Heimskringla - 05.11.1941, Qupperneq 6

6. SÍÐA
HEIUSERINGLA
WINNIPEG, 5. NÓV. 1941
Sonur Öræfanna
En það var árangurslaust. Hann var
dekkri á hörund en flestir aðrir drengir af
hvítu kyni. Hann var fallega búinn, en hvort
liturinn stafaði af blönduðu blóði eða að hann
var svona útitekinn varð ekkert dæmt um.
Hann var feiminn, en alvarlegur og skyn-
samlegur í tali. Þeir gátu ekki fengið hann
til að játa að frásögn hans væri ekki sönn,
og þeir ákváðu að heimsækja Olgu þegar
næsta morgun.
Þegar birti fylgdi Sam þeim til staðar
þess, þar sem Olga var að veiða. Hún var
eins og hundelt hind. Þeir reyndu með vin-
gjarnlegu viðmóti að sefa hana, en hræði-
legur ótti hafði gripið hana. Kris, annar
fylgdarmaður þeirra var giftur innfæddri
konu og gat því túlkað mál þeirra.
“Segið henni hverjir við erum,” sagði
Hillguard. “Segið henni að við séum vinir
Sam Moreland og þekkjum ættingja hans,
föðursystir Sam Morelands, hinn núverandi
eigandi laxaniðursuðunnar. Að það sé henni
að þakka að við gátum ferðast hér um þessar
slóðir. Segið henni að við viljum henni ekk-
ert ilt, og segið henni hvað drengurinn hefir
sagt.”
Eftir miklar málalengingar, sem veiði-
mennirnir hlustuðu á með óþolinmæði, sagði
Kris Olgu þetta alt saman og þýddi svar
hennar.
“Hún segir að það, sem drengurinn hafi
sagt ykkur sé með öllu staðhæfulaust. Og
það hélt eg líka strax,” sagði hann sigri hrós-
andi. “Hún segir að hann sé sonur Péturs.”
“Og hvar er Pétur?” spurði Hillguard.
“Dáinn. Hún segir að hann hafi verið
veiklaður á geðsmununum og að drengurinn
sé það einnig við og við. Hún segir að hann
sé sonur sinn, og að hann hafi hinar undar-
legustu grillur, segist vera hvítur drengur,
sem hafi komið hingað í gömlum bát, er liggi
einhverstaðar á ströndinni. Hún spyr hvern-
ig slíkt mætti verða að hann einn hefði kom-
ist í land er allir hinir druknuðu?”
“Það er skynsamleg spurning,” sagði
Wilson, “eg er hræddur um, Hillguard minn
góður, að þetta sé nú endir þessa æfintýris.”
“Hún segir að fyrra nafnið hans sé Sam,
en hún viti ekki hvar hann hafi náð í seinna
nafnið. Hún virðist vera í mikilli geðshrær-
ingu.”
“Hann minn sonur,” sagði hún', “hann
ekki hvítur drengur — hann minn sonur.
Hann tala lýgi.”
“Hann greip nafnið þegar eg nefndi það.
Ertu nú sannfærður minn góði vinur?”
“Eg get svarað því bæði játandi og
neitandi.”
“Er það þar með sagt að þú trúir henni
ekki?”
“Auðvitað trúi eg henni. En heyrðu nú
Wilson. Þessi litli náungi hefir náð hylli
minni og það á svipstundu. Eg er hrifinn af
því hvernig hann gengur, talar og svipnum í
augum hans. Mig langar til að hjálpa hon-
um — sjá hvað honum tekst að gera úr
sjálfum sér. Þessir barnalegu órar lækka
hann ekkert í mínum augum — þú ættir
bara að heyra sögurnar, sem hún Júní litla
dóttir mín segir mér stundum. Öll börn
skálda sögur, og þessi saga: sem hann hefir
samið handa okkur, sannar að hann hefir
fjörugt ímyndunarafl. Og ef það sannaðist
nú að hann væri, — en það er ómögulegt. En
eg játa það hreinskilnislega, að eg held að
það sé vel þess virði að veita þessum dreng
sómasamlegt uppeldi.”
Og þar sem vinur hans félst á þetta, þá
útskýrði Hillguard fyrirætlan sína fyrir Olgu,
en Kris túlkaði mál hans. Hann bauð Olgu
tíu daii á mánuði, og á meðan þetta tilboð
var gert störðu báðir amerísku mennirnir á
andlit Olgu, sem var óhreint mjög og afskap-
lega hrukkótt, þótt hún væri ennþá ekki
fertug. Svörtu augun hennar voru lítil og
lágu djúpt, varirnar voru svartar og munn'-
vikin sigin.
“Eg vildi bara að svipur hennar lýsti
einhverri mannlegri geðshræringu,” sagði
Hillguard við vin sinn, “eg hugsa að hún hafi
ekki skilið orð af því, sem Kris sagði við
hana.”
En nú bar nokkuð við, sem kannske var
venjulegt, en skaut báðum mönnunum skelk
í bringu. Tvö stór tár hrundu niður vanga
hennar. Þeim Wilson og Hillguard féll illa að
sjá konur gráta, en þessi tár dökku konunnar
komu þeim mjög undarlega fyrir sjónir. Þrátt
fyrir tárin sást engin svipbreyting á andliti
hennar. Það var eins og að sjá skynlausa
skepnu tárfella. Er Kris hafði lokið máli
sínu, þurkaði hún af sér tárin með hrjúfri
hendinni og leit á amerísku mennina. Sam
stóð hjá henni og horfði á hana með tindr-
andi augum. Hún greip hendi drengsins.
“Ætlið þið að senda hann í skóla?” spurði
hún hægt.
“Já,” svaraði Hillguard með mestu þolin-
mæði, “eg ætla að veita honum tækifæri.”
“Og hann á að læra að verða hvítur mað-
ur? Verða ríkur — ekki fátækur Indíáni?”
“Hann á að fá tækifæri til þess að bjarga
sjálfum sér og einnig þjóðflokki sínum.”
“Þú sendir hann heim þegar laxinn kem-
ur?”
“Hún á við á sumrin,.” sagði Kris.
“Jú,” svaraði Hillguard, “hann skal koma
heim á hverju sumri þega skólinn er úti.”
“Þá skal eg leyfa honum að fara. Pétur
var flón og eg er það kannske líka.” Hún
lagði hendi drengsins í hendi Hillguards. “Þú
taka hann — og gleymdu ekki að senda Olgu
tíu dali.”
6. Kapítuli.
Sam gekk á skólann í Unalaska og lærði
alt sem lært varð í skólanum, auk fjölda
margs annars, sem hann lærði utan skólans.
Á sumrum fór hann heim til hinna frjálsu
öræfa sinna. Þótt hann lærði margt nýtt,
gleymdi hann þó engu af sínum fornu fræð-
um, er voru honum sannreynd — sálinni í
öræfunum og storminum í fjöllunum.
Á meðal annarar fræðslu öðlaðist hann
mjög daufa þekkingu á guði hvítu mannanna.
Það virtist vera ósýnilegur guð — kærleik-
ans guð, algerlega ólíkur guðum hatursins,
sem ríktu í auðnum óbygðanna, og hann lét
sólina skína! Fyrir sjónum hans og þeirra,
sem á hann trúðu, voru ríku mennirnir ekk-
ert betri en fátæka fólkið og hvítir menn
ekkert betri en Indíánarnir. Þetta virtist
Sam fögur kenning. 1 kristna heiminum, sem
var suður frá mundi enginn munur gerður á
honum og öðrum, þótt hann væri fátækur efSa
vafi gæti leikið á því hvort hann væri hvítur
maður eða ekki. Þetta var kjarni kenningar
þeirrar, er sonur guðs hinna hvítu manna
hafði kent. Það stóð skýrum stöfum í biblí-
unni. Hann þurfti aldrei að óttast menn-
inguna, eða hina umburðarlyndu og góðvilj-
uðu menn, sem bjuggu innan vébanda hennar.
Þetta var honum hin mesta hugfró. Honum
skildist nú að sú ályktun var röng er hann
hafði gert forðum, að mátturinn væri sama
og rétturinn, og að bráðin væri réttmæt eign
ræningjans. Hann ætlaði sannarlega að láta
af sinni gömlu trú og gerast kristinn maður.
En hugsanir þær og hugmyndir, ér vér
höfum öðlast á áttunda árinu gleymast ekki
svo auðveldlega. Þær eru rótgrónar og rétta
upp höfuðið þegar oss varir minst. Þegar
Sam sat í kirkjunni gat hann sungið sálmana
eins vel og aðrir drengir á hans aldri, og
hann gat með einfeldni og í einlægni flutt
barnslegar bænir til guðs kærleikans og
miskunseminnar. En á sumrin, er hann stóð
aleinn úti á öræfunum og ljósum roða sló á
tindana, er sólin .braust fram úr skýjunum,
birtust honum á ný hinir fornu guðir hans.
Er hann eltist reyndi hann að safna sér
eins miklum upplýsingum og honum var unt
um Morelands fjölskylduna. Hann frétti um
lát föður síns árið 1909. Um för “Laxins” með
ekkjuna og börnin rétt eftir jarðarförina.
Hann heyrði einnig talað um mann einn,
Leonard St. John að nafni, sem var eitthvað
skyldur móður hans, er væri nú útskrifaður
úr háskólanum. Þessi ungi maður var auð-
sæilega erfingi að laxveiðastöðinni og niður-
suðuverkstæðinu, og vann hann þar. Hill-
guard var ekki skyldur Morelands fjölskyld-
unni, en þar var gömul vinátta á milli og voru
þessar f jölskyldur báðar í sömu stétt í Seattle.
Sam óx og varð hár og grannur drengur,
eigi var hann mjög fríður, en aðlaðandi vegna
þess hve hraustlegur hann var í útliti og fjör-
legur. Hár hans hrökk ennþá, en var nú
orðið svart; hann var þeldekkri en margur
kynblendingur, og úr augum hans stafaði
ljómi, sem ekki leiftrar í augum bæjarbú-
anna. Hann var alvörugefinn eins og hann
hafði ætið verið, en bros hans var mjög að-
laðandi — alt fas hans lýsti árvekni og eftir-
tekt, sem næstum því átti ekki sinn líka.
Hann var næstum því tuttugu ára gamall
þegar hann útskrifaðist úr skólanum, og bauð
Hillguard honum þá í fyrsta sinnið að heim-
sækja sig í Seattle. Hann hafði verið hepp-
inn. Hann hafði um þriggja mánaða tima,
unnið upp á hlut i gamalli og auðugri námu á
Shumagin eyjunni, og fékk nú i sinn hlut að
frádregnum öllum kostnaði, þrjú þúsund dali
í gulli.
1 næstkomandi apríl mánuði sigldi hann
með einu laxveiðaskipinu suður á við. Var
það mesta hreystiför þegar á það er litið, að
nú kannaði hann algerlega ókunna stigu. Það
eru engar borgir í Alaska, aðeins þorp, og
ennþá hafði ekki séð nema hin minstu þeirra,
og ljóshafið frá Seattle streymdi á móti hon-
um eins og ógnandi eldflóð. Stundarkorn
fanst honum hann vera algerlega einmana —
án öræfanna sinna og fjallanna — og laf-
hræddur.
En hann varð að yfirstíga óttann. Þetta
var menningin og kristindómurinn, þar sem
hver maðurinn var bróðir hins, hvað sem
ætterni hans leið eða stöðu.
Sumir farþeganna litu á hann og furðuðu
sig á því hve fölur hann var. Þrátt fyrir ár-
veknina, sem látbragð hans lýsti, hvíldi yfir
honum sakleysissvipur, sem ekki finst eða
sést á börnum bæjanna. 1 yfirbragði hans
og svip brá fyrir skuggum raunalegra minn-
inga og þekkingar á óvenjulegum atburðum,
sem gerst höfðu langt í burtu, og einnig ein-
í lægni og barnalegt hispursleysi.
Er hann steig í land gekk til hans maður
með gyltan borða á húfunni.
“Mr. Sam?”
“Já, herra”, svaraði Sam brosandi.
“Eg er ökumaður Mr. Hillguard. Hann
gat ekki sótt yður sjálfur, vegna þess að
Miss Júní, dóttir hans hefir boðsfólk heima
hjá sér. Hann bað mig því að flytja yður
heim.”
Einu sinni hafði Sam séð litla bifreið í
Unalaska og fanst hún mesta furðuverk, en
aldrei hafði hann búist við að sjá slíka vél og
bifreiðina sem beið hans þarna. Ökumaður-
ínn opnaði dyrnar að bílnum með hinni mestu
kurteisi.
“Mig langar mest til að sitja hjá yður í
framsætinu, ef yður væri það sama,” sagði
hann alúðlega, “því að þá getum við talað
saman á leiðinni.”
Hann skildi ekkert í því, hversvegna mað-
urinn brosti svona yfirlætislega en hann fann
það samt ósjálfrátt að alt var ekki eins og
það átti að vera, og að hann hefði þarna hitt
fyrir eitt hinna óteljandi atriða menningar-
innar, sem sífelt er að rekast á í viðskiftum
mannanna. Hann settist hjá ökumanninum,
« en var í vandræðum og leið illa og kveið fyrir
því sem verða mundi. Vagninn rann upp á
hæð þá, sem kend er við önnu drotningu,
sneri inn í trjágöng og staðnæmdist fyrir
framan reisulegt hús.
Meðfram allri húshliðinni voru svalir og
úti á þeim var margt fólk, og allir þögðu og
störðu á hann. Sam hafði aldrei nokkurn-
tíma dreymt um að til væri svona glæsilegt
fólk. Karlmennirnir voru allir frakka klædd-
ir með hvít hálsbindi, og fann hann nú í
fyrsta skifti til þess hve illa búinn hann var.
Áður hafði hann verið hreykinn af fötum sín-
um, þau voru keypt í fínustu búðinni í Un-
alaska. Þau voru blá, en skyrtan hans rönd-
ótt, en hálsbindið skræpótt með sterkum lit-
um. Honum fanst að alt þetta ókunnuga fólk
horfði á fötin sín og brosti hvað framan í ann-
að. Stúlkurnar voru dásamlegar, en það var
engin alúð í hinum tindrandi augum þeirra.
“Þökk fyrir keyrsluna,” sagði hann við
ökumanninn og gekk upp þrepin til alls þessa
brosandi fólks, sem honum fanst hræðilegra
en hinn grimmasti óvinur, sem hann hafði
nokkru sinni fyr hitt.
Lítill maður í stuttum, gráum frakka
gekk. eitt skref fram á móti honum. Sam
rétti honum hendina.
“Eruð þér Mr. Hillguard?” spurði hann.
Litli maðurinn brosti ekki en sumir af
áheyrendunum skelli hlógu.
“Já, það er svo langt síðan eg sá hann að
eg hefi gleymt hvernig hann er í útliti--”
“Nei, eg er þjónn hérna. En langar yður
að sjá Mr. Hillguard?”
En þetta átti ekki að enda þarna. Ungur
maður, einn þeirra sem hafði hlegið hátt,
gekk fram úr hópnum og tók að sér stjórnina.
Hann var best búinn allra mannanna — hár
vexti, vel búinn og fríður sýnum. Hann virt-
ist vera elzti maðurinn þarna, einum átta ár-
um eldri en Sam.
“Þér skuluð ekki ómaka Mr. Hillguard,
Williams,” sagði hann við þjóninn, “hann
bíður eftir einum vina sinna inni í lestrar-
herberginu. “Eg skal sjá um þennan mann.”
Hann sneri sér að Sam. “Hvað viljið þér?”
Sam leit á unga manninn, sá fyrirlitn-
inguna í augum hans og varð ofsalega reiður.
Þá hvarf feimnin af honum, og vegna ein-
hverra einkennilegra hugsanatengsla mintist
hann þess er hann mætti villikettinum forð-
um. Þetta var ennþá hræðilegri óvinur.
Klær hans voru ekki úr horni og beini, heldur
út fyrirlitningu. Djöflaklóin gat tætt hold
hans sundur, en þessi óvinur ætlaði sér að
misþyrma sál hans.
Ungi maðurinn horfði framan í Sam með
svip, sem hann hafði aldrei áður séð á mann-
legu andliti.
“Eruð þér einn af fjölskyldunni hérna?”
spurði Sam gætilega.
“Nei, en eg er vinur þeirra og-----”
“Hvað meinið þér þá að spyrja mig um
erindi mitt?” Sam laut .áfram og eitthvað
sem fæðst hafði í eyðimörkinni birtist í sál
hans. “Hlóguð þér ekki að mér rétt núna
þegar eg kom inn?”
Síðar skeði það að ungi maðurinn vakn-
aði oft og tíðum af værum blundi og bölvaði
sjálfum sér fyrir svarið er hann greiddi við
spurningu Sams. Það var eitt þessara svara,
sem hrjóta af vörum manna án þess að þeir
viti*af því. En það var banahöggið á sjálfs-
virðingu hans, að hann afneitaði sinni eigin
breytni, að hann laug — í áheyrn þeirra sem
hann vildi að virtu sig og hann var sér þess
meðvitandi að þeir vissu allir að hann laug.
“Það var ekki eg sem hló að yður,” svar-
aði hann. Hitt fólkið var löngu hætt að
brosa. “Hvað — hvað heitið þér?”
“Sam Moreland.”
Hefði svarið verið eitthvað annað, hefði
ungi maðurinn getað náð sér og sigrað í þess-
ari sennu. En nú hrökk hann saman og
starði á Sam með galopnum augum . Þetta
var nafn, sem hafði óviðjafnanlega þýðingu
fyrir hann. Hann hafði hugsað um það með
sjálfum sér er hann var einsamall. Hann
hafði heyrt söguna um skjólstæðing Hill-
guards, en hann var alls ekki við því búinn að
standa svona andspænis honum.
“Eg er Leonard St. John,” sagði hann,
“þér finnið Mr. Hillguard í lestrarstofunni.”
Þetta var bara stundarsigur fyrir Sam.
Veröld sú er hann hafði séð í draumum sínum
var hrunin saman. Hann flýtti sér gegnum
forstofuna, var næstum dottinn endilangur
um gólfábreiðu er hann sá fólk, sem var að
dansa horfa á sig hlægjandi eins og hitt
fólkið hafði gert. En hann gat ekki framar
boðið því byrgin. Eldurinn í brjósti hans var
kulnaður út og skildi hann eftir dofinn og
varnarlausan. Sam stóð í miðju hins mikla
sals eins einmana og forðum er forlögin höfðu
varpað honum upp á eyðiströndina.
En á þessu beiska og dimma augnabliki
braust sólin skyndilega fram úr skýjunum.
Ung stúlka gekk skyndilega til hans. Hann
gat ekki séð hana, þótt hann starði eins og
blindaður á hana. Bros hennar var ekki fyr-
irlitningarfult. Þetta var sólin, sem hann
gat ekki horft í gegn, er hún braust fram á
milli skýjanna.
Hún ávarpaði hann en hann heyrði ekki
til hennar. Hún snerti við handlegg hans og
hendi en hann var tilfinnigarlaus. Hún leiddi
hann gegnum stóran sal fram hjá mörgu
fólki sem glápti á þau forviða og inn í hlýtt
og fagurt herbergi. Þar stansaði hún og leit
á hann.
“Hirtu ekkert um þá drengur minn,”
sagði hún, en er henni varð litið á hversu há-
vaxinn hann var, endurtók hún: “Þér skuluð
ekkert hirða um þá, en hvað — hvað er yður
á höndum, herra minn?”
Og nú leit hann á hana. Hún var ung,
ennþá yngri en hann, en samt eins gömul og
kynþátturinn hennar — hún var eilíf, hún
var ódauðleg, hún var gædd styrkleika þess
afls, sem hann hafði aldrei dreymt um. Og
þetta var bara upphafið! Bara upphafið.
Hún var bláeygð. Hann hafði aldrei séð
neitt eins blátt, nema bláma himinsins í
skýja-rofum. Hár hennar var gult, gljáandi
og skein eins og gull. Þekti hann slíkan
ljóma? Gat hann gleymt honum? Andlit
hans ljómaði líka. Hann hreyfði varirnar og
yfir þær streymdu einkennileg orð, sem hún
skildi ekki fyr en löngu löngu síðar. En með-
fætt kveneðli hennar sagði henni samt að
þau væru eigi meiningarleysa. Hún var full-
vaxin þótt hún væri aðeins nítján ára, og því
skyldi hún ósjálfrátt það, sem vitsmunir
hennar gátu annars eigi gripið.
“Þú ert dóttir sólarinnar,” sagði hann
blátt áfram og eðlilega.
Hvorugt þeirra skildi þessa stund til
fullnustu. Það var eitt þessara yfirnáttúr-
legu fyrirbrigða, sem falla af himnum ofan.
Orðin, sem streymdu yfir varir þeirra gátu
eigi komið frá alsgáðum huga — á björtum
morgni er kæmi eftir þessa leyndardómsfullu
nótt. Hin hikandi orð er lýstu tilfinningum
og draumum þeirra hefðu ekki getað verið
mælt eftir svo skamma viðkynningu. En
þarna, þetta kveld virtust þau eðlileg, sönn
og óhjákvæmileg.
Hin fyrsta viðkynning Sams og menn-
ingarinnar hafði eins og yfirþyrmt hann.
Hann var eins og mölbrotinn og bjargarlaus,
og þessi Ijósálfur hafði bjargað honum —
móður eðli hennar vaknaði er hún sá þessa
einmana og yfirgefnu æsku. En á vissan
hátt hélt hann uppi sókninni og það sem hún
sagði var aðeins endurskinið frá þeim eldi,
sem logaði í sál hans. Drengurinn, sem faðir
hennar hafði sagt henni frá, hafði staðið fyrir
hugskotssjónum hennar eins og æfintýra
Prins, og ef til vill hafði hún þráð þessa sam-
fundi þeirra. Þau voru bæði ung og róman-
tísk. Hún var klædd bláum kjól, hreinn eins
og litur loftsins. Hár hennar var gylt eins og
sólin. Bros hennar var vingjarnlegt og blíð-
legt. Hann hafði staðið aleinn, smábarn á
eyðiströnd------
Hann stóð nú frammi fyrir henni og gat
varla dregið andann. Hann neri augun eins
og barn, sem vaknar af værum blundi.
“Er þú í raun og veru?” spurði hann.
“Já,” sagði hún eins og með ekkka, “eg
er Júní—”
“Júní”, ljómandi bros lék um varir hans.
“Auðvitað ert þú Júní.” Og með rödd, sem
titraði af geðshræringu bætti hann var í lág-
um rómi: “Eg elska þig Júni, eg elska þig-”