Heimskringla - 12.01.1944, Blaðsíða 7

7. SIÐA
ÍSLENZKA TÍMATALIÐ
Islenzka tímatalið var að
ýmsu leyti mjög merkilegt, og
sérstakt.
En af því það er grundvall-
arlega bygt á “gamla stíl,” þá
verð eg að gera nokkra grein
fyrir honum eða því sem nefnt
ar “Júlíanska ’tímatalið”, til að-
greiningar frá því, ,sem nefnt
ar “Gregoriska tímatalið,” og
sem vanalega er nefnt “Nýji
stíll” — og sem er það tímatal
sem nú er í gildi. 1
Gamli stíll var bygður á
þremur aðal tímabilum, sem
nefnd voru: “Sólöld stærri,”
“Sólöld minni”, og “Tunglöld.”
Sólöld stærri var 700 ár, er
innihélt 255,675 daga. Sólöld
minni hafði 10.227 daga, og
Tunglöldin hafði 6,939 daga, 16
kl.tíma og 31 minútu.
í “Sólöld stærri” voru 25
“Sólaldir minni” upp á dag
Nýji stíll breytti hvorki Sól-
öld minni, nem Tunglöldinni,
en aðeins Sólöld stærri; hún
var ákveðin 400 ár, í staðin
fyri’r 700.
Sólöld stærri “gamla stíls”
neyndist 6 dögum of löng, svo
nð á hverjum 300 árum færðist
timinn (árið) áfram um 1 dag.
Hvert aldamótaár var hlaupár.
Svo “Nýji stíll” tók það ráð að
gera Sólöld stærri aðeins 400
ár, og hafa aldamóta ár henn-
ar, það sem deilt varð með 4,
hlaupár, en hin 3 almenn ár,
til að jafna skakkafall það sem
á var orðið 1584, þegar Nýji
stíll var viðtekinn.
Árið var þá orðið 10 dögum
of langt, og hefði Gamli stíll
haldið áfram, væri árið nú orð-
ið 13 dögum of langt.
Júliíus Cæsar tók sig til, árið
45 B. C. og endurbætti hið
gamla timatal Rómverja, sem
alt var komið í óreiðu, eins og
sjá má á mánaðanöfnum
þeirra, og sem enn bera þess
menjar. Margir þeirra báru
hetju- og guðanöfn. Og Júlíus
nefndi Júlí eftjr sjálfum sér,
og svo gerði líka Augustus
keisari. Fjórir síðustu mánuð-
ir í tímatali Núma konungs
voru táknaðir með tölum — 7 -
8-9-10 (sept. - okt. - nóv.
des), en slepti úr árinu tveim
mánuðum, en lét árið byrja
með marz, sem varð fyrslji
mán., en slepti jan. og febr.
Hefir þetta tímatal Núma verið
nefnt “Confusion” — ruglings
tímatal.
1 kristninni var Júlíanska
tímatalið notað þangað til 525,
eins og nú er talið. En það ár
var ártal Júlíusar, 1278. En
þegar páskareglan var samin,
var ártal gamla stíls 1078, en
nú talið að vera 325. Þá var
gyllintalið 3, og sunnudags
bókstafur C, páskar það ár því
18. apríl.
Þegar skift var um ártalið,
sem eins og áður er sagt, var
árið 525,-þá var hætt við ártal
JúMusar. Og séu svo 525
dregnir frá 1278, verða eftir
753, sem var ártal Rómverjal
með byrjun kristninnar, og
sem nú er talið 1 A.D.
En svo kom kristnin með
gamla stíl til íslands, og allarj
þær tímasiðvenjur sem kristn-1
inni tilheyrðu, svo sem jól og I
páska, nýár (1. jan.) og 7 daga,
viku. Sömuleiðis mánaða ogj
vikudaganöfn, eins og tíðkaðist
meðal Rómverja.
Um mánuðina hefi eg getið
áður, en vikudagarnir höfðu
allir Norrænan uppruna, nema
einn, sem nefndur var eftir
rómverskum guði Satúrnusi.
Snemma munu Islendingar
hafa farið að innleiða breyt-
ingar í meiru samræmi við
norðlæga náttúru og íslenzka
búnaðarháttu, eins og mánaða-
nöfn þeirra bera með sér.
FYRIR MEIRI FRAMLEIÐSLU
Svo hœgt verði að mœta þörfum okkar
stríðandi manna. fœðu til frjólsra Evrópu-
þjóða og til heima notkunar. verður full-
kominnar framleiðslu krafist 1944.
Skiljlð eftir prufu af útsœðis hveiti ykkar
hjá umboðsmanni vorum til rannsóknar.
Professional and Business
Directory
FEDERAÍ
Árstiðaskifti eftir Rímreglu.
Haust, 22. ágúst — Vetur, 23.
nóv- _ Vor, 22. febrúar —
Sumar, 25. maí.
Önnur útgáfa eftir Snorra-
Eddu: Haust, frá miðsumri til
vetrar, 3 mánuðir þrítugnætt-
ir. Og’ skal sá fjórðungur byrja
á sunnudag og enda á föstudag.
Vetur, hann skal telja frá
byrjun vetrar til miðveturs, 3
mánuði — þrítugnætta og
skal hann byrja á laugardag og
enda á fimtúdag.
Vor skal telja frá miðvetri, 3
mánuði, og byrja á föstudag og
enda á miðvikudag.
Siðan eru taldir 3 mánuðir
30-nættir, og við þá bætt 4
dögum, sem nefndir eru “auka-
nætur.”
Er þá talið miðsumar og fra
því talin byrjun ársins. En þó
er enn bætt við viku 5. og 6.
hvert ár, sem nefnd er “Lagn-
ingarvika.”
Kemur hún fimm sinnum á
hverjum 28 árum, sem er Sól-
öld minni.”
•
Svo koma nú mánaðaheitin
eftir Snorra-Eddu.
1. Haustmánuður (næsti fyr-
ir vetur).
2. Gormánuður (fyrsti mán. í
vetri).
3. Frermánuður.
4. Hrútmánuður.
5. Þorri.
6. Gói.
7. Einmánuður.
8. Gaukmánuður og Sáðtið. I
síðari bókum “Harpa”.
9. Eggtið og Stekktíð, síðar
”Skerpla”.
10. Sólmánuður og Selmánuð-
ur. í síðari bókum “Nótt-
leysa” (stuttnættismán-
uður).
11. Heyannir.
12. Kornskurðarmánuður.
•
Með öllum smábreytingum
sem orðið hafa á nöfnum ís-
lenzku mánaðanna, þá eru
Eddunöfnin næst þvi sem nú
er. En Fingrarimið finst mér
gefa eðlilegust og liðlegust
nöfn, og betri en þau sem
prentuð eru í almanökum vor
um. Þau eru þessi:
DOMINION
RISA ASTERS
Hin nýjasta tegund
45d GILDI — 15d
KYNNINGAR TILBOÐ
Hin allra fínustu Asters. Einn pakki |
hver, Crimson, Shell-pink, Azure-
blue, vanaverð 45$, fyrir aðeins 15?
(eða 6 sérstœðir litir 250 póstfrítt.
Tapið ekki af þessu kostaboði.
FRÍ—Hin stóra 1943 útsœðis og
rœktunarbók. Betri en nokkru
sinni fyr. Skrifið i dag.
DOMINION SEED HOUSE
Georgetown, Ontario
Office Phone
87 293
Res. Phone
72 409
Dr. L. A. Sigurdson
116 MEDICAL ARTS BLDG.
Office Hoijks:
12—1
4 P.M.—6 P.M.
AND by appointment
DR. A. V. JOHNSON
DENTIST
506 Somerset Bldg.
Office 88124 Res. 202 398
VIÐ KVIÐSLITI
Til linunar, bóta og styrktar
•eynið nýju umbúðirnar, teyju
ausar. Stál og sprotalausar. —
Skrifið: Smith Manfg. Company,
lept, 160, Preston, Ont.
Janúar—Miðsvetrarmánuður.
Febrúar—Föstugangsmánuður
Marz—Jafndægramánuður.
Apríl—Sumarmánuður.
Maí—Fardagamánuður.
Júní—Nóttleysumánuður.
Júlí—Miðsumarmánuður.
Ágúst—Heyannamánuður.
Septemiber—Aðrdáttamánuður
Október—Slátrunarmánuður.
Dr. S. J. Jóhannesson
215 RUBY ST.
Beint suður af Banning
Talsimi 30 877
Viðtalstíml kl. 3—5 e.h.
ANDREWS, ANDREWS,
THORVALDSON &
EGGERTSON
Lögfrœðingar
Bank of Nova Scotia Bldg.
Portage og Garry St.
Sími 98 291
DR. S. ZEAVIN
Physician & Surgeon
504 BOYD BLDG. - Phone 22 616
Office hrs.: 2—6 p.m.
Res. 896 Garfield St„ Ph. 34 407
DRS. H. R. and H. W.
TWEED
Tannlœknar
★
406 TORONTO GEN. TRUSTS
„ „ BUILDING
Cor. Portage Ave. og Smith St.
PHONE 26 545 WINNIPEG
Sunday—Sól — Sunnud.—Sól
Monday—Máni
Mánudagur—Máni
Tuesday—Týr
Þriðjudagur—Þriðji dagur.
Wednesday—Óðinn
Miðvikudagur—fjórði (mið
vika
Thursday—Þór
Fimtudagur—fimti dagur
Friday—Freyr.
Föstudagur—fasta
Saturday—Satúrnus
Laugardagur—þvottadagur
Föstudagur er alveg kristin
hugmynd, — að fasta og biðj-
ast fyrir, daginn fyrir Sabbats-
daginn, sem var al-helgur dag-
ur og dvíldardagur. Var þessu
breytt i Róm í byrjun fjórðu
aldar, í samningum milli Kon-
J. J. Swanson & Co. Ltd.
REALTORS
Rental, Insurance and Financial
Agents
Síml: 26 821
308 AVENUE BLDG.—Winnipeg
Rovatzos Floral Shop
253 Notre Dame Ave., Phone 27 989
Fresh Cut Plowers Daily,
Plants in Season
We specialize in Wedding & Concert
Bouquets & Funeral Designs
Icelandic spoken
THE WATCH SHOP
THORLAKSON <fr BALDWIN
Dlamond and Wedding Rings
Agent íor Bulova Watchiee
Marriage Licenses Issued
699 SARGENT AVE
A. S. BARDAL
selur llkkistur og annast um útfar-
ir. Allur útbúnaður sá. besti.
Knnfremur selur hann allskonar
minnisvarða og legsteina.
•43 SHERBROOKE ST.
Phone 86 607 WINNIPEO
Nóvember—Riðtíðarmánuður. jstantinusar og kristingja, ogj
Desember—Skammdegismán. Sólardagurinn tekinn fyrirj
helgidag, því Rómvlrjar voru
Sóldýrkendur. En Laugardag-
urinn hélt sínu rómverska
nafni (Saturday (Satúrnusar-
dagur).
TAFLA YFIR ÍSLENZKA TtMATALIÐ
5 -
tj •d M •d
•d •d p io •H •d 0 tJ) 3 3 fl ■ö d X
Z) 3 C A s ■H d •f % 1 M s D
■ H •H d S 2“ .1 P I C ‘0 1 s. l »—« a M fl ■O S 8 G d X 0> G •H c 0>
2 M O A 3 ■H U 0 ffi X 1/1 '6 i/i G < 0
'd
3
io
■H
M
A
TJ
3
■—<
>
K>
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
1
B-A
G
F
E
D-C
B
A
G
F-E
D
C
B
A-G
F
E
D
C-B
A
G
F
E-D
C
B
A
G-F
E
D
C
B-A
19|18
25
24
23
21
120
19
25
123
122
II21
1120
II25
||24
II23
||22
||20
1119
20
19
25
25|24
23122122
22|21|21
19Í21|20|20
18I20|19|19|18 jj
24Í25Í24Í24|23||
23|221|
22j21||
21|20||
19|181|
25|24||
24 j 231|
23|221|
21|20||
1 töflunni sem hér fer á eftir
set eg þau mánaðanöfn sem
prentuð eru í íslenzku alman-
ökunum, þar sem eg skýri Sól-
öld minni, en sem gildir þæði
fyrir “gamla” og “nýja” stíl.
Eini munurinn á þeim töflum
er sá, að 4 línur af töflu gamla
stáls eru teknar ofan af og
settar neðan við. í gamla st/íl
þyrjar hún á G-F. Sunnudags-
bókstöfunum, en í nýja stíl með
B-A.
Hvað Sumarauka snertir, þá
sér lagningarvikan fyrir hon-
um
Einn galla mætti finna á ís-
jlenzka tímatalinu, sem er sá,
| að árið er ekki ávalt jafn langt
Á þeim 28 árum Sólaldar
I minni, eru 23 árin 364, en 5
verða 371 dagur. 1 þessi 5 ár
] er sett þessi vika sem nefnd er
‘Lagningarvika. Jafnar hún
| reikninginn, svo að hver Sól-
öld minni verður jafnlöng út
SUNNYSIDE BARBER
& BEAUTY SHOP
Hárskurðar og rakara stofa.
Snyrtingar salur fyrir kvenfólk.
Ábyggileg og greið viðskifti.
Sími 25 566
875 SARGENT Ave„ Winnipeg
Clifford Oshanek, eigandi
Union Loan & Investment
COMPANY
Rental, Insurance and Financial
Agents
Sími 23 631
510 Toronto General Trusts Bldg.
Það væri ekki úr vegi að
mínnast lítillega á tímatal Gyð-
inga. Þeir voru Mánatrúar, og
reiknuðu árið eftir mántali. —
Þeirra ár var 354 dagar 2 ár í
röð, en við þriðja hvert ár
bættu þeir við einum 30 daga
mánuði, svo þriðja hvert ár
þeirra var 384 dagar.
Islenzka tímatalið lét árið
byrja að aflíðandi sumri, og
miðað við vort tímatal frá 23.
júlí til þess 30. Verður Þorrij
því 7. mánuður ársins, og byrj- j
un hans er frá 19.-25. janúar,
en þó með einni undantekn-
ingu. Það er 25 ár sólaldar
minni, þegar “rímspillir” fellur
inn — þegar sdb. er G-F, þá
byrjar Þorri þann 26. janúar,
H. HALDORSON
BUILDER
23 Music and Arts Building
Broadway and Hargrave
Phone 21455
Winnipeg, Canada
GUNDRY-PYMORE Ltd.
British Quality - Fish Netting
60 Victoria St., Winnipeg, Man.
Phone 98 211
Manager: T. R. THORVALDSON
Your Patronage Will Be
Appreciated
CANADIAN FISH
PRODUCERS, LTD.
J. H. Page, Managing Direetor
Wholesale Distributors of
Fresh and Frozen Fish
311 CHAMBERS ST.
Office Phone 86 651
Res. Phone 73 917
The SWAN MFG. Co.
Manufacturers of
SWAN WEATHER-STRIP
281 JAMES ST„ WINNIPEG
Phone 22 641
Halldór M. Swan, Manager
22|24|23
21123 22
20|22|21
19120119
24|26|25
23125)24
22|24|23
21|22|21
19121120 20|19||
18|20|19|19|18||
j|25|24|26|25|25|24||
||24|23|24|23|23|22||
|| 22121123122122121H
||211201221211211201|
!|20|19|21|20|20|19||
||26|25|26|25|25|24||
||24|23|25|24|24I23||
|| 23122124123!231221|
||22|21|23|22|22|21||
|21|20|21|20|20|19||
°Id minm veroui jiuhu«b - . ö]d átt- það sér
alla Solold stærri g sta6 1912 og 1940, og svo 1968
sólöld mmni hefir 28 ar, en
7||29|28|27Í27|26|26Íj
|j 27|26í25|25|24j241|
1126125124124j23123 j j
||25|24|23|23|22|22jj
||24|23|22|22|21|21||
7j|29|28j27|27|26|26||
||28j27j26|26j25j25jj
||27|26|25|25|24|24||
II26 j 25 j24124123| 23 j j
||24|23|22|22|21|21||
||23|22|21121|20|20||
7||29|28|27|27|26|26||
||28|27|26|26|25|25||
||26|25|24|24|23|23||
||25|24|23|23|22|22||
|| 24|23|22|22|21!21||
4j 7||30|29|28|28|27|27||
4| ||28|27f26|26|25|25|!
4| ||27|26|25|25|24|24||
4| ||26125124|24|23|23||
41 || 25124123123 i 22| 221|
4 ||23|22|21|21|20|20|j
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4|
41
Sólaldir minni eru í einni Sól-
öld stærri, þá, með því að marg
falda 28 með 25, koma út 700
ár eða 255,675 dagar, sem er
alveg samhljóða við “gamla
stíl.” Og sem eitt með öðru
j sannar, hvað forfeður vorir
I voru vel að sér í “Chronology
(tímatalsfræði). En þrátt fyrir
I það þó íslenzkza árið væri mis-
langt, þá var samt tilhögun
þeirra svo reglubundin og vís-
] indaleg að undrum sætir.
Hér er eitt atriði sem vert er
| að geta, það að frá byrjun voru
daganöfnin há-norræn, og eru
þann dag í dag, með einni und-
antekningu, en sú undantekn-
ing nær ekki til íslendinga eða
| skandinava.
Eg set hér nöfnin eins og þau
Ibirtast í enskum almanökum,
og íslenzku nöfnin samhliða,
með þeirra gömlu merkingu:
A. SAEDAL
PAINTER & DECORATOR
Phone 29 654
★
696 Simcoe St„ Winnipeg
HOME SECURITIES LTD.
REALTORS
468 MAIN ST., WINNIPEG
We write all classes of Insurance
Phone: Bus. 23 377—Res. 39 433
Leo Johnson, Manager
og 1996. En það sem nefnt er
“varnaðarár”, er einu ári fyr,
24. ár Sólaldar minni. Það ári
kemur Vetur 28. okt., en vana-
lega frá 21.—27. okt
rfér fer á eftir Mánaðartafla
íslenzka tímatalsins, eins og
hún er sýnd í hverju ísl. al-
manaki. Eg byrja hana á 7.
mánuði (Þorra), vegna gyllini-
talsins, því umskifti þess verða
með 1. jan., og því árið nú talið
að byrja með 1. janúar.
Nýji stíll hefir ýmsu breytt,
þó margt af því gamla standi
enn, svo sem nöfn daganna að
mestu, þó merking daganna sé
að mestu norræn og íslenzk.
Sömuleiðis hefir hann breytt
Sólöld stærri úr 700 árum í 400
ár. En Tunglöldin stendur ó-
breytt, og hvað s-nertir tíma-
talið, hefir það litla þýðingu.
r / • •
rra vmi
'JORNSONS
ÍKSTORll

702 Sargent Ave., Winnipeg, Man.
Það er aðallega páskareglan,
sem er bygð á henni. En svo
er Paktareglan nægileg til að
finna páska,<neð aðstoð sunnu-
dagsbókstafsins. En svo má
einnig finna páska með reikn-
ingslist, og eru þar til vissar
formúlur, sem Sveinn Árnason
útskýrði í Lögbergi fyrir
nokkrum árum síðan.
Tunglöldin var uppgötvuð af
grískum stærðfræðingi sem
Meton hét, á 5. öld B. C., en
Arabar gerðu niðurröðun þess
í það sem nefnt er “Gyllinital”,
af því að Arabar sendu Róm-
verjum það á silfurspjaldi, rit-
uðu með gyltu letri. Svo af því
var þessi merkilega tala nefnd
“Gyllinital”, eða “gullna tal-
an”, sem Fingraríms menn nota
svo mjög.
Eg hefi í eigu minni töflu
sem sýnir páskakomuna yfir
alt paktatimabilið, sem nær
yfir um 7,000 ár.
Árið 9,000 hefir sömu Aldar-
pakta og nú eru. Á því ári
verða páskar 23. marz.
S. B. Benedictsson
Lesið Heimskringlu