Heimskringla - 24.03.1943, Síða 5

WINNIPEG, 24. MARZ 1943
HEIMSKRINGLA
5. SIÐA
Mongólíu og Turkestan og ef
þeim svo sýnist í Mansjúríu og
Koreu. Það má einnig af því
ráða, að áhrif kommúnista í
Kína, fari vaxandi en ekki
minkandi. Það er ekki ólíklegt
að svo fari, að Rússar verði
voldugasta viðskifta þjóðin í
Asíu að stríðinu loknu, nema
því aðeins, að stóriðnaður rísi
á skömmum tíma upp í Kíná
með aðstoð, eða fyrir atbeina
vor og Breta.
Rússneskur veruleiki
Við höfum ekki heyrt mikið
um kínverska kommúnista tal-
að, siðan stríðið braust út
eystra og þeir gerðu samning
við Chiang Kai-Shek-stjórnina,
samning sem að mestu, en ekki
ávalt hefir verð haldinn. En
kínversku kommúnistarnir
hafa í kyrþey verið að koma
ár sinni betur fyrir borð í sum-
um héruðum í Norður-Kína en
áður, einkum þeim er að landa-
mærum Rússa liggja. Að stríð-
inu loknu og með Rússa sem
• sigurvegara, hlýtur samband
þessa flokks og Rússa að
styrkjast.
Af þessum staðreyndum að
dæma, dylst ekki, að Rússland
er bæði öflugt og sjálfstætt í
þessu stríði hvort sem er í Ev-
rópu eða Asíu, og það verður
það eins að stríðinu loknu. Án
þess að við kynnum okkur og
tökum ■ fyllilega til greina
styrk Rússa, getum við ekki
lagt þann grundvöll, sem æski-
legur er að stríðinu loknu að
varandi friði.
Það er fyrst og fremst áríð-
andi að vi§ áttum okkur á því,
i viðskiftum vorum við Rússa,
að þeir eru engin börn og að
bjóða þeim upp á þann barna-
skip, sem öðrum þjóðum er
stundum boðinn, er ekki til
neins. Rússland er eina stór-
veldið, sem sneytt hefir getað
hjá stríði úr tveimur áttum. Á
sama tima og Bandaríkin þutu
•óviðbúin i stríð bœði í austri og
yestri, áttu Rússar ráð í fórum
sínum til að halda Jöpum i
skefjum, meðan þeir eiga við
Þjóðverja. Og það er vafasamt
að það hafi verið þeim nokkuð
minni vandi, en Bandaríkjun-
um og Bretum.
Þegar Þjóðverjar réðust á
Rússa, var viðnámið erfitt, en
eigi síður ákveðið. Hvað Rúss-
ar lögðu mikið í sölurnar, hvað
þeir eyðilögðu borgir og mann-
virki hispurslaust, þótti mörg-
um viðurlitamikið. Tap þeirra
var og er óumræðilegt. En
það lýsir mikilli óframsýni af
vorri hálfu að ætia, að Rússar
verði þessa vegna með fagur-
gala lokkaðir til að v&ita öðr-
um umboð sitt í hendur um að
endurskipuleggja Asíu, eða að
stjórna Evrópu, eftir stríðið.
Af hverju? Af því að Rúss-
ar hafa, þrátt fyrir hina voða-
legu baráttu, sem þeir hafa átt
í, ávalt neitað að líta á það
sem mútur, sem við höfum að
þeim rétt.
Þeir gáfu því engan gaum, er
Bandaríkin vöktu máls á að fá
flugstöðvar í Síberíu, til að
sækja þaðan með tíð og tíma á
Japan; ennfremur að gera
samninga um landamæri Pól-
lands; að uppræta áróðurs-fé-
lag sitt (The Communist In-
ternational). Þeir neituðu ný-
lega, að senda fulltrúa Ntil Af-
ríku jafnvel til að tala við for-
seta Bandaríkjanna og forsæt-
isráðherra Bretlands. Ef við
getum ekki nú með tylliboðum
fengið Rússa á vort mál, hvaða
líkindi eru þá til þess, eftir að
stríðið er unnið?
Vi?f getum hafa gleymt þvi,
en Rússar hafa vissulega ekki
gert það, sem fyrir kom eftir
stríðið 1914-18. Á þeim dögum
var innanlandsbylting í Rúss-
landi og mikil hungursneyð. En
þrátt fyrir það, sendu Bretar
og Frakkar hermenn til Rúss-
lands til að reyna að kollvarpa
stjórnskipulaginu, sem þar var
verið að koma á fæturnar og
sem er það sama og nú er í
Rússlandi. Rússar muna, að
Winston Churchill var því
fylgjandi, að þetta væri gert og
að Woodrow Wilson leit ekki
við friðarskilmálum Lenins
1919, og að Bandaríkin vildu
næstu 16 árin eftir þetta ekk-
ert með Rússa hafa að gera.
Rússar ætla sér að sjá svo
um, að nú fari ekki eins. Þeir
eru reiðubúnir að skifta við
oss eftir stríðið alveg eins og
þeir vinna nú með oss í stríð-
ifiu, en þeir hafa ekki dulið oss
þess, að það yrði að gerast á
þeirra skilmálum.
Og þessir skilmálar hafa nú
verið birtir oss og eru ekki
myrkir.
í fyrsta lagi neita Rússar að
skuldbinda sig til eða lofa
nokkru um að rjúfa friðar-
samninginn við Jaþan. . |
1 öðru lagi áskilja Rússar sér
að hafa óbundnar hendur í
þeim málum, er áhræra samn-
inga um lönd þau, er að landa-
mærum Rússlands liggja.
í þriðja lagi, krefst Rússland
og kveðst geta framfylgt því i
verki, fullkomins jafnréttis og
samvinnu við Bretland og
Bandaríkin í málum þeim er að
öryggi friðar lúta eftir þetta
stríð.
Lýðrœðið óákveðið
Þegar eg var í London s. 1.
sumaf, kom nokkuíi fyrir, er
sýnir hvað öðrup þjóðum finst
eðlilegt, að þessar þrjár þjóðir
fari með heimsmálin. Stjórn-
málamaður eins landsins í Ev-
rópu, sem útlagi er í London,
vildi fá einhverju komið fram
og fór á fund rússneska sendi-
herrans. Þegar einn af vorum
stjórnmálamönnum þar heyrði
þetta, spurði hann útlagann:
“Nægði yður ekki að Bretland
og Bandaríkin veittu þetta?
Það litur út fyrir að þér haldið
að samþykki Rússlands væri
þar nauðsynlegt.”
Evrópu stjórnmálamaðurinn
svaraði:
“Bretar og Bandaríkjamenn
eru vissulega ágætustu menn
og eg efast ekki augnablik um
góðan vilja þeirra, en lýðræðis-
stjórnir ykkar eru sífeldum
breytingum háðar og utanrík-
ismál ykkar breytast oft með
þeim. í Rússlandi, er aftur að-
eins einn stjórnarflokkur og
við, smærri þjóðir Evrópu, höf-
um lært af bitri reynslu, að
það er valt að eiga örlög sín í
höndum þjóða, sem skifta um
stefnu, eftir hverjum pólitísk-
um goluþyt.”
Það er því miður satt, að
utanríkismálastefnur Breta og
Bandarikjanna, hafa oft orðið
að fótboltaleik pólitiskra gæð-
inga, og það er blátt áfram
sannleikur, að eins og nú
hagar til í Rússlandi, græðir
það á utanríkismálakrit og ó-
samkomulagi Bretlands og
Bandaríkjanna á þeim vett-
vangi. Gott dæml af þessu
átti sér nýlega stað.
Fáum dö,gum eftir að Dwight
Eisenhower, yfirherforingi í
Norður-iAfríku, gerði samning-
inn við Darlan, sendi Stalin
Roosevelt forseta sjálfur skeyti
otg fullVissaði hann lum að,
Rússland væri mjög vel ánægt
með samninginn.
Á sama tíma fara eigi að síð-
ur vinstri blöð Bandaríkjanna
af stað og hrakyrða þennan
sama samning.
Þó rí'kisritaradeildin í Wash-
ington lýsti yfir velþóknun
sinni á Robert D. Murphy, ýfir-
manni stjórnarsveitarinnar í
Norðúr-Afríku, færðust margir
Bandaríkjamenn, Bretar og
Frakkar það i fang, að ganga í
lið með vinstri blöðunum í að
gera hávaða út af þessu.
Að Stalin var með samning-
unum við Darlan, stafaði aðal-
lega af þvi, að það flýtti fyrir
aðstoð 1 stríðinu frá Banda-
ríkjunum og Bretum. Hitt sak-
aði heldur ekkert Rússland, þó
vinstri blöðin notuðu það til
þess að benda á samband vort
við afturhaldsöfl Evrópu.
Þegar á gögn þessi er litið,
sem hér hefir verið bent á,
dylst það ekki, að það er ógern-
ingur fyrir nokkra eina þjóð að
ætla sér að ákveða framtíð
heimsins. Viðhorf bandaþjóð-
anna allra er þar ekki hið
sama. Rússland sker sig ef til
vill greinilegast úr. Þó hér sé
stundum talað um stjórnskipu-,
lag Rússlands, sem eina útgáfu
af lýðræðisskipulagi voru, fer
mjög fjarri að svo sé. Þar,
stjórnar einn flokkur og þeir;
sem andstæðingar hans gerast,
eru teknir í hnakkann af lög- (
reglunni. Þar er og þjóðeign,
rikið á alt, og þegnarnir eru
þjónar þess. Þetta skipulag
hefir reynst vel í friði og stríði,
og leiðtogum þess mun ekki
koma til hugar að hverfa frá j
því, eða að breyta því á minsta ,
hátt í séreigna-áttina. Véri
mættum eins vel nú þegar
kasta frá okkur allri von um
það. Hins sama sérkennileika
gætir hjá ýmsum fleiri banda-
þjóðunum, þó þetta sé ábæri-
legast með Rússland, vegna
þess að það er stærsta landið
og voldugasta fjármunalega,
sem hernaðarlega og verður að
takast til greina, ef komandi
friður á að verða varanlegur.
En þrátt fyrir þessi ólíku
viðhorf, ætlum vér bandaþjóð-
irnar hafa í víðum skilningi
sameiginlegan grundvöll að
byggja varanlegan frið á. Bret-
ar, Rússar, Bandaríkjamenn,
Kínverjar og aðrar bandaþjóð-
ir, geta í einlægni og með á-
huga unnið saman í stríðinu.
Hví ekki í friði? Ástæðurnar
eru að vorri skoðun í þrennu
fólgnar fyrir samvinnunni og
eru þessar:
I fyrsta lagi eru þjóðir þess-
ar ekki þungt haldnar af þeim
hugsunarhætti að þær séu hin
eina útvalda þjóð, eins og Þjóð-
verjar og Japar eru. Þetta leið-
i^ þær i enga freistni til heims-
drotnunar. *
I öðru lagi rekur ekkert eftir
þessum þjóðum til landvinn-
inga, því þær hafa nóg lönd.
Suma af fýrstu bolsevikunum
dreymdi drauma um heimsyfir-
ráð ráðstjórnar ríkisins, en
Stalin kom þeim fyrir kattar-
nef.
I þriðja lagi eru allar þessar
þjóðir friðelskendur og bera
heita þrá i brjósti um varan-
legan frið, svo þær geti helgað
krafta sína því framkvæmda-
lífi, sem þær trúa hver um sig
á.
Bandarikin ráðgótan
Allar þessar þjóðir eiga það
til, sem með þarf til þess að
koma á varanlegum friði, bæði
í Evrópu og Asíu.
En áður en eg reyni til að
útskýra þessi atriði frekar,
verðum við (Bandarikjamenn)
að ákveða hvað það er, sem við
erum að berjast fyrir. Til þessa
höfum vér skilið eftir í huga
samherja vorra efa um fram-
tíðar áform vor. Það hefir
rignt yfir þá fregnum og til-
lögum um ásetning vorn, en
sem engir hafa skilið. Sumir
af oss tala um, að mola sundur
brezka ríkið, en aðrir um að
reisa það við. Ýmsir af oss
segja með stolti, að þetta sé
“Amerikuöldin”, eða hvetja oss
til að skifta öllu sem við eigum
með ógæfusömum; aðrir eru
varla með sjálfum sér út af því,
að þeir sjá ekki hvernig við
getum borgað striðsskuldirnar
og krefjast þess, að stjórnin
lofi engu um það hér eftir, að
gera neitt frekar i málum þeim
er áhræra oss áð stríðinu
loknu.
Það eru þannig Bandaríkin,
en ekki Rússland, sem er mesta
ráðgátan í heiminum. Það er
sú ráðgáta en ekki hin ímynd-
aða ráðgáta Rússlands, sem
okkur varðar mestu, og sem
ekki verður lausn fengin á hjá
öðrum en sjálfum oss.
THE ICELANDIC
CANÁDIAN
Þriðja ritið af The Icelandic
Canadian er nýkomið út. Það
er svipað að stærð og lesmáli
og fyrri ritin hafa verið, en af
islenzku efni er þar meira hlut-
fallslega en áður og væntum
vér að mörgum líki það vel.
Lesmálið byrjar með grein eft-
ir Mrs. Salverson, sem rit-
stjórnina annast, ágætlega
skrifaðri og er hlut hinna
minni máttar þar vel á lofti
haldið, sem í mörgu öðru, er
höfundur ritar. Um Leif Ei-
ríksson og fund Ameríku skrif-
ar dr. R. Beck. Um Canada, á-
sigkomulag þjóðfélagsins og
hvernig þar hefir myndast
heilbrigð og frjáls þjóðarsál úr
öllurn þjóðarbrotunum, skrifar
W. J. Líndal dómari. Um Sig-
trygg Jónasson og fyrstu land-
námsárin hér skrifar W. Kristj-
ánsson góða grein. Á bók Vil-
hjálms Stefánssonar, Græn-
land, er athygli vakin af Helen
Sigurdson, er ritdóma hefir áð-
ur skrifað. Lestina af löngu
lesmáli rekur svo varðlauna-
saga eftir Effie Butler. En þar
með er ekki alt innihaldið talið,
því auk þessa er langur bálkur
um íslendinga, sem ýmislegt
hafa sér til ágætis urinið og
fylgja frásögninni af því mynd-
ir, 27 talsins í þetta sinn — og
sem er ef til vill markverðasti
kafli ritsins. Þá eru fréttir af
starfi Canadian Club og fleira.
Eitt kvæði er í ritinu: “Even-
ing Star” eftir Esther Guðjón-
son.
Þó niðurskipun efnisins
mætti að ýmsu leyti bæta, til
þess að gera ritið ásjálegra og
efnið aðgengilegra, ætlum vér,
af þessu hefti að dæma ekki
sízt, að það sé undir gæfu-
merki fætt og eigi langa fram-
tíð fyrir höndum.
DANARFREGN
KAUPJÐ HEIMSKRINGLU
bezta íslenzka fréttablaðið
Þann 11. jan. s. 1. andaðist
að heimili sínu í Seattle, Wash.,
húsfrú Solveig Tryggvi.
Solveig sál. fæddist að bæn-
um Hallbjarnareyri í Snæfells-
nessýslu 11. marz árið 1875.
Faðir hennar var Georg Thor-
steinson Árnasonar Thorstein-
sonar sýslumanns í Borgar-
fjarðarsýslu, en móðir hennar
hét Guðrún Jónsdóttjr. Sol-
veig kom til Ameríku árið
1892. Fyrsti dvalarstaður henn-
ar vestan hafs var Victoria,
B. C., Canada. Hún giftist 20.
okt. árið 1894 eftirlifandi eigin-
manni sínum Jónasi Tryggva
(Tryggva Jónassyni) bróður
Hermans Jónassonar skóla-
stjóra og alþingismanns. —
Tryggvi er hæfileikamaður
mikill eins og hann á kyn til
og listhneigður mjög, einkum
í söngment. Fyrstu árin eftir
giftinguna bjuggu þau hjón í
Victoria en síðar á Point Rob-
erts, í Blaine, Bellingham og
Seattle.
Auk eiginmannsins eftirskil-
ur hún 7 börn á lífi:
1. Miss Sarah Tryggvi, kenn-
ari, Spokane, Wash.
2. Mrs. Una Solveig Walton,
vinnur fyrir herskipasmiðju í
Seattle.
3. Hermann Georg Tryggvi,
Quartermaster á bandarísku
herflutningaskipi, hefir gert
fjórar ferðir til Islands.
4. Oliver Tryggvi, lautínant
að nafnbót og skipstjóri í
strandvarnarliði Bandaríkj-
anna.
5. Baldur Tryggvi, herlæknir
með kapteins nafnbót í Banda-
ríkjahernum og að líkindum
nú átaddur í Norður-Afríku.
6. Einar Tryggvi, herverk-
fræðingur og vinnur við land-
mælingar og vatnsvarnir.
7. Haraldur Daníel Tryggvi
vinnur fyrir Boeing loftskipa-
smiðjuna miklu í Seattle sem
umboðsmaður hennar á vöru-
kaupum í Detroit, Mich.
Öll eru þessi börn hin mann-
vænlegustu enda komist í á-
■byrgðarmiklar álits stöður.
Tveir bræður Solveigar sál.
eru enn á lífi: Kristens George
í Seattle og Daniel Georgsson á
Islandi. Þriðji bróðirinn, Georg
læknir Georgsson er nú dáinn.
Hann var mikilsmetinn læknir
og naut almennra vinsælda
sem læknir og sómamaður í
hvívetna. Hann var héraðs-
læknir á Fáskrúðsfirði. Þar
var franskt sjómanna sjúkra-
hús og Georg læknir gegndi
þar læknisstörfum. Fyrir það
starf var hann tvívegis sæmd-
ur heiðursmerkjum af frönsku
þjóðstjórninni.
Solveig sál. var aldrei sæmd
neinum heiðursmerkjum en
börnin hennar eru hennar heið-
ursmerki og við þann heiður
mátti hún vel una.
Hún var eins og komist er
hér að orði “The eternal moth-
er type“. Heimilið var hennar
heimur, . ánægja hennar og*
guðsþjónusta að fórna öllum
kröftum og öllum áhuga fyrir
þá sem henni voru næstir og
kærastir.
Hún var ein af þessum hóg-
væru í landinu, hjálpfús og
greiðvikin þar sem hún mátti.
Heimilið hennar var rólegt og
í alla staði hinn ákjósanlegasti
dvalarstaður fyrir þá sem áttu
þar skjól og griðarstað.
Já, börnin hennar bera henni
vitni og það var ánægja henn-
ar og metnaður að ,horfa á
framgang þeirra og vaxandi
vinsældir, þar til hún sofnaði
síðasta blundin og sjálfsagt
hefir síðasta bænin verið fyrir
velfarnaði sonarins sem hafði
skrifað heim þá um daginn að
hann væri kvaddur til herþjón-
ustu á erlendri grund. Um
morgunin var hún liðið lík,
hafði andast i svefni án þján-
inga *og það væri hjartalaus
maður sem ekki gæti trúað þvi
að hún vaki enn yfir velferð
hans og ástvina 'sinna allra
meðal hinna áistbjörtu verndar
vætta guðs í geim.
Hún var jarðsungin frá lík-
fararstofu í Bellingham þann
15. jan s. I. af undirrituðum.
H. E. Johnson
Matreiðslubók
Kvenfélags Fyrsta lúterska
safnaðar i Winnipeg. Pantanir
sendist til: Mrs. E. W. Perry,
723 Warsaw Ave.; Mrs. E. S.
Feldsted, 525 Dominion Streét.
/erð $1.00. Burðargjald 5C.

CANAVA NEE0S40 MIUION POUNOS OFFAT
\ ,
••' • * -v \ S ",
SayeFafsBones

OG YFIRBUGIÐ ÓVININAS
Nœst þegar þér steikið einhvern mat
þá hugsið yður hvernig þeim yrði við,
Adolph, Tojo og Benito ef þér heltuð
fitunni niður bert bakið á þeim.
Þér getið jafnvel gert betur en það. Úr
fitu er búið til glycerine, og úr glycer-
ine eru búnar til sprengjur til þess að
vinna á loftskipum, kafbátum og bryn-
drekum þeirra. Úr beinum fæst fita
og lím til stríðsþarfa.
Hver teskeið af floti, hvert lóð aí kjöt-
fitu, hvert bein, soðið, hrátt eða þurk-
að, verður að spara. Síið alt flot í
. . . venjulegu sigti, í hreina, munnvíða
\ fí könnu. Þegar safnast hefir pund eða
'J// meira, þá takið það til kjötsala yðar,
sem mun greiða yður ákvæðisverð fyrir
flotið og fituna, eða þér getið komið
því til hvaða Salvage nefndar sem hef-
ir með höndum söfnun slikra hluta í
nógrenni yðar.
Þér getið verið hergagnaframleiðari í
yðar eigin eldhúsi. Svo — daginn út,
svo dvíni sút, þá vinnið að því að
halda saman hverjum dropa af floti,
hverjum fitumola og hverju beini.
Haldið þessu áfram til stríðsloka.

DEPARTMENT OF NATIONAL WAR SERVICES
NATIONAL SALVAGE DIVISION