
Montreal 28. júní 1886 og komst
alla leið vestur þangað, sem Port
Moody heitir 4. júlí.
Kamloops heitir bær þegar
komið er vestur undir ströndina.
Þar búa 6000 manns. Nafnið
Kamloops er Indíánamál og þýð-
ir ármót (The Meeting Place of
the Waters). Sá staður er meira
en hundarð ára gamall. Hudson
flóa félagið hafði þar mikla
verzlun og var það miðstöð
hvítra manna í fjöllunum. Þar
mætast árnar Suður- og Norður-
Thompson og mynda aðal
Thompson ána. Meðfram henni
liggur brautin það sem eftir er
vestur að hafinu.
Tvær mílur vestur frá Kam-
ursetja á íslandi. Svo flytur
Vaka einnig mikið af ágætum
myndum og allur frágangur er
mjög vandaður. Hún kemur út
í fjórum alstórum heftum á ári
og gostar hér $2.00 árg. Eg get
sent þeim er óska þess, sýnis-
hefti af ritinu ókeypis. Sendið
mér póstgjald fyrir það, og skrif-
ið bara: “Sendu mér sýnishorf af
Vöku ókeypis.”
MAGNUS PETERSON
313 Horaee St., Norwood, Man.
Jaws of Death). Brautin fylgir
stundum gljúfrinu og fer eftir
hamraveggjum þess en hún fer
oft yfir það.
Fraser áin er stærst allra
vatnsfalla í British Columbia;
lún er 800 mílur á lengd; kemur
hún austan úr fjöllum og svelgir
í sig Thompson-ána; þær renna
svo í faðmlögum til sjávar alveg
eins og Union stjórnin okkar í
gamla daga þegar conservatívar
höfðu gleypt liberala. Báðar
oera árnar nafn frægra land-
könnunarmanna, sem fóru land-
veg yfir Canada og ætluðu sér
að komast vestur að Kyrrahafi.
121 mílur fyrir vestan Kam-
loops heitir North Bend. Átta
mílur þaðan er staður í gljúfri,
sem heitir Heljarhlið. Sé horft
austur þegar komið er fram
hjá Heljarhliði, blasir við öskr-
andi foss með ólgandi * hring-
iðum, sem kallaður er þvotta-
skál djöfulsins (The Devil’s
Washbasin). Skömmu áður en
komið er til Vancouver sézt hvar
Indíáhar hafa laxveiðastöðvar
sínar, og grindur sjást í klett-
unum, þar sem þeir þurka lax-
inn og reykja hann.
Tuttugu og sjö mílur fyrir
vestan North Bend er Yale; var
það einn fyrsti löggilti staðurinn
á meginlandinu og voru þar
7,000—10,000 íbúar.
Á bak við járnbrautarstöðina
í Yale er óheflaðnr steinn og
plata á með þessu letri: “Hér
oyrjar Cariboo brautin, sem náði
400 mílur norður í Cariboo gull-
námurnar. Vegurnin var lagð-
ur 1862—65. Á Cariboo tímunum
fóru eftir þessum mikla vegi
þúsundir námamanna og miljón-
ir dala virði af gulli.”
Það er eins og maður sjái
þarna í huga sér hópana á ferð
norður í gull- og gæfuleit, og
sjái þá aftur hverfa heim — þá
sem ekki fórust í baráttunni —
suma í hásigldum og hlöðnum
hamingju skipum; aðra sem ó-
sjálfbjarga skipbrotsmenn. —
Þannig er gullleitin æfinlega og
þannig er lífið sjálft.
Þetta er orðið miklu lengra
en til var ætlast; en þegar eitt-
hvað þunt er borið á borð, verður
að jafna það upp með vöxtun-
um. Það sem eg hefi sagt um
Klettafjöllin og sérstaka staði,
er samsuða úr “púnktum”, sem
eg setti niður í minnisbók á leið-
inni, og glepsur, sem eg hrifsaði
út úr ferðabók C. P. R. félagsins.
----ENDIR------
DR. KELLY
Smásaga eftir Sig. Sölvason
Árla morguns, sat Bell banka-
^stjóri í þungum þönkum á skrif-
stofunni í bankanum, en enginn
vissi hvað hann var að hugsa,
nema hann sjálfur.
Bell var um fimtugt, meðal-
maður á hæð, nokkuð feitlaginn,
fríður sýnum og hið mesta prúð-
menni. Hann var skyndilega vak-
inn frá hugsunum sínum við það,
að bankað va hurðr á:ðþí
að bankað var á hurðina. Maður
stór og karlmennlegur opnaði
hurðina og gekk inn. Bell þótt-
ist ekki hafa séð fallegri og tígu-
legri mann. Hann hélt á tösku I
vinstri hendinni setti hana á
gólfið gengur að Bell og býður
góðan daginn.
“Þú munt vera Bell banka-
stjóri? Mitt nafn er Pat Kelly. j
Eg er nýlega kominn heiman af,
írlandi”.
Bell stóð á fætur og heilsaði.
komumanni vingjarnlega.
“Dr. Kelly! . Eg átti von á
þér. Mér er það ánægja að,
bjóða þig velkominn til Mani-
toba, og eg vona að þú ílengist
hér hjá okkur. Hér skortir góð-
an læknir. Læknirinn, sem við
höfum haft hér í mörg ár, fór
alfarinn héðan í fyrradag, aust-
ur til Ontario, til barna sinna,
og erum við því, sem stendur
læknislausir”.
“Já, eg er að hugsa um að
setjast hér að,” sagði dr. Kelly.
“Það var síðasta ósk föður míns,
að eg yrði læknir í þeim bæ, sem
þú og Purdy dveljið í.”
“Föður þínum og okkur, kom
altaf vel saman,” sagði Bell fjör-
lega. “Við lékum okkur saman
heima á gamla landinu, þegar
við vorum drengir. Við gengum
allir í skóla saman, bæði barna-
skóla og háskóla. Faðir þinn
fékk stóra verzlun eftir föður
sinn, og varð því eftir heima, en
við Purdy áttum engan að, því
foreldrar okkar voru báðir dán-
ir. Svo við yfirgáfum írland
og fórum til Canada. Við kom-
um hingað til B........ Og eg
fékk strax vinnu í þessum
banka, og hefi unnið í honum
síðan. Purdy fékk aftur vinnu
hjá Thompson kaupmanni, sem
þá hafði hér stóra verzlun. En
nokkru seinna fékk hann fyrir
konu, dóttir Thompsons verzlun-
arstjóra og verzlunina með. —
Kona Purdy, var einkabarn
þeirra Thompsons hjóna. Purdy
hefir gengið vel verzlunin, þang-
að til fyrir ári síðan, að hann
varð mjög veikur, og nú er har.n
nær dauða kominn. Hann á
eina dóttir barna tuttugu ára, og
einn fósturson tuttugu og fjögra
ára. Myndar piltur. Hann heit-
ir John Ross. Það er sagt að
hann og Bella, dóttir Thomp-
sons séu trúlofuð. Þegar Thomp-
son lagðist veikur, vildi hann
selja verzlunina því hann þurfti
á miklum peningum að halda. En
eigurnar voru ekki annað en
verzlunin og húsið sem hann bjó
í. Hann vildi helst láta Ross
hafa verzlunina, en hann treysti
sér ekki til að kaupa hana sökum
peningaleysis. í búðinni vann
annar maður, sem hét Henry
Smith. Hann var búinn að vinna
þar í tvö ár. Hann var óþektur
öllum í B..... þegar hann kom
þangað. Verzlunin átti að kosta
fimtán þúsund dali. Og fimm
þúsund dalir áttu að greiðast út
í hönd. Smith kom til mín og
bað mig að lána sér fimm þús-
und dali. Hann hélt að ef hann
næði verzluninni að sér mundi þá
ganga betur að ná ungfrú
Thompson frá Ross. Honum
var illa við Ross, af því að hann
frh. á 7 bls.
I Þjónustu
Námamannsins
Það var mikið um að vera vorið
1896, þegar gull fanst í Kion-
dyke; samgöngum voru erfiðar
og seinfara og þrautir ferða-
laganna tóku þungan skatt í
mannslífum. Vöruverð var
geysihátt, og hvorki hægt að
kaupa varning né aðstoð nema
við frágangsverði — reykt
svínakjöt og egg hljóp upp á
$3.50 máltíðin, og flutnings—
gjald yfir sex mílur af Chilkoot
Pass nam 50c á pundið.
Lifið á námasvæðunum er
nokkuð öðruvísi í dag. Hröð og
fullkomin samgöngutæki hafa
rofið múra vegalengdanna, og
nú fær námaleitarinn við Red
Lake, radium námamaðurinn
við GreatBear Lake og gull-
neminn að Dawsan EATON
verðskrá, er rýfur múrana á
vegi viðskiftalífsins.
Aðeins stór póstpantanaverzl-
un eins og EATON getur veitt
dreifðu fólki það mikla úrval af
vöriun, er EATON verðskráin
sýnir. Þessvegna er það, að
við flugvelli, hafnir og jártn-
brautarstöðvar, er til námanna
liggja, sjáið þér póstpoka og
vörubirgðir frá EATON — 6-
yggjandi sönnun þess trausts,
er fjarlægir viðskiftavinir bera
til vor.
EATON’S
Tveir skipbrotsmeim eru á
timburfleka úti á hafi. Alt í
einu segir annar þeirra:
— Vertu hughraustur, viö
nálgumst menninguna. Eg sé
tvær sprengjuflugvélar á sveimi
fyrir ofan okkur!
BORGIÐ HEIMSKRINGLU—
því gleymd er goldin skuld
Borgarabréf, Fasteignabréf,
Tryggingar Skírteini
eru verðmæt skjöl—geymið þau á óhultum stað!
• Þér megið ekki við að missa eignarbréf sem
þessi. Fyrir minna en lc á dag, getið þér geymt þau
í stálskúffu við Royal Bankann. Biðjið um að fá
að skoða þessa öryggisskúffu á útibúi bankans næsta
við yður.
THE
ROYAL
BAN K
O F CANADA
=Eignir yfir $800,000,000: