Heimskringla - 11.12.1940, Blaðsíða 7

WINNIPEG, 11. DES. 1940
HEIMSKRINGLA
7. SIÐA
abraham lincoln
Eftir Náttfara
Framh.
Guð 0g Abraham
Við lesum æfisögur snilling-
anna; um mentun þeirra,
þroska þeirra, athafnir þeirra
°g viðbrögð þeirra við við-
fangsefnum mannlífsins. Af
öllu þessu verður nokkuð að
Vlsu ráðið um innræti þeirra
°g eðlishneigðir en maðurinn
er oftast meiri, fjölþættari en
athafnir hans því atvik ráða að
uúnsta kosti eins miklu um
þær sem eigin vilji. Orð
fyeggja spekinga koma mér nú
1 hug. “Every man wears a
uiask, (allir menn ganga
§ríniuklæddir) segir Oscar
VVilde, og Shakespeare gerir
tessa athugasemd: “We are
but actors on the stage where
everybody plays his part, (Við
erum aðeins leikarar á sviðinu,
Þar sem hver og einn leikur
Sltt hlutverk). Hvorttveggja
er sigildur sannleikur. Lífs-
hringumstæðurnar gefa okkur
hlutverkin og reynslan kennir
hvernig það hlutverk skuli leik-
lð en maðurinn sjálfur hylst
hak við gerfið, að mestu. Sagn-
ritarar skrifa bækur — marg-
ar bækur — um sigra og stjórn-
haensku Napoleons en aðeins
skrifari hans og vinur gefur
hokkurt innsýni i persónuleika
þessa stórbrotna manns. Hver
Persóna er heill heimur saman
sPunnin úr fjölþættum eðlis-
þráðum og endalausum and-
stæðum og til þess að þekkja
•Panninn þarf maður að bera
nokkurt skin á þessar uppstöð-
ur sjálfs persónuleikans. Þessir
þræðir kynfestra eiginda eru
því fjölbreyttari sen meira er í
þá spunnið. Það er þessvegna
engin hægðarleikur að kom-
ast að hinu sanna um sálar-
ástand einstaklinga þegar um
sannsögulegar persónur er að
ræða og allar æfisögur eru,
liggur mér við að halda,
að einhverju leyti yfir-
borðslegar. — Skáldsagnarhöf-
undar eiga auðveldari aðstöðu
þar sem þeir geta lagað efnið
í hendi sér, þótt verkefni þeirra
sé einnig afar vandasamt, því
þeir eru myndasmiðir ekki hins
ytra heldur hins innra, sem
hversdagslega liggur dulið á
bak við grímuna. 1 skáldskap
stórskálda geymist gildari
sannleikur en í frásögn fræði-
manna af því þeir herma ekki
einungis frá hinum ytri athöfn-
um heldur sjálfum orsökum at-
hafnanna í vitundar og tilfinn-
ingalífi einstaklinga.
En Abraham Lincoln er
mannlegt fyrirbrigði, fjölþætt,
stórkostlegt og harla einstætt.
Frá hvaða forsendum getum
við lýst hounm svo maðurinn
sjálfur, hinn eiginlegi Abra-
ham komi sem allra greinileg-
ast í ljós? Til er skáldsaga
eftir Nathaniel Hawthorne, hið
mikla ameríska söguskáld. —
Sagan lýsir einkennilegum
kletti. Hinu undraverðasta
náttúrusmíði, er líkist manns-
líkani sem gnæfir við himin
upp á fjallsegginni. En niðri í
dalnum dvelur drengur er verð-
ur harla starsýnt á þetta nátt-
úru undur.Virðist honum þarna
INNKÖLLUNARMENN HEIMSKRINGLU
f CANADA:
Amaranth..............................J. B. Halldórsson
Antler, Sask........................-K. J. Abrahamson
Árnes...............................Sumarliði J. Kárdal
Árborg...!.............................-G. O. Einarsson
Baldur...............................Sigtr. Sigvaldason
Beckville...............................Björn Þórðarson
Belmont....................................G. J. Oleson
Bredenbury..............................H. 0. Loptsson
Brown................................Thorst. J. Gíslason
Ghurchbridge__________________________H. A. Hinriksson
cypress River........................Guðm. Sveinsson
Dafoe.................................. S. S. Anderson
Ebor Station, Man....................K. J. Abrahamson
Elfros...............................J. H. Goodmundson
ErikBdale...............................ólafur Hallsson
Eishing Lake, Sask............-.........Rósm. Árnason
Foam Lake...............................H. G. Sigurðsson
Gimli.................................................K. Kjernested
Geysir.................................Tím. Böðvarsson
Glenboro...................................G. J. Oleson
Gayland..............................Stg. B. Helgason
Hecla................................Jóhann K. Johnson
Hnausa..................................Gestur S. Vídal
Húsavfk.................................John Kernested
Innisfail...........................Ófeigur Sigurðsson
Kandahar........................-........S. S. Anderson
Keewatin................................Sigm. Björnsson
Langruth............................... .Böðvar Jónsson
Leslie................................Th. Guðmundsson
Lundar...,.................................D. J. Lándal
^arkerville......................... ófeigur Sigurðsson
"J°zart.................................S. S. Andersom
Narrows....................................S. Sigfússon
Gak Point..............................Mrs. L. S. Taylor
Oakview.............................................S. Sigfússon
Gtto.......................................Björn Hördal
Keykjavík.................................
^'verton .............................Björn Hjörleifsson
^e’kirk, Man...........Mrs. David Johnson, 216 Queen St.
^ilver Bay, Man.................................Hallur Hallson
Sinclair, Man.......................K. J. Abrahamson
®teep Rock..................................Fred Snædal
^tony Hill.................................Björn Hördal
'antallon................................O. G. Ólafsson
Thornhill............................Thorst. J. Gísiason
^ff5ir.................................Aug. Einarsson
j/innipegosis.............................. S. Oliver
úuiipeg iteach........................John Kernested
W'myard.................................S. S. Anderson
f BANDARÍK.JUNUM:
Bantry .................................E. J. Breiðfjörð
Bellingham, Wash..................Mrs. John W. Johnson
"'aine, Wash ...................Séra Halldór E. Johnaon
Lavalier and Walsh Co.................-Th. Thorfinnsson
Craftou...............................Mrs. E. Eastman
lvanh»e.............................Miss C. V. Dalmann
V?.? Angeles, Calif....
JJílton.....................................S. Goodman
Minneota ...........................Miss C. V. Dalmann
“t()untain............................Th. Thorfinnsson
j^ationai City, CaUf......John S. Laxdal, 736 E 24th St
",r't Roberts.........................Ingvar Goodman
Wash...........J. J. Middal, 6723—21st Ave. N. W.
am.......................E. J. Breiðfjörð
The Viking Press Ltd.
Winnipeg Manitoba
standa himinborin verndareng-
ill jarðarinnar og starir æ og 1
síð, í lotningarufllri tilbeiðslu,
á þennan góðvin manna. Nú
verður það svo að svipur
drengsins fer að taka miklum
breytingum og líkist hann lík-
neskinu meir og meir eins og
það stendur honum fyrir sjón-
um reifað geðblæjum fals-
lausrar aðdáunar. í vöku sem i
draumi dvelur þessi mynd í
huga hans uns innræti hans'og
hjartalag mótast til samræmis
við þá hugsun er hún vekur og
drengurinn verður afbragðs-
maður.
Allir geymum við einhverja.
helgimynd í huga, sem er okk-
ur ímynd hins æðsta, bezta eða
voldugasta. Þetta eru guðs-
myndir mannanna en þær
myndir eru margvíslegar. Guð
er sem sé hið æðsta góða sem
maðurinn fær skynjað. Má
hæglega rökstyðja þetta með
Ijósum dæmum. Vorum norr-
ænu forfeðrum var afar gjarnt
að skilgreina guðs hugtakið
með orðinu alfaðir. Það var í
þá tíð, sem ættböndin voru
sterk og skyldur einstaklings-
ins hnigu allar að því að efla
hagsæld og auka sóma ættar
sinnar. Ættræknin kom í stað
þjóðrækninnar, á vorum dög-
um, og óðalið eitt var ættjörð
manna. Ættfaðirinn vakti lífs
og dáin yfir velferð niðjanna
og honum einum voru þeir
skuldbundnir að hlýða og hann
að meta. Orðið alfaðir merkti
því hina föðurlegu umsorgun
með hugum um og kjörum
mannanna, allra manna sem á
annað borð viðurkendu Óðin,
Jehova, eða Júpíter sinn guð.
Það eimir ennþá eftir af þess-
ari hugsun í tvívitund kristn-
innar og væri þó vel ef engin
skaðlegri villudómur hefði ekki
fest þar rætur.
Guðföður hugmyndin þrosk-
aðist aðeins hjá hinum betur
mentu fornþjóðum svo sem
Grikkjum, Gyðingum, Róm-
verjum og Norðurlandabúum.
(Hin hreinasta og fullkomn-
asta áadýrkun er þó að hitta í
Shintaismanum, trúarbrögðum
Japana.) Meðal hinna frum-
stæðari fornþjóða hefir, frá
lægstu stigum villumenskunn-
ar uppvaxið önnur guðs hug-
mynd, er lýsir sér í dýrkun
valdsins, hins grimma, siðlausa
kúgunarvalds er finnur full-
nægju í pyndingum, kvölum,
kröm og dauða. Þetta er trú-
ar innsigli þrælsóttans stimpl-
aður á mannssálir meðan kag-
hýddir krjúpandi lýðir fengu
borgið lífinu með auðsveipnri
undirgefni einungis.
Eigi þarf nema horfa á þau
guða líkneski er frumþjóðirn-
ar gerðu og ennþá geymast til
að komast að raun um trúar
tilfinningu þeirra. Þeir tilbáðu
hið volduga en illa vald og
guðsmyndir þeirra voru skelfi-
legar. Guðsdýrkunin var aðal-
lega í því falin að kaupa sér
grið frá ofsóknum þessa valds
er vildi hrjá þá og tortíma. Þeir
keyptu sér þessi grið með fórn-
um, með því að ofurselja aðra
þeim kvölum og dauða er þess-
ir ósýnilegu reginvaldar kröfð-
ust. Ei þarf nú langt að leita
til að finna þessa hugmynd í
nútíðar trúarbrögðunum og
bar þó ennþá meir á þeim fyrir
svo sem fjörutíu árum, þegar
eg var barn. Menn gerðu kross-
mark fyrir sér til verndar frá
alskyns hremningum og krot-
uðu þetta merki á f járhúshurð-
irnar til að stugga óvættum frá
skepnum sínum o. s. frv. Þessi
skoðun, að kaupa sér vilhylli
yfirnáttúrlegra máttarvalda
með vissum helgisiðum, kemur
enn í Ijós. Það er ekki nema
tvö til þrjú ár siðan eg las
grein í timariti eftir amerísk-
ann fésýslumann er leitast við
að svara spurningunni: “Hvers-
vegna er eg kristinn”. (Why I
am a Christian).
Hann segist hafa veitt því at-
hygli að þeir sem temji sér
kirkjugöngur séu alment hepn-
ari í fyrirtækjum sínum af því
þeir verði fyrir færri óhöppum
en aðrir. Um sama leyti rekst
eg á þessa athugasemd hjá
æruverðum íslenzkum klerki,
í erindi sem hann flutti á
prestastefnu: “Ef til vill er auð-
gengi hinnar brezku þjóðar því
að þakka að Englendingar lesa
borðsálma við hverja máltíð.”
Er svo nokkuð við þetta að at-
huga nema kannske að sumir
efist um sannleiksgildi þessara
athugasemda. Jú, það er tvent
að athuga í þessu sambandi:
fyrst og fremst kemur þetta
mönnum til að trúa því að þeir
séu stöðugt umsetnir af óvin-
veittum örlagavöldum og í öðru
lagi lítillækkar það sjálfa
guðsmyndina í hugum og hjört-
um mannanna. Kristur verður
manna fyrstur til þessa að gefa
guðshugmyndinni ákveðið sið-
ferðislegt innihald með þessum
setningum: Guð er kærleikur
og sá sem er stöðugur í kær-
leikanum er stöðugur í guði og
guð í honum.” M. ö. o. kær-
leikurinn er hið æðsta góða —
sjálfur guð. Já, þetta kennir
nú Jesús, en hvernig hefir svo
guðfræðin farið með þennan
boðskap?
Framh.
ÓFRAMFÆRINN
EINRÆÐISHERRA
Dr. M. B. Halldorson
401 Boyd Bldg.
SkrlÍBtofusimi: 23 674
Stundar sérstaklega lungnaajúk-
dóma.
Er a8 flnnl & skriíatofu kl. 10—12
f. h. og 2—6 e. h.
Hedmili: 46 AUoway Are.
Talsimi: 33 1$S
Frh. frá 5. bls.
brigðan grundvöll. — Fyrstu
fjárlögin, sem hann gekk frá,
sýndu verulegan tekjuafgang,
eins og vera ber. Stjórnmála-
mönnum landsins reyndist ó-
kleift að toga hann aftur á bak
ofan í það greiðsluþrota-kvik-
syndi, sem þeir höfðu sjálfir
skapað og viðhaldið árum sam-
an með hinum venjulega þing-
ræðislega reipdrætti. Síðan
hafa tekjuhalla-fjárlög aldrei
verið afgreidd í Portúgal. Dr.
Salazar verðfesti gengið og
borgaði lausaskuldir ríkisins,
sem safnast höfðu erlendis.
Þetta hefir portúgalska þjóð-
in kunnað að meta, og því hef-
ir hún ekki einungis falið dr.
Salazar að fara með fjármál
sín, heldur einnig með utan-
ríkismálin, og auk þess hefir
honum verið veitt einskonar
einræði í stjórnmálum þjóðar-
innar. Árið 1933 setti hann
Portúgal nýja stjórnarskrá,
sem er að verulegu leyti ólík
stjórnarskrám annara einræð-
isríkja í Evrópu. Dr. Salazar
hafði m. a. tvö meginsjónarmið
í huga við samninga þessarar
stjórnarskrár. Hann tók þar
fult tillit til einstaklingsfrelsis
og kristinna trúarbragða, því
að hann vill, að góðir borgarar
fái að njóta sín, og hann er
trúaður maður. Bera stjórnar-
störf hans og hið gifturíka um-
bótastarf þess vott, að hann er
mentað prúðmenni, sem á sér
öruggan trúargrundvöll sann-
kristins manns. Hann lætur
ekki kalla sig neinu nafni, sem
svarar til þess, er aðrir ein-
ræðisherrar í Evrópu hafa tek-
ið upp, enda er hann frábitinn
öllu því, að láta selja myndir af
sér á strætum og gatnamótum
eða hengja slíkt upp á veggi
hvers heimilis í landinu. Þó
er hann maður fríður sýnum,
karlmannlegur og einbeittur á
svip, og mundu myndir af hon-
um því síst sóma sér lakar á
portúgölskum heimilum en
en myndir annara einræðis-
herra hjá öðrum þjóðum.
Dr. Salazar er ókvæntur
maður og lifir hinu mesta
hreinlífi. Aldrei klæðist hann
einkennsbúningi, og hann held-
ur afarsjaldan ræður. Það er
mjög lítið um, að hann sæki
veislur, og yfirleitt lætur hann
sem minst á sér bera. Hann er
sístarfandi í þágu þjóðar sinn-
ar, og starfið er honum fyrir
öllu. Hann vinnur oft 18 stund-
ir á sólarhring. Og árangur-
Orrici Phoni
87 293
Ris. Phoni
72 409
Dr. L. A„ Sigurdson
109 MEDIOAL ART8 BUILDING
Orrici Houis:
12 - 1
4 p.m. - 6 P.M.
AND BT APPOINTMENT
Dr. S. J. Johannesðon
806 BROADWAY
Talsimi 30 877
ViataÍBtiml kl. S—6 e. h.
J. J. Swanson & Co. Ltd.
REALTORS
Rental, Inturance and Financial
Agents
Siml: 26 821
308 AVENUE BLDG.—Winnipeg"
H. BJARNASON
—TRANSFER—
Baggage and Furnitwe Moving
691 SHERBURN ST.
Phone 35 909
Annaat ailakonar flutnlnga frarn
og aítur um bæinn.
DR. A. V. JOHNSON
dentistt
506 Somerset Bldg.
Office 88 124 Res. 27 702
THE WATCH SHOP
Thorlakson «S Baldwin
Diamond and Wedding
Rings
Agent for Bulova Watches
Marriage Licenses Issued
699 Sargent Ave.
Thorvaldson & Eggertson
LögfraeSingar
300 Nanton Bldg.
Talsimi 97 024
M. HJALTASON, M.D.
ALMENNAR LÆKNINOAR
Sérgrein: Taugasjúkdómar
Lœtur úti meðöl i vlðlögum
VliStalstímar kl. 2—4 «. a.
7—8 ati kveldlnu
Simi 80 857
643 Toronto St.
A. S. BARDAL
selur llkklstur og annast um utíar-
lr. Allur útbúnaður sá besti. —
Œnnfremur selur hann
úiinnlsvarða og legstelna.
843 SHERBROOKK 8T.
Phone: 8S 607 WINNIPEQ
Rovatzos Floral Shop
253 Notre Dame Ave. Phone 27 989
Eresh Cut Flowers Daliy
Plants in Season
We specialize in Weddlng Sk
Concert Bouquets A Fimeral
Designs
lcelandlc spoken
MARGARET DALMAN
TEACHBR OF PIANO
854 BANNINO ST.
Phone: 26 420
410 Medical Arts Bldg.
Dr. K. J. AUSTMANN
Stundar eingöngu
Augna, eyma, nefs og kverka
sjúkdóma
10 tll 12 f.h.—3 til 5 e.h.
Skrifstofusími 80 887
Heimasími 48 551
Dr. P. H. T. Thorlakson
205 Medical Arts Bldg.
Cor. Graham og Kennedy Sts.
Phone 22 866
Res. 114 Grenfell Blvd.
Phone 62 200
inn af öllu þessu starfi hefir
orðið þjóð hans blessunarrík-
ur. Portúgal hefir greitt ó-
grynni af skuldum sínum, og
enn meira hefir áunnist. Árið
1930 voru engir vegir í sumum
hlutum landsins, nema götu-
troðningar, eins og víða sjást
hér á landi. Þá var og örðugt
að fá keyptan uppdrátt af land-
inu við hæfi ferðamanna. Nú
hefir verið lagt vandað bílvega-
kerfi um landið þvert og endi-
langt, og hvarvetna fást upp-
drættir af landinu og leiðarvís-
ar handa ferðafólki. Dr. Salaz-
ar krefst tvenns af þjóð sinni:
Mikils starfs og mikillar spar-
semi. En sjálfur er hann allra
manna sparneytnastur og vinn-
ur allra manna mest. Og vert
er að veita því athygli, að
honum skuli takast að halda
þjóð sinni utan við deilumál og
styrjaldir álfunnar. Á Portúgal
er aldrei minst í sambandi við
erjur og stríð. Hamingjusöm
má sú þjóð kallast, er á sér
slíkan stjórnara, sem allur
þorri landsins barna virðir og
elskar.
Hann hefir sjálfur ákveðið
embættislaun sin, er nema að-
eins 500 sterlingspundum á ári.
miðað við það, er sterlings-
pund jafngildi kr. 22.15 í ís-
lénzkri mynt, eins og gengi
okkar var, áður en íslenzk
króna tók að hrapa árið 1939,
verða árslaun dr. Salazars inn-
an við 12 þús. krónur á ári.
Þessi hóflegu laun og sú stað-
reynd, að hinn óframfærni ein-
ræðisherra Portúgals hefir
ekki sótst eftir neinum vegtyll-
um á vettvangi stjórnmálanna,
lýsa manninum furðu vel og
vekja virðingu annara manna
fyrir honum. Þarna er vissu-
lega maður á ferðinni, sem
vert er að gefa gaum. Er það
vegna þess, hve hljóðlega hann
vinnur störf sín, að hans er ná-
lega aldrei getið í útvarpi né
blöðum hér á landi? Hér hefir
árum saman verið gasprað um
ýmsar erlendar stjórnmála-
stefnur og ágæti þeirra, þannig
að sæmilega íslendinga hefir
kligjað við, enda er slíkt fleip-
ur einatt til skammar. En
hvernig væri, að við reyndum
að læra t. d. fjármálastjórn af
hinum mentaða, portúgalska
hagfræðingi, án þess að gleypa
um leið alt of mikið af portú-
galskri staðháttapólitík? ís-
lenzkir vísinda- og fræðimenn
þekkja margir hverjir ofboð
vel sín takmörk. Þeir vita, að
þeim er holt að sigla til annara
þjóða og fullkomna sig þar sem
best hver í sinni grein. En
mundu íslenzkir stjórnmála-
menn ekki einnig geta lært
eitthvað af nýtustu stjórnmála-
mönnum veraldarinnar? Væri
ekki nær, að þeir seildust sjálf-
ir til aukinnar þekkingar úr
réttum áttum en að allskonar
vanmetakindur þjóðfélagsins
séu látnar sækja sér öfgastefn-
ur til útlanda og prédika þær
síðan alþýðu manna með alls
konar hortugheitum og full-
komnu smekkleysi?—Samtíðin