Heimskringla - 12.01.1944, Qupperneq 3

WINNIPEG, 12. JANÚAR 1944
HEIMSKRINGLA
3. SÍÐA
líklegast að bæta því við að
Corell er ekki prestur, til að
forða honum frá hneisu. Hann
er einn af frægustu líffræðing-
um nútíðar.
Eg má ekki dvelja lengur við
vísindin þótt það sé freistandi
því það er meira mark tekið á
visindaþulum en vesalings
prestunum.
Eg get samt ekki lokið við
þennan kafla án þess að geta
ofurl'ítils atviks, sem gerðist við
Valparaiso háskólann (The
Valparaiso University) þegar
eg var þar að böglast við að
læra ofurlítið í almennum vís-
indum. Þá var þar próf. í jarð-
fræði sem Bennett hét og var
víst gallharður guðleysingi, en
annars dugandi kennari. Fyrsta
kenslustundin byrjaði með því
að Dr. Bennett sýndi okkur dá-
litla steinvölu og mælti eitt-
hvað á þessa leið: “Hér sjáum
við efniviðinn í jarðarkrílinu
en sjálfur er þessi efniviður
tegldur og samansoðinn í verk-
smiðju náttúrunnar án þess guð
komi þar til.” Eg man að mér
varð fremur bylt við þessa stað-
hæfingu og var eg þó ekkert
sérlega trúhneigður á þeim ár-
um, en það kom nú samt við til-
finningarnar ósjálfrátt. Svo
líða stundir og eg var einu sinni
staddur í tíma hjá þessum sama
kennara, er einnig kendi lífeðl-
isfræði. Nú var framþróunar
kenning Darwns til umræðu og
prófessorinn hélt afar snjalla
ræðu og líkti breytiþróuninni
við járnbrautarlest sem leggur
land undir hjól. “Þetta er líf-
lestin og við fyrstu stöð er ein-
sellungunum skipað að fara úr
lestinni. Þessar lægstu lifver-
ur komast aldrei lengra. Svona
gengur það koll af kolli þar til
að endastöðinni er náð og mað-
urinn stígur þar út úr lestinni.
Við hlustuðum hugfangin á
þessa skáldlegu lýsingu þar til
ungfrú ein af frönsku kyni hóf
sig upp úr þögninni og baðst
leyfis að spyrja einnar spurn-
ingar. Jú, það var nú velkomið.
Jó, ungfrúna fýsti að vita
hver hefði verið farstjórinn á
þessari lífsins lest. Frönsk var
hún, en Snorri íslendingur,
samt voru þau lik að þessu leiti,
að bæði drógu ályktanir um hið
óþekta frá þvi þekta — bæði
skynsemistrúar.
En prófessorinn brá illa við
og gat ekki svarað. “Jú, ef ung-
frúin vill endliega vita það þá
væri henni hollast að fara til
klerkanna þeir gætu eflaust
gefið henni góð svör og gegn.”
Frá þeim degi var ungfrú
Clarisse Violaine mikil hetja í
okkar augum; en aldrei vissi eg
til að hún legði spurninguna
fyrir guðsmennina. Eg þekti
ungfrúna allvel og v.issi að hún
hafði vaxið upp úr kaþólskunni
án þess að vanþroskast út úr
trúnni. Það er tiltölulega fá-
gætt fyrirbrigði.
Fáir hafa þor til þess að
mæta lífsgátunum með fullri
djörfung. Fjöldinn af kirkjun-
um hafa hlaðið utan um sig
svikavígi af kreddum og kirkju
játningum og öllum þeirra
kröftum er varið til þess að
viðhalda þessum varnargörðum
því virkisveggirnir hrynja tíð-
um í vorleysingum vitsmuna
þroskans.
Tiitölulega fáir menn hafa
haft djörfung til að byggja
kirkjur sínar á bersvæði þar
sem vindar allra átta geta um
þær leikið. Sumum finst þetta
bera vott um syndsamlegt
sjálfsálit og guðlaust dramb-
læti. Hér ris mannskepnan upp
andspænis rökum lífsins og'
hygst að leita sannleikans upp
á sitt eindæmi. Hvaða guðs-
traust felst í slíku framferði?
Mikið og skynsamlegt ef glögt
er greint.
Segir ekki sjálf ritningin að
guð faðir hafi, í árdaga, blásið
lífsanda í manneskjunnar nas-
ir. Þetta hlaut því að vera
vizkunnar og sannleikans andi
og mætti honum þá ekki allvel
treysta til vegvísunar að föður-
húsunum. 1 heilbrigðu sjálfs-
trausti felst einnig traustið til
gjafarans.
Frikirkjan stendur enn á
veðramótum allra átta. Á þessu
sunnuhvoli stendur hún sem
minnismerki um framsækna
feður en þeir bygðu hana til að
vera andlega uppeldisstöð. —
Mörgum finst nú að þetta trú-
arfrjálslyndi vera búið að vinna
sitt gagn og þess naumast fram-
ar þörf þar sem það þykir nokk-
urnvegin full sannað að Jónas
hafi aldrei farið í hvalinn og
“á hlóðum andskotans engar
glóðir brenna.” Hvað höfum
við þá með kirkjur að gera?
“Við lítum á presta sem al-
gerlega óþarfa stétt,” sagði
einn kunningi minn við mig i
hjartans einlægni fyrir
skemstu, og þetta mun vera
talsvert almenn skoðun. Sjálfs-
virðingin krefst af okkur end-
ursvars. Annars kunnum við
að taka þessa trú, og þá verða
allir straumar að stöðuvötnum
i trúar heiminum. En þar sem
um sjálfsvörn er að ræða
treystum við naumast alger-
lega á eigin vitnisburð, ótt-
umst að sjálfselskan skapi hjá
okkur falsrök. Þessvegna ekki
nema eðlilegt að okkur verðij
að leita vitnisburður hjá speki-'
mönnum, þeirra sem lengst og!
dýpst skygnast til orsakanna
og skýrast skilja samböndin í
þroskasögu þjóðanna. Engan
nútíðar fslending veit eg dóm-
færari í þéim efnum en Sigurð
Nordal. Hann segir: “Hörðust
og sárust trúarhvörf verða i
hugum þeirra manna, sem i
senn eiga við allar efasemdir
skýrustu dómgreindar og ó-
ræka reynslu trúmannsins að
búa. Örfá stórmenni heyja
slíka baráttu. Flestir skella
öðrum hvorum heiminum í lás,
afsala sér kostum trúarlífsins
eða bæla skynsemina.”
Hverjir eru þessir kostir trú-
arlífsins, og fyrir hverju er að
berjast?
Fyrir framan mig liggur bók,
sem þótti svo ágæt að hún var
endurprentuð átján sinnum á
fjórum árum. Bókin heitir:
“This Believing World” og er
skrifuð af Lewis Browne. Hún
fjallar um þroskun trúarbragð-
anna og er strang vísindaleg að
uppistöðu. Til hennar myndu
fáir prestar trúvörn sækja því
hún hermir frá auvirðilegum
uppistöðum flestra trúar-
bragða, alt frá Druita kukli
Kelta til hins blinda ofstækis
Muhamedanna.
Alt um það viðurkennir höf
þýðingu trúarbragðanna fyrir
framvindu menningarinnar
með svofeldum orðum: “Menn-
ingin er í raun og veru ekkert
nema sigur mannsandans yfii'
óttanum, og þessir sigrar voru
i fyrstunni, aðallega unnir fyr-
ir trúna.” 1 öðrum stað kemst
hann þannig að orði: “Trúin
lagði einnig undirstöðu mann-
félagsins. Hún veitti mannin-
um ekki einungis djörfung til
að lifa sjálfum sér heldur jafn-
vel ennþá fremur að lifa í fé-
lagsskap.”
Já, enn hefir nú ekki menn-
ingin unnið fullnaðar sigur á
óttanum? Ekki neitt þvílíkt.
Ein helst bölvun mannlifsins
er óttinn. Menn óttast, hvern
annan, i hinni grimmu sam-
kepni, samtíðarinnar. Verka-
menn óttast að aðrir taki frá
sér atvinnuna og sLíkt hið sama
á sér stað með lækna, presta og
‘ jafnvel vísindamenn. Hinir
snauðu óttast þá auðugu, sem
geta hrundið þeim út á kaldan
klakann. — Þeir ríku óttast þá
snauðu sem kunna að gera upp-
reisn og ræna þá reitunum. —
Flokkarnir óttast hver aðra
því valdið getur skapað kúgun
og harðstjórn. Þjóðirnar óttast
hver aðra og hervæðast til að
vera ekki varbúnar, þær bíða
tækifæra og leita lags hvenær
hentugurtími gefist til að hefja
stríð og fyrsta skotið er riðið
af áður en heilanum gafst tóm
til að hugsa til afleiðinga.
Þessi ótti lamar menn, spillir
þeim, gerir þá grálynda og
grimma. Hvernig getum við
losnað við hann? Með ein-
hverju sem er sterkara en ótt-
inn. Þá kemur einkum tvent
til greina: hugsjónir og trú.1
Hvorugt getur án annars verið
eins og síðar mun sýnt verða. !
Hugsjónirnar lyfta mannii
upp úr eigingirnis þröngsýn-|
inu, eyðir hjaðningavígum
heimskulegra flokkadrátta,
samstilla kraftana í framsókn
að háleitum og hamingjuvæn-
legum takmörkum, stæla vilja-
þróttinn til merkalegra mann-
öómsverka, dreifa ráðleysis
þokunni svo fólkið getur greint
sínar gæfu götur í heiðsýn
hugans. Allir hamingjusæl-
ustu sigrar mannkynsins hafa
unnist fyrir hugrekki hugsjón-
anna. Þær lyfta hversdags-
manninum upp úr meðalmehsk-
unni og gera hann að hetju.
Dæmin eru deginum ljósari
en fleiri en svo að þau verði
hér öll greind. “Eg lít í anda
liðna tið.” Eg sé opin, smá-
skip láta frá feðraströndum, í
Noregi eða Bretlandseyjum. —
Þar eru landnámsmenn á ferð
með alt sitt innanborðs. Átta-
vitalausir, landabréfslausir og
fátækir að vatni og vistum
sigla þeir djarflega um hin
stormkviku Norðurhöf.
Heimssagan hermir ekki frá
stærra áræði.
Hvað kom þessum víkingum
til að láta aðra, í skógarskjólum
ættlandsins, til að hreppa Kald-
bak á Islandi? Hugsjónin um
dáðríkt og frjálsmannlegt líf
þar sem menn mættu njóta sín
í fullu frelsi Þessir áar vorir
áttu sér svo innviðasterka
manndóms hugsjón að þeir
vildu heldur láta lífið en sæmd
sína. Mörgum kann nú að
virðast sem ættirnar úrkynj-
uðust i hinu nýja landnámi en
svo öflug var samt þessi hug-
sjónaorka að þjóðin lifði til að
opinbera þau undur að þrátt
fyrir örbirgð, hungur og ein-
angrun getur andleg menning
þrifist og dafnað; og geymt sér
þrótt til að framleiða bók-
mentalega silfuröld við næsta
fjörkippinn.
Þá er Danmörk, ekki síður,
sláandi dæmi um megin hug-
sjónanna. Fyrir áttatíu árum
lá þetta litla þjóðfélag í sárum
sínuhi; rænt sínum beztu land-
eignum i grimmum og mann-
frekum ófriði við ásælna stór-
þjóð. I stað þess að örvinglast
stæltu Danir viljann til sigurs
móti reiðum rökum og með
lýðskólum sínum kendu þjóð-
inni bæði að rækta landið og
sjálfa sig. Danaveldi varð
aldrei stórveldi öðrum til þján-
ingar en sjálfu sér til glötunar.
það varð annað og meira: góð-
veldi sjálfu sér til gæfu. Það
ér ekki af tilviljun að engin
smáþjóð hefir tekið innrás ó-
sigrandi ofbeldisafla með jafn
viturlegum viðbrögðum né sýnt
mótþróa sinn með jafn ósigr-
andi stefnufestu. Engin þjóð á
öruggari endurreisn eftir ham-
farir þessarar heljarslóðar af
því engin þjóð á hollari hug-
sjónir um nothæft lýðræði.
“Hver þjóð sem í gæfu og
gengi vill búa á guð sinn land
skal trúa,” segir Einar.
Trúin er lífsvaki hugsjón-
anna. — En hér mun bezt að
skilgreina hvað við er átt með
orðinu trú. Svo mörg leirvötn
heiðindómlegrar • hjátrúar,
kirkjulegra kennisetninga,
guðfræðilegra glamuryrða,
heimspekilegra hugaróra, hafa
fallið inn í krystalselfu kristin-
dómsins, að þegar um trú er
talað birtist oftast, á hugar-
himni mananna, einhver vofu-
leg mynd afskræmdrar trúvit-
undar, sem hefir alist og af-
lagast í athafnasnauðu volæði,
i rökkur kynnum einhverrar
kapellunnar. Eg býst ekki við
því, fremur en þið, að þessar
blóðrunnu hungurvofur blási
lífsanda hugsjónanna í sálirn-
ar. Til þess að verða lífgjurtir
nýrra gróðurlanda hafa þær
helst til lengi verið handfjötl-
að gluggablóm í stássstofum
kirkjudómsins.
Þegar eg tala um hina sigr-
andi, sáluhjálplegu trú þá á
eg við trúna á mátt hins góða,
göfuga og sanna. Engin getur
leitað sannleikans, með æfi-
langri árvekni, nema því að-
eins að Jiann trúi á lýsandi og
lífgefandi mátt hans. Engin
getur ræktað kærleikskendina,
með fullkomnri samvizkusemi,
nema þvi aðeins, að hann trúi
á frelsandi, mannbetrandi áhrif
bróðurhyggjunnar. Engin get-
ur ræktað réttlætið nema þvi
aðeins að hann treysti á getu-
magn þess til að vernda hinn
veika og færa þjáðum frið.
Mér er nokkurnvegin sama
hvaða nafni þið nefnið þetta
traust á íbúandi meginmátt
veraldar veruleikans. Eg veit
samt að þegar hann birtist
ykkur sem uppspretta sann-
leikans og verndarvættur
mannkærleikans og réttlætis-
ins, þá getið þið ekkert orð
fundið betur viðeigandi en
nafnið, sem þið lærðuð í heima-
húsum af móðurvörum: orðið
guð. Þess oftar sem vér hugs-
um til þessa nafns og því ör-
uggari sem trú vor verður á
varanleik þeirra verðgilda, sem
við það tengjast í hugum
frjálsra og skynsamra sálna,
þess auðveldara mun oss reyn-
ast að vinna sigur í lífsbarátt-
unni.
Kirkjan okkar, hin frjáls-
lynda kirkja íslendinga í Vest-
urheimi, stendur á sjónarhól
sögunnar og mun standa þar
enn um sinn. Vel gæti svo far-
ið að niðjar landnámsmann-
anna verði að útskýra tilvist
þessarar kirkju eitthvað á
þessa leið: “Þessi kirkju bygðu
feður vorir i fátækt sinni svo
að vér gætum þar guð dýrkað
í fullu frelsi, leitað sannleik-
ans án hindrunar, þroskað kær-
leikann án útúrdúra. Þeir gáfu
ckkur þessa kirkju svo við
mættum efla hana. Þeir bygðu
hana í þeirri trú, “at nokkur
mundi stjórnari himintungl-
anna, og hann réði skini sólar,
dögg himins og ávexti jarðar-
innar.” Þeir bygðu hana í
þeirri trú að í henni og fyrir
hana myndu hugsjónirnar
þroskast til drjúgra dáða og
heiðra nafn íslendinga á vest-
urvegum. Já, þeir bygðu hana
efalaust í góðum tilgangi en
okkur virtist það ekki ómaks-
ins vert að viðhalda henni.
Vona,ndi verður samt engin
tila að kveða um okkur eins
og Einar ljóðar um Rómverja.
Frægðar þjóðin frelsið af sér
kúgar,
fórnast sjálf við altar nýrrar
trúar
glatar eigin heiðri í hörga-
spilling,
hrapar sjálf til dauðs í goðsins
falli . . . .”
Nei, kirkjan okkar lifir, sem
vænlegasti vaxtarbroddur ís-
lenzkrar menningar i Ameríku;
lifir sem eilífur vitnisberi um
sannleiksást, hugsjóna auðlegð
og skýhsemistrú íslendinga.
“Mást skal lína og litur, steinn
skal eyðast,
listarneistinn í þeim skal ei
deyðast.
Perlan ódauðlega í hugans hafi
hefjast skal af rústum þjóða
og landa.
Komi hel og kasti mold og
grafi,
kvistist lifsins tré í dauðans
arin,
sökkvi jarðarknör í myrkva
marinn,
myndasmiðar andans skulu
standa.” —E. B.
Texti þessarar ræðu var
“Kveld í Róm eftir Einar Bene-
diktsson. H. E. Johnson
KAUPIÐ HEIMSKRINGLU
bezta íslenzka fréttablaðiö
BORGIÐ HEIMSKRINGLU—
því gleymd er goldin skuld
BACONBRITAIN
1944
Canada’s Guarantee
450 MILLION POUNDS
Canada will try to deliver
600 MILLION POUNDS
to help Britain maintain the present weekly ration of 4 oz. per
person.
To meet this need every pig possible will be needed and more
sows should be bred now.
In hog production the largest item of expense is feed COSt.
Practical trials on a wide scale show that under fartn conditions and with
good management a pig can be raised to 200 lbs. (150 lb. carcass) on an
equivalent of 1000 lbs. of barley or wheat. This includes the sow’s feed.
After making a liberal allowance for other costs, such as interest, deprecia-
tion and labour, the net returns on grain fed to hogs under good manage-
ment, should not be less than the amount shown below.
B-1 Hog Price Barley Feed Wheat
at Farm per Bushel per 100 lbs. per bushel per 100 lbs.
15c. 74c; $1.54 $0.91 $1.51
I6c. 81Cí $1.69 $1.00 $1.66
17c. 88C; $1.83 $1.09 $1.81
Quality premium or bonus on hogs not included in above.
BREED SOWS FOR BRITAIN
For Jurther information consult your Provincial Debartment of Agriculture,
Agricultural College, nearest Dominion Experimental Farm or Live Stock
Office oj the Dominion Department oj Agriculture.
AGRICULTURAL SUPPLIES BOARD
Dominion Department of Agriculture, Ottawa
Honoura ble James G. Gardiner, M inister