Heimskringla - 16.04.1941, Blaðsíða 1

The Modern Housewife Knows
Quality That is Why She Selects
“CANADA
BREAD”
“The Quality Goes in
Before the Name Goes On”
Wedding Cakes Made to Order
PHONE 39 017
1
\ \ii íil
ALWAYS ASK FOR—
“Butter-Nut
Bread”
#
The Finest Loaf in Canada
Rich as Butter—Sweet as a Nut
Made only by
CANADA BKEAD CO. LTD.
LV. ÁRGANGUR
WINNIPEG, MIÐVIKUDAGINN, 16. APRIL 1941
NÚMER 29.
Karlakórs samkoman í kvöld - - - María Markan syngur hér í síðasta sinni
< - HELZTU
Stríðið á Grikklandi
Stríðinu á Grikklandi er þar
komið, að nazistar hafa tekið
Saloniki, gríska hafnborg í
norðausturlandinu. Gera þeir
nú harðar árásir þaðan og suð-
vestur með ströndinni til Koz-
ane. Inn í miðju landi eru þeir
komnir lítið eitt inn fyrir norð-
urlandamæri Grikklands, þó
sögðu nazistar í gærkveldi,
að borgin Phlorina væri tek-
in, sem er 30—40 mílur sunnan
landamæranna. Áreiðanleg
frétt er það þó ekki. En þarna,
eða í Suður-Júgóslavíu hefir
her nazista og Itala tekið hönd-
um saman. Að norðvestan
sækja því ítalir í Albaníu á
Grikkland, en að norðan og
norðaustan Þjóðverjar.
Bretar hafa komið talsvert
miklu liði fyrir á Norður-
Grikklandi. Hafa þeir staðið
af sér stórfengleg áhlaup af
hálfu nazista. Þýzkum og
enskum sveitum hefir því sleg-
ið saman, en að sjá á milli
hvernig fara mun, er enn
ekki kostur. — Nazistar
hafa stóreflis her þarna, en
Bretar eru einnig að efla sinn
her. Loftför Breta eru sögð að
hafa verið mjög skæð nazistum
og af völdum þeirra er sagt, að
mannfall hafi orðið mikið af
Þjóðverjum. Þarna mun því ein
af höfuð orustunum í þessu
striði standa. Veita menn
henni því hina mestu og al-
varlegustu athygli.
Stríðið í Afríku
Þjóðverjar virðast hafa kom-
ið talsverðum her til Lybíu eða
Norður-Afríku; hefir hann
haldið austur og tekið mikið
aftur af Lybíu, sem Bretar voru
áður búnir að leggja undir sig.
Þjóðverjarnir eru þar með stóra
skriðdreka og hafa á 10 dögum
sótt austur um 300 mílur, og
eru nú komnir að landamærum
Egyptalands. Þetta er alt
býsna alvarlegt. Her Breta
hefir verið önnum kafinn í Blá-
landi og það af honum sem
þar hefir ekki verið, hefir farið
til Grikklands. Það hefir því
ekki verið mikið lið til varnar
Þjóðverjum í Lybíu. En hversu
sterkir þeir eru mun nú senn
sannast, þegar Bretar geta far-
ið að sinna þeim þar.
Hvernig Þjóðverjar komu liði
þessu til Lybíu, er ekki kunn-
ugt um. En blöð á Englandi
eru harðorð í garð Vichy-
stjórnarinnar frönsku, og telja
hana hafa stutt Hitler í að
koma hernum suður; sérstak-
lega eru sakirnar bornar á
Darlan, vara-forsætisráðherra,
hinn þekta nazista sinna.
GREIÐIÐ ÍSLENDINGI
ATKVÆÐIN
Það getur skeð að spá hinna
bjartsýnu rætist um það, að
koma þeim þremur íslending-
unum, sem sækja í Winnipeg á
fylkisþing. Ekkert væri ákjós-
anleg'ra en það. En jqifnvel þó
svo langt verði ekki komist, er
annað víst, að vert er að gefa
því fylsta gaum, að atkvæði Is-
lendinga falli þeim ríflega í
FRÉTTIR - <
hlut. ,Þó allir séu ekki sam-
mála um hverjum þeir gefi sitt
fyrsta atkvæði, er hægt að gefa
þeim annað og þriðja atkvæðið
í þeirri söð, sem æskt er. Með
því geta atkvæðin komið ein-
hverjum landanna að góðu
gagni, þó allir verði ekki kosn-
ir. Það gæti að minsta kosti
orðið til þess, að einn Islending-
ur í Winnipeg yrði kosinn.
Þetta skoðum vér íslending-
um gott að hafa í huga. Auð-
vitað kemur hér fyrst til
greina, að velja þeim kjör-
númerið, sem kjósendur skoða,
að þjóðfélagi þessa fylkis verði
til sem mests gagns og þjóð
vorri til heilla og sóma. En að
því efni er vikið á ritstjórnar-
síðu þessa blaðs svo út í það
skal ekki frekar farið hér.
FRÉTTA-MOLAR
Af fréttum að dæma frá sam-
bandsþinginu í Ottawa, eru nú
26 fleiri miljónamæringar í
Canada, en voru fyrir einu ári.
Þetta kom í ljós í svörunum,
er spurt var um hve margir
menn í Canada hefði yfir $50,-
000 tekjur á ári. Þeir voru á
síðast liðnu ári 457, en eru nú
483. Af hverjum 24,000 manna,
á því Canada einn miljónmær-
ing.
• * •
Undir umsjón mentamála-
ráðs Canada (National Council
of Education) verður stórkost-
leg samkoma haldin í Winni-
peg Auditorium 24 apríl, af öll-
um þjóðabrotum þessa lands.
Af hálfu íslendinga mun Karla-
kórinn syngja þar. Samkom-
an er nefnd “Salute to Britain”
og á að sýna að allar þjóðir
þessa lands, séu í hug og verki
með þeim í stríðinu.
* * *
Norðmönnum í þessu landi,
svíða eigi síður en öðrum
fólskuverk Htilers í heima-
landinu. Býr þeim nú í huga,
að heilsa upp á Hitler með
sprengjuflugvél, “Spitfire”, sem
þeir eru að safna fé fyrir.
Norðmenn eru hér fámennir,
sem íslendingar. Það væri
bæði drengskaparbragð og
bróðurlegt af Islendingum, að
aðstoða frændur sína við sam-
skotin eftir getu. Þeir sem
aðstoð vildu veita í þessu, geta
snúið sér til ritstjóra Norröna,
Magnus Tolgöy. Öll aðstoð
verður bróðursamlega þegin.
• * •
Herinn í Júgóslavíu berst
ekki lengur sem heildar her,
heldur verst hann sem einstak-
ar, ósamstæðar herdeildir. —
Hann hefir tekið upp þetta sem
kallað er Guerilla-hernaður,
sem er að vinna Þjóðverjum alt
það tjón sem hægt er leynt og
ljóst. Herdeildir þessar munu
hafast við uppi í fjöllum. —
Stjórnin flúði til Grikklands
fyrir nokkrum dögum og sagði
hernum að stríðinu héldi hann
áfram á eigin spýtur. Stríðið
má því heita illa komið þar.
• * *
ítalir sækja um vopnahlé í
Blálandi. Þessi frétt barst í
morgun.
Ávarp til íslenzkra kjósenda í Winnipeg
Eins og þegar er vitað, verða tveir íslenzkir stuðnings-
menn samvinnustjórnarinnar í kjöri í Winnipeg við fylkis-
kosningar, sem fram fara á þriðjudaginn þann 22. yfir-
standandi mánaðar; menn þessir eru þeir Paul Bardal
bæjarfulltrúi og G. S. Thorvaldson lögfræðingur. Mr.
Bardal hefir um langt skeið átt sæti í bæjarstjórn, og getið
sér í hvívetna hinn bezta orðstír; hann hefir ávalt, og á
öllum sviðum komið þannig fram, að íslenzka mannfélag-
inu í þessu landi hefir orðið til nytsemi og sæmdar; hann á
sérstakt erndi á fylkisþing vegna reynslu sinnar og víð-
tækrar þekkingar á þeim málum, er hagsmuni borgarinnar
mest varða. Mr Thorvaldson er ungur lögfræðingur, sem
nýtur góðs álits sakir skyldurækni og prúðmannlegrar
framgöngu; að hann verði liðtækur maður á þingi verður
eigi efað, því bæði er það, að hann er maður hámentaður,
prýðilega máli farinn, og fylginn sér vel.
Við fylkiskosningar er Winnipegborg eitt kjördæmi,
sem kýs 10 þingmenn; hlutfallskosningar eru um hönd
hafðar, og skulu kjörseðlar merktir tölu í þeirri röð, er kjós-
endur telja æskilegast. Islenzkum kjósendum í borginni
er það vitanlega kappsmál, að báðir íslendingarnir, sem í
vali eru, nái kosningu, og til þess að tryggja slíkt, að svo
miklu leyti sem í valdi íslenzkra kjósenda stendur, er um að
gera að þeir, sem setja töluna 1 við nafn Bardals merki 2
við nafn Thorvaldson, og eins að hinir, sem gefa Thor-
valdson nr. 1 merki 2 við nafn Bardals; með þeim hætti
verður það trygt, að báðir fslendingarnir verði tilætlaðs
stuðnings aðnjótandi.
Vér hyggjum að það sé eigi ofmælt, þó staðhæft sé, að
öllum öðrum ólöstuðum, að þeir tveir Islendingar, sem hér
um ræðir, standi í fremstu röð þeirra frambjóðenda, er í
vali eru í Winnipeg. Það ætti að vera oss öllum metnaðar-
mál, að vinna af alefli að kosningu þeirra, og fyrirbyggja
að nokkur mistök á þeim vettvangi, geti með nokkrum
hætti átt sér stað.
íslenzkur metnaður krefst þess, að íslenzkir kjósendur
fylki liði um landana á kosningadaginn, sem einn maður,
sem ein sál!
Virðingarfylst,
Einar P. Jónsson,
ritstjóri Lögbergs
Stefán Einarsson,
ritstjóri Heimskringlu
ÚR VIÐTALI VIÐ
S. THORKELSSON
í síðasta blaði lofuðum vér
lesendum Hkr. að segja þeim
meira en þá var kostur á, af
viðtalinu við Mr. S. Thorkels-
son, sem nýkominn er vestur,
eftir ársdvöl á íslandi; skal hér
sýna lit á því.
í fréttinni í síðustu viku var
á sjóslysin af völdum ófriðarins
minst. Við hana er litlu að
bæta nema því, hvað drápsýki
Þjóðverja virtist mikil. Sögðu
tveir menn, af nítján alls, á
skipinu “Reykjaborg”, sem
björguðust eftir þriggja sólar-
hringa hrakninga, að skotið
hefði verið á björgunarbáta og
fleka, sem skipshafnirnar voru
að reyna að bjarga lífi sínu á,
eftir að skipið sjálft var sokkið.
Heima fyrir kvað Mr. Thor-
kelsson þjóðinni farnast mjög
vel. Bretinn hefði þúsundir
manna í vinnu um alt land;
kaup væri ágætt. En svo væri
verðlag hátt orðið. Við því
væri ekki hægt að sporna. —
Fiskur seldur til Englands væri
mörgum sinnum verðhærri en
áður. Flutningar landa milli
tíu sinnum kostnaðarsamari.
Alt aðkeypt væri því dýrt. Með
háu kaupi og mikilli eftirspurn
eftir vöru framleiddri í land-
inu, hækkaði sú vara einnig í
verði. Þegar eg legg þetta alt
saman til þess að gefa hug-
mynd um verðhækkunina
heima, held eg það verði rétt
mat, að segja að fyrir 15 krón-
ur þar, fáist jafnmikið af mat-
vöru og fatnaði, eins og fyrir 1
dollar í Winnipeg.
En þetta vinnur svipað og á
stríðstímunum hér vestra —
1914-1918. Þá hækkaði alt í
verði, en það var sem öllum liði
betur fyrir það. Þessu virðist
nú svipað farið heima. Þjóðin
hefir margfalt meira fé handa á
milli til þess að veita sér þarfir
sínar þessa stundina, en hún
hefir líklegast nokkru sinni
haft síðan Island bygðist. Með
gjaldeyri til Englands eru nú
engin vandræði. ísland á orð-
ið um 70 miljón krónur inni.hjá
Englendingum, sem er meira
en það skuldar erlendis. Gengið
í New York mætti því fyllilega
búast við að betra væri á ísl.
peningum en það er. Ef til vill
á það eftir að lagast.
Ferðin vestur gekk slysa-
laust. Um farþega var enga
að ræða nema mig. Það hafði
frézt af slysförum íslenzkra
skipa heim áður en Dettifoss
lagði þaðan af stað. Ferðin
stóð yfir 13 daga, sem er lengra
en vanalegt er, en á það ber að
líta, að nú verður heldur ekki
siglt eftir vanalegustu leiðum.
Frá 26 marz, að skipið kom
til New'York og þar til 6. apríl,
að Mr. Thorkelsson kom til
Winnipeg, var hann að hitta
ýmsa landa í New York og öðr-
um bæjum.
Ársdvölin heima var hin
skemtilegasta nema að því
leyti, sem Mr. Thorkelsson var
ekki ávalt frískur. En ekki
taldi hann það breytingu loft-
lags að kenna. Hann kvað
loftslag á íslandi eiga mjög vel
við sig.
1 Reykjavík var mestu af
tímanum eytt. Yfir sumarið
fór Mr. Thorkelsson þó norður
til æskustöðvanna í Svarfaðar-
dalnum. Spurðum vér hann
hvort þar væri ekki enn reimt
sem forðum? Svaraði hann með
því, að setja upp nokkurn reiði-
svip og toga mig inn í aðra
stofu, og benti þar á málverk
af dalnum, sem var svo fagurt,
að erfitt var að trúa, að nokk-
urs staðar væri slíkt landslag
til. Létum vér það í ljósi, eftir
að hafa séð myndina. Rann Mr.
Thorkelsson þá reiðin og bætti
við, að mynd þessi væri af
dalnum sínum kæra og væri
máluð af Svarfdæling og gefin
sér af samsveitungum sínum.
Sáum vér ekki til neins, að
spyrja nokkuð frekar um reim-
leika.
Voru nú allir svona góðir við
þig? spurðum vér. '
Það er mér óhætt að segja,
að mér voru undantekningar-
laust allir góðir. Vestur-íslend-
ingum er sýnd hin bróðurleg-
asta velvild. Áhugi landa
heima fyrir samvinnu við okk-
ur, er meira en orðin tóm. Þeir
þrá ekki annað meira og hugsa
líklega um fátt meira, en
hvernig við getum sem bezt
treyst bræðrabandið.
Já, eg kunni vel við mig í
Reykjavík. En eitt vildi eg
segja þeim sem til Islands fara
eftir að hafa dvalið hér um 35
til 50 ár. Þeir finna ekki það
ísland, sem þeir kvöddu. Sitt
andlega Island, landið sem þá
hefir dreymt um daga hér
vestra, munu þeir ekki finna.
En þeir finna annað ættland,
nýtt fsland, með nýrri frænd-
þjóð, gerbreyttu athafnalífi úti
og inni, land breytt að öllu
nema ytri svip náttúrunnar. —
Hann er auðvitað sá sami og
áður; “Esjan er hin sama” eins
og skáldið kvað. Og gæti ekki
skeð að það hafi verið að hugsa
um þetta sama efni, er það
mælti þessi orð. Á þessa leið
fórust Mr. Thorkelssor^>rð.
Iðnaðarlífið sagði Mr. Thor-
kelsson að hefði þroskast hrað-
ara en menn hefðu getað gert
sér nokkura von um. Þáð
mætti heita orðið til stóriðnað-
ur heima í ýmsum greinum. Og
með eflingu og umbótum í bún-
aði og við sjávarútveginn, vildi
hann kalla fsland efnalega svo
sjálfstætt að bjargast mundi
nokkur ár, jafnvel þó hörmung-
ar af völdum stríðsins gengu
svo langt, að samgöngur tept-
ust að og frá landinu. Því
fylgdu erfiðleikar og í mörg-
um skilningi nýtt líf; þjóðin
yrði að fara margs á mis, sem
hún nú er sólgnust í. En svelta
þyrfti hún ekki. Auðslindir
landsins eru meiri en það. Og
eins og nú er farið að nota þær,
getur líklegast mikið fleira fólk
lifað á íslandi en þar er nú,
jafnvel að brezka herliðinu
meðtöldu.
Hvernig bær er nú Reykjavík
frá sjónarmiði erlendra gesta?
Þessari spurningu vorri svaraði
Mr. Thorkelsson á þá leið, að
þar væri enginn munur á og á
öðrum borgum jafnstórum er-
lendis. Og þó væri hún mörg-
um borgum fremri, einkum í
húsagerðarlist. Framför og
smekkvísi þar leyndust ekki út-
Karlakór íslendinga í Win-
nipeg, heldur samkomu í söng-
höll Winnipeg Auditorium í
kvöld (miðvikudag) kl. 8.30.
Þetta er aðalsamkoma kórs-
ins á árinu. Hún mun í þetta
sinn verða ein af hinum merki-
legustu viðburðum í þjóðlífi
okkar íslendinga eins og hún
hefir verið undanfarin 11 ár.
Það sem vér viljum ennfrem-
ur draga athygli að, er að söng-
konan María Markan syngur
þarna í síðasta sinni í Winni-
peg fyrst um sinn. Þeir sem
neitað geta sér um að hlýða á
list hennar er þess er kostur,
eru úr “skrítnum steini”.
Söngurinn þetta kvöld verð-
skuldar það, að íslendingar
troðfylli salinn.
Aðgöngumiðar verða seldir
við dyrnar.
lendum gestum. — Listhneigð
þjóðarinnar væri að koma þar
fram í verki.
Eitt af því, sem vakti sér-
staklega eftirtekt mína, er lífs-
gleði þjóðarinnar. Ef til vill er
hún öllum auði hennar eða
landsins hennar betri. Hún er
sérstök ef til vill af því í mín-
um augum, að hún ber vott um
lifsstefnu, sem alls staðar er
ekki að finna, en sem er í fylsta
máta heilsusamleg. Bjartsýnið
gerir heiminn bjartari.
Félagslífið í höfuðstaðnum
var eftir því sem eg fékk hug-
mynd um, fjörugt og frjálst.
Skemtanir á hverju kvöldi í
hverjum einasta samkomustað
bæjarins. Á almennum dans-
skemtunum mátti ávalt sjá
hinn unga prúða Breta skemta
sér og auka gleðina.
Þegar hér var komið, fór
Mr. Thorkelsson að snúa sér
að verki, sem hann var byrj-
aður á þegar vér komum inn.
En það var að opna bókakassa,
fullan af nýjum bókum. Var
nú hætt að spyrja almennra
frétta og farið að líta á þessar
fallegu bðekur. í bókmentalífi
Islendinga er blóma-öld. Á
hverju ári hafa um skeið verið
gefnar út fleiri bækur og stærri
en nokkru sinni fyr. Blaðsíð-
urnar kunna nú að vera full-
margar í sumum bókunum, en
yfirleitt kennir í þeim svo mik-
illar fjölbreytni, að áður hefir
aldrei verið neitt því líku að
kynnast.
En þessi f jölbreytni nær ekki
einungis til bókmentanna. Hún
er mjög áberandi og eftirtekta-
verð í þjóðlífinu öllu — sér-
stök að því er mér virðist, fyrir
svo fámenna þjóð, segir Mr.
Thorkelsson.
fSx bréfi frá Gimli:
. . . Alt bærilegt að frétta.
Vorið sýnist nú vera komið,
þoka og súld undanfarið þar til
að nú í dag virðist ætla að
verða sólskin. Snjór óðum að
hverfa; höfðum mikið af hon-
um. Ef stöðugar frostleysur
haldast verður hann ekki lengi
til baga. Beztu óskir til þín og
blaðsins. S. S.
* • •
Spurt um skyldmenni
Guðmundur Sigurðsson frá
Ásmúla í Holtum, er beðinn að
skrifa dóttur sinni Guðnýju,
sem nú er búsett á Tungugötu
25, Siglufirði, íslandi.
Greiðið G. S. Thorvaldson lögfræðingi atkvæði yðar 22. apríl