Heimskringla - 05.11.1941, Qupperneq 2

2. SÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 5. NÓV. 1941
KRISTÍN ÞORSTEINS-
DóTTIR SIGURÐSSON
(1869—1941)
Þarm 23. júní, 1941, andaðist
meðal þeirra voru Kristín Þor-
steinsdóttir og Ásmundur
Kristjánsson frá Máná á Tjör-
nesi. Móðir Ásmundar var
Guðrún Andrésdóttir, frá Héð-
inshöfða á Tjörnesi. Þau Ás-
mundur og Kristín voru gefin
saman i hjónaband af séra Jóni
Bjarnasyni, 5. des. 1890. Fyrst
bjuggu þau í Winnipeg og Ás-
mundur stundaði húsabygging-
ar. Síðan stunduðu þau bú-
skap í Argyle-bygðinni um
nokkur ár en fluttu þaðan til
Alberta árið 1900.
Þau Ásmundur og Kristín
námu land í Markerville bygð-
inni og bjuggu þar um sjö ára
bil. Síðan áttu þau heima í
Markerville bænum. Ásmund-
ur var mesti hagleiks og dugn-
aðar maður, en heilsubilaður
um margra ára skeið, og dó í
apríl 1925.
Börn þeirra hjóna voru fjög-
að heimili sínu í Islendinga-, Ur, og öll vel gefin: Sigrún,
bygðinni í Alberta-fylki, hús-(Mrs. Plummer, var mikilsmet-
frú Kristín Sigurðsson. Hún, in kenslukona í Calgary, dáin
var kona Ófeigs bónda Sigurðs-j fyrir tveim árum síðan. Vil-
sonar sem allir Vestur-íslend- hjálmur, dó 21 árs eftir lang-
ingar kannast við, einkum frá'vinnan sjúkdóm. Jóhanna, var
því er hann hafði með höndum kenslukona í Caigary, nú gift
framkvæmdir í að reisa St. G. j. s. Johnson að Markerville,
St. Minnisvarðann “í reitnum og á 2 börn. Edward, yngstur,
inn við ána.” Heimili þessara
ágætu hjóna hafa líka ótal ís-
lenzkir ferðamenn gist.
Kristín sál. var fædd 1. marz
1869 að Mýrarseli í Húsavíkur-
sókn í Þingeyjarsýslu á Islandi.
Faðir hennar var Þorsteinn
Snorrason bónda á Stóru-
brekku í Hörgárdal, Guð-
mundsssonar bónda í Forna-
haga í sömu sveit, Rögnvalds-
sonar Arnfinnssonar Jónssonar.
Kona Guðmundar Rögnvalds-
sonar, og móðir Snorra, var
Guðrún Guðmundsdóttir ívars-
sonar. Kona Snorra á Stóru-
brekku, var Guðrún Gunnars-
dóttir ljósmóðir. Bjuggu þau
Snorri og Guðrún allan sinn
búskap á Stórubrekku, og
þóttu merk hjón. Móðir Krist-
ínar var Sigurveig Jóhannes-
er i hernum á Englandi, nú á
annað ár.
Kristín sál. giftist eftirlifandi
manni sínum, ófeigi Sigurðs-
syni, 4. júlí 1926 og bjó með
honum á landnámsjörð hans,
til dauðadags. Yfir heimilinu
hvíldi snilliblær atorku og ráð
deildar samfara fegurðár-
smekk. Gestrisnin var einlæg
og ótakmörkuð. Hjónin voru
svo samtaka og ung í anda.
Þau nutu sameiginlega svo
mikillar ánægju, t. d. af ferða-
lögum vestur á Kyrrahafs-
strönd og heim til Islands 1930.
Kristín sál. var fríð kona,
smávaxin og nett, og prúð í
allri framkomu. Hún bar það
með sér að hún hafði notið
góðs uppeldis. Alla æfi hafði
Kristín Þorsteinsdóttir
Sigurðsson
Við minnumst þín Ijúft í ljóði,
og lítum á sætið þitt auða.
Með næmleika nánustu vina
við nefnum ei sorg eða dauða,
— og höfnum því hugsana
snauða.
Við dáumst að dygðum og
þreki,
í daglegri umhyggju þinni.
þú annaðist ástvini þína
sem eldur í hjarta þér brynni
þó bærir þú söknuð í sinni.
Við þökkum þér dýrmæta
dæmið,
— og dagsverk þitt mæt hlýtur
gjöldin.
Því áhrif þín örvandi geym-
ast,
og eigi mun húmt bak við tjöld-
in,
þar ástúðin ein hefir völdin.
Við söknum — en syrgjum
þó eigi,
er sólin um kvöld gengur undir.
Því máttug er vissan um
morgun,
— og morgunsins endurfundir
sálunnar sælustundir.
Jakobína Johnson
Tjr . ... T, ,hún mesta yndi af bókum —
dottir, Kristjanssonar, Joseps- é t e„„ bó af ská]dskan
sonar frá Halldórsstöðum j serstaklega þo ,at skaldskap,
, , ; - . . , , og brefin hennar baru vott um
Reykjadal 1 Þ.ngeyjarsyalu - „ 68an ski]ni 8(.
«ZvStaanneSar' ? m,65,r!ugan hugsunarhátt. Hún var
Sigurveigar var Sigurlaug * • * , . ,
v ; +•' , , , s s með afbrigðum velvirk og unni
Knstjansdottir bonda á Breiðu- » *• • - - ..
__, .... _ .ifegurðinm í smau og storu.
rayr, i somu sve.t, Snemma a.Samú5 hennar með þBelm sem
buskapararum s.num tlutt, J«- át(u erfltt var nœm, t
hannes Knstjansson aS Laxa- Iyndi8 áberandl. Eg fann það
myr,. sem , hans hondum var5 ± að hún ]éf mi njóta þess
að viðkunnu hofuðbóh. Sonar- * •* , 6 , .
sonur hans, Johann skald S.g- 0 f6|k okkar tn vlna 4 ætt.
urjonsson, gerði siðar garðmn . TT, , .. *. , .
„ „ ö jorðinni. Hun sknfaði mer a-
frægan viða um lond. . ,. . , , . „ .
gæta lysing af heimferðinm
Þau Þorsteinn og Sigurveig^ 1930; henni var létt um að
bjuggu fyrst í Aðal Reykjadaln- skrifa og kom vel fyrir sig orði.
um, síðan að Langavatni í
Reykjahverfi og síðast þrjú ár
að Brekkukoti í sömu sveit.
SUNDURLAUSIR
ÞANKAR
Það gegnir furðu,
hvað allir Vestur-lslendingar
virðast kunna að hnoða saman
bögu . . . og tek eg auðvitað
svona til orða af eintómri öf-
undsýki, því stuðlar og höfuð-
stafir hafa mér altaf verið ó-
skiljanleg ráðgáta. . . Gaman-
stef um Gunnbjörn Stefánsson,
eftir Hjálmar Gíslason, sem
komu í Heimskringlu um dag-
inn, fanst mér ansi sniðug . . .
þótt eg hvorugan manninn
þekki . . . stefin mintu helst á
brúnirnar á okkur . . . en a
þessu herrans ári 1941 þykir
það hámark fegurðar á kven-
manni, að hún hafi augabrúnir
í breiðara lagi. . . Hvað það er
sjaldgæft, að fólk geti talað
meir en eitt Norðurlandamál-
anna, sænsku, norsku og
dönsku. . . Dani talar aldrei
vel norsku eðe sænsku og
Norðmuður eða Svíi komast
aldrei upp á að tala hin málin
nema með því að gleyma sínu
eigin máli. . . þetta er auðvitað
vegna þess, að málin eru svo
lík og þó svo ólík. . . íslending-
ar eiga líka erfitt með að tala
meir en eitt af þrem málunum
. . . þó þekki eg Islending, sem
lék sér að því, að tala bæði
sænsku og dönsku prýðilega
. . . en það var hann Sigfús
okkar Halldórs frá Höfnum . . .
og er þetta því betur .gert, að Is-
lendingar yfirleitt sjaldan tala
dönsku vel. . eg hefi þekt landa
sem dvöldu í Danmörku í 20 til
30 ár og aldrei komust upp ,á
að tala málið almennilega . . .
ekki þar fyrir, eg hefi líka þekt
Dani, sem áttu heima á íslandi
í 50 ár og aldrei lærðu að tala
íslenzku, svo það væri í nokkru
lagi. . . Að fólk, sem er nískt á
peninga, oft er gestrisið . . .
að sumt fólk er svo þræl-leið-
inlegt, að þegar við höfum tal-
að við það um stund, þá finst
okkur við sjálf vera orðin hund-
leiðinleg. . . Að Windsor-hjón-
in, hágöfugu, hafa með sér 106
ferðatöskur, þegar þau fara í
hálfsmánaðar-ferð . . . og eg
man eftir amerískri konu einni,
sem eg átti samleið með í bíl
fyrir nokkru . . . hún hafði með
sér 13 ferðatöskur og á hverju
hóteli, sem við gistum, jafnvel
þótt viðstaðan væri bara eina
nótt, þá heimtaði hún að þjónn-
inn draslaði öllum 13 töskunum
upp á herbergið . . . og aðra
konu, sömu þjóðar, þekti eg,
sem einu sinni skrifaði mér frá
HREINDÝR
Eftir Bertel Sigurðsson
gamanvísurnar, sem hann
Halldór læknir Gunnlaugsson New York . . . sagðist vera ny-
setti saman á árunum. . . Hall- k°min ^ París og ferðaðist
j En mest dáðist eg að henni í
sorgum og missi. Þá var hún
svo norræn — svo stilt og
Þar andaðist Þorsteinn frá, hetjuleg_skrifaði engin æðru-
konu og þrem dætrum, orð en alt bar vott um djúpa
Kristínu, þá 10 ára, og Jó- (]otn{ngU fyrir höfundi lífsins,
hönnu og Snjólögu Guðrúnu. og örlögunum, svo torskilið
Þá flutti Sigurveig með dæt- gem bað jögmál þó er, hverri
ur sínar til sonar síns frá fyrra syrgjandj sál
hjónabandi, Halldórs Egilsson- j ar ' ls]enzku
ar, er bjo að Kagaðarholi i Ás- . _
• tt' . - , T,ri. I konu og moður er sart saknað,
um í Hunavatnssyslu. Eftir, . . ... . , .
— ,, _ I en um leið af djupn ast og
sjo ar flutti hun aftur norður . , . , _ , ,.x
* T , . , , -r • a.' I virðingu þakkað æfistarfið
að Laxamyn, þa var Kristin A , . , .
vestræna landnaminu.
dóttir hennar farin að vinna
fyrir sér sjálf.
Árið 1889 fór stór hópur af!— Seattle, Wash
Þingeyingum til Ameríku. Á í október 1941.
Jakobína Johnson
Verðmæt bréf
/
geta ekki tapast eða eyðilagst í
ÖRYGGISHÓLFI
Staðurinn fyrir borgarabréf, eignabréf, vá-
tryggingar skírteini og önnur verðmæt skjöl, er
í yðar eigin öryggishólfi í bankanum. Þér getið
leigt það fyrir minna en lc á dag í næsta útibúi
Royal Bankans.
THE ROYAL BANK
OF CANADA
Eignir yfir $950,000.000
dór, sem á að hafa sagt í æsku:
“Þetta er satt; eg las það
danskri bók”. . . Hugsið ykkur,
ef alt væri satt, sem við lesum
í bókum og blöðum. . . Og mér
dettur í hug grein, sem eg las
á dögunum í Vísi . . . (hún kom
líka í Heimskringlu) . . . um
hann Thorvaldsen. . . Alveg
varð eg grallaralaus, mín elsk-
anlegu, þegar eg las þá grein.
, Svo Danir eiga enga mikla
menn, nema þá sem Island hef-
ir gefið þeim! . . . Má eg auð-
mjúklegast leyfa mér að nefna
bara einn Dana, sem líka var
uppi á nítjándu öldinni .
hann Hans Christian Ander-
sen . . . ó, hann var náttúrlega
af íslenzkum ættum?? Ef eg
man rétt, þá var hann einnig
töluvert þektur maður á þeim
tímum. . . Enginn neitar því, að
Thorvaldsen er frægur í Norð-
urálfunni, en það er eg viss um,
að það má telja þá á fingrum
sér, sem vita deili á honum hér
í landi . . . en ungir og gamlir
um allan heim vita hver Hans
Christian Andersen var. . .
Stundum get eg roðnað og
bygðast mín af öllu gortinu í
okkur Islendingum . . . og hefi
þó oft sjálf verið brotleg í þá
átt. . . Já, eg man eftir ræðu,
sem minn gamli kunningi hann
Haraldur Sawyer hélt fyrir
mér í skilnaðarsamsæti einu í
San Francisco á árunum. . .
Hann sagði, Haraldur, að þeir
sem þektu konu þessa færu
nærri um, að ísland ætti ítök í
flestum, ef ekki öllum frægum
mönnum heimsins. . . “Voru
ekki Homer og Shakespeare
íslenzkir, kanske”, sagði hann
Haraldur. . . Eg átti fyrir þvi
og nú arfleiði eg ykkur af
sneiðinni, Pétur og Páll.
Snurfusið í þessu kvenfólki.
. Árið 1921 þótti það prýði
mikil á kvenmönnum, að hafa
breiðar augabrúnir . . , árið
1931 þótti sá kvenmaður Ijótur
og illa vaninn, sem hafði breið-
ar augabrúnir — og við plokk-
uðum og plokkuðum auga-
eg léttilega í þetta skifti”
hún hafði bara haft með sér 24
koffort . . . þegar minst er á
koffort, dettur mér alt af í hug
sagan um hann Mark Twain —
og gleymið nú ekki að segja
til, ef þið hafið heyrt söguna.
. . . Mark Twain kom einu sinni
á gistihús . . . hann tók gesta-
bókina og fór að skrifa nafn
sitt í hana . . . en þegar hann
sá, að gesturinn, sem á undan
honum var hafði skrifað:
“greifafrú X með tvær þjón-
ustumeyjar”, þá skrifaði hann:
“Mark Twain með tvö ferða-
koffort”.
Margt er minnisstœtt
Tannlæknirinn okkar i San
Francisco, sem leit út eins og
Gyðingur, en var það ekki . . .
eg þekti hann vel og spurði
hann einu sinni í stríðni, hvort
hann væri Gyðingur, en hann
svaraði: “Þetta sagði maður
við mig einu sinni, en sá maður
er ekki lengur á lífi”. . . Danski
leikarinn Poul Reumert —
maðurinn hennar önnu Borg,
þegar hann lék Tartuffe eft-
ir Moliere á árunum í Kaup-
mannahöfn . . . eg hefi heyrt
samleikara hans segja, að Reu-
mert sé ekki eingöngu besti
leikari Dana, heldur líka besti
eikari Norðurálfunnar... Hjón,
sem við þekkjum í Spokane,
Washington, sem sverja og sárt
við leggja, að þau hafi aldrei
haft einu sinni pinulega lítið
rifrildi sín á milli í öll þau 15
ár, sem þau hafa verið í því
svokallaða heilaga hjónabandi
. . . þau ættu að fá verðlaun . . .
þau ættu að “útstillast” í búð-
argluggum.
Rannveig Schmidt
1 lyfsölunni:
Afgreiðslumaðurinn: Þessir
dropar drepa allar kvefbakterí-
ur. •
Kvefaður kaupandi: Drepa!
það er ekki nóg. Eg vil að þær
líði langan og þjáningarfullan
dauðdaga.
Saga hreindýra hér á landi,
alt til þessa dags, er raunasaga
rányrkju og1 hrottaskapar. —
Þessi aðfluttu, heillandi fögru
dýr, áttu að prýða bygðir og ör-
æfi landsins og færa íbúum
þess nýja möguleika til bættr-
ar afkomu í búnaðarmálum,
um ófyrirsjáanlegar aldir.
Stolt og fögur gengu þau af
skipsfjöl, upp til hinna gróður-
sælu beitilanda, inn til skjól-
riku dalanna. Enginn land-
nemi hefir nokkru sinni fagn-
að leiðarlokum með jafn á-
hyggjulausum unaði, eftir
margra vikna hrakning, með
litlu skipi, á öldum úthafsins.
Nú voru þau aftur frjáls, í
pjanadls náttúrunnar. Ilmur
gróðursins fylti vit þeirra ang-
an vorsins. Sumarið leið,
haustið kom, skuggar norðurs
ins stigu hærra og hærra til
loftsins, unz þeir byrgðu það
alt. Það var kominn vetur. Hin-
ir nýju landnemar voru ekki
varbúnir þessum dutlungum
náttúrunnar. Aldrei hafði lík-
ami þeirra notið annars eins
gróðurs og þroskast, eins og á
þessu fyrsta landnámssumri
1771, sem nú var liðið. Með
harðnandi vetri leituðu þau
nær bygðinni, til mannanna
báru þau engan kala, þeir
höfðu aldrei sýnt þeim annað
en gott eitt.
Árin liðu, nýir landnemar
voru fluttir inn á hið gróður-
sæla haglendi, juku kyn sitt og
gengu fram í þroska og hvers-
konar ágætum. Mennirnir, sem
lagt höfðu fram fé og erfiði, við
að koma þessum nytjadýrum
til landsins, voru nú komnir
undir græna torfu. Sex tugir
ára voru farnir hjá, heil manns-
æfi. Nýir menn voru að hreiðra
um sig í bólum feðra sinna, út
yfir þau sáu þeir ekki. Dýrun-
um fjölgaði ört, þau flokkuðu
sig um bygðir og öræfi lands-
ins. Mennirnir höfðu nú haft
þau fyrir augnagaman í meira
en hálfa öld. Skilyrði gefand-
ans geymdust nú engum leng-
ur, þau hafa eflaust fallið í
gröf gleymskunnar með sjálf-
um þeim. Menn tóku nú að
kvarta fyrir yfirvaldi landsins
um alskonar átroðning og bit-
haganíðslu af völdum þessara
dýra. Jafnvel gengu þeir svo
langt i rætni sinni, að þeir
kendu þeim illar heimtur á fé
sínu; þau nörruðu fénaðinn svo
langt inn til öræfanna, að þeir
næðu honum ekki saman í
göngum á haustin. Yfirvaldið
gerði það sem verst var, það
þagði og lagði málið þar með í
gerð almennings. Hana hef eg
lesið, með sárum trega, á auðn-
um og öræfum þessa lands.
Svo var það einn sólbjartan
maímorgun, 1932, um það bil er
hreinakýrnar voru að ljúka við
að fæða nýja kynslóð í heiminn
og ástalíf móðurinnar stóð í al-
gleymingi ódauðlaikans, yfir
unnum sigri á dauða og þján-
ingum. Alt var svo fagurt og
gott og lífið óendanlegt. 1
miðjum þessum hugleiðingum
leit forustukýrin upp frá gróðr-
inum, hún hafði tekið sér stöðu
með flokk sinn, i hraunbolla
suður og upp frá Hafnarfirði,
hún horfði leitandi augum yfir
hraunbreiðuna, ekkert óvana-
legt var að sjá en norðan and-
varinn, sem barst að vitum
hennar, sagði þó að maður
væri þar á næstu grösum. —
Hann þurfti hún ekki að óttast,
þau voru vinir, en þó, það gat
verið með honum hundur, lykt-
in hafði þó ekki sagt neitt til
um það. En hún bar ábyrgð á
flokknum, og svo hafði verið
um mörg ár, hann bar líka tak-
markalaust traust til hennar
og þessu trausti hafði hún
aldrei brugðist. Kálfurinn
hennar, sem verið hafði að
leikjum með félögum sínum
þar skamt frá, kom nú á hröðu
brokki til ihóður sinnar, hann
var þyrstur eftir ærslin, greip
spenann og hin kostaríka móð-
urmjólk endurnærði hann og
hresti. Með móðurlegri á^t og
umhyggju strauk hún úr .hverri
misfellu i hárafari hans, með
rakri tungunni. Hár hvellur
rauf morgunkyrðina, kálfurinn
hennar misti spenann og barð-
ist um, með opið, blæðandi sár
á hægri síðu. Sjálf kendi hún
brunaverkjar í vinstra aftur-
fæti. Maðurinn var vaknaður
til vitundar um ágæti hrein-
dýranna.
Meira en heil öld er nú liðin
síðan þetta voðaskot rauf
morgunkyrðina, og ný nafnbót
bættist málinu: Hreindýra-
skytta. Fjöldi manna báru
hana um miðja öldina sem
leið. Nú er hún ófáanleg. Þetta
heillarídi barn norðursins er
stráfallið, nema fá hundruð,
sem ennþá byggja Vestur ör-
æfin, og mennirnir, sem næstir
þeim búa, sýna þeim fulla vin-
semd og skilning, En þrátt
fyrir það mun móðirin hvísla i
eyra barnsins síns, frá kyni til
kyns: “Þar sem maðurinn fer,
þar er dauðinn”.
Þetta er aðeins fimm mín-
útna frásögn af því, sem hér
hefir verið að gerast í 170 ár.
Þó er sagan öll og sönn. Hitt
er mér Ijóst, að það mætti
smíða henni fegurri ramma en
mér hefir auðnast að gera.
▲
Mér skilst nú að það sé farið
að þófna i setunni og mál að
rísa á fætur, að hrinda þessu
stórmáli á réttari leiðir. Við
skulum því ganga út úr fortíð-
inni og líta á skin hins kom-
andi dags, (saga Geirfuglsins
má ekki endurtaka sig) á þess-
ari framfara og menningar öld,
sem við erum svo stolt af, og
tilviljunin hefir leyft okkur að
lifa á. Já, vist er um það, þörf-
in er brýn og aðkallandi. Eg
vil því í þessum kafla leitast
við að skýra kynni mín af
hreindýrunúm, og hvað við
eigum að gera þeim til vernd-
ar i framtíðinni og okkur til
hagsbóta.
Almenn skoðun landsmanna
er sú, að hreindýrin séu eins-
konar flökkudýr, sem hvergi
eiri stundinni lengur. Þessar
|
J