Heimskringla - 21.07.1943, Blaðsíða 4

4. SíÐA
heimskringla
WINNIPEG, 21. JÚLI 1943
lícimskrimila
(StofnuO 18S6)
Kemur ut á hverjum miOvikudegi.
Eigenriur:
THE VIKING PRESS LTD.
1 S53 og 855 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsimi: 86 537
VerS blaSslns er $3.00 árgangurinn, borglst
fyrirfram. Allar borganir sendist:
THE VIKING PRESS LTD.
öll viSskifta bréf blaðinu aðlútandi sendist:
Manager J. B. SKAPTASON
858 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEFAN EINARSSON
Uitanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg
"Heimskringla" is published
and printed by
THE VIKING PRESS LTD.
853-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man.
Telephone: 86 537
WINNIPEG, 21. JÚLI 1943
ISLENDINGADAGURIIsN
Islendingadagurinn á Gimli verður
haldinn 2. ágiúst og er eini þjóðhátíðar-
dagurinn, sem haldinn verður á þessu
ári í Manitoba, svo að kunnugt sé um.
Bifrastarbúar, sem haldið hafa dag sinn
á Hnausum um mörg ár, en hættu við
það á s. 1. ári, vegna erfiðleika, sem af
stríðinu stöfuðu, eins og þvi, hvað margir
ungir menn hafa úr bygðinni farið,
hafa nú á þessu ári tekið höndum saman
við Winnipeg-íslendinga um hátiðahald-
ið á Gimli. Er mikill styrkur að því og
mælir alt með að hátíðin verði á þessu
ári fjölmennari, en nokkru sinni fyr.
Skemtiskráin hefir verið birt í ís-
lenzku blöðunum og mælir hún með sér
sjálf. Söngfólk, ræðumenn og .skáld er
fram á hólminn ganga, eru einvalalið;
við góðri skemtun má búast.
Og enrtþá hefir íslendingadagsnefndin
verið svo giftudrjúg, að hafa fengið ís-
lending að heiman til að flytja ræðu á
hátíðinni, sem oss hér er ávalt sér-
stakt fagnaðarefni. Er ræðumaðurinn
Hinrik S. Björnsson, sonur Sveins
Björnssonar ríkisstjóra Islands, en er
starfsmaður á sendiherra skrifstofu Is-
lands í Washington. Þar er um ungan
mentamann að ræða ,sem Vestur-íslend-
inga, eldri sem yngri mun fýsa að kynn-
ast.
Heimskringla vill vekja athygli allra
Islendinga sem kost eiga á því, að sækja
hátíðina. Hún er svo sterkur þáttur í
þjóðræknisstarfinu hér vestra, að þó
menn yrðu meira að leggja á sig til að
sækja hana, en aðeins að skemta sér,
væri það þess vert og langt fram yfir
það.
MEIRI UPPLÝSINGAR
Sambandsstjórnin hefir nýlega sent út
bækling, 'sem ein nefnd hennar hefir
samið. Heitir nefndin Consumers In-
formation Service of the Wartime In-
formation Board, Sem á íslenzku mætti í
stuttu máli kalla skömtunarfræðara. —
Bæklinginn hafa þeir samið í samvinnu
eða með fengnum upplýsingum frá flest-
um deildum stjórnarinnar: Akuryrkjud.,
vopnafraínleiðslud., heilbrigiðismálad.,
styrkveitinga og eftirlaunad., fiski-
málad., fjármálad., nefnd sem um söfnun
járnarusls annast, verðlagsráðinu og
formanni sjálfboðasveitar kvenna i hern-
um.
Ritlingurinn fræðir meðal ánnars um
það, að forfeður vorir hafi getað lifað án
sykurs þar til á þrettándu öld; án kola
til hitunar þar til á fjórtándu öld. án
smjörs og brauð þar til á fimtándu öld;
án tóbaks og jarðepla, þar til á átjándu
öld; án gass, eldspítna og raforku þar til
á nítjándu öld; án bíla og dósamats þar
til á tuttugustu öld. Hversvegna, er
spurt í bæklingnum, hafa menn nú svo
miklar áhyggjur út af skömtun og skorti
á því, sem svo auðvelt er að vera án?
Væri ótilhlýðilegt að bæta við þetta,
að forfeður vorir virðast einnig hafa
komist af og við sjálfir, án þessara
“skömtunar fræðara”, langt fram á
tuttugustu öldina?
Þjóðverjar eru að gera uppkast að nýj-
um Evrópusamningi, er þeir ætlast til að
i augum manna líti betur út, en Atlanz-
hafssamningurinn. Bara að hann verði
endingarbetri, en sumar vörur, sem bún-
ar eru til í Þýzkalandi!
RÆÐ A
flutt við setningu kirkjuþings Sameinaða
Kirkjufélagsins 25. júní 1943 ó Gimli.
Háttvirtu kirkjuþingsmenn og gestir:
Eg hefi það hlutverk í fjarveru forseta
kirkjufélagsins, Mr. Sveins Thorvaldson-
ar, að bjóða yður velkomin hingað á
þennan stað, til að halda hið 22. þing
hins Sameinaða Kirkjufélags Islendinga
í Vesturheimi.
Við þetta tækifæri er skylt að minnast
með no'kkrum orðum, þeirra helztu at-
burða, sem snerta starfsemi félagsins á
hinu liðna ári.
Margra hluta vegna eru þessir at-
burðir örðugir. Er fyrst að minnast þess
skaða, sem félagsskapur vor hefir beðið
á hinu liðna ári við fráfall séra Guð-
mundar Árnasonar, er lézt s. 1. vetur.
Hefir kirkjufélagið mist þar ötulan og
dugandi forseta og prest, ágætum hæfi-
leikum búinn, er um langa hríð vann
mikið og þarft verk í þágu kirkjumála
vorra og útbreiddi þau. Hann var manna
kunnugastur nauðsynjamálum félagsins
og vegna hæfileika sinna og þekkingar
á þessum sviðum, mjög vel hæfur til að
ráða fram úr þeim á heppilegan hátt. Eg
veit að eg tala fyrir munn allra yðar er
eg þakka fyrir þetta jtarf og lýsi því
yfir, að vér hörmum fráfall hans og
minnumst hans með hlýhuga og virð-
ingu.
Mjög mikil eftirsjá er og að því fyrir
þetta þing, að núverandi forseti kirkju-
félagsins, Mr. S. Thorvaldson, getur ekki
sitið þetta þing né stýrt því. Hefir hann
um nokkurt skeið verið lasinn og er það
ástæða þess, að hann er ekki hér. Er
það ósk vor og von, að hann fái bráðlega
fulla heilsu á ný og geti framvegis eins
og að undanförnu tekið þátt í stjórn
kirkjufélagsins og starfað þar með ráð-
um og dáð eins og að undanförnu.
Þriðja atriðið í þessum vandræðabálki
vorum er það, að frú Marja Björnson,
forseti Kvenfélaga Samibandsins, getur
eigi sitið þetta þing sakir veikinda. Þarf
eigi að orðlengja það hvílíkub hnekkir
það er. Oss er öllum kunnugt um áhuga
hennar og ötulleika og hve vel hún
starfar að áhugamálum Kirkjufélags
vors. Er oss öllum mikil gleði að því, að
sú frétt hefir borist oss, að hún sé á góð-
um batavegi, og muni framvegis geta
starfað að stjórn mála vorra eins og að
undanförnu.
Erfiðleikar timanna, sem nú standa
yfir, eru öllum svo kunnir, að eigi þarf
að telja þá hér. En eins mætti geta.
Ýmisleg lagaákvæði, sem styrjöldin veld-
ur, hafa gert söfnuðunum erfiðara en
áður að vinna inn fé á þann hátt, sem
áður var venja til. Ennfremur hefir
mikill hópur ungra 'manna og kvenna,
flutt úr heimahögunum og starfar nú
langt burt í fjarlægð, utanlands og inn-
an.
En eigi látum vér svo á að starfskraftar
þessa unga fólks séu oss glataðir, miklu
fremur lítum vér svo á, að það starfi nú,
þótt á annan hátt sé, að þeim aðal á-
hugamálum, sem kirkja vor hefir og ber
fyrir brjósti. Þetta áhugamál er frelsi
hvers manns til að trúa á guð og dýrka
hann á þann hátt, sem vit hans og sam-
vizka bjóða honum. Hver maður á sið-
ferðislega kröfu til þessa réttar og sið-
ferðileg tilvera mannkynsins byggist á
því, að hann sé ekki fótum troðinn né
afnuminn. Fyrir þessum rétti er hið
unga fólk að berjast. I þeirri baráttu
fylgja þvi vorar hugheilustu óskir og
vort hugheilasta þakklæti. Innilegasta
von vor er sú, að það komi sigurvegarar
úr þeirri baráttu, að fyrir þá miklu fórn,
sem það er að færa þessari hugsjón,
megi spretta ævarandi friður og rétt-
læti og það megi koma heim aftur til átt-
haganna og taka við og leiða til full-
komins sigurs, þaú áhuga- og velferðar-
mál, sem vér erum að starfa að hér og
höfum starfað að, þótt í ófullkomleika
sé.
Þrátt fyrir alla þessa misbresti, er vér
höfum beðið á hinu liðna ári, vandræði,
sem ætíð hljóta að koma fyrir í heimi
hverfulleikans, hefir starfsemi vor í
kirkjumálunum haldið áfram eins og að
undanförnu. Séra Guðmundur sálaði
Árnason þjónaði söfnuðum sínum vestur
frá eins og að undanförnu, alt til þess er
hann veiktist s. 1. haust. Séra P. M.
Pétursson hefir þjónað íslenzka og enska
söfnuðinum í Winnipeg, auk þess flutt
við og við messur i Piney, ferðast til
Minnesota og flutt guðsþjónustur fyrir
frjálslynda söfnuðinn í Underwood og
sótt prestafélagsfund unítara prestanna
er haldin var í Minnesota-ríkinu s. 1.
vetur. Eg hefi þjónað söfnuðunum i
Nýja íslandi, auk þess flutt messur i
Leslie, Wynyard og Lundar. Höfum við
leitast við eftir föngum að flytja guðs-
þjónustur þar, sem engir fastir söfnuðir
eru. Útvarpsmessur hafa og verið flutt-
ar eins oft og fengist hefir leyfi til þess.
Vil eg fyrir hönd kirkjufélagsins þakka
almenningi fyrir hinn drengilega styrk,
sem hann hefir veitt því fyrirtæki.
Til nýlundu í starfsemi hins liðna árs
má telja ungmennafélagsmót það, er
haldið var fyrstu daga júlí-mánaðar s. I.
ár. Tókst það mjög vel. Auk presta
kirkjufélagsins vorú þar tveir ung-
mennafélagsleiðtogar frá Bandaríkjun-
um. Tókst mót þetta vel og er vonandi,
að þingið sjái sér fært að styrkja það
þetta ár eins og undanfarið ár, og að
allir hlutaðeigandi sýni áhuga í að rækja
það og gera það eins gott og aðlaðandi
og framast eru föng á.
Ennfremur má telja það með góðum
fréttum, að kirkjufélagið hefir fengið
nýjan starfsmann, séra Halldór Johnson.
Er hann yður svo kunnur, að eg þarf
eigi að verja löngum tíma til að kynna
hann fyrir yður, eg læt mér nægja að
geta þess, að kirkjufélagsstjórnin telur
sig hepna að hafa fengið hann fyrir
starfsmann. Vil eg bjóða hann velkom-
inn og óska þess að honum megi líða vel
hjá oss og að starf hans megi verða hon-
um til gleði og öðrum til góðs.
\ HELZTU FRÉTTIR
Frh. frá 1. bis.
Kven-konsúll
Kona hefir verið skipuð af
King-stjórninni í ræðismanns-
embættið i New York. Heitir
hún Miss K. Agnes McCloskey.
Hún hafði áður unnið 35 ár í
utanríkisdeild sambandsstjórn-
ar og hefir líklegast tekið
mörgum ráðgjafanum fram,
sem þar hefir verið. Þetta er í
fyrsta sinni sem kona skipar
þessa stöðu fró Canada. Ekk-
ert er ólíklegt, að þeim eigi
eftir að fjölga við starfa sem
þennan.
Líf sábv rgðarf élög
Þýzkalands
Fyrir vátryggingarfélögum í
Þýzkalandi þykir nu horfa illa.
Er mannfallið í Rússlandi aðal-
ástæða þess. Blað í Sviss, er
frá þessu segir, heldur þvi
fram, að árið 1939, hafi lög
verið gefin út um það, að lífs-
ábyrgðarfélög yrðu að standa
straum af öllu mannfalli í
stríðinu. Hlunnindi þau fylgdu
þessu, að þau gátu fært ið-
gjöldin upp um hálfan eyri
(cent) á hverju hundraði. Það
átti að sjá öllu borgið.
Þetta eru í fáum orðum þau helztu
atriði úr starfsemi hins liðna kirkjuárs,
og áður en eg lýk máli mínu, mun eg án
þess að telja upp nöfnin, minnast þeirra
manna og kvenna, sem á þessu liðna ári
hafa horfið úr hópi vorum til landsins
fyrir handan hafið mikla. Vér minn-
umst þeirra með þakklæti fyrir vel unn-
ið starf, fyrir vináttu þeirra og hverja
fórn þeirra í þágu áhugamála vorra.
Einnig vil eg bjóða alla þá, sem hafa
gengið á þessu ári í félagsskap vorn, vel-
komna og óska þeim til hamingju með
það spor.
Hver áramót eru eins og vatnaskil á
heiðum uppi. Þaðan sjáum vér fram á
ófarna leið og svo til baka um farinn
veg. Hinn ófarni vegur er áhugamál
vort á þessari stund. Framtíðin krefst
af oss fyrirhyggju, vonar, trúar og bjart-
sýnis á forlögum starfs vors og stefnu.
Ef vér höfum þetta, þá er engin ástæða
til að óttast um framtiðina.
Að svo mæltu segi eg þetta þing
sett, óska eg þeim, sem að því starfa,
gengis og gleði, og að þeir með vinnu
sinni megi leggja grundvöll til gæfu-
rikrar framtíðar kirkju vorrar.
E. J. Melan 1
Þetta gekk sæmilega meðan
á stríðinu í Póllandi, Noregi og
Vestur-Evrópu stóð. Félögin
græddu ekki mikið en þau voru
ánægð eða urðu að gera sér
það að góðu.
En svo byrjaði stríðið við
Rússa. Þá versnaði sagan. —
Undir eins árið 1941, fór að
brydda á tapi hjá félögunum,
þrátt fyrir það, þó þau fjölg-
uðu viðskiftamönnum mikið.
Allur sá hópur, sem kallaður
var í stríðið til Rússlands,
keypti þá Mfsábyrgðir. En
1942 var þó svo komið, að fé-
lögin urðu að hækka gjaldið
um 2% og nægði samt ekki.
Eftir veturinn 1943 i Rússlandi,
fór að horfa til alvarlegra
vandræða fyrir félögunum,
sem ekki hefir verið ráðið fram
úr. Haldi svona áfram, munu
margir fara að telja lífsábyrgð-
ir sínar farnar og að reyna að
halda þeim við, sé ekki til
neins.
BIÐUR AÐ HEILSA
ÍSLENZKAR KENSLUBÆKUR
Á öðrum stað í þessu blaði auglýsir
Þjóðræknisfélagið islenzkar kenslubæk-
ur, er því hafa áskotnast að heiman.
Heimskingla vill draga athygli að þessu.
Það hefir lengi verið umkvörtunarefni
hér, að bækur væru engar til, sem hent-
ugar væru til kenslu börnum í þessu
landi. Vér höfum séð nokkrar .af þess-
um bókum og teljum þær bæta að fullu
eða eins miklu leyti og hægt er úr þess-
ari þörf. Þar er bæði um bækur að
ræða fyrir byrjendur, léttar eins og þær
eiga að vera, og einnig fyrir eldri nem-
endur, sem að efni til eru fjölbreyttar og
eiga við sem kenslu eða lesbækur, hvar
sem er.
Þeir sem áhuga hafa fyrir að kenna
börnum sínum íslenzku, og þeir eru von-
andi margir enn, ættu að ná sér í þessar
bækur. Væru þær hér yfirleitt á ís-
lenzkum heimilum, gætum vér hugsað
oss, að börn mundu brátt veita þeim at-
hygli og áhugi ef til vill vakna hjá þeim
fyrir námi móðurmálsins.
Jean Francos Pouliot, segir að sam-
bandsþing Canada sé ekkert orðið annað
en slæm matsölukompa. Þetta er lik-
legast ekki fjarri sanni. Þar er lítið um
kjöt, ekki einungis á þriðjudögum, held-
ur flesta aðra daga vikunnar, af þing-
tíðindunum að dæma.
* * *
Canadamenn eru ekki eins ómentaðir
og þeir eru stundum sagðir vera, ef þeir
hafa getað gert tekjuskýrslur Sam-
bandsstjórnarinnar fyrir árið 1942 eins
úr garði og vera ber. Hverjum manni
eða konu, sem hefir tekist það, ætti að
vera veitt mentastigið Bachelor of Arts.
Eg hefi nýlega fengi bréf frá
R. H. Ragnar, þar sem hann
biður mig að skila kveðju til
vina og kunningja. Eg veit að
þeir eru svo margir að mér
yrði ómögulegt að koma
kveðju til þeirra allra hvers
um sig. eg teK því það ráð að
biðja íslenzku blöðin fyrir
kveðjuna.
Ragnar var í Louisiana þeg-
ar hann skrifaði bréfið; óvíst
hvar hann er nú. Hann segir
þetta meðal annars: “Hér í
hinni sólriku Louisiana verður
mér oft að hugsa eins og
Hjálmar sagði: “Fagurt er Sar-
gent Ave.” — Munurinn á mér
og blessuðum lögmanninum er
sá að eg undi mér ljómandi vel
norður á Sargent, en hann
hafði valið sér bjartari bústað
og rólegra setur suður í bæ.
En eg er nú samt viss um að
það er andlegur gróði að hafa
sitið að kaffi sumbli á Wevel
með skáldum, listamönnum og
öðrum slíkum merkis olnboga-
börnum mannfélagsins. Það
væri gaman að koma á Wevel
fyrir kaffi eftir að veltast hér í
sandi og mold í 120 gráðu hita
á daginn, en það er nú ekki því
að heilsa.
En eg umber þessa útlegð
með mestu þolinmæði eins og
Væringjar til forna í Mikla-
garði. Þeir sigursælu víking-
ar hefðu nú samt verið meira
að mínu skapi én þessir nútíma
hermenn, sem drekka Coca-
Cola í stað öls og blóta Hvíta
Krist og Mariu mey.......
Þó eg sé alfarinn frá Can-
ada, þá hugsa eg oft norður og
tók mér nærri slysaförina
frægu er þeir fóru til Frakk-
lands í fyrra og fanst mér þetta
kvæði vera fögur minning um
góða drengi (hann sendi enskt
kvæði er hann biður mig að
þýða). Mér hefir gengið her-
menskan vel og er á förum
héðan, að minsta kosti er svo í
ráði nú. Fari eg úr landi má
vera að það verði bið á að eg
stýri Frónsfundum eða stjórni
kór á Islendingadögum; en eg
hefi meiri brennandi áhuga á
þeim málum nú en nokkru
sinni fyr.
Berðu kunningjum mínum
kæra kveðju.
Með yinarkveðjum,
Ragnar
Eg veit að margir hugsa 'til
Ragnars og sakna hans; bjóst
því við að þeim þætti gaman
að vita eitthvað um hann.
Sig. Júl. Jóhannesson
NORRÆNA MóTIÐ
Mót það er Viking Club, fé-
lag Norrænna manna, efndi til
í Vasalund laugardaginn 17.
júM tókst prýðilega. Veður var
ákjósanlega hagstætt og
skemtigarðurinn, Vasalund, er
fagur og ánægjulegur.
Aðal samkoman hófst kl. 7
að kveldinu undir stjórn Jónas ,
Th. Jónasson, forseta Viking
Club. Aðal ræðumaður var dr.
Riohard Beck, er nefndi erindi
sitt “Our Common Herltage of
Ideals”. Ræðumaður lagði á-
herzlu á frelsisþrá og frelsis
baráttu Norðurlanda þjóðanna.
Samfara þessari frelsisþrá var
meðvitund um rétt hvers ein-
staklings, og mintist ræðumað-
ur orða Njáls, “Með lögum skal
land vort byggja, en með ólög-
um eyða.” Svipuð hugtök er
að finna hjá öllum Norður-
landaþjóðum. Um þessar hug-
sjónir er verið að berjast í
dag, og við Norðurlandamenn
stöndum sem einn maður til að
verja þær hugsjónir er við höf-
um barist fyrir í þúsund ár.
Var góður rómur gerður að
ræðu Dr. Becks og flutti Mr.
Carl Kummen, konsúll Norð-
manna, ræðumanni þakkir fyr-
ir erindið. Mr. Kummen benti
á s'kyldleik Norðmanna og Is-
lendinga, og mintist á æfintýri
er henti dr. Beck er hann kom
til Noregs 1930. Bóndi einn í
Guðbrandsdal, áleit hann vera
Norðmann; þegar hann frétti
dr. Beck væri Islendingur
mælti bóndinn: “Hví varstu
svo lengi að heiman.”
Sameinaður karlakór Norð-
manna og Svía, undir stjórn H.
Hoiness og Arthur Anderson
söng nokkur lög, og voru þeir
endurkallaðir.
Vinar kveðjur fluttu Mr.
Manson og Major Strange. Mr.
Manson er Skoti og er hér á
ferð sem erindsreki akuryrkju-
ráðgjafa Bretlands. Mr. Man-
son kvað sitt nafn vera sam-
j drátt af nafninu Magnússon.
j Mr. Kummen dró athygli að
þeirri miklu hjálp er Skotar
veittu norskum börnum um
þessar mundir.
Major Strange flutti vina-
kveðju frá St. George Society
hér í bæ. Mintist á sígildi
Hávamála og fór með vísuna:
“Deyr fé, deyja frændur,
deyr sjálfur et sama.
Ek veit einn at aldrigi deyr,
dómur af dauðum hvern.”
Eftir nónið fóru fram íþrótt-
ir fyrir börn og unglinga, undir
umsjón J. G. Jóhannson og
Carl Simonson. Einnig var
samsöngur undir stjórn Harry
Cleven og Dr. Moffet. Einnig
voru þar nokkrar hljómplötur
af Norðurlanda lögum, og kom
Mr. A. S. Bardal góðfúslega
með nokkrar íslenzkar hljóm-